Bas van Boesschoten Pim van Diepen Mercer Human Resource Consulting Landelijke Econometristen Dag...
-
Upload
oscar-hendrickx -
Category
Documents
-
view
219 -
download
5
Transcript of Bas van Boesschoten Pim van Diepen Mercer Human Resource Consulting Landelijke Econometristen Dag...
Bas van Boesschoten Pim van Diepen
Mercer Human Resource ConsultingLandelijke Econometristen Dag 2007
15 maart 2007
Mercer Human Resource Consulting 2
Eerst even onszelf voorstellen …
Bas van Boesschoten– In 1995 afgestudeerd aan de UvA– afstudeerrichting: Actuariële Wetenschappen– sinds juli 1995 in dienst bij Mercer– Principal, lid MT Retirement (portefeuille kennisdeling en
relatiemanagement), interim manager funding– werkt in Arnhem / Amstelveen
Pim van Diepen– 3e-jaars bachelor actuariële wetenschappen aan de UvA– sinds oktober 2004 in dienst bij Mercer– consultant bij afdeling accounting– werkt in Amstelveen
Mercer Human Resource Consulting 3
Agenda Workshop
Deel 1: inleiding 14:00-14:30
– Wat is pensioen?
– Wat is RFM?
Deel 2: FTK 14:30-15:15
– Financieel Toetsingskader (pensioenfonds)
– Marktwaardering
– Case 1: FTK
Deel 3: Accounting 15:15-16:15
– Accounting (onderneming)
– Case 2: PUC Methode
Mercer Human Resource Consulting 4
Agenda Workshop
Deel 4: RFM 16:15-17:00
– ALM als stuurmiddel
– Case 3: ALM
– Advisering ondernemingen
Deel 1: Inleiding
Mercer Human Resource Consulting 6
Wat is pensioen?
Doel pensioenregeling
– Uitkering bij leven / arbeidsongeschiktheid / overlijden
– Personeel aantrekken
– Binnen randvoorwaarden werkgever (marktconform en budget)
Defined Benefit (DB) – Defined Contribution (DC)
– Verzorgingsgedachte of beloningsgedachte
– In het vervolg behandelen we alleen DB want in NL heeft 94% van de werknemers een DB-regeling
– Trend richting collectief DC en hybride regelingen (DB/DC)
Mercer Human Resource Consulting 7
Relevantie: hefbomen
Nederlandse pensioenmarkt
– Pensioenvermogen € 640 mrd
– Pensioenverplichtingen € 500 mrd
– BNP € 500 mrd
– Salarissom € 200 mrd
– Winsten € 50 mrd
Pensioenfonds als winstmaker:
– 1% extra rendement = 1% BNP = 3,2% salarissom = 1,3% winsten
Pensioenfonds als verliesmaker:
– FTK: Tekort binnen een jaar aanvullen tot 105%
– 10% tekort = 10% BNP = 25% salarissom = 100% winsten
Mercer Human Resource Consulting 8
Werkzaamheden als consultant enkele voorbeelden uit ons huidige werklijstje
Pensioenreglementen aanpassen aan actuele ontwikkelingen:
– Wet gelijke behandeling en Wet VPL
Voorziening berekenen of controleren
Jaarwerk en actuarieel rapport opstellen
Offertevergelijking herverzekeraar
FAS/IAS/RJ berekeningen en rapportages opstellen
Advies over premie en indexatie
Begeleiding collectieve overdracht
Begeleiding bestuursvergadering pensioenfonds
Mercer Human Resource Consulting 9
Werkzaamheden als consultant enkele voorbeelden uit ons huidige werklijstje
Overdracht administratie van verzekeraar naar administrateur voor pensioenfonds
Advisering aanpassing pensioenbeleid aan FTK
Oplossing VUT en prepensioen voor grote international
Advisering werkgever bij onderhandelingen met de bonden
– Kostenprognoses
– Gevolgen pensioenen
Mercer Human Resource Consulting 10
Funding Investment
AccountingBenefits
GovernanceBedrijfs-doelstellingen
Pensioen
FTK
IFRS
Retirement Financial Management Wat is RFM?
Pensioen-
regelingen
matching
Pension Fund Governance
Deel 2: Financieel ToetsingskaderFinanciële positie pensioenfondsen
Mercer Human Resource Consulting 12
Inleidingbeoordeling financiële positie
Hoe beoordeel je de financiële positie van een pensioenfonds of een verzekeringsmaatschappij?
Hoe verschilt een verzekeraar of pensioenfonds van een ander bedrijf?
Wat is leidend bij de beoordeling van de financiële positie van een pensioenfonds of verzekeraar?
– cashflows?
– resultaten?
– balans?
Dekkingsgraad: middelen t.o.v. verplichtingen
Mercer Human Resource Consulting 13
Inleidingbalans
Voorbeeld balans van pensioenfonds of verzekeraar
Marktwaarde beleggingen eenvoudig uit de markt af te leiden
Cruciaal: bepaling van de voorziening: toekomstige verplichtingen verdisconteerd naar balansdatum
activa passivaobligaties 70 voorziening 80aandelen 20 surplus 20onroerend goed 8kas 2totaal beleggingen 100 100
Mercer Human Resource Consulting 14
Jaar Kasstroom disconterings-voet vast
Contante waarde factor
Contante waarde
1 3000 4,00% 1/(1+4%)^1 28855 2000 4,00% 1/(1+4%)^5 16448 1000 4,00% 1/(1+4%)^8 731
VPV 5260
Voorbeeld contante waarde berekening
Mercer Human Resource Consulting 15
Levens- en sterftekansen
– Vijfjaarlijks onderzoek door AG naar sterftekansen in Nederland (Nieuwste: overlevingstafels 2000-2005)
– Meeste pensioenfondsen leiden de kansen af van die AG-tafels
– Correctie middels leeftijdsterugstellingen
Mercer Human Resource Consulting 16
Stel: Nu zijn er 1.000 deelnemers, de 8-jarige overlevingskans is 98%. Kasstroom bestaat uit een uitkering over 8 jaar ter grootte van 1 aan de dan in leven zijnde deelnemers. Verwacht rendement is 4%.
Voorziening dient nu te zijn: 716
Immers: naar verwachting krijgen 980 deelnemers een uitkering van 1.980 * (1,04)-8 = 716.
Stel: verwachte verbetering overlevingskansen naar 98,5%, ofwel na 8 jaar 985 deelnemers in leven. De thans benodigde contante waarde bedraagt dan 720.
Voorbeeld
Mercer Human Resource Consulting 17
Voorbeeld VPV
Jaar Kasstroom overlevings-kans
disconterings-voet vast
Contante waarde factor
Contante waarde
1 3000 99,00% 4,00% 1/(1+4%)^1 28565 2000 98,50% 4,00% 1/(1+4%)^5 16198 1000 98,00% 4,00% 1/(1+4%)^8 716
VPV 5191
Mercer Human Resource Consulting 18
Algemene formule VPV
x
t
t
xtxt ipUVPV
0 1
1**
Marktwaardering
Mercer Human Resource Consulting 20
InleidingHet huidig toetsingskader
Voorheen: waardering pensioenverplichting o.b.v. rekenrente van 4%
Vanaf 1-1-2007: Marktwaarde welke rente van welke markt?
10jaars rente
3.0%
3.5%
4.0%
4.5%
5.0%
5.5%
6.0%
31-12-98 31-12-99 31-12-00 31-12-01 31-12-02 31-12-03 31-12-04 31-12-05
welke sterfte en is daar een markt voor?
Toetsing op dekkingsgraad: Minimaal Vereist Vermogen (onderdekking) en Vereist Vermogen (reservetekort) De benchmark van de toezichthouder
Mercer Human Resource Consulting 21
Belangrijk begrip bij wijziging in marktwaardering: duration
Wat is duration?
– ‘gewogen gemiddelde looptijd’
– rentegevoeligheid prijs
waarde - duration × rentewijziging
Voorbeeld: duration verplichtingen is 10
– bij rentewijziging (dr) van -1% is waarde verplichtingen ≈ + 10%
Mercer Human Resource Consulting 22
DurationMathematische achtergrond
Duration is de eerste afgeleide (=hellingshoek) van de prijs naar de yield (-ΔP / ΔY)
Duration alleen accuraat bij kleine verandering in de yield.
Foutmarge duration wordt groter bij grote veranderingen in de yield. Dit wordt gecorrigeerd door een “convexity” factor bij de duration op te tellen.
Mercer Human Resource Consulting 23
Consequenties huidige waardering: balanspositie
Balans:
Beleggingen 100% in obligaties, tegen marktwaarde
Voorziening op basis van vaste rekenrente van 4%
Wat is de dekkingsgraad?
passivaactiva
surplus 20
totaal 100
voorziening 80beleggingen 100
totaal 100
Mercer Human Resource Consulting 24
Consequenties huidige waardering: balanspositie (2)
Gevoeligheid balans bij rentewijziging:
– marktwaarde beleggingen wijzigt bij rentewijziging: stijging marktwaarde beleggingen bij rentedaling daling marktwaarde beleggingen bij rentestijging
rente rente
dekkingsgraad: 110/80 = 137,5% 90/80 = 112,5%
passivaactiva
surplus 30
totaal 110
voorziening 80beleggingen 110
totaal 110
passivaactiva
surplus 10
totaal 90
voorziening 80beleggingen 90
totaal 90
Case FTKEffect FTK op balanspositie pensioenfondsen
Mercer Human Resource Consulting 26
Voor een fictief pensioenfonds geldt de onderstaande huidige balans op basis van 4% rekenrente.
Bepaal nu zowel onder het oude 4% kader als onder het nieuwe FTK de balans van dit fictieve pensioenfonds bij:
-stijging van de marktrente naar 4,5%
-daling van de marktrente naar 3,5%
Veronderstel een duration bij vastrentende waarden van 8 en bij de pensioenverplichting een duration van 15
Case FTKEffect FTK op balanspositie pensioenfondsen
activa passiva
aandelen 60 voorziening 100vastrentend 70 algemene reserve 30
130 130Dekkingsgraad: 130%
huidige 4%-balans
Deel 3: AccountingPensioenverplichting voor de onderneming
Mercer Human Resource Consulting 28
Pensioenverplichting
FAS 87 / IAS 19 / RJ 271
Jaarrekening onderneming
Waardering op basis van Projected Unit Credit Methode (PUCM):
– pensioenformule
– reële disconteringsrente
– stijging van lonen en prijzen (toekomstige indexatie)
– arbeidsongeschiktheidskansen
– ontslagkansen
– sterftekansen
– toerekening aan verstreken dienstjaren
Mercer Human Resource Consulting 29
Economische en actuariële assumpties
zuiver en onderling consistent te zijn
Discount rate- ondernemingsobligaties (AA)
Salarisstijgingen- onderneming, functie, leeftijd, geslacht
Pensioenverplichting
Mercer Human Resource Consulting 30
Toekomstige indexatie- inflatieverwachtingen (CPI)
- verwachte loonstijgingen (CAO)
Arbeidsongeschiktheidsfrequenties- onderneming, functie, leeftijd, geslacht
Ontslagfrequenties - onderneming, functie, leeftijd, geslacht
Sterftefrequenties- overlevingstafel GBM/V 1995-2000
Pensioenverplichting
Mercer Human Resource Consulting 31
in dienst 1e jaar 2e jaar pensioen
Actief
Actief
Premievrij
Overleden
Arbeidsongeschikt
Premievrij
Overleden
Arbeidsongeschikt
PensioenPensioenverplichting
Levensloop deelnemer:
Mercer Human Resource Consulting 32
Pensioenverplichting
x
ttxtxtxtxtx nn
65
0
agProraterinngDisconteriontslag bijPensioen kans Ontslag
Formule Projected Unit Credit Method:
x : leeftijdt : toekomstig tijdstipn : duur tot pensioendatum
x
ttxtxtxtxtx nn
65
0
agProraterinngDisconteringinvalideri bijPensioen kans ngsInvalideri
x
ttxtxtxtxtx nn
65
0
agProraterinngDisconteristerfte bijPensioen kans Sterfte
nxnxnxnxnx nn agProraterinngDisconteriPensioentumpensioendabereiken Kans
Mercer Human Resource Consulting 33
Rekenvoorbeeld (deel 1)
Actieve deelnemer met leeftijd 45 jaar, in dienst op 30-jarige leeftijd
Huidig salaris 35.000, huidige franchise 15.000
Verwachte ontwikkeling salaris en franchise is 2 %, rekenrente 4%
Ouderdomspensioen 1,75% van de pensioengrondslag per dienstjaar
(eindloonregeling)
Levensloop deelnemer:
15% kans op ontslag bij 45- en 55-jarige leeftijd,
anders met pensioen op 65-jarige leeftijd
Annuïteit: 20ā45 = 4,5 10ā55 = 7,0 ā65 = 11,6
Pensioenverplichting
Mercer Human Resource Consulting 34
Rekenvoorbeeld (deel 2)
OP45 = (35.000–15.000)*(45-30)*1,75% = 5.250
OP55 = (35.000–15.000)*(1,02)^(55-45)*(55-30)*1,75% = 10.666
OP65 = (35.000–15.000)*(1,02)^(65-45)*(65-30)*1,75% = 18.203
Discontering: V0 = 1 V10 = 0,68 V20 = 0,46
Proratering: Pro45 = 15/15 Pro55 = 15/25 Pro65 = 15/35
15%*5.250*4,5*1*1 = 3.544
(100%-15%)*15%*10.666*7,0*0,68*15/25 = 3.884
(100%-15%)^2*18.203*11,6*0,46*15/35 = 30.076 +
PBO (VPV = 5.250 * 4,5 = 23.625) (+58%) = 37.504
Pensioenverplichting
Case Accounting
Deel 4: RFMAsset Liability Management (ALM) als stuurmiddel
Wat is je kader, ofwel wat is je basis om beslissingen te nemen?
Hoe leg je risico uit?
Mercer Human Resource Consulting 39
Voorbeeld Tracking Error (zonder afdekking renterisico) (ofwel: waargenomen beweeglijkheid van belegd vermogen t.o.v. de verplichtingen)
Wat zijn je doelstellingen?
Mercer Human Resource Consulting 41
Praktijkvoorbeeld
Pensioenfondsen zijn geïnteresseerd in:
– Wat is de verwachte ontwikkeling van de dekkingsgraad?
– Wat is de kans dat er bijgestort moet worden?
– Hoeveel moet er dan bijgestort worden?
– Wat is de kans dat er geïndexeerd kan worden?
Mercer Human Resource Consulting 42
Oplossing: Simulatie scenario’s
0%
100%
200%
300%
400%
500%
2006
2009
2012
2015
2018
2021
2024
2027
2030
2033
2036
2039
2042
2045
De
kk
ing
sg
raa
d
Mercer Human Resource Consulting 43
Elementen FTK
1. Eisen m.b.t. zekerstelling nominale rechten: ondergrenzen
– De zekerheid voor de deelnemers dat de opgebouwde nominale aanspraken gewaarborgd kunnen worden, is onafhankelijk van de (pensioen)uitvoerder; de toezichthouder meet ieder pensioenfonds met betrekking tot de nominale aanspraken met dezelfde standaard Minimaal Vereist Vermogen – 1 tot maximaal 3 jaar herstel Vereist Vermogen – 15 jaar herstel
2. FTK-Hoofdlijnennota & Algemene toezichthouding m.b.t. indexatieambitie
– “Er moet een consistent geheel zijn tussen gewekte verwachtingen, financiering en het feitelijk toekennen van de voorwaardelijke aanspraken”
– “Indien de consistentie niet gewaarborgd is, dient òf de ambitie òf de wijze van financiering te worden aangepast”
Doel
Constraint
Mercer Human Resource Consulting 44
Kernvragen: mogelijkheden tot sturing en de invloed sturingsmogelijkheden
Vanuit de ondergrens:
Wat is de ‘herstelcapaciteit’ ?
– Kan het premie- en indexatiebeleid zodanig worden ingezet dat herstel mogelijk is?
– Welke bijdrage vanuit het beleggingsbeleid kan hierbij verlangd worden, gegeven een risico dat past bij de financiële positie en de risicohouding van het bestuur?
Vanuit evenwicht:
Welk streefniveau heeft het pensioenfonds?
Welke inspanning is benodigd om positie van evenwicht te handhaven?
Mercer Human Resource Consulting 45
Benchmark nominale
verplichtingen
Nominale premie+kostenopslag
+mismatchopslag
+indexatie+ herstel
Indexatie kleiner dan
streefindexatie
Concept invulling beleidskader op basis van FTK
Evt. inhaal-indexatie
Indexatiebeleid Premiebeleid Beleggingsbeleid Benchmark Acceptabele risicomaat
Geen indexatie
Reguliere indexatie
VV97,5% zekerheidIn maximaal 15 jaar te bereiken
MVV105%
In principe in maximaal 1 tot 3 jaar te bereiken
StreefgrensAfhankelijk van
ambitie
Evt. verlaging premieopslag
Maximale premie
Benchmark geïndexeerde verplichtingen
Dek
kin
gsgr
aad
Minder
Meer
Mercer Human Resource Consulting 46
Een voorbeeld: ontwikkeling financiële positie vanuit streefgrens (reële voorziening) ~ dgr 135%
135%
100%
Bij volledige indexatie is nodig: 48% * reële koopsommen + 0.51% extra rendement op de reële verplichtingen
Case ALM
Mercer Human Resource Consulting 48
How can corporates use risk budgeting? Example 1
Reconciliation of Funded Status (EUR Millions)
Example 1
1. Present value of funded obligations 1,933.0
2 Fair value of plan assets 2,270.1
3. Deficit (surplus) for funded plans (337.1)
4. Present value of unfunded obligations -
5. Unrecognized net actuarial gain/(loss) 468.4
6. Unrecognized past service (cost) benefit -
7. Net liability (asset) 131.3
Liability Gain / (Loss) Due to Assumption Changes 303.1
Liability Gain / (Loss) Due to Experience 33.6
Total Liability Gain / (Loss) 336.7
Total Asset Gain / (Loss) 137.4
Total Gain / (Loss) arising during 2006 474.1
70 bp discount rate change
Equity outperformed expectations
+
This year I am on the right side do I want this to happen?
Mercer Human Resource Consulting 49
How can corporates use risk budgeting? Example 1, continued
Reconciliation of Funded Status (EUR Millions)
Example 1
1. Present value of funded obligations 1,933.0
2 Fair value of plan assets 1,967.0
3. Deficit (surplus) for funded plans (34.0)
4. Present value of unfunded obligations -
5. Unrecognized net actuarial gain/(loss) 165.3
6. Unrecognized past service (cost) benefit -
7. Net liability (asset) 131.3
Liability Gain / (Loss) Due to Assumption Changes 303.1
Liability Gain / (Loss) Due to Experience 33.6
Total Liability Gain / (Loss) 336.7
Total Asset Gain / (Loss) (165.7)
Total Gain / (Loss) arising during 2006 171.0
70 bp discount rate change
Equity outperformed expectations,
Interest rate hedge caused assets to go down
+
The unrecognized gain remains within the corridor
With the interest risk hedged (a lower risk budget), this might have happened
Mercer Human Resource Consulting 50
VRAGEN ???
Bellen of mailen kan ook:
[email protected] (020 - 4313 802)
[email protected] (020 - 4313 830)