Bangladesh reis 1-9 november 2013

Zaterdag 2 november

Om 12.30u kwam ik aan in Dhaka, na een uurtje customs en op koffer wachten werd ik buiten door

Jamal opgewacht. Daarna de drukte van Dhaka in, geweldig hoe je hier alleen maar door voorrang te

nemen(!) en toeterend je een weg door het verkeer kan banen. Spullen op kantoor neergezet en

meteen door gelopen naar restaurant even verderop waar Riad, Wilma en Angela zaten te lunchen. Na

de lunch had Wilma nog een interview en heb ik thuisfront op de hoogte gesteld dat ik veilig in Dhaka

was aangekomen. Ondertussen kwam Kazal binnen, omdat hij aankomende week met ons meegaat had

hij thuis gelunched en vertrokken wij rond 17.30u richting de boot voor onze nachtelijke boottrip naar

Barisal. Ik dacht dat ik vanochtend de drukte in het verkeer had meegemaakt, maar nu was het nog

extremer – zeker toen we het oude gedeelte van de stad bereikten. We kwamen in de haven aan en

konden meteen doorlopen naar de boot. Mooie chaos, iedereen staart je aan of probeert je iets te

verkopen. Op de boot zoekt men meteen een mooi plekje voor de nacht. Kazal had voor ons hutten

geregeld, voor Jamal en hemzelf standaard hutten en voor ons zelfs VIP hutten. Na gezamenlijk diner

heerlijk geslapen, dat lukte met de jetlag goed -maar wel kort-, wekker ging om 05.15u omdat we om

05.30u werden opgehaald door Zunaed van SLOPB.

Zondag 3november

3 uur gereden naar Kalisuri waar het guesthouse staat van SLOPB waar we de komende week slapen en

van waaruit wij onze dagtrips gaan doen. Wilma gaat de komende dagen de boeken in samen met Kazal

en Jamal en Angela en ik worden samen door SLOPB het veld mee ingenomen.

Nadat we ons hadden opgefrist en hadden ontbeten reden we gezamenlijk naar het veldkantoor van

SLOPB waar wij kennismaakten met de medewerkers en een korte introductie kregen van SLOPB.

Vervolgens bleef Wilma op kantoor en gingen Angela en ik het veld in. We bezochten een klein dorp

waar op dat moment een courtyard meeting werd gehouden. In het WASH programma wordt er een

keer per maand zo’n meeting georganiseerd, vandaag werd handen wassen behandeld. Een grote groep

enthousiaste bewoners nam deel aan de sessie en zij gaven aan ook veel geleerd te hebben. Alleen nog

maar met schoon water uit de put wassen en niet meer met oppervlaktewater. In ieder geval handen

wassen na wc gebruik, na baby verschonen, bij voorbereiding van het koken, bij het koken zelf en

voordat je gaat eten. Toen we vroegen wat dit nu allemaal had opgeleverd antwoordde ze dat ze nu

aanzienlijk minder vaak ziek zijn, wat het doktersbezoek beperkt en wat weer geld uitspaart.

Goed dat we redelijk aan het einde van de meeting aankwamen, omdat twee blanke verschijningen

behoorlijk afleiden. De waterput van MF stond er goed onderhouden bij, na een jaar had de

onderhoudscommissie nog geen problemen hoeven oplossen. Ook hebben we twee huizen en twee

latrines bezocht. Wat hierbij opviel is dat de huizen en waterput allemaal hoger staan ivm

overstromingen maar dat de latrines op de grond zijn gebouwd en daardoor bij overstromingen

onbruikbaar worden. SLOPB gaf aan dat de putten inmiddels hoger geplaatst worden, maar dan hebben

deze bewoners nog wel steeds een probleem.

Nadat wij nog foto’s namen van hele dorp bij de waterput en dat er ook nog veel foto’s van ons werden

gemaakt reden we terug naar kantoor van SLOPB voor de lunch.

Na de lunch hebben we een bezoek gebracht van een local entrepeneur die onderdelen voor latrines

maakt. Ringen van cement die in de grond de binnenkant van de put vormen. Hij heeft hiervoor een

training bij het Water Sanitation Program van de Wereldbank gevolgd. Met een microkrediet van 40.000

Taka is hij zijn bedrijfje gestart en produceert nu 70 sets per dag. Een voorbeeld van entrepeneurschap!

Als laatste gingen we naar een growth monitoring en cooking workshop. Alleen maar bezocht door

moeders met hun kinderen onder 5 jaar en we zagen aantal zelfde gezichten als vanochtend. Er wordt

heel goed bijgehouden hoeveel de kinderen wegen, maar niet hoe lang ze zijn. Bij de kookworkshop

krijgen de moeders te horen hoe je een goede maaltijd bereidt en met name welke ingrediënten

belangrijk zijn voor de kinderen. We merkten dat de vrouwen begonnen te giechelen en zich

ongemakkelijk voelden, dit kwam omdat ik (man) in de keuken stond. Was duidelijk beetje raar en we

vertrokken snel uit de keuken.

Nadat er nog twee kinderen werden gewogen en de nodige foto’s zijn we richting kantoor vertrokken.

Daar hebben we Kazal, Jamal en Wilma opgehaald en ‘thuis’ gezamenlijk gegeten.

Morgen staan er weer twee mooie bezoeken op het programma en hopelijk gaan ze allebei door. De

oppositie heeft namelijk de aankomende drie dagen rellen en stakingen aangekondigd. We gaan van dag

tot dag bekijken of het veilig is om de weg op te gaan, maar we hebben goede hoop.

Maandag 4 november

Gelukkig was de omgeving rustig vandaag en konden we om 09.00u met de motorbike vertrekken naar

onze eerste afspraak. We bezochten een islamitische lagere school en werden ontvangen door de

directeur, tenminste ik werd ontvangen. Ik kreeg een hand en werd toegesproken, Angela werd volledig

genegeerd. Uiteraard liep ook de gehele school uit om ons te zien. De waterput zag er erg goed uit en de

latrines ook. Er lagen slippers en zeep en er stond water om te spoelen. Toen we een van de kinderen

vroegen om voor te doen hoe hij z’n handen wast na wc gebruik, liep hij naar de pomp om daar z’n

handen te gaan wassen ipv naar de wasbak in de latrine.

Uiteindelijk hadden we toch beetje raar gevoel bij de directeur, iedere keer wanneer we een vraag

opnieuw stelde kwam er een ander antwoord. Op gebied van WASH was het in elk geval in orde.

Vervolgens helmen op en reden we naar een satelliet hospitaaltje om te observeren hoe men daar te

werk gaat. Een keer per maand stuurt het ziekenhuis een arts het veld in om consult te houden. Dit is

voor iedereen bedoeld, maar er zaten alleen maar (zwangere) vrouwen. Mensen betalen hier eenmalig

15 taka (Eur 1,50) en mogen onbeperkt naar de arts komen. Wat wij zagen was met name opname

bloeddruk bij zwangere vouwen, er werd gewogen en veel ijzerpillen voorgeschreven.

Wij vroegen hoe het zit met anticonceptie en het viel op hoe openlijk hierop werd geantwoord, door

zowel de arts als de vrouwen. Uiteindelijk is de TBA altijd in de buurt om zwangere vrouwen te

ondersteunen, meeste vrouwen bevallen thuis. De meeste huishoudens zitten ongeveer 2 km van het

ziekenhuis verwijderd en bij complicaties worden vrouwen daar heen gebracht. Bij wet mag je pas

trouwen en kinderen krijgen vanaf 18 jaar, volgens de arts zit ongeveer 2% van de vrouwen in deze regio

daaronder. Anticonceptie wordt gratis verstrekt door de overheid, maar is alleen te verkrijgen in het

ziekenhuis zelf. Andere satelliet hospitaaltjes zouden ze wel verstrekken, maar waar die zijn bleef

onduidelijk. De pil is het meest gebruikte anticonceptiemiddel, ook wordt er wel een prik gebruikt door

vrouwen, deze werkt drie maanden. Heel mooi om te zien hoe hier zo open over wordt gesproken.

Aansluitend hebben we nog een school bezocht, uiteraard liep weer de hele school uit en werden we

ontvangen door de directeur. Aan de lerarenkamer zat een wc vast en hij vertelde ons dat ook alle

meisjes van de school daar naar de wc gaan. Bij navraag later hoorden wij van de meisjes zelf dat ze een

latrinebuiten (moeten) gebruiken. Buiten stonden twee latrines naast elkaar, de directeur gaf aan dat de

ene niet meer werd gebruikt. Toen we de andere wilden bekijken moest de sleutel ergens van boven

komen en het was duidelijk dat deze al heel lang niet was gebruikt. Degene die werd aangewezen door

de kinderen die zij gebruiken was wat ons betreft niet in orde. Geen slippers, geen water, geen zeep.

Kinderen weten overigens wel heel veel over hygiene. We liepen met een vervelend gevoel weg, omdat

we dachten niet de waarheid te horen van de directeur.

Na de lunch hebben we twee waterputten van MaxFoundation bezocht, alle twee zagen ze er supergoed

uit. Alles volgens regels uitgevoerd, de onderhoudscommissies konden hun gereedschap laten zien en

ook de latrines zagen er goed uit. Iedereen wist ons goed te vertellen hoe ze alles gebruiken ivm

hygiene, eea in de putten checklist opgenomen. Fantastisch om een vraag van een kind te krijgen

waarom twee grote blanke mensen hun dorpje komen bezoeken en alleen maar de waterput en de wc

willen bekijken!

Als laatste zaten we bij een meeting van de Health committee van een Ward. Deze commissie bestaat

uit 3 mannen en 7 vrouwen en komen uit verschillende kleine gemeenschappen uit de 3 km omtrek. In

deze commissie worden oa hygiene problemen besproken. Zo gaven ze aan dat nog niet iedereen (20%)

in hun gemeenschap een eigen latrine heeft en dat ze deze mensen (financieel) proberen te helpen er

een aan te schaffen. Ook wordt SLOPB hierover ingelicht om te kijken waar zij kunnen helpen. Rol van de

commissie om de al hun buren te motiveren zo goed mogelijk te leven naar de regels van WASH. Ook 5-

6 jarigen worden nu zindelijk gemaakt op de latrines en nadat baby’s zijn verschoond gaat deze

ontlasting ook in latrine. Weer hoorden we dat dit aantoonbaar effect heeft gehad en dat mensen veel

minder ziek zijn dan voorheen. Ook worden mensen aangespoord om hun latrine (nog) beter te

verzorgen, steviger te maken door doeken aan de zijkant te vervangen door golfplaat. Dorpsgenoten

wilden eerst niet echt luisteren naar de commissie, maar nu ze dat wel doen zien ze vrijwel direct

resultaat. Commissie organiseert sanitatie clinic en kook workshop, maar heeft ook een belangrijke

sociale rol. Bijvoorbeeld wanneer een meisje voor haar 18e wil trouwen, dan worden ouders van zowel

het meisje als haar aanstaande man toegesproken dat dit niet kan. Wanneer huwelijk evt toch door zou

gaan, stappen ze naar politie. Ook hier werd weer heel open over anticonceptie gesproken en over

familyplanning. Meeste gezinnen hebben 1 kind, meer dan 2 zie je tegenwoordig niet meer.

Mooie tocht op de motorbike naar huis en we waren net voor donker thuis. Wilma was nog bezig met

een interview en zijn Angela en ik met z’n tweeen even de markt om de hoek opgelopen. Iedereen kijkt

je weer aan en bij een klein theehuisje zaten onze drivers van vandaag. Erg gezellig met elkaar cola

gedronken en Angela had voor iedereen chips gehaald. Na 10 secs stond de gehele markt om ons heen

te kijken naar deze mooie bezienswaardigheid…..

Dinsdag 5 november

Even was het spannend of we konden vertrekken vanochtend omdat de oppositie rellen had

aangekondigd in de buurt, maar gelukkig zijn we gewoon gestart. Als eerste bezochten we een meeting

van Union Dashpara en werden ontvangen door de chairman. Een Union bestaat uit 9 Ward’s en elke

Ward had een vertegenwoordiger aanwezig. 3 vrouwen en 6 mannen. In deze Union worden zaken

besproken als WASH, maar ook early marriage en infrastructuur. De 9 vertegenwoordigers gaven aan

dat ongeveer 60% van bewoners van de Ward’s toegang heeft tot schoon drinkwater en latrines. Ze

proberen zoveel mogelijk te leven naar de wetten van de overheid, of de regels van de NGO’s. Ze vragen

veel hulp aan de overheid op gebied van WASH, maar meeste komt van de NGO’s. De

vertegenwoordigers van de Ward’s halen hun buurtgenoten bij elkaar in een zogenaamde courtyard

meetings om hen te informeren over deze zaken. Soms schuiven ook een leraar of een imam aan, zodat

zij het ook weer kunnen doorgeven aan leerlingen en mensen in de moskee. We vroegen de

vertegenwoordigers of ze tegen problemen aanlopen om mensen nieuwe (WASH) gewoonten aan te

leren. Daarbij worden eigenlijk geen problemen ondervonden omdat iedereen wel in de gaten heeft wat

voor een effect het heeft. Soms worden er ook als ondersteuning video’s gebruikt bij de training. Ook de

overheid doet hier veel aan. Ondertussen werd er water, koekjes en bananen op tafel gezet en werd ons

verzocht hier ruim van te nemen.

Een vertegenwoordiger woont met zijn Ward verderop op een eiland, deze mensen wonen een meer

onbegaanbaar gebied en zijn armer. Hier komt ook vaker early marriage voor. Hij spreekt hier zowel

ouders van de vrouw als ouders van de man op aan en meestal lost het dan vanzelf op. Zo niet, dan gaat

het probleem naar de chairman van de Union en als laatste wordt de politie ingeschakeld. Trouwen

onder 18 jaar is in Bangladesh verboden. Weer viel het ons op dat men veel weet van WASH en er ook

(zoveel mogelijk) naar leeft.

Vervolgens reden we door naar een meeting met TBA’s (traditional birth attendants) nadat we gestopt

waren bij een waterput van MaxFoundation, alles zag er heel netjes uit en bewoners konden ons een

goeie uitleg over WASH geven. De put kon zelfs worden afgeschermd als je je ging wassen.

We kwamen aan bij de TBS meeting toen deze al begonnen was en de arts uit het ziekenhuis die we

gisteren al gezien hadden zat deze meeting voor. Elke Ward heeft een TBA en de vijf topics die worden

besproken zijn Hygiene, familyplanning issue, moedermelk, gevaren voor moeder bij bevalling en zorg

voor de baby. Een TBA met 30 jaar ervaring zei dat ze sinds ze twee jaar geleden de training had

gekregen nu ook veel meer op haar eigen hygiene let zoals bijvoorbeeld schone nagels. Ook gaf ze aan

dat ze de echtgenoot, ouders en schoonouders opdracht geeft om de (aanstaande) moeder zoveel rust

te geven. TBA’s informeren aankomende moeders ook welke voorbereidingen zij zelf moet treffen, zoals

bijvoorbeeld het verzorgen van schone handdoeken. Vroeger werden newborn’s nog wel eens in kleren

gewikkeld. Vijf zaken waar TBA’s op letten bij moeders zijn bloedverlies, koorts, hoofdpijn, late delivery

en achumpsia. Ook TBA’s spreken weer met vrouwen en mannen(!) over birthcontrol, zij ondervinden

hierbij geen enkele weerstand omdat TBA’s zeer veel respect hebben van iedereen. Opvallend te horen

dat de man zich ook verantwoordelijk voelt voor dit onderwerp en ook zelf naar drugstore gaat om

anticonceptie te halen. Pil is meest gebruikte vorm.

Ondertussen wordt er een TBA weggeroepen ivm een bevalling.

We kregen een goeie uitleg over de toolkit van de TBA. Wel meteen een zorg die we hebben over de

inhoud hiervan. Wanneer deze namelijk op raakt dan zorgt SLOPB soms voor vernieuwing maar soms

ook niet. De Ward zou het geld ook bijeen moeten brengen, maar dat lukt vaak niet. TBA’s zullen nooit

stoppen met het werk, maar dit is wel een probleem. Vroeger werd voor het knippen van de navelstreng

de vlijmscherpe schors van de bamboeboom gebruikt wat nog wel eens een infectie opleverde, nu

gebruiken ze het mesje dat in de toolkit zit en koken ze eerst een uur voordat ze het gebruiken.

Een beetje lacherig vertelden ze dat ze ook vaak koeien en geiten helpen bij bevallingen, hiervoor wordt

de toolkit niet ingezet.

Nadat wij ook vragen van hun aan ons hadden beantwoord reden we naar het fieldoffice voor lunch. De

lunch had vandaag geen verrassingen en was precies hetzelfde als eergisteren, gisteren, morgen en

overmorgen, maar wel lekker!

Na de lunch hebben we nog twee putten bezocht en aan de hand van een checklist samen met de

gebruikers alles besproken, weer was alles goed op orde.

De bewoners rond de tweede put die we bezochten maken manden om rijst in te filteren en in te

vervoeren. Ze vonden het schitterend dat we het allemaal wilde weten en we kregen direct twee

stoelen om naar een demonstratie te kijken. Zijn mooie foto’s geworden en we hebben uiteindelijk drie

manden van ze gekocht, nu nog kijken of we die überhaupt mee het vliegtuig in krijgen anders zullen ze

een mooie plek krijgen op kantoor in Dhaka.

Een uur op de motor terug en net voor donker thuis, dat wilden de drivers namelijk graag omdat het

gisteravond net nadat we thuis kwamen erg onrustig was op straat. Bij thuiskomst meteen mooi schema

gemaakt voor morgen, we gaan met de motor op een bootje naar eilandje om daar aantal Ward’s te

bezoeken. We verheugen ons er nu al weer op.

Woensdag 6 november

Vanmorgen om 09.00u vertrokken en afscheid genomen van Wilma, zij vertrekt vanmiddag al naar

Dhaka en zien we vrijdag pas weer. Op de motor naar Nazirpur om een community meeting bij te

wonen. Community is onderdeel van een Ward en een Ward is onderdeel van een Union. Onderweg is

er een hoop te zien. Veel koeien langs de weg, geiten die los lopen, heel veel riksja’s (gemotoriseerd of

niet) en iedereen stopt waar hij mee bezig is als we langs rijden en bekijkt ons uitgebreid.

Aangekomen bij de meeting zat iedereen op de grond op matten en een vrouw had de leiding. Er waren

ongeveer 35 mannen en vrouwen aanwezig en ook een aantal kinderen en ze komen elke drie maanden

bij elkaar. Topics als WASH, early marriage, HIV, polygamie en birthcontrol komen hier ter sprake.

Door bijvoorbeeld early marriage (= tienerzwangerschap) zoveel te bespreken komt het in deze

community nauwelijks meer voor omdat men inziet dat het voor de vrouw ongezond is om zo vroeg

zwanger te raken. Polygamie wordt ook besproken, volgens de islamitische wet mag het alleen als de

eerste vrouw toestemming geeft. Ook scheidingen komen voor, je kan (en mag) scheiden als het niet

meer gaat met het huwelijk of als de ouders van de bruid geen geld (of goud, geiten of koeien) kunnen

geven als de man daarom vraagt. Volgens de wet mogen beide echtelieden een scheiding aanvragen, in

praktijk kan alleen de man dit doen. HIV komt niet voor in dit gebied, maar is wel onderwerp van

gesprek om het te voorkomen. WASH is uiteraard ook een topic en weer krijgen we te horen dat men

hier heel veel aan heeft. Nagels knippen, handen wassen, huis schoonmaken en alleen nog maar water

gebruiken van de put. Ook als ze buren of andere mensen zien die niet naar de WASH regels leven, dan

worden deze mensen hierop aangesproken en aangespoord dat ze dit wel gaan doen. Ook hier is ziekte

en bijvoorbeeld diarree aantoonbaar gereduceerd. Aansluitend nog in de buurt een MaxFoundation

waterput bezocht en samen met de bewoners aan de hand van de checklist bekeken of men leeft

volgens de WASH regels.

Gelunched in SLOPB veldkantoor en daarna op de motor naar een grote bazar waar ook een haventje

ligt. Daar namen we de boot om de grote rivier over te steken naar Char Odhel. Dit gebied is in 2009

zwaar getroffen door een cycloon en toen heeft SLOPB daar mee geholpen met de wederopbouw. Ook

MaxFoundation zit in dit gebied en we hebben hier een waterput bezocht. We hadden gedacht dat

mensen het hier nog minder goed zouden hebben, maar ze hebben het redelijk op orde. Meeste

mensen hebben een bootje en er wordt veel gevist. Er groeit zowiezo ook veel aan bomen als

waterpompoen, olijven, papaya en kokosnoten. Van die laatste hebben we veel gedronken. Dit werd ons

aangeboden en moet je zien als een enorme eer. Afslaan kan niet.

Toen we terug kwamen bij het haventje hebben we onze drivers en Zunaed uitgenodigd om bij een

theehuis te gaan zitten en the te drinken. Tevens was de laatste cricketwedstrijd uit de testserie

Bangladesh-Nieuw Zeeland op de televisie, dus bij elk theehuis was het erg druk om de wedstrijd te

bekijken. Bangladesh verloor helaas, maar was wel winnaar van de testserie.

Morgen laatste dag met laatste bezoeken op het programma en eind van de middag richting boot voor

terugreis naar Dhaka.

Donderdag 7 november

Afscheid genomen van het personeel in the guesthouse en vandaag reizen we weer met de minivan

omdat we onze koffers nu al meenemen en niet meer terug komen. Lange rit naar Galachipa om een

islamitische school te bezoeken waar MaxFoundation en SLOPB een waterput en nieuwe latrines heeft

neergezet. Alles zag er supermooi uit, latrines waren in mei 2013 opgeleverd. We werden ontvangen

door de directeur en na een gesprek over oa WASH kregen we kokosmelk en bananen aangeboden en

kregen we een rondleiding. Primary en secundairy school en heeft ongeveer 500 leerlingen. Latrines

waren heel slecht (werden wel gebruikt) voordat de nieuwe latrines werden neergezet en met name de

meisjes zijn heel blij met nieuwe latrines. Grote verschil is dat er nu veel minder leerlingen ziek zijn.

Hygiene wordt uitgebreid besproken en omdat iedereen schone handen en schoon gezicht moet hebben

als er gebeden wordt, wordt dit ook goed nageleefd. Angela heeft nog met aantal 15-jarige meisjes

gesproken en probeerde er achter te komen hoe menstruatie en seksuele voorlichting wordt behandeld.

Dit was een vrij moeizaam gesprek en kwam uiteindelijk niets uit. Heel positief is wel dat meisjes nu wel

gewoon naar school komen wanneer ze ongesteld zijn omdat de hygiene er zo op vooruit is gegaan.

Aansluitend zijn we nog naar een waterput gegaan die 5 minuten verderop lag, alles zag er in orde uit.

Vervolgens in de auto gestapt om in Nowmala de laatste put te gaan bekijken, het busje bracht ons ver

maar we moesten nog zeker 20 minuten lopen om de put te bereiken. Behalve dat het bord miste zag

alles er goed uit. Een aantal HH heeft nog geen nieuwe latrine, ontlasting werd zo in open water

geloodst. De moeder gaf aan dat er binnen drie maanden een nieuwe latrine komt. Ook de

medebewoners van de community willen dit graag zodat ziekte nog verder wordt terug gedrongen.

Ongeveer 45 minuten deden we erover om naar het fieldoffice van SLOPB te komen waar een heerlijke

uitgebreide afscheidslunch klaarstond. Heerlijk! Nu op weg naar de boot die ons terugbrengt naar

Dhaka, waar ik meteen doorreis naar het vliegveld.

Geweldige reis en geweldige ervaring!!