Bedrijfsgeschiedenisingemeentearchief bart sas_20151201

36
Hoe schrijf ik een historisch verantwoorde tekst Lokale bedrijfsgeschiedenis Bart Sas, adviseur archief, [email protected]

Transcript of Bedrijfsgeschiedenisingemeentearchief bart sas_20151201

Hoe schrijf ik een

historisch

verantwoorde tekst

Lokale bedrijfsgeschiedenis

Bart Sas, adviseur archief,

[email protected]

Belang van bedrijfsgeschiedenis 19e-20e eeuw

- Economisch leven

- Sociaal en politiek leven

- Verenigingsleven

- Genealogie

- Landschap

- Onroerend erfgoed (industriële archeologie)

- Voorwerpen en machines

- Zie: R. Baetens, P. Scholliers, P. Van den Eeckhout, G.

Vanthemsche

1) Lees je in: literatuur

2) Baken je onderwerp af

3) Raadpleeg gedrukte bronnen

4) Raadpleeg documentatie en lokale kranten

5) Duik in de archieven:

- Bedrijfsarchieven

- Overheidsarchieven

6) Praat erover: mondelinge bronnen

7) Zoek foto’s en ander beeldmateriaal

Stappenplan

- Publicaties over economische sectoren

- A. TOLLET, Vlaams-Brabant drinkt. Bier- en jenevercultuur sinds 1800, 2015

- Publicaties over de economische geschiedenis (van een regio)

- R. BAETENS ed., Industriële revoluties in de provincie Antwerpen, Antwerpen, 1984.

- Publicaties uit de tijd zelf: bv. van ERA, Kamer van Koophandel, …

- Publicaties over de (economische) geschiedenis van een gemeente

- H. DE KOK en E. VAN AUTENBOER, Turnhout. Groei van een stad, Turnhout, 1983

- Publicaties over bedrijven en ondernemers (historische kritiek!)

- R. BAETENS, Brepols, drukkers en uitgevers, 1796-1996, Turnhout, 1996

- Eindwerken!

- http://www.ethesis.net/

- Bekijk referenties naar artikels en bronnenmateriaal (voetnoten, bibliografie)

- Start je onderzoek met het opstellen van een eigen bibliografie

Literatuur

Foto: Als Ice Can. Heemkring Arendonk

- Gedrukte bibliografieën

- Koninklijke Bibliotheek: http://opac.kbr.be

- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience: http://anet.ua.ac.be/desktop/ehc

- Universiteitsbibliotheken

- Bewaarbibliotheken van “kleurarchieven” (KADOC, ADVN, Amsab, Liberaal Archief)

en stadsarchieven

- http://www.heemkundeartikels.be/

Literatuur: online catalogussen

- Wat wil je onderzoeken? Vraagstelling?

- Is er voldoende bronnenmateriaal?

- Mogelijke afbakening:

- Bedrijfsgeschiedenis

- Bedrijfstak (bv. verdwijnende nijverheid)

- Onroerend erfgoed en landschap

- Roerend erfgoed, productietechnieken

- Ondernemer(s) en ondernemersfamilie

- Personeel en sociale verhoudingen: lonen, vrouwen aan het werk, stakingen

- Bedrijf in relatie met omgeving: milieuhinder, arbeiderswoningen, beluiken, nijverheidsonderwijs,

toeleveringsbedrijven, vervoer en verkeer (kanalen, spoorwegen, …)

- Kan basis vormen voor diverse projecten: bv. inventarisatie van erfgoed,

tentoonstelling, demonstraties, theatervoorstelling

Baken je onderwerp af

- Bijlagen bij het Belgische Staatsblad: oprichtingsakten, algemene vergaderingen,

balansen en jaarrekeningen (tot 1978), … van vennootschappen

- Nijverheidstellingen van 1846 en 1880 en Handels- en nijverheidstellingen van 1910,

1937, 1947, 1961 en 1970

- Jaarverslagen van kamers van koophandel

- Jaarverslagen van gemeentebesturen en “Verslag van de bestuurlijke toestand van

de provincie” (incl. arrondissementscommissarissen)

- Lokale handelsgidsen (“almanakken”), bv. Ratinckx voor Antwerpen

- Catalogussen van handels-, industrie- en wereldtentoonstellingen

- Kaarten van de gemeente, stafkaarten

- Atlas van de buurtwegen (1840), atlas van de waterlopen (1877 en 1950): online

Gedrukte bronnen

- Lokale kranten

- Overzicht: http://www.krantencatalogus.be/

- Online krantenbanken:

- http://www.vlaamse-erfgoedbibliotheek.be/kranten/online

- http://www.kempensekranten.be/

- http://www.historischekranten.be/

- Krantenknipsels

- Bidprentjes

- “Grijze” literatuur: brochures, folders, catalogi, personeelsblaadjes, visitekaartjes,

briefhoofden, reclame

Documentatie en kranten

- Documenten ontvangen of opgemaakt door personen of instelling bij de uitoefening

van taken en activiteiten (procesgebonden informatie)

- Context is belangrijk: archiefvormer, taken en activiteiten, oorspronkelijke ordening

- Overheidsarchief versus privé-archief

- Ontsloten door inventarissen: hierarchisch: archief – deelarchief – reeks –

bestanddeel - stuk

- Verschil met publicaties, documentatie

Archieven: wat is archief?

- Archiefbank Vlaanderen (enkel hoofdbeschrijvingen): www.archiefbank.be

- ODIS (contextuele informatie): www.odis.be

- Rijksarchief: http://search.arch.be/nl/zoeken-naar-archieven/

- Meer en meer online archiefbanken (inventarissen):

- http://zoeken.felixarchief.be

- http://probat.west-vlaanderen.be/

- http://www.archiefbankkempen.be/

- http://opac.amsab.be

- …

Bedrijfsarchieven opzoeken

- Vaak technisch complex en onvolledig:

- Boekhouding

- Productieproces

- Niet alle sectoren even goed vertegenwoordigd

- Vaak vermengd met persoons- of familiearchief

- Onder te verdelen in

- Bestuur en organisatie

- Eigendommen

- Financiën

- Personeelsbeheer

- Productie

- Commercieel beheer

Bedrijfsarchieven als bron

- Kadaster (ca. 1830- ): leggers, mutatiedossiers

- Registratie- en hypotheekkantoren (1798- )

- Notariële akten

- Rechtbank van Koophandel

- Handelsregister (1924- )

- Fabrieks- en handelsmerken (1879-1971)

- Balansen en winst- en verliesrekeningen (1873- )

- Dossiers van faillissementen

- Provinciebestuur

- Gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen van eerste klasse (1810- )

- Stoommachines (1824- )

- Werkrechtersraden (1806-1967)

Archief: overheidsarchieven (buiten gemeenten)

• Openbaar archief!

• Bij gemeente: recht van inzage

http://openbaarheid.vlaanderen.be

• Bij Rijksarchief: http://search.arch.be/nl/zoeken-naar-

archieven

• Bij lokale heemkring

Gemeentearchief

• Briefwisseling

• Burgerlijke stand en bevolkingsregisters

• Hinderlijke inrichtingen

• Bouwdossiers

• Directe en gemeentelijke belastingen

• Atlas van de buurtwegen

• Werkrechtersraden

• Werkboekjes (werkmansboekjes)

• Handelstentoonstellingen en –beurzen

• Activiteitsattesten en -vergunningen

Bronnen uit het gemeentearchief

- Interviews met leidinggevenden, ingenieurs, …: opstart, beleid, investeringen,

productie, afzet, (informele) netwerken, …

- Interviews met werknemers (ingenieurs, ploegbazen, bedienden, arbeiders):

arbeidsorganisatie en –omstandigheden, technieken

- Interviews met leveranciers, klanten, concurrenten, …

- In groep of individueel

- Goede voorbereiding: inlezen, vragen en thema’s, contract, identificatiefiche

- Open vragen, vertrouwensband

- Foto’s en documenten

- Opname

- Bv. “Schitterend geslepen”: http://www.kempenserfgoed.be/collectie/13-bladeren-

partnercollectie/2-schitterend-geslepen

Mondelinge bronnen

- Beeldbanken

- provincies, erfgoedcellen, gemeenten, …

- http://www.heemkunde-vlaanderen.be/regionale-beeldbanken/

- Eigentijdse foto’s en prentbriefkaarten

- Luchtfoto’s en panorama’s van de gemeente

- Bedrijfsgebouwen

- Interieurs

- Personeel

- Productietechnieken

- Hedendaagse foto’s (bv. afbraak van een gebouw, …)

- Metadata zijn belangrijk: beschrijving, maker, datering, doel

- “Crowdsourcing”: publiek voegt (online) informatie toe

Foto’s

• Noteer steeds referentie van literatuur en van bronnen

• Neem ook foto van titelblad of archiefmap

• Inclusief interviews

• Inclusief websites

• Voetnoten of eindnoten

• Citaten: “[…]”

• Ibidem: zelfde referentie

• .c.: opus citatus; titel

• s.l.: sine loce; zonder plaats van uitgave

• s.d.: sine dato; zonder jaar van uitgave

Bronvermelding

• H. DE KOK en E. VAN AUTENBOER ed., Turnhout. Groei

van een stad, Turnhout, 1981.

• H. DE KOK en E. VAN AUTENBOER, o.c., Turnhout, 1981.

• H. DE KOK, “Onder Frankrijk en met Nederland”, in Ibidem,

p. 197-204.

• Stadsarchief Turnhout, archief van Vueghs Frères, nr. 006.

• Interview met Harry de Kok, Beerse, 1 december 2009.

• www.stadsarchiefturnhout.be (geraadpleegd op 1 december

2015)

Bronvermelding: voorbeelden

• Ken het algemene kader, algemene geschiedenis

• Ken de context: door wie, wanneer, waarom (doel)?

• Bedrijfsgeschiedenissen

• Beeldmateriaal

• Kranten: politieke strekking

• Mondelinge bronnen: subjectief (herinneringen),

mythevorming, “stiltes”

• Archieven:

– Meest “objectief, maar hadden oorspronkelijk een heel ander doel

– Studie van “archiefvormer” belangrijk

Historische kritiek

• Kies een bedrijf of bedrijfstak in je eigen gemeente

• Zoek online informatie en maakt een beknopte bibliografie:

– Literatuur

– Gedrukte bronnen

– Documentatie, lokale kranten

– Bedrijfsarchieven

– Foto’s

Opdracht