Taalvaardigheden en ERK-niveaus in tweetalig onderwijs

B2 ornot B2

Voorwoord 4Inleiding:WatishetERK? 61. Waaromgajeer(alsteam)meeaandeslag? 7

2. Informatieoverdeniveaus 8 2.1 Listening 12 2.2 Reading 14 2.3 Speaking 16 2.4 Writing 22

3. Hoemaakjehettto-teamvertrouwdmethetERK? 24 4. AandeslagmethetERK(tips) 25Bijlagen 31Literatuurlijst 34Meerinformatie 34

Colofon

Werkgroep RickdeGraaff,WanderLowie,LizDale,AnneBeeker Tekst AnneBeekerRedactie OnnovanWilgenburg Fotografie RenévandenBurg,Shutterstock Eindredactie PetraDam Vormgeving ConceptID

Inhoud

InhettweetaligonderwijswordtsindsjaarendagmethetEuropeesReferentie-kader(hetERK)gewerkt.Vooralletto-scholenkomthetERKaanheteindevanklas3inbeeld,wanneeraangetoondmoetwordendatleerlingenvoorallevaardighedenniveauB2(vwo)ofB1(havo)hebbenbehaald.Dieniveaubepalingdienteenbelangrijkkwaliteitsdoelvantto:welatendaarmeeziendattto-leerlingensnellereenhogertaalniveaubehalendanniet-ttoleerlingen.Dooralleextrataalinputénoutputlopentto-leerlingenjarenvoorophunleeftijdsgenoteninhetreguliereonderwijs.Dezebrochurebiedteenhandreikingvoorhetbepalenvanheteindniveauinklas3,viacertificaten,eenportfolio,ofeencombinatie.WerkenmethetERKisechternietalleenbedoeldomnadriejaareeneindmetingtekunnendoen.HetdoelvanhetERKisominzichtelijktemakenwatiemandopeenbepaaldniveau,opeengegevenvaardigheidkan.Dezogenaamdecan-dostatementsuithetERKbeschrijvenvanafeenlaagtaalbeheersingsniveauallerleiconcretecommunicatietaken.OnderwijsdatgebruikmaaktvanhetERKisdaaromvannaturecommunicatief–wantgerichtopdecan-dostatements.Hetoogmerkvandezebrochureisomdocentenhandvattentegevenominalleleerjaren,enbijallevakken,gebruiktekunnenmakenvanhetERKendoordoordecommunicatievaardigheidvooroptestellen.DezebrochureisontwikkelddooreenwerkgroepvanexpertsophetgebiedvanCLILenhetERK.Diversetto-docentenhebbendeconcepttekstgelezenenvoorzienvancommentaar.Wezijnhenallenzeererkentelijkenhopendatbestuderingenbespre-kingvandezebrochuretoteenzinvolgebruikvanhetERKleidt,zoweltijdensalsaanheteindvanderit!

OnnovanWilgenburgTeamcoördinatorTalen,EP-Nuffic

Voorwoord

4

5

Inleiding

WatishetERK?

HetERKisontworpendoordeRaadvanEuropa,omtaalvaardigheidsniveausvoormodernevreemdetaleneenduidigtebeschrijven.DezesbijbehorendeniveauswordenaangeduidmetA1,A2,debeginnersniveaus,B1,B2,entotslotC1enC2,dehoogsthaalbareniveaus.Watjeperniveaumoetkunnen,wordtmetbehulpvancan-do statementsomschrevenintermenvan:-taalomvang:watmoetjekunnen,inwelkecontextenenvoorwelkedoelen?-taalcomplexiteitenmatevancorrectheid:hoegoedmoetjehetkunnen?

HetERKvormtinzekerezineenbreukmethoetaalniveausinhetverledenwerdenbeschreven,waarbijkennisvangrammaticaenidioomleidendwasvoorhetvaststellenvantalenkennis.Indevisievanhetlandelijknetwerktweetaligonderwijsistaalprimaireengereedschapdatgebruiktwordtvoorcommunicatie.Taalkanookeenstudieobjectzijn,maartaalkenniswordtzichtbaardoorwateentaalleerderermeekandoen.Vandaareenomschrijvingintermenvankunneninplaatsvankennen.

ERKentto

Tto-scholenonderschrijvendoorhunkeuzevoortweetaligonderwijsdezevisie:juistbijtweetaligonderwijswordtdetweedetaalmeteenalstoolgebruiktomkennisteverwerven.Detaalomvangwordtiniederelesontwikkeldenmeteeningezet.DitneemtnatuurlijknietwegdataandetaalcomplexiteitookindelessenEngelshardgewerktwordtomervoortezorgendatleerlingencorrecttaalgebruikontwikkelen.DedoorlopendeontwikkelingvantaalvaardigheidiseenbelangrijkuitgangspuntvanhetERKendatprincipeisookindezebrochuremeegenomen.

Omtevoldoenaandestandaardtweetaligonderwijsmoetentto-scholenhunleerlingenaanheteindevandeonderbouwspecifiekeERK-niveauslatenbereiken.Zemoetenbijeenvisitatieaannemelijkmakendat80%vanhuntto-leerlingenvooralledeelvaardigheden-luisteren,lezen,spreken,gesprekkenvoerenenschrijven-hetbeoogdeERK-niveauhebbenbereikt.Dezebrochureisdaarbijeenhandreiking.

6

AlsteammethetERKaandeslag:datbetekentdatjesamenwerktaandezelfdeniveausvooralletalen.HetERKbeschrijftvoordeverschillendevaardighedenzesniveausvanbeheersingvaneenmodernevreemdetaal.Dieniveauswordeninter-nationaalherkendengebruikt.

VerschillendescholengevenhunleerlingendemogelijkheidomeeninternationaalERK-certificaattebehalen.CambridgeenAngliaCertificatesvoorEngels,DELFScolairevoorFrans,GoetheexamensvoorDuitsenDELEvoorSpaanswordenookinhetbuitenlanderkendenzijngekoppeldaanERK-niveaus.

LosvanbovengenoemderedenenomhetERKintevoeren,iseenbelangrijkpluspuntvanhetERKdathet‘tniveauvantaalbeheersingvaneenleerlinginzichtelijkmaakt.MethetERKweeteenleerlingwathij/zijalkanenookwathij/zijmoetkunnenomopeenhogerniveautepresteren.

1. Waarom ga je met het ERK (als team) aan de slag?

2. Informatie over de niveaus

8

VerschillendeERK-niveaus

DeERK-niveauswordendoorhetCollegevoorToetsenenExamens(CvTE)enindeSLOhandreikingenbijdeeindexamensgebruiktomdeniveausvoordeviertaalvaar-dighedenteomschrijven.Hetgaatdaarbijomluisteren,lezen,sprekenengesprekkenvoerenenschrijven.

streefniveaus6VWODuits Engels Frans Spaans

Leesvaardigheid–aantoonbaarniveaubijeenvoldoende(standaardsettingCito2013)

C1(bijruime

voldoende)

C1(bijruime

voldoende)

B2(bijruime

voldoende)

B2(bijruime

voldoende)

Luistervaardigheid

Gespreksvaardigheid

Schrijfvaardigheid

Volgensdestandaardtweetaligonderwijsmoetentto-leerlingenvwoaanheteindevandederdeklaseenniveauvantaalbeheersingEngelshebbenbereiktdatover-eenkomtmethetB2-niveauvoorallevaardigheden.Datwilzeggen,ongeveerhetERK-niveauvaneenregulierevwo-leerlingnazesjaar.Voortto-leerlingenhavoisditopB1gesteld.DitisongeveerhetERK-niveauvaneenhavo-leerlingnavijfjaar.

B1B1B1B1

B2B2

B2B2B2 B2 B2 B2

+ +

niveaus5HAVODuits Engels Frans Spaans

Leesvaardigheid–aantoonbaarniveaubijeenvoldoende(standaardsettingCito2013) (bijruime

voldoende)(bijruimevoldoende)

Luistervaardigheid

Gespreksvaardigheid

Schrijfvaardigheid

Andersgezegd,doordezeERKniveau-eisenbewijsteentto-schooldateentto-leerlingdaadwerkelijksnellertoteenhogerniveauvantaalbeheersingkomtdaneenniettto-leerling.

ERKleerlijn

Aanheteindevandeonderbouw,derdeklashavoofvwomoetentto-leerlingenaantoonbaarERK-niveauB1,respectievelijkB2hebbenbereiktvoorallevaardigheden.Degenendiehentotdatniveauhebbengebracht,zijnjuistnietalleendedocentenEngels,maaralledocentendievakkeninhetEngelsgeven.Hetisdaaromaanteradenhetheletto-team-daarbijgeholpendoordedocentenEngels-ERK-mindedtemaken.Hoofdstuk4vandezebrochurebevatdaarvooreenaantaltips.

Eeneindmetingkannatuurlijknietplaatsvindenzondereenvoorafgaandeleerweg.Tto-docentenkunnendaarbijgoedgebruikmakenvandeomschrijvingenuithetERKominteschattenofleerlingenzichoptaalgebiedvoorallevaardighedengoedontwikkelen.

9

A2A2B1B1

B1B1

A2B1B1 B1 B1 B1

B2B2 B1 B1

+++

+ +

Tto-teamsdoenerverstandigaaneenvoorhunsituatiehaalbareERK-leerlijnoptestellen.Hierondereenvoorbeeldvaneendergelijkeleerlijn:

DoorlopendeleerlijnTTOVWO lezen luisteren gesproken

interactiespreken schrijven

Tto1

Tto2

Tto3

DoorlopendeleerlijnTTOHAVO lezen luisteren gesproken

interactiespreken schrijven

Tto1

Tto2

Tto3

HetERKbeschrijftde+niveausalseenzeergoedeA2ofB1.Hetgaat bijdeze+niveausomprestatiesdienogbinnendebandbreedtevanhetbetreffendeniveauvallen,maardiezichinkwantiteitenkwaliteitkunnenonder-scheiden.Bijgespreksvaardigheidbetekenteen+niveaubijvoorbeeldeenactieveredeelnameaangesprekkeneneenbrederrepertoirebijuitwisselingvaninformatie.

Zoalsgezegdisditslechtseenvoorbeeld.Groepenleerlingenkunnensterkverschil-lenwaardooreentto-teamtoteenandereindelingkankomen.VooreendidactischeinvullingvanERK-leerlijnenwordenindevolgendeparagrafen(2.1t/m2.4)vooralledeelvaardighedenideeënaandehandgedaan.

10

B1B1

B1B1

B1

B1

B1

B1

A2 A2 A2 A2

B1

B1

A2+ +

-

B2B2

B1B1

B2

B1

B2

B1

B1 B1 A2 A2+ +

B2

B1

A2+

+ + +

+ +

- - - -

B1 +A2+

Hetbijhoudenvandetaalontwikkeling

Alstto-teamseendoorlopendeERK-leerlijnhebbenvastgesteld,ligthetvoordehandomalvanaf de brugklasdegroeivandetaalbeheersingEngelsvanleerlingenbijtehouden.Ookhiergeldtdatalletto-docentendaaraaneenbijdragekunnenleveren.DoorgebruiktemakenvantakendieperleerjaartelkensopeenietshogerERK-niveauliggen,kaneentto-leerlingsystematischtoewerkennaarhetvereisteERK-niveauaanheteindvandeonderbouw.Eenlogischopgebouwdtaalportfolioiséénmanierwaarmeeeentto-schoolovertuigendhetbereikteeindniveauvantto-leerlingenaanheteindvandeonderbouwkanaantonen.Inhoofdstuk4zijnmeertipsensuggestiesterugtevinden.

DevolgendeparagrafenbevattenomschrijvingenvandeERK-niveausB1enB2voorallevaardigheden,envoorbeeldenvandewijzewaaropdezeniveauskunnenwordenaangetoond.

11

Decan-do statementsvoorListeningopB2-(3t-vwo),respectievelijkB1-niveau(3t-havo)luidenalsvolgt:

2.1 Listening

B2–3t-vwo

•Thestudentcanunderstandindetailwhatissaidtohiminstandardspokenlanguageeveninanoisyenvironment.

•Thestudentcanfollowalectureortalkwithinhisownfield,providedthesubjectmatterisfamiliarandthepresentationstraightforwardandclearlystructured.

•Thestudentcanunderstandmostradiodocumentariesdeliveredinstandardlanguageandcanidentifythespeaker’smood,toneetc.

•ThestudentcanunderstandTVdocumentaries,liveinterviews,talkshows,playsandamajorityoffilmsinstandarddialect.

•Thestudentcanunderstandthemainideasofcomplexspeechonbothconcreteandabstracttopicsdeliveredinastandarddialect,includingtechnicaldiscussionsinhisfieldofspecialisation.

•Thestudentcanuseavarietyofstrategiestoachievecomprehension,includinglisteningformainpoints;checkingcomprehensionbyusingcontextualclues.

B1–3t-havo/4t-vmbo

•Thestudentcanfollowclearlyarticulatedspeechdirectedathimineverydayconversation,thoughsometimeshehastoaskforrepetitionofparticularwordsorphrases.

•Thestudentcangenerallyfollowthemainpointsofextendeddiscussionaroundhim,providedspeechisclearlyarticulatedinstandarddialect.

•Thestudentcanlistentoashortnarrativeandformhypothesesaboutwhatwillhappennext.

•Thestudentcanunderstandthemainpointsofradionewsbulletinsandsimplerrecordedmaterialontopicsofpersonalinterestdeliveredrelativelyslowlyandclearly.

•ThestudentcancatchthemainpointsinTVprogrammesonfamiliartopicswhenthedeliveryisrelativelyslowandclear.

•Thestudentcanunderstandsimpletechnicalinformation,suchasoperatinginstructionsforeverydayequipment.

12

DevolgendewebsitesstellendeleerlinginstaatteoefenenophetgewensteERK-niveau:•www.examenglish.com/CEFR/b2.htm(B2)•www.examenglish.com/B1/index.php(B1)

Inhetluisterdossiervanhettaalportfoliokunnenwordenopgenomen:•Tto-vakken:YouTubeinstructiefilmpjesmetuitwerkingvandoortto-vakdocent

opgesteldevragenofopdrachten•gemaaktevragenbijluistermateriaaluiteenEngelseleergangEnglishlanguage,

zoalsNew Headway•interviewmetuitwisselingspartnerinhetkadervaneenEIOopdracht•eenfilmverslag•schriftelijkeverslagenvanbijvoorbeeldnieuwsberichtenCNNvideo,BBC

worldserviceenz.•verslagenvanoefeningenuitbovenstaandewebsites•leerlingen3t-havo:gebruikvandeCitohavoluistertoets,audio-envideodeel•leerlingen3t-vwo:gebruikvandeCitovwoluistertoetsvideodeel,gecombineerd

meteenaudiotoetsvandehavo•FirstCertificateEnglish(FCE)onderdeelluistervaardigheid(eventueelpastpapers

metscoresAofB)(B2),ofCambridgeEnglishScalemin.score160•PreliminaryEnglishTest(PET)onderdeelluistervaardigheid(eventueelpastpapers

metscoresAofB((B1),ofCambridgeEnglishScalemin.score140•AngliaAdvanced:vanafmerit(65%score)&distinction(B2)•AngliaAcCEPTProficiency:pass50%(B2)

13

Decan-do statementsvoorReadingopB2-(3t-vwo),respectievelijkB1-niveau(3t-havo)luidenalsvolgt:

B2–3t-vwo•Thestudentcanrapidlygraspthe

contentandthesignificanceofnews,articlesandreportsontopicsconnectedwithhisinterestsorhisjob,anddecideifacloserreadingisworthwhile.

•Thestudentcanreadandunderstandarticlesandreportsoncurrentproblemsinwhichthewritersexpressspecificattitudesandpointsofview.

•Thestudentcanunderstandindetailtextswithinhisfieldofinterestortheareaofhisacademicorprofessionalspeciality.

•Thestudentcanunderstandspecialisedarticlesoutsidehisownfieldifhecanoccasionallycheckwithadictionary.

•Thestudentcanreadreviewsdealingwiththecontentandcriticismofculturaltopics(films,theatre,books,concerts)andsummarisethemainpoints.

•Thestudentcanreadlettersontopicswithinhisareasofacademicorprofessionalspecialityorinterestandgraspthemostimportantpoints.

•Thestudentcanquicklylookthroughamanual(forexampleacomputerprogramme)andfindandunderstandtherelevantexplanationsandhelpforaspecificproblem.

•Thestudentcanunderstandinanarrativeorplaythemotivesforthecharacters’actionsandtheirconsequencesforthedevelopmentoftheplot.

B1–3t-havo/4t-vmbo•Thestudentcanunderstandthemain

pointsinnewspaperarticlesaboutcurrentandfamiliartopics.

•Thestudentcanreadcolumnsorinterviewsinnewspapersandmagazinesinwhichsomeonetakesastandonacurrenttopicoreventandunderstandtheoverallmeaningofthetext.

•Thestudentcanguessthemeaningofsingleunknownwordsfromthecontextthusdeducingthemeaningofexpressionsifthetopicisfamiliar.

•Thestudentcanskimshorttexts(forexamplenewssummaries)andfindrelevantfactsandinformation(whohasdonewhatandwhere).

•Thestudentcanunderstandthemostimportantinformationinshortsimpleeverydayinformationbrochures.

•Thestudentcanunderstandsimplemessagesandstandardletters(forexamplefrombusinesses,clubsorauthorities).

•Inprivatelettersthestudentcanunderstandthosepartsdealingwithevents,feelingsandwisheswellenoughtocorrespondregularlywithapenfriend.

•Thestudentcanunderstandtheplotofaclearlystructuredstoryandrecognizewhatthemostimportantepisodesandeventsareandwhatissignificantaboutthem.

14

2.2 Reading

DevolgendewebsitesteltdeleerlinginstaatteoefenenophetgewensteERK-niveau:

•voorbeeldenvanleestekstenopB2-niveauenB1-niveauvoorintensieflezenzijntedownloadenop:wp.digischool.nl/engels/oefenen/lezen/(ERK-niveausgespecificeerd)

Inhetleesdossiervanhettaalportfoliokunnenbijvoorbeeldwordenopgenomen:

Voorextensieflezen•samenvattingenvanon-lineartikelenoverbijtto-vakkenpassendeonderwerpenals

biology, geography, scienceenhistory(bv.viawww.nationalgeographic.com,news.sciencemag.orgenwww.historyextra.com

•commentaarbijnieuwsberichten,inopdrachtvandocentgemaaktevragenbijkrantenartikelenzoalswww.timesonline.co.uk,www.guardian.co.uk,www.telegraph.co.uk,www.observer.co.uk,www.independent.co.uk,www.nytimes.com,www.newyorker.com,www.washingtonpost.com

•voorhetvakEngelsoefenmateriaaluitheteducatievetijdschriftAlquin:www.alquin.nl

•WaspReporterwww.waspreporter.nl•ofClubofCurrentmaryglasgowmagazines.comLeesvaardigheidgerichtopliteratuur•EenaantalEngelsereadersopB2-(vwo),respectievelijkB1-niveau(havo).Worksheetste

downloadenopbijvoorbeeldwww.penguinreaders.com(teacher’sarea);dezePenguinreaderszijnnietingedeeldnaarERK-niveau,maarnaaraantalgekende‘’headwords’’;levels5(voorB1)&6(voorB2)zoudengeschiktkunnenzijn.

Voorintensieflezen•Citoeindexamentoetsleesvaardigheidhavo(merendeelB2)•Citoeindexamentoetsleesvaardigheidvmbo(merendeelB1)•FirstCertificateEnglish(FCE)onderdeelleesvaardigheid(eventueelpastpapersmet

scoresAofB)(B2),ofCambridgeEnglishScalemin.score160•PreliminaryEnglishTest(PET)onderdeelleesvaardigheid(eventueelpastpapersmet

scoresAofB((B1),ofCambridgeEnglishScalemin.score140•Checkpoint:pass3.8(gemiddeld)•AngliaAdvanced:vanafmerit(65%score)&distinction(B2)•AngliaAcCEPTProficiency:pass50%(B2)

15

SpeakingisinhetERKverdeeldintweevaardigheden:‘spokenproduction’(mondelingeproductie)en‘spokeninteraction’(mondelingeinteractie).Decan-do statementsvoorSpeakingopB2-(3t-vwo),respectievelijkB1-niveau(3t-havo)luidenalsvolgt:

2.3 Speaking

•Thestudentcangiveclear,detaileddescriptionsonawiderangeofsubjectsrelatedtohisfieldofinterest.

•Thestudentcanunderstandandsummariseorallyshortextractsformnewitems,interviewsordocumentariescontainingopinions,argumentanddiscussion.

•Thestudentcanunderstandandsummariseorallytheplotandsequenceofeventsinanextractfromafilmorplay.

•Thestudentcanconstructachainofreasonedargument,linkinghisideaslogically.

•Thestudentcanexplainaviewpointonatopicalissuegivingtheadvantagesanddisadvantagesofvariousoptions.

•Thestudentcanspeculateaboutcauses,consequences,hypotheticalsituations.

•Thestudentcangivedescriptionsonavarietyoffamiliarsubjectsrelatedtohisinterests.

•Thestudentcantalkindetailabouthisexperiences,feelingsandreactions.

•Thestudentcanbrieflyexplainandjustifyhisopinions.

•Thestudentcangiveashortpreparedpresentationonaveryfamiliararea(e.g.“Mycountry”)andanswerclearquestions.

•Thestudentcanrelatethemaincontentofshorttextshehasread.

16

B2–3t-vwo B1–3t-havoSpokenproduction

•Thestudentcaninitiate,maintainandenddiscoursenaturallywitheffectiveturn-taking.

•Thestudentcanexchangeconsiderablequantitiesofdetailedfactualinformationonmatterswithinhisfieldofinterest.

•Thestudentcanconveydegreesofemotionandhighlightthepersonalsignificanceofeventsandexperiences.

•Thestudentcanengageinextendedconversationinaclearlyparticipatoryfashiononmostgeneraltopics.

•Thestudentcanaccountforandsustainhisopinionsindiscussionbyprovidingrelevantexplanations,argumentsandcomments.

•Thestudentcanhelpadiscussionalongonfamiliargroundconfirmingcomprehension,invitingothersin,etc.

•Thestudentcancarryoutapreparedinterview,checkingandconfirminginformation,followingupinterestingreplies.

•Thestudentcanstart,maintainandclosesimpleface-to-faceconversationontopicsthatarefamiliarorofpersonalinterest.

•Thestudentcanexpressandrespondtofeelingsandattitudeslikesurprise,happiness,sadness,interestanddisinterest.

•Thestudentcangiveorseekpersonalopinionsinaninformaldiscussionwithfriends,agreeinganddisagreeingpolitely.

•Thestudentcanhelptosolvepracticalproblems,sayingwhathethinksandaskingotherswhattheythink.

•Thestudentcanfindoutandpassonuncomplicatedfactualinformation.

•Thestudentcanaskforandfollowdetaileddirections.

•Thestudentcanmanageunexpectedthingsthatcouldhappenonholiday,e.g.needingadentistorgettingabikerepaired.

•Thestudentcanmakearrangementsonthetelephoneorinperson,e.g.bookingflights,hotels,rentalcars,restaurants,cinemas,etc.

•Thestudentcanhavesimpletelephoneconversationswithpeopleheknows.

17

B2–3t-vwo B1–3t-havoSpokeninteraction

Strategies

•Thestudentcanusestandardphraseslike“That’sadifficultquestion”togaintimeandkeeptheturnwhileformulatingwhattosay.

•Thestudentcanmakeanoteof“favouritemistakes”andconsciouslymonitorspeechforthem.

•Thestudentcangenerallycorrectslipsanderrorsifhebecomesawareofthemoriftheyhaveledtomisunderstandings.

LanguageQuality

•Thestudentcanproducestretchesoflanguagewithafairlyeventempo;althoughhecanbehesitantashesearchesforexpressions,therearefewnoticeablylongpauses.

•Thestudentcanpassondetailedinformationreliably.•Thestudenthassufficientvocabularytoexpresshimselfonmattersconnectedtohis

fieldandonmostgeneraltopics.•Thestudentcancommunicatewithreasonableaccuracyandcancorrectmistakesif

theyhaveledtomisunderstandings.

Spreken

Hoekunnenleerlingenoefenenmetspreken?Alletto-vakkenlenenzichervooromdemondelingeproductieteoefenen.Ditkanookuitstekendineenoplopendemoeilijkheidsgraad,doordelengteendeaardvandepresentatieaanhetERK-niveauaantepassen–hethoeftbijeenmonoloognietperseomeenpresentatievoordeheleklastegaan,waarbijfaalangsteentegroterolkanspelen.Eennetbeginnendebrugklasserkanzichzelfaaneenklasgenootjein1minuutvoorstellen,eentweedeklasservertelteengroepjemedeleerlingenin5minutenietsovereenhistorischonderwerp,eenderdeklasserhoudteenbetoogvan10minutenovervoor-ennadelenvandoping.Paralleldaaraanliggendeeisenvantaalcorrectheidsteedsietshoger,zoalsinhetERKgedefinieerd.

18

Inhetspreekdossier(spoken production)vanhetportfoliokunnenbijvoorbeelddigitaleopnameswordenopgenomenvan:•voorlezenvaneengeschreventekst(nieuwsbericht,weerbericht,krantenbericht,

kinderverhaal,kinderversjes)•voice-overbij(vak)filmpjes•eeningestudeerderolineenvideo/audioopname•voordevuistwegspreken,bijvoorbeeldineentaalspelletjezoalsjust a minute, taboo•eenpleidooi,bijvoorbeeldineen(klasse)debat•eenpresentatievaneenonderwerpbijeenvandetto-vakkenVoorEnglishkandaarnogbijkomen:•deelnameaandeJuniorSpeakingContest•eenmonoloogbijvoorbeeldnaaraanleidingvaneenaantalfoto’s,zoalsgebruikelijkbij

deCambridgeexamens•eenmondelingevoordrachtovereenEngelsboekofEngelsefilm•FirstCertificateEnglish(FCE)onderdeelspreekvaardigheid(eventueelpastpapers)

(B2),scoresminimaal140(B1)en160(B2)•PreliminaryEnglishTest(PET)onderdeelspreekvaardigheid(eventueelpastpapers)

(B1),score140•AngliaAdvanced:vanafmerit(65%score)&distinction(B2)•AngliaAcCEPTProficiency:pass50%(B2)

Spokeninteraction

Ookomditteoefenenbiedtelketto-lestalvanmogelijkhedenaan.ZieCLIL skills (2010)hoofdstuk4.6.1–4.6.10waareengrotevariëteitaansuggestieswordtgegeven.

OmhetniveauEnglish speakingvoordeCambridgeexamensteoefenen:eenopdrachtwaarbijkandidatenintwee-ofdrietalleneengezamenlijkeopdrachtkrijgenbijvoorbeeldaandehandvanfoto’sovereenzekerthema,omgezamenlijktoteenconclusietekomen.

19

Opwww.erk.nl/docent/training/Engels/enwww.webcef.eu/?q=node/274(klikop‘’showcase’’,‘’English’’)zijnvoorbeeldentevindenvanzowelmonologenalsgesprekken,opB1enB2niveau,metuitlegoverniveaubepaling.

Inhetdossiergesprekken voeren(spoken interaction)vanhetportfoliokunnenbijvoorbeelddigitaleopnameswordenopgenomenvan:•mondelingeinteractiestijdenstto-lessen•eengroepsdiscussie•eengroepsopdrachtwaarbijonderhandeldengezamenlijktoteenplangekomen

moetworden•opnamevaneeninterviewbijvoorbeeldgemaakttijdenseenexcursieineen

Engelstaligland•opnamevangeïnterviewdworden•FirstCertificateEnglish(FCE)onderdeelgespreksvaardigheid(eventueelpastpapers

metscoresAofB)(B2),ofCambridgeEnglishScalemin.score160•PreliminaryEnglishTest(PET)onderdeelgespreksvaardigheid(eventueelpastpapers

metscoresAofB((B1),ofCambridgeEnglishScalemin.score140•AngliaAdvanced:vanafmerit(65%score)&distinction(B2)•AngliaAcCEPTProficiency:pass50%(B2)Ziebijlage1vandezebrochurevooreenbeoordelingsmodelspeakingB2,vanCambridgeEnglishLanguageAssessment.

20

Decan-do statementsvoorWritingopB2-niveauluidenalsvolgt:

2.4 Writing

•Thestudentcanwriteclearanddetailedtexts(compositions,reportsortextsofpresentations)onvarioustopicsrelatedtohisfieldofinterest.

•Thestudentcanwritesummariesofarticlesontopicsofgeneralinterest.

•Thestudentsummariseinformationfromdifferentsourcesandmedia.

•Thestudentcandiscussatopicinacompositionor“lettertotheeditor”,givingreasonsfororagainstaspecificpointofview.

•Thestudentcandevelopanargumentsystematicallyinacompositionorreport,emphasisingdecisivepointsandincludingsupportingdetails.

•Thestudentcanwriteabouteventsandrealorfictionalexperiencesinadetailedandeasilyreadableway.

•Thestudentcanwriteashortreviewofafilmorabook.

•Thestudentcanexpressinapersonalletterdifferentfeelingsandattitudesandcanreportthenewsofthedaymakingclearwhat–inhisopinion-arethemostimportantaspectsofanevent.

•Thestudentcanwriteshort,comprehensibleconnectedtextsonfamiliarsubjects.

•Thestudentcanwritesimpletextsaboutexperiencesorevents,forexampleaboutatrip,describinghisfeelingsandreactions.

•Workingtoastandardformat,thestudentcanwriteverybriefreportswhichpassonroutinefactualinformationonmattersrelatingtohisfield.

•Thestudentcanwriteemails,faxesortextmessagestofriendsorcolleagues,relatingnewsandgivingoraskingforsimpleinformation.

•Thestudentcanwriteashortformalletteraskingfororgivingsimpleinformation.

22

B2–3t-vwo B1–3t-havoWrittenproduction

LanguageQuality

•Thestudentcanproducecomprehensibletextandcanconveydetailedandpertinentinformation.

•Thestudentcanproducetextusingfairlycomplexgrammaticalstructureswhereappropriate.

•Thestudentcanproducetextinwhichthesentencesandparagraphsarecohesivelylinked.•Thestudentcanproducetextwithaclearorganizationalstructure.•Thestudenthassufficientvocabularytoexpresshimselfonmattersconnectedtohis

fieldandonmostgeneraltopics;showssomevarietyandspecificityinhisvocabulary;collocationsaregenerallycorrect;someuseofidiomaticstructures.

•Thestudentcanproducetextofareasonableaccuracyintheareasofgrammar,spellingandpunctuation.

Inhetdossier‘schrijven’vanhetportfoliokunnenbijvoorbeeldwordenopgenomen:•e-mails•recensie•labreportsforscience•informatiebrochuresmetuitlegofbeschrijvingen(aardijkskunde,biologie,PE)•essays(history)•diaries(history,biology)•posters•samenvattingen•verslagen•betoogofopstel•artikelbv.internationaleschoolkrant•flyers•uitgeschreventoespraak•sollicitatiebriefgap year•verslagenvanCLILenEIO-opdrachten•FirstCertificateEnglish(FCE)onderdeelschrijfvaardigheid(eventueelpastpapersmet

scoresAofB)(B2),ofCambridgeEnglishScalemin.score160•PreliminaryEnglishTest(PET)onderdeelschrijfvaardigheid(eventueelpastpapersmet

scoresAofB((B1),ofCambridgeEnglishScalemin.score140•AngliaAdvanced:vanafmerit(65%score)&distinction(B2)•AngliaAcCEPTProficiency:pass50%(B2)

23

24

Hoemaakjehetheletto-teamvertrouwdmethetERK?Natuurlijkzijnerdeonderwijsondersteunendeinstellingen,zelfstandigeCLILcoachesenonderwijscentravanuniversiteitenenhogescholendietrainingenkunnenverzorgen.Maardetto-coördinatorkanookzelfeenteamtrainingregelenendaarbijgebruikmakenvandeERKwebsitewww.erk.nl.Metnametweeonderdelendaaropzijnvooreendergelijketrainingergbruikbaar:

www.erk.nl/docent/ERKspel/-snellemanieromvertrouwdterakenmetde‘’ikkanstellingen’’.Detto-coördinatorkanerookvoorkiezendecan-do’soplossekaartjesuitteprinten.Tto-docentenschattenvervolgensinwanneerleerlingenwat“kunnen’’.

www.erk.nl/docent/training/-o.a.video-opnamesvanleerlingen.DocentenkoppelendezetaaluitingenaaneenERK-niveauenkrijgenonlinefeedback.

ERK-niveauenhettaalgebruikinlesboeken

HetkaneeneyeopenerzijnhetERK-taalniveauvantekstenindegebruiktetto-leergangenvasttestellen.Ditniveauzalvaakverrassendhoogblijkentezijn.Hetlaatziendatvoorleerlingenindeonderbouwveeltaalsteunnodigisomdevakinhoudgoedtekunnenverwerken.Voorwiegeïnteresseerdisineenanalysevantaalgebruik,metnameidioom,gerelateerdaanERK-niveaus:ziewww.englishprofile.org.

Taalprofielen

In2004iseraleen‘’vertaling’’vanhetofficiëledocumentCommon European Framework of Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment naardelespraktijkvanalledagverschenen,Taalprofielen(Liemberg,E.&Meijer,D.)In2015heeftSLOdezepublicatieaangevuldenherzien,o.a.inverbandmetnieuweontwikkelingenindemediatechnologie.Hetbevateengrootaantalpraktischevoorbeeldenvantaalgebruikopverschillendeniveausinverschillendecontextenbinnenenbuitenhetonderwijs.HetisgratistedownloadenvandeSLOwebsite:downloads.slo.nl/Repository/taalprofielen-2015.pdf

3 Hoe maak je het tto-team vertrouwd met het ERK?

24

Taaltaken

Leerlingendiezicheentaaleigenmaken,kunnenhunbeheersingvandetelerentaalmetnametonenbij(vrij)opentakendieeenberoepdoenophun(taal)vaardigheden.VooralbijhetaanleggenvaneenportfolioishetvanbelangopdrachtenteformulerendieveeltaligeresponsuitlokkenendieovertuigendinovereenstemmingzijnmethetbeoogdeERK-niveau.Opdewebsitewww.erk.nlwordt‘taaltaak’alsvolgtgedefinieerd:

Definitietaaltaak:eenrealistischetaakineenzoauthentiekmogelijkecontext,diemoetleidentoteenconcreetresultaatofproduct.Erissprakevaneenopensituatie,waarindeleerlingenzelfstandigmoetenfunctionerenindedoeltaal.Leerlingenwordentoegeleidnaardeuiteindelijketaaltaakdoormiddelvanopdrachtenenoefeningen.

4 Aan de slag met het ERK (tips)

25

26

Hiernaenkelevoorbeeldenvantaaltaken,metweergavevanhetERK-niveau.

Task:Fantasticoffer!ForsaleoneBay

Situation/theme

Youdesperatelyneedsomemoney.Nowithasoccurredtoyouthatyouownsomethingratherspecial.Youdecidetotryandsellthisitem.

Sinceyouexpecttogetmuchmoreforitwhenyouoffertheitemworldwide,youdecidetoadvertiseinternationally,onthenet,inEnglish.

Planofaction(on-line/off-linesources)

1)Findapartnerwhowouldliketodothesame.

2)Eachdecideswhichitemheorshewouldliketosell.

3)Discussyourchoices.

4)GotoeBaywww.ebay.comandstudysimilargoodsforsale.

5)Nextnotedownthekeyfeaturesorcharacteristicsofyouritems.Thinkofbrandname,size,colour,pricewhennew,conditionoftheitems.

6)Takeapictureoftheitem.7)Ifthisisnotpossible,thinkofalternatives.

8)Nextyoucomposeyourad.Thefollowingmaybehelpful:pages.ebay.com/help/sell/ia/listing_your_item.html

9)Whatproblemscouldyoumeetwhenyoutrytosellsomethingontheinternet?Makealist.

10)DoestheeBaysitegiveinformationonwhattodoincaseaproblemarises?Whatproblemsarediscussed?Copyandpastetheiradvice.

11)askyourpartnerforcommentsanddothesameforhim/her.

26

Table 1 Bron Europees Taalportfolio - © Anne Beeker

RolesEachstudentgivestheotherfeedbackontheitemschosenandthewrittenads.

Planningproducts•Listofkeyfeaturesoftheitemtobesold(seepoint5Planofaction).•Digitalphotographoftheitem.•Tipsonhowtoavoidpitfallswhenselling/buyingonthenet(seepoints9and10

Planofaction).

Finalproduct•Advertwhichcanbeplacedonaninternational(auction)websitesuchaseBay

withanauthenticpictureoftheitemforsale.

Productrequirements•TheadisinEnglishanddescribesanitemforsaleinapprox.50-80words.

IndicationCEFlevel:

Mainfocusisonwriting

Icanwritestraightforwardcoherenttextsonarangeoffamiliarsubjectswithinmyfieldofinterest.

Duration:

70minutes(spreadovertwosessions)

English

B1

27

28 28

Waystore-inforceyourEnglish(languageintensifiers)

•Makealistofthenewwordsthatyouhavecomeacrossandfilethemawayinaword-file“ForsaleoneBay”onwrts.nl

•StudysimilaradsonsitessuchaseBayandmakealistofusefulexpressions(chunks)andabbreviations.

•Makenotesinalogbookoftheproblemsyoucameacrossandthewayinwhichyouhavedealtwiththeseproblems.

•Useaspellingand/orgrammarchecker.

Evaluation

Youhavebeensuccessfulif:

•Yourvocabulary/knowledgeofwordshasbeensufficienttowriteaboutfamiliarsubjects,suchasrelatives,hobbies,work,travelandtopicalevents.

•Youhavemadereasonableuseofcommonconstructionsthatgowithsituationsthataregenerallypredictable.

•Spellingandpunctuationyouhavewrittenatextthatrunswellandthatisgenerallyunderstandableasawhole.Yourspelling,punctuationandlay-outhave,inmostcases,beensufficientlycorrecttobecommunicative/tobefollowed.

•Coherenceyouhaveconnectedseriesofshortersentencestoalogicalwhole.

Tto-docentenkunnenhetideevandetaaltaaknatuurlijkuitstekendkoppelenaaneentaakvooreen(tto-)vak.Inhettto-handboekCLILSkills(Dale,vanderEs,Tanner2010),hoofdstuk4.10staateengrootaantalvoorbeeldengenoemdvanactiverendeopdrachten:

•History : hot air balloon debate(Russischerevolutie)–bespreekwievandeaanwezigenineenheteluchtballondieophetpuntstaatneertestorten,verdientteblijvenleven–hetgaatdaarbijomtsaarNicolaasII,KarlMarx,Lenin,Trotsky,Stalin;

•Physical education: thecontroversialquestion–laatleerlingendebatteren:Doping is difficult to trace: should athletes therefore be allowed to use doping?

•Biology: role play–laatleerlingendemenstruatiecyclusuitbeelden;•Art/humanities: elevator pitch–laatleerlingenineenkortetijdsduureenander

overtuigendathetdoorhemofhaargekozenkunstwerkhetallerbesteis;•Geography–jigsaw puzzle–leerlingenkrijgenverschillendestukkeninformatieover

hetzelfdeonderwerp.Ontbrekendedelenkunnenzetewetenkomendoorelkaarominformatietevragen;

•Economics/technology –the story of…(schrijfopdracht)–dereisdieruwmateriaalmoetafleggentoteindproduct,bijvoorbeeldvankatoentotspijkerbroek.

Ideeënteover,maarhoebeoordeeljedemoeilijkheidsgraadvandeopdrachtendeuitkomstenervanintermenvanhetERK?HierbijkandealeerdergenoemdepublicatieTaalprofielen 2015uitkomstbieden.

InTaalprofielenstaanperERK-niveausituatiesbeschrevenwaarineentaalleerderzichmoetkunnenredden,metdaaraangekoppeldeenbeschrijvingvanhetbeheersingsniveauinreceptieveenproductievetekstkenmerken.Opbasisdaarvankanvervolgenseenlijstmetbeoordelingscriteriaenbijbehorendescoreswordenopgesteld.Hetisdaarbijaanteradenomtewerkenmetz.g.rubrics.Eenvoorbeeldvanhetgebruikvanrubricskuntuvindeninbijlage1vandezebrochure,AssessingSpeaking Performance–levelB2,zoalsgebruiktbijESOLExaminations,UniversityofCambridge.Vooreenstappenplanomzelfrubricsoptestellen,ziewww.erk.nl/docent/toetsing/Beoordelingsmodellen/rubrics/.

Hetzalduidelijkzijndathettto-teamstijdzalkostenomzichperERK-niveaudetekstkenmerkeneigentemaken.Veelgezamenlijkbeoordelen,enleerlingprestatiesvergelijkenmetdieopdeERK-websitekanervoorzorgendatmentochredelijksnelkomttotconsensusoverhetbereikteERK-niveau.

Inrichtingvanhettaalportfolio

Scholenkunnenkiezenvooropslagvanalleportfolioproductenindeeigenelektronischeleeromgeving–ELO–ofspecifiekvoorhetaantonenvanhettaalniveauvandetto-leerlinggebruikmakenvanhetEuropeesTaalportfolio,info.peppels.net/

europees_taalportfolio#1,waaraankostenzijnverbonden(ca.€ 5,95perleerling).

Hettto-teamzouerbijvoorbeeldvoorkunnenkiezenompervaardigheid

minimaaltweebewijzenperjaardoordeleerlingtelatenuploaden.Ditzou

overdeinhetEngelsgegevenvakkenverdeeldkunnenworden.Ookeenspreidingoverhetjaarismakkelijkterealiseren.Hierondereenvoorbeeld,waarbijuitgegaanisvaneeninvier

periodesverdeeldleerjaar.

29

30

BrugklasERKA2

English Biology PhysicalEducation

History Geography Maths/Science

Economics Music Art,Design&Tech.

Luisteren Term1 Term2 Term3 Term4

Lezen Term3 Term1 Term2 Term4

Gesprek-kenvoeren

Term4 Term3 Term2 Term1

Spreken Term4 Term3 Term2 Term1

schrijven Term2 Term3 Term1 Term4

Hetportfolio‘’bewijs’’kanookergverschillen:eenspreekopdrachtvoorgeschiedenis,eenlinknaareenonlineinterviewmeteenleerlingvaneenuitwisselingsschool,eengemaaktbiologyproefwerk,eene-mailnaardedocentEngels,maarookmeertraditionele‘’producten’’zoalsderesultatenvaneenmeerkeuzetoetslezenofluisteren,eenwerkstukofeenschrijfopdracht.

HetbeoordelenvanhetdoordeleerlingbereikteERK-niveaubijelkvandeze‘’prestaties’’zouidealiterdoordeleerlingzelfmoetengebeuren.EenhandigonderdeelhierbijisvoorleerlingentevindenopdeERK-website:www.erk.nl/leerling/candostellingen/.Dezeself assessmentmoetnatuurlijkwelondersteundengeborgdwordendoorhettto-team.Hetisaanhetteamomafsprakentemakenoverdebeoordelingscriteria,zolangdezevoorleerlingencollega’sduidelijkzijnenvoorexternen,metnameeenvisitatiecommissie,altijdbeschikbaar.

30

Bijlage 1: voorbeeld van het gebruik van rubrics

31

Assessing Speaking Performance –Level B2

.

Asyoulookthroughthescales,itmayhelptohighlightwordswhichmakeonebanddifferentfromanother.

Forexample,underGrammarandVocabulary,halfofthefirstdescriptoratBand3isthesameasatBand1–Shows a good degree of control of simple grammatical forms.Band3,however,hasanadditionalelement:…and attempts some complex grammatical forms.AtBand5,thenewelementsare:a range of simple grammatical forms, and control of … some complex grammatical forms.

Don’tworryifalotofthetermsusedinthescalesarenewtoyou–intheHandbookforTeachersyouwillfindaGlossaryofTermsforSpeaking.

Althoughallfouranalyticalcriteriaareassessedacrossthewholetest,Part2(thelongturn)isthemainopportunityforexaminerstoassessDiscourseManagement,andPart3tendstobewhentheyfocusmostonInteractiveCommunication.

HowcanIusetheAssessmentScaleswithstudents?

Youcould:1.RefertothescalesasyouobservestudentscarryingoutaCambridge English: First speaking task.2.Notedownexamplesofperformanceintermsofthelistedcriteria.3.Givestudentsfeedbackontheirstrengthsandweaknesses.4.Thinkaboutwhetheryourstudentsarereadyfortheexamandhowtheycouldimprove

©UCLES2011.Thismaterialmaybephotocopied(withoutalteration)anddistributedforclassroomuseprovidednochargeismade.ForfurtherinformationseeourTermsandConditions.

www.cambridgeenglish.org

32

Bijlage 2: Checklist Aantonen B1/B2 in klas 3HoetoontuB2/B1aan?Ditkanmetbehulpvaneenportfolioofmeteengecertificeerdetoets,ofmeteencombinatiedaarvan.

1. Meteenportfolio:ZorgvoorminimaaltweevoorbeeldenvanleerlingwerkopB2/B1-niveaupervaardigheid(lezen,luisteren,spreken,schrijven).DevoorbeeldenkunnenzowelkomenuitdelessenEngelsalsuitdeanderetto-vakken,enookuitvakoverstijgendeopdrachten.Omdaterookproductievevaardighedeninmoetenwordenopgenomeniseendigitaalportfolioaantebevelen.MaakinzichtelijkhoedebeoordelingvanhetwerkisgerelateerdaanhetERK:

a. GebruikeenbeoordelingsrubricdiegebaseerdisophetERK.Indezebrochure treftudaarvanverschillendevoorbeeldenaan.

b. Lichttoehoedescoringheeftplaatsgevonden(bijvoorbeelddoordedocent Engelsen/ofdevakdocent).

2. Meteentoets a. ZorgervoordatB2voorallevaardighedenwordenaangetoond.Nietiedere

toetsbestrijktallevaardigheden. b. Alsupastpapersgebruikt,maakdaninzichtelijkhoeuwbeoordelingis

gerelateerdaanhetERK. c. Alshetexternbeoordeeldetoetsenbetreft,dangeldendevolgenderichtlijnen

(staateendoorugebruiktetoetsnietvermeld,laatdanzienhoedetoetszich verhoudttothetERK).

32

Cambridge First CertificateVanaf2015hanteertCambridgegeenA-B-Cscoresmeer.Eeneindscorevanminimaal160toontB2aan.Eenscorevanminimaal140B1.

Cambridge AdvancedEeneindresultaatvanminimaal160toontB2aan.Anglia AdvancedB2=VanafmeritendistinctionAnglia AcCEPT ProficiencyB2=PassAnglia IntermediateB1=meritendistinctionVWO Cito kijk & luistertoetsB2vanaf6,0(volgensdeadviesnormering)Havo Cito kijk & luistertoetsB1vanaf6,0(volgensdeadviesnormering)VWO Centraal Examen LeesvaardigheidB2vanaf6,0(volgensdeofficiëlenormering)Havo Centraal Examen LeesvaardigheidB1vanaf6,0(volgensdeofficiëlenormering)

Cambridge Checkpoint English CambridgeCheckpointsisnietgeijktophetERK.DatbetekentdaternietopbasisvaneenscorezondermeeristezeggenwelkERK-niveaubereiktis.OmdatCambridgeCheckpointeenfirstlanguagetestis,gerichtop14-jarigen,enCambridgeweleenoponderzoekgebaseerdverbandheeftaangetoondtussenCheckpoint-scoresenIGCSE-scores,wordthetresultaat3,8(“good”)alsvoldoendeonderbouwingvoorhetbehalenvanB2beschouwd.

Toetsresultatenkunnenuiteraardookwordenopgenomenineenportfolioenaangevuldmetvoorbeeldenvanleerlingwerk.

Ukuntookkiezenvooreencombinatie:enkelevaardigheden(bijvoorbeeldLezenenLuisteren)viaeentoets,enanderevaardigheden(bijvoorbeeldSprekenenSchrijven)viaeenportfolio.

33

Meerinformatie

VoormeerinformatieovertweetaligonderwijskuntucontactopnemenmetEP-Nuffic.

EP-Nuffic–internationalising educationKortenaerkade11

Postbus297772502LTDenHaag

T0704260260tto@epnuffic.nl

www.epnuffic.nl/tto

Dale,L.,VanderEs,W.,Tanner,R.,&Timmers,S.(2010).CLILskills.ICLON,UniversiteitLeiden.

Liemberg,E.,&Meijer,D.(2004).Taalprofielen.Leerlijnenvoorcompetentiegerichtvreemdetalenonderwijs.GeraadpleegdvanSLO

Fasoglio,D.,Jong,K.de,Trimbos,B.,Tuin,D.,&Beeker,A.(2015)Taalprofielen2015:herziene versie van Taalprofielen 2004.Enschede:SLO.

Feskens,R.,Keuning,J.,vanTil,A.,&Verheyen,R.(2014).Prestatiestandaarden voor het ERK in het eindexamenjaar. Een internationaal ijkingsonderzoek (rapportage).Arnhem:Cito.

Noijons,J.,&Kuijper,H.(2006).DekoppelingvancentraleexamensmodernevreemdetalenaanhetEuropeesReferentiekader.GeraadpleegdvanCito

Noijons,J.,Kuiper,H.,&Reihard,E.(2007).DekoppelingvandecentraleexamensleesvaardigheidArabisch,Russisch,SpaansenTurksaanhetEuropeesReferentiekader.GeraadpleegdvanCitoVerspoor,M.H.,deBot,K.,Edelenbos,P.,vanRein,E.,&Schuitemaker-King,J.(2010).Eenduurzamevoorsprong.Resultatenvanwetenschappelijkonderzoeknaartweetaligonderwijs.Groningen:UniversityofGroningen.

Literatuurlijst

34

Opdezepublicatie,metuitzonderingvanhetbeeldmateriaal,isdeCreativeCommonsNaamsvermeldingNietCommercieel3.0Unported-licentievantoepassing.Ganaarwww.epnuffic.nl/cclvoormeerinformatieoverhethergebruikvandezepublicatie.