1

Baas over eigen arbeidsvoorwaarden

2

Jongeren over de toekomst van de cao.De afgelopen maanden hebben 50 jonge denkers meegedaan aan het ReflexLAB: hét platform voor jongeren met een mening over flexwerk. Via masterclasses en LAB sessies hebben zij een visie ontwikkeld over de toekomstige arbeidsmarkt. Tijdens het Reflexlab zijn er vijf werkgroepen gevormd die verschillende vraagstukken hebben geprobeerd op te lossen. Baas over eigen arbeidsvoorwaarden is een van die groepen.

Het organiseren van arbeidsvoorwaarden is belangrijk voor de economie en een bekend Nederlands fenomeen. Werkgevers ontlenen daaruit continuïteit en werknemers zekerheid. Maar de inhoud van die arbeidsvoorwaarden en de wijze waarop deze tot stand komen is een schaduwpraktijk geworden waar jongeren niets van snappen. Dat constaterende heeft de werkgroep “baas over eigen arbeidsvoorwaarden” van het ReflexLAB zich gestort op de vragen:

1. Bewustwording: “Hoe maak je jongeren bewust van het proces en de inhoud van arbeidsvoorwaarden?”

2. Totstandkoming/proces: “Welke rol moeten jongeren hebben in de totstandkoming/proces van arbeidsvoorwaarden?”3. Inhoud: “Hoe zou je de inhoud van arbeidsvoorwaarden voor jongeren invullen?”

Met deze drie deelvragen heeft de groep geprobeerd om de hoofdvraag: ‘Hoe passen jongeren in de wereld van arbeidsvoorwaarden?’ te beantwoorden.

Alvorens de werkgroep aan de slag is gegaan hebben wij ons verdiept in verbreding draagvlak cao afspraken (SER, 2013)en het achterliggende onderzoek nationale enquête arbeidsomstandigheden 2013 van TNO. Wat ons daarbij opviel is dat jongeren enthousiaster zijn over de cao dan hun oudere collega’s. Echter blijkt dat jongeren op bijna alle vragen positiever antwoorden dan ouderen. Voor ons is daaruit de belangrijkste conclusie dat we kunnen spreken van een positieve generatie. Omdat dit verder niet veel zegt over cao’s zijn wij zelf op onderzoek uit gegaan.

3

EnquêteOm antwoord te geven op de vragen heeft de werkgroep een enquête uitgezet onder 175 jongeren (tot 35 jaar waarvan 40% lid van vakbeweging). Daarna is er op 10 april een congres georganiseerd om naar aanleiding van de onderzoeksresultaten de diepte in te gaan en de eerste oplossingen te verkennen.

BewustwordingJongeren willen beter op de hoogte zijn over hoe arbeidsvoorwaarden momenteel worden vormgegeven, 60% van de respondenten geeft aan deze behoefte te hebben. Verder is opmerkelijk dat 2 van de 3 jongeren aangeven dat de mogelijkheden van hun arbeidsvoorwaarden niet is besproken met de werkgever bij hun aanstelling en dat is zorgwekkend om te horen. Daarvoor zijn twee partijen verantwoordelijk.

4

Ten eerste de werkgever, die vanuit goed werkgeverschap zijn medewerkers moet informeren over de arbeidsvoorwaarden en zou hiertoe verplicht moeten worden. Vergelijk het met een huis kopen, dan ben je als koper verplicht om éénmalig een gesprek aan te gaan met een hypotheek adviseur. Er is wel een mogelijkheid om dat gesprek te passeren, maar dan dien je een toets te doen. Een vergelijkbaar systeem bepleiten wij voor de arbeidsovereenkomst.Tegelijkertijd dienen de jongeren ook hun verantwoordelijkheid te nemen en te informeren naar hun arbeidsvoorwaarden. Om jongeren een impuls te geven die verantwoordelijkheid op te pakken kan voorlichting gegeven worden. Bijvoorbeeld in het vak maatschappijleer op de middelbare school, een moment in het leven van een jongere waarop hij of zij vaak met het eerste bijbaantje start.

ProcesMeer dan de helft van de jongeren geeft aan vooraf meer betrokken te willen zijn bij de vorming van arbeidsvoorwaarden. Opvallend daarbij is dat ruim 60% aangeeft zich niet vertegenwoordigd voelt door de vakbeweging terwijl 80%

van de jongeren de cao wel wil behouden. Vooral de wijze waarop de cao tot stand komt moet anders als het aan de jongeren ligt. Een overweldigende meerderheid (80%) van de jongeren wil op digitale wijze betrokken worden bij de vormgeving van cao. Bijvoorbeeld door vooraf digitaal input te leveren en keuzes te kunnen maken en door terug te koppelen wat er met die wensen is gebeurd. Essentieel is dat iedereen die onder de cao valt ook kan participeren (ongeacht wel of niet lid van de vakbeweging) waarmee ook het draaglijk voor het AVV toeneemt.

InhoudWat jongeren belangrijk vinden in hun arbeidsvoorwaarden is flexibiliteit en keuzevrijheid. Ruim 75% van jongeren geeft dan ook aan individuele keuzevrijheid te willen hebben in zijn of haar arbeidsvoorwaarden. Dat doet ons denken aan een schuif systeem waarbij binnen kaders kan worden gekozen om bepaalde arbeidsvoorwaarden in meer of mindere maten te benutten. Er is echter één inhoudelijk aspect waar alle jongeren het eens over lijken te zijn: scholing. Bijna alle jongeren geven aan dat scholing de belangrijkste secundaire arbeidsvoorwaarde is en dat deze nog onvoldoende terugkomt in hun huidige arbeidsvoorwaardenpakket.

5

Advies: op naar een jongeren cao!De werkgroep Baas over je eigen arbeidsvoorwaarden bekeek hoe arbeidsvoorwaarden meer passend kunnen worden voor jongeren en hoe zij hier meer bij betrokken kunnen worden. Na het organiseren van een enquête en een congres pleit de werkgroep voor een toegankelijke, begrijpbare, flexibel en digitale cao. Een ‘collectief schuifsysteem’ moet zorgen voor extra keuzemogelijkheden naast betere benutting van de mogelijkheden die er al zijn. Het schuifsysteem zou vergelijkbaar zijn met het systeem van verzekeraars. Dit systeem past bij de wensen van jongeren als het gaat om arbeidsvoorwaarden en zal het zodoende ook meer bewustzijn creëren. Jongeren zullen zich simpelweg gaan afvragen: wat schuift het?

Facts en figures• 50% wil vooraf meer betrokken worden

• 60% voelt zich niet vertegenwoordigd

• 80% wil cao behouden

• 85% wil via digitale wijze betrokken worden

• 75% wil individuele keuzeruimte

• Vrijwel unaniem bepleiten jongeren scholing tot de belangrijkste arbeidsvoorwaarde