beeldende vormgeving ckv · 2020-01-02 · beeldende vormgeving originaliteit en imitatie 1 ckv...

beeldende vormgeving

originaliteit en imitatie 1

ckv

Originaliteit en ImitatieIn onze tIjd hebben wIj vaak grote waarderIng voor orIgInalIteIt In kunst en cultuur. dat Is nIet altIjd zo geweest. In de zeventIende eeuw nam men In lIteratuur en beeldende kunst vaak de klassIeke oudheId als voorbeeld. de navolgIng hIervan werd ImItatIo genoemd. een schrIjver, dIchter of kunstenaar mocht het klassIeke voorbeeld echter nIet zomaar ImIteren. hIj moest dIt op een creatIeve manIer doen: hIj moest proberen zIjn voorbeeld te overtreffen. dIt noemde men aemulatIo (latIjn voor overtreffen). ook In latere tIjden en culturen maken kunste-naars gebruIk van ImItatIe, om verschIllende redenen. levert deze ImItatIe een orIgIneel kunstwerk op? wat Is de rol van ImItatIe en orIgInalIteIt In werken van kunst en cultuur? daarover gaat dIt thema.

Romeo en Juliaal ken je nIet alle Ins en outs van shakespeare’s toneelstuk ‘romeo en julIa’, waarschIjnlIjk weet je wel dat het om een onmogelIjke lIefde gaat. de twee gelIef-den mogen nIet met elkaar omgaan omdat hun famIlIes elkaars vIjanden zIjn. deze famIlIevete leIdt uIteIndelIjk tot de dood van zowel romeo als julIa. wat maakt dIt toneelstuk, dat ruIm 400 jaar geleden Is geschreven, zo tIjdloos dat het nu nog gespeeld wordt?

Het toneelstuk ‘Romeo en Julia’ noem je klassiek, omdat het door de tijd heen bij een grote groep mensen bekend en geliefd is. Het verhaal spreekt zo aan, omdat het thema, of onder-

werp, van de onmogelijke liefde universeel is: twee geliefden die elkaar niet kunnen liefhebben omdat de familie of de omgeving het verbiedt, is een herkenbaar en steeds terugkerend gegeven, in welke tijd of cultuur je ook leeft, hoe oud of jong je bent Niet voor niets zijn er talloze bewerkingen van het Romeo en Julia-verhaal gemaakt. De musical West Side Story is

misschien wel het bekendste voorbeeld. Maar er zijn ook talloze operazangers, filmacteurs en dansers die de rollen van Romeo en Julia hebben vertolkt en heel even in de huid van deze beroemde persona-ges zijn gekropen.Een heel beroemde scène uit Shakespeare’s toneel-stuk is de balkonscène. In dit deel staat Julia nog wat na te mijmeren op haar balkon na de eerste ont-moeting op het feest. Ze verzucht: ‘Waarom moet Romeo toch een Montague zijn?’ Zonder dat Julia

het weet, staat Romeo te luisteren onder haar bal-kon. Romeo wil haar nog één keer zien en is stil-letjes de beveiligde tuin ingeklommen. Hij hoort haar woorden en weet dan dat Julia van hem houdt. Hij houdt ook van haar, dus dat zit goed! Het is de meest romanti-sche scène van het stuk, daarna begint de el-lende, die uiteindelijk tot de dood van de gelief-den leidt. Hiernaast kun je zien dat Julia’s balkon echt bestaat. De ge-schiedenis van Romeo en Julia is waarschijnlijk ook echt gebeurd. In Shakespeare’s tijd, eind 16e, begin 17e eeuw, bedachten toneelschrij-vers de onderwerpen van hun stukken vaak niet zelf. Ze leenden verhalen uit legendes of volksverhalen, of ge-bruikten een verhaal dat al door iemand anders in een toneelstuk was

Voorkant van een programma-boekje uit 1896

Het balkon van Julia in Verona, Italië

ckv

2 originaliteit en imitatie


laten zien. Zo maakten Robbins en Bernstein met West Side Story een eigentijdse versie of enscene-ring van Romeo en Julia. Het liefdesverhaal werd van het 16e eeuwseVerona verplaatst naar het New York van de jaren vijftig. Bij Shakespeare is een fa-milievete oorzaak van het drama; in West Side Story is dat de strijd tussen hele bevolkingsgroepen.

Theater van binnen

The Globe, het theater waar Shakespeare voor schreef (en speelde!) is in 1998 gere-construeerd.

Te groot voor zijn tijd: William Shakespeare. Romeo en Julia, Hamlet, Othello, King Lear: we spelen zijn stuk-ken omdat ze nog steeds iets zeggen over de tijd waarin we nu leven. Had Shakespeare dat ruim 400 jaar geleden kunnen voorzien, toen het Elizabethaanse theater (genoemd naar Elizabeth I) haar bloeiperiode beleefde?

Men speelde in een rond theatergebouw dat bestona uit 3 gaterijen of verdiepingen. Het speelvlak stak uit in een ronde binnenplaats in

de openlucht (later ontstonden ook overdekte versies). Er werd nauwe-lijks decor gebruikt. Een balkon was immers altijd voorhanden, en was er een bos nodig, dan hielden de acteurs gewoon een tak in de lucht.

verwerkt. Om het verhaal boeiend te maken voor toneel, te dramatiseren, heeft Shakespeare de ge-beurtenissen in een bepaalde volgorde geplaatst, de handelingen in zijn eigen dichttaal beschreven en het verhaal wat spannender gemaakt.

Een regisseur die een bewerking van een bekend toneelstuk maakt, wil daarin zijn visie op het stuk

West Side Storymet ‘west sIde story’ wIlde regIsseur en choreograaf jerome robbIns het klassIeke lIefdesdrama romeo en julIa In het amerIka van de jaren vIjftIg plaatsen. aan componIst leonard bernsteIn vroeg hIj om de muzIek te schrIjven. de onmogelIjke lIefde, In romeo en julIa veroorzaakt door een famIlIevete, vIndt nu zIjn oorsprong In de rIvalIteIt tussen de verschIllende bevolkIngsgroepen In een achterbuurt van new york.

Het verhaal. In de vijftiger jaren was er een grote groep mensen die van Puerto Rico naar New York trok om er het geluk te zoeken. Gelokt door verha-len over rijkdom en glansrijke carrières, trokken ze naar de stad. Daar wachtte hen vaak werkloosheid, armoede en een harde NewYorkse maatschap-pij waarin jeugdbendes elkaar te lijf gingen. In de musical gaat het om twee bendes: de Amerikaanse Jets en de Puertoricaanse Sharks. Een onmoge-lijke romance tussen de Puertoricaanse Maria en de Amerikaan Tony, medeoprichter van de Jets,

ontspint zich. In een treffen tussen de bendes wordt de broer van Maria per ongeluk neergestoken doorTony. Uit wraak wordt ookTony, bij een geheime ontmoeting met Maria, gedood. Maria bezingt de terreur van de haat en beschuldigt de bendes van de moord op haar broer en op haar geliefde. Bij het maken van de musical kozen Robbins en Bernstein voor een mengeling van jazz, Latijns-Amerikaanse muziek en klassieke muziek, gespeeld door een symfonieorkest. In de dans zien we een mix van jazzdans, Latijns-Amerikaanse dans en elemen-



ckv

ten uit het klassieke ballet. Zo plaatsten zij deze nieuwe variant op het klassieke liefdesdrama in het New York van de jaren vijftig.

Net als Romeo en Julia, spreekt deze musical uit 1957 ook nu nog tot de verbeelding. Bij de eerste opvoering erkenden de anders zo genadeloze cri-tici op Broadway dat met dit werk de Amerikaanse

Het “balkon” van de West Side Story

musical tot volwassenheid was gekomen. Hij bewees zijn plaats op de grote po-dia met 983 opvoeringen op Broadway, de theater-buurt van New York. Een tour van een jaar door de Verenigde Staten, een bekroning met twee Tony Awards en een wereldwijd succes met de verfilming volgden. Een tijdloos werk maken is de droom van veel kunstenaars. De combinatie van iets heel eigens en herkenbaarheid voor iedereen, lijkt een

voorwaarde. Soms is het werk een toevalstreffer, soms een zorgvuldig doordacht product. Zo was Mozarts ‘Eine kleine Nachtmusik’ voor hemzelf eer-der een tussendoortje. Robbins en Bernstein wilden echter zeker zijn van een product dat voor ieder herkenbaar was. Hiervoor ‘leenden’ ze het concept van Shakespeare, om er iets eigens en origineels mee te doen. De musical werd klassiek.Critici lijken soms op Romeinse keizers. Door hun duim omhoog of omlaag te houden, kunnen ze beslissen over leven of dood van een gladiator. Een slechte recensie betekent vaak het eind van een pe-perdure productie. Veel moeite en tijd, geïnvesteerd om wereldberoemd en ‘klassiek’ te worden, blijken

ckv



vergeefs. De critici zijn echter niet allesbepalend. Soms wordt een productie die door de critici de

grond in geschreven is, bij het publiek een door-slaand succes.

Filmfabriek HollywoodtItanIc’, ‘star wars’, ‘harry potter’ - sommIge fIlms draaIen wekenlang en zIjn wereldberoemd. deze kaskrakers komen meestal uIt de fIlmstudIo’s van hollywood. hollywoodfIlms zou je orIgIneel kunnen noemen, omdat er een unIek verhaal verteld wordt en de fIlm een eIgen sfeer heeft. toch speelt ImItatIe ook een rol. veel hollywood-fIlms zIjn volgens bepaalde conventIes gemaakt en lIjken daardoor op elkaar.

Hollywood: de plek waar aan de lopende band film-sterren en kassuccessen uit beroemde filmstudio’s rollen. Hoe is Hollywood zo succesvol en invloedrijk geworden? In de bloeiperiode van Hollywood - de periode 1920-1960 - werden films volgens bepaalde conventies of vaststaande gewoontes gemaakt. Het gebruik van Hollywoodconventies stond bijna garant voor succes. Deze conventies kun je zien als een verzameling van basiselementen waarmee een film wordt uitgerust. Een heel belangrijk element is bijvoorbeeld de aanwezigheid van een (aantrek-kelijk) hoofdpersonage. Een hoofdpersonage is het personage met de belangrijkste rol, een figuur waarmee je je kunt identificeren. Je verplaatst je

als kijker in dat personage en je beleeft het verhaal mee via zijn of haar ogen. Vaak stuit dit personage op een probleem, dat hij probeert op te lossen. Aan het einde van de film is het doel bereikt en is er een nieuwe evenwichtssituatie. De Hollywoodfilm heeft dus een duidelijk einde. Vaak is dat een happy end.Meestal wordt het verhaal op overzichtelijke wijze



ckv

verteld en ingeleid. Veel films beginnen met een overzichtshot, een opname waarin duidelijk wordt op welke plaats het verhaal zich afspeelt. Daarna wordt ingezoomd op de personages. Als kijker kun je jezelf helemaal onderdompelen in het verhaal. Je let eigenlijk niet op de manier waarop gefilmd wordt. De filmmakers zijn daar ook op uit: ze doen er alles aan om de techniek van het filmen te verbergen. Je ziet geen scherpe montage met plotselinge,overgangen tussen de shots of opnames, geen opvallende camerabewegingen. De camera bepaalt jouw blik, maar blijft zelf het liefst onzichtbaar. In Europese en Aziatische films is er vaak minder nadruk op het verhaal en meer aandacht voor de karakters van de personages, de vormgeving of de filmtechniek. Amerikaanse regisseurs die datzelfde nastreven kunnen in Hol-lywood niet terecht. Zij moeten elders op zoek naar

geldschieters of producenten, want een film maken kost veel geld. Het Hollywoodsysteem heeft dus zijn beperkingen.Toch is er wel ruimte voor originaliteit en kunnen filmmakers hun eigen films maken. We spreken niet voor niets van de Hitchcock-thriller of de John Ford-western. Bovendien is er de laatste decennia steeds meer aandacht voor experiment en vernieuwing.

De film heeft haar conventies en standaardformules, de televisie het format. Dit is net als de Hollywood-conventie een basispakket van ingrediënten waaruit een programma of product bestaat. Het format van veel nieuwsrubrieken is bijvoorbeeld de nieuwsle-zer, die half in beeld voor een neutrale achtergrond te zien is, met naast hem een afbeelding van het nieuwsbericht. Soap is ook een format. Volgens tegenstanders lijken dan ook alle soaps op elkaar.

PRAKTISCHE OPDRACHTEN

DE BALKONSCENE OPDRACHT

-1- Bedenk zelf een eigen versie van de balkonscène uit Romeo en Julia.

InleidingIn de tekst krijgt de balkonscène uit ‘Romeo en Julia’ speciale aandacht.Begrijpelijk, want het is één van de meest romanti-sche momenten uit het stuk.Je hebt kunnen zien hoe Dirk Tanghe deze scène aanpakt: hij laat Romeo en Julia de scène spelen terwijl ze op een lange rekstok balanceren. Dat ba-lanceren heeft invloed op het spel van de acteurs. Het steeds uit evenwicht raken kun je zien als een symbool voor de gevoelens van Romeo en Julia. Je kent het wel: als je verliefd bent dan schieten je gevoelens alle kanten op: je bent uit evenwicht. In de West Side Story verklaren Tony en Maria hun liefde terwijl ze lange trappen op en af springen. Het “balkon” van Julia in de uitvoering van Dirk Tanghe

ckv



En als je de film Titanic hebt gezien, herinner je je mogelijk dat een vergelijkbare liefdesscène zich op de boeg van het schip afspeelt. Kortom: door te variëren met de plaats, de tijdsperiode en de invulling van de personages kun je allerlei varianten bedenken. Elke variant heeft invloed op de betekenis van de scène.

Beschrijving van de opdrachtJe gaat nu in groepjes van 2 of 3 een eigen versie van de balkonscène bedenken.De “balkonscène” bestaat uit minimaal één en maximaal drie A4 vellen tekst.

Waar moet je aan denken.Wie zijn jullie Romeo en Julia? Bepaal je invalshoek op het verhaal door de volgende vragen te beantwoor-den: - hoe wil je het thema van de onmogelijke liefde uitwerken?- in welke tijd (periode) wil je dit verhaal plaatsen? - wat is in jullie versie de reden dat Romeo en Julia niet met elkaar om kunnen gaan (in het oor spronkelijke verhaal de familievete, in jullie versie ....)- hoe heten ‘Romeo’ en ‘Julia’ , hoe oud zijn ze?- waar en hoe wonen ze?- waar speelt de “balkonscène zich af?

Opdracht: schets het decor-2- Elk groepslid maakt een schets van het decor.

Opdrachten bij (3)de West Side Story en (4)Titanic

CHECKLIST KIJKWIJZER FILM

Filmsoorten / genres Thriller, documentaire, komedie, science fiction, historische film, oorlogsfilm, sprookje, kostuumfilm, teken-/animatiefilm, romantische film, actiefilm, drama, western, muziek- of musicalfilm, gangster-film, vechtkunstfilm, horror, film noir of een combina-tie van soorten.

Uitgangspunten voor een filmToneelstuk, boek, een waar gebeurd verhaal, een historische gebeurtenis of een zelfbedacht verhaal.

Presentatie van tijd Flashbacks of flashforwards, chronologische verhaallijn, gedachten en dromen van personages worden verbeeld.

Functie van geluid en/of muziek in filmOmgevingsgeluiden ter ondersteuning (of juist niet), muziek aanwezig (of niet). Functie van muziek of geluidseffecten: sfeer of spanning opbouwen, ge-moedstoestand weergeven of vervreemding.

Cameravoering Camera-afstand; totaalshots, mediumshots en close-ups; camerabeweging; voert je mee of juist weg van het onderwerp, in- of uitzoomen of

letterlijk volgen; camerastandpunt; het perspectief, hoe we het on-derwerp zien. Van onderaf (onderwerp lijkt groter), van bovenaf (onderwerp lijkt kleiner) of op ooghoogte (neutraal perspectief).

Vormgeving Alle visuele aspecten; kostuums, grime, locaties, decors, attributen, licht en kleur.

MontageVloeiend en onopvallend gemonteerd of abrupte, harde overgangen. Montage bepaald het tempo: korte scènes, snel en afwisselend tempo; lange scènes, rustig tempo.

Bedoeling van de regisseur Boodschap overbrengen in verhaal of d.m.v. sym-bolen in de vormgeving. De regisseur streeft een bepaald doel na met de film. Deze kan o.a. een amuserend, experimenteel, politiek of educatief doel hebben.

Filmische middelen Hieronder worden vormgeving, cameragebruik, montage en geluid gerekend.



ckv KIJKWIJZER FILM

Voorbereiding

- Titel van de film:

- Namen van hoofdrolspelers:

- Naam van de regisseur:

- Locatie:

- Waarover gaat de film?

- Wat verwacht je van de film?

A/ Eerste indruk

- Omschrijf in vijf trefwoorden wat je vond van en opviel aan de film:

- Wat riep de film bij je op; welke ideeën en associaties kreeg je:

- Wat vond je het mooiste of meest boei ende moment in de film?

- En welk moment in de film boeide je het minst?

- Omschrijf kort wat je gezien hebt in de film:

B/ Analyse (Gebruik hierbij de checklist van blz.6)- Wat voor soort film of genre is het?

- Waar en wanneer speelt de film zich af?

- Waar is de film op gebaseerd: boek, waargebeurd verhaal, historische gebeurtenis, etc.?

- Op welke manier wordt tijd in de film gepresenteerd?

- Welke rol speelt geluid en/of muziek in de film?

- Hoe is de cameravoering gebruikt in de film?

- Geef een korte omschrijving van de vormgeving van de film.

- Hoe is de montage gebruikt?

- Welk doel heeft de regisseur met de film gehad?

C/ Conclusie

- Geef kort jouw indruk weer van de film. Wat heb je gezien en ervaren?

- Vind je dat de regisseur zijn/haar verhaal of bedoeling duidelijk heeft kunnen maken?

O Ja. Noem twee filmische middelen (zie Checklist) of aspecten in het verhaal waarin die bedoeling heel duidelijk tot uitdrukking komt.

O Nee. Noem twee filmische middelen (zie Check-list) of aspecten in het verhaal die je niet vindt klop-pen bij de bedoeling van de regisseur.

- Wat vind je van de film in haar totaliteit. Gebruik bij het beantwoorden van deze vraag een aantal van de aspecten die je hiervoor genoemd hebt.

ckv



Bijlagehet verhaalDe Montagues en de Capulets zijn twee rijke families uit het Italiaanse Verona, zij hebben al eeuwen ruzie met elkaar. Als vervolgens Romeo de enige zoon van de Motagues stiekem met een paar vrienden naar een feest van de Capulets gaat, en daar verliefd wordt op de enigste dochter Juliet kan dit nooit goed aflopen. Juliet blijkt ook verliefd op Romeo en samen besluiten ze dat niemand het mag weten. Ze besluiten elkaar in het geheim trouw te beloven ten overstaan van priester Lawrence. Hij zal hun geheim dan ook niet verklappen.

De volgende dag ontmoeten Romeo en Benvolio en Mercutio Tybalt, hij is een neef van Juliet en heeft duidelijk een hekel aan de Montagues. En al snel barst er dan ook een gevecht los, maar Romeo weigert te vechten, het is de neef van zijn vrouw en dat kan hij niet maken tegenover Juliet. Daarom besluit Mercurio te vechten, iets wat hij beter niet

had kunnen doen, want hij sterft in het gevecht. Nu gaat ook bij Romeo de knop om en hij stort zich op Tybalt en dood hem. Dit heeft ernstige gevol-gen, want hij wordt uit Verona verbannen en is gedoemd Juliet nooit meer te zien.

Niet veel later besluiten de ouders van Juliet dat ze maar moet trouwen met Paris, hij is een rijk en begaafd man en zeer zeker geschikt als haar echt-genoot. Maar Juliet mist haar Romeo verschrikke-lijk en wil absoluut niet trouwen met Paris. Daarom vraagt Juliet aan priester Lawrence om een drankje dat er voor zorgt dat ze 42 uur lang dood lijkt. Hij zal vervolgens een brief aan Romeo geven, waarin alles staat uitgelegd zodat hij haar kan redden. Maar de brief zal Romeo nooit bereiken en het bericht van Juliet´s overlijden wel. Geheel ontred-derd koopt Romeo gif en gaat Juliet´s graftombe in. Hij ziet haar liggen en drinkt het gif, maar op dat moment wordt Juliet wakker. Ze ziet Romeo ster-ven en wil zo niet verder leven. Ze pakt zijn dolk en dood zichzelf.

Romeo en Julia in beeld



ckv

ckv



A) Is het liefdesverhaal van Romeo en Julia nog actueel voor ons en zijn er vergelijkbare situaties te vinden van een dramatische en onmogelijke liefde? Verklaar waarom wel of niet en geef hiervan een voorbeeld.

B) De film (Romeo en Juliet) verbeeldt het verhaal op een moderne manier. Welke scenes zijn voor jouw gevoel hierin het best geslaagd? Geef hiervan 2 voorbeelden en vertel wat hieraan geslaagd is voor jou.

C) In welke scenes vind je de tekst, het beeld, geluid en muziek het mooist samengaan en wat doet dat met jouw gevoel? Minimaal 1 voorbeeld uit de drie getoonde films.

vragen



ckv

ckv



D/ Kijk naar blz.13. Omschrijf wat er op de drie afbeeldingen ziet. Kies een van de drie uit en

beschouw hem met het “bespreekschema kunstbeschouwing”

Bespreekschema kunstbeschouwingBovenaan zet je de naam van de kunstenaar, de titel van het kunstwerk en het jaartal waarin het ge-maakt is.

Bij het bespreken van een kunstwerk gebruik je onderstaande punten:

Inleidende fase:

1. Beschrijf de eerste indruk die het kunstwerk op je maakt.

Beschrijvende fase:

2. Wat is het? Is het een tekening, een schilderij of iets anders? Geef ook het formaat.

3. Beschrijf heel precies hoe het kunstwerk er uitziet. Bij deze vraag kun je rustig een A4-tje volschrijven. Begin met de meest opvallende dingen en ga van daaruit naar de minder opvallende zaken.

Onderzoekende fase:

4. Zoek uit wat de titel over het kunstwerk zegt.

5. Waaraan kun je zien in welke tijd het kunstwerk gemaakt is? Let bijvoorbeeld op kleding, vervoersmiddelen en architectuur. Als je niet kunt zien in welke tijd het kunstwerk gemaakt is probeer dan zo duidelijk mogelijk aan te geven waarom niet.

6. Hoort het schilderij bij een bepaalde kunststroming? Zo ja, waar kun je dat aan zien? Wees bij deze vraag zo uitgebreid mogelijk.

7. Zoek uit wat de bedoeling van de kunstenaar is. Wat wil hij met het kunstwerk zeggen? Misschien zit er een verhaal achter het kunstwerk, zoek dit uit.

8. Welke materialen, gereedschappen en werkwijzen heeft de kunstenaar gebruikt? Vind je die passen bij de bedoeling van het kunstwerk?

9. Welke elementen vallen op in het kunstwerk? Kleur, vorm, lijnen, vlakken, ruimte, licht of iets anders? Schrijf erbij waar je dat ziet in het kunstwerk. Schrijf er ook bij of je vindt dat het de bedoeling van de kunstenaar versterkt.

Concluderende fase:

10. Vind je dat de kunstenaar zijn bedoeling duidelijk heeft kunnen maken? Waarom wel of niet?

11. Vertel wat je zelf van het kunstwerk vindt, mooi, lelijk, boeiend, eng, of iets anders en geef daar redenen voor.

12. Is de indruk die je nu van het kunstwerk hebt anders dan voor de beschouwing?

beeldende vormgeving ckv · 2020-01-02 · beeldende vormgeving originaliteit en imitatie 1 ckv...

Documents

Transcript of beeldende vormgeving ckv · 2020-01-02 · beeldende vormgeving originaliteit en imitatie 1 ckv...