Bebop

De jaren veertig

1. Moderne jazz

De muziek uit de swingperiode wordt klassieke jazz genoemd, de jazz die zich vanaf de jaren

veertig ontwikkelde, moderne jazz.

Jazz werd in de swingperiode beschouwd als amusementsmuziek: het hoorde bij sociale

activiteiten als feestjes en dansavonden. De moderne jazzmusici zoeken eerder een weg naar

een luisterpubliek.

Daar was een praktische reden voor: door het uitbreken van de tweede wereldoorlog werden

heel wat big bands opgedoekt. Een oorlogsbelasting op danszalen had de vraag naar

dansmuziek sterk verminderd en veel musici werden opgeroepen om in Europa te gaan

strijden. Orkesten waren dus niet meer gedwongen om enkel dansmuziek te spelen.

Maar er was ook iets veranderd in de mentaliteit van de jazzmusici. De zwarte bevolking

werd zich steeds bewuster van haar benadeelde positie tegenover de blanke. De heropleving

van de economie en de explosieve groei van de industrie in het noorden van de U.S.A

verbeterden hun situatie niet. De betere buurten en scholen bleven ontoegankelijk voor

zwarten. De oorlog verscherpte die tegenstelling in sociale status nog: zwarten werden wel

opgeroepen om in het leger te dienen, maar werden voor de rest als tweederangsburgers

behandeld. Tegelijkertijd kreeg de zwarte muziek steeds meer erkenning en werden de zwarte

jazzmusici zich meer en meer bewust van de waarde van hun muziek. Die waardering kwam

vooral van grote “ernstige” klassieke componisten van die tijd die zich door jazz lieten

beïnvloeden (o.a. Shostakovitch en Ravel) en zelfs werken schreven voor jazzmusici (Bartok

en Stravinsky).

In 1943 speelt het orkest van Duke Ellington in het prestigieuse “Carnegie Hall”, de tempel van de klassiek

muziek in New York. Hij componeert voor die gelegenheid een driedelige suite: “Black, Brown And Beige”, een

muzikale geschiedenis van de zwarten in de U.S.A. waarvan de titel als een regelrecht pleidooi voor integratie

klinkt. In het programmaboekje staat over het derde deel: “The climax reminds that even though the Negro is

“Black, Brown and Beige”, he is also “Red, White and Blue” - asserting the same loyalty that characterized him

in the days when he fought for those who enslaved him”.

Voor de volgende generatie muzikanten zal jazz

niet alleen amusementsmuziek zijn, maar ook

een essentiëel onderdeel van hun zwarte identiteit

vormen.

De eerste moderne jazzstijl is de Bebop (of

kortweg “Bop“).

2. Het ontstaan van Bebop.

Over de plaats van oorsprong van de meeste muziekstijlen raken de historici het nooit eens:

jazz is ontstaan in New Orleans, maar ook in Sedalia en Saint Louis. Swing is ontstaan in

New York, maar ook in Kansas City.

Over het onstaan van bebop kunnen we met zekerheid zeggen dat ze ontstaan is in Harlem,

New York, meerbepaald in Minton’s Playhouse, een jazzclub waar de muzikanten van de

clubeigenaar vrij mochten experimenteren. New York was toen het centrum van de

jazzwereld. Alle grote muzikanten woonden er. In het begin van de jaren ’40 kwamen de

beste muzikanten samen in Minton’s om te jammen. Het publiek bestond er voornamelijk uit

andere muzikanten. Het competitie-element was er erg belangrijk. Muzikanten probeerden

elkaar de loef af te steken in virtuositeit. Gaandeweg onstaat er een vaste groep musici die

altijd met Minton’s geassociëerd werden: de drummer Kenny CLARKE, saxofonist Charlie

PARKER, gitarist Charlie Christian, pianist Thelonious Monk en trompettist Dizzy Gillespie.

Heel bewust gaan zij de muziek complexer maken zodat enkel een “incrowd” er nog van kan

genieten. Zij creëerden een stijl die hip, exclusief, grootstedelijk en heel zwart wilde zijn.

3. Kenmerken van Bop

De klassieke bebop-formatie bestaat uit: trompet, saxofoon, piano, bas en drums. De klarinet

verdwijnt, de gitaar wordt nog zelden gebruikt. De big band wordt een randverschijnsel.

De bassist speelt “walking bass”, de pianist beperkt zich in de begeleiding tot “comping” en

de drummer speelt “timekeeping” op het cimbaal in plaats van de high-hat. Op basdrum en

snaartrommel speelt hij accenten.

Er wordt minder gearrangeerd in Bop. De thema’s worden gebaseerd op akkoordenschema’s

van swingnummers waar nieuwe, complexe, melodieën op

worden geplaatst die zelf haast klinken als improvisaties. De

vorm is meestal dezelfde: thema, solo’s over het

akkoordenschema en dan weer het thema.

In het algemeen wordt de muziek complexer:

- De melodieën zijn grillig, vol vreemde intervallen (grote

sprongen en veel vermeerderde en verminderde intervallen)

en bestaan uit lange gesyncopeerde zinnen van achtste en

zestiende noten.

De frasering van de melodieën legt de nadruk op de zwakke

tijden in de vlugge loopjes.

- De harmonie zit vol chromatiek en het harmonische ritme is

erg hoog (vooral door het voortdurend gebruik van II-V’s)

- Het tempo van het ritme is erg hoog en dat ritme zit vol onverwachte syncopes, accenten en

breaks.

Luistervoorbeeld

Shaw Nuff - 5 mei 1945

Charlie PARKER - saxofoon

Dizzy GILLSEPIE - trompet

Al HAIG - piano

Curly RUSSEL - bass

Sid CATLETT - drums

De vorm is AABA (rhythm change).

0’ 00” Introductie

m1-8

m9-16

m17-24

0’ 19” Thema

0’ 46” Saxofoon solo: 1x AABA

1’ 14” Trompet solo: 1x AABA

1’ 40” Piano solo: 1x AABA

2’ 07” Thema

2’ 34” Coda

4. De grootmeesters

4.1 Charlie “Bird” Parker (1920-1955)

Charlie Parker is niet alleen de grootste musicus die de bebopgeneratie heeft

voortgebracht, maar samen met Armstrong en Ellington ook één van de drie grootste

genieën uit de jazz.