“Electricity is really just organized lighting” - George Carlin P. 58

SOUND&TECHNIEKVoor ieder geluid een eigen

microfoon

PODIUM&TECHNIEKProlight + Sound

2013

AV&STAGE

Jaargang 32 , ed i t i e 10 2012Jaargang 33 , ed i t i e 4 2013

editie

4 20

13AV

&STAGE

Marktcijfers derde kwartaal 2012

Gouden Giraffe 2013

VoorBereidinG koninGssPelen

id&t in aMerikaanse handen

waar is onze sacha?

ALGEMEENStagefreaks.nl

AV&CREATIEInternationaal filmfestival

rotterdam 2013

Koningsdag 2013:Volop aandacht voor grote schermen en digital signage

Het brede vakmagazine voor zaken en techniek in AV, theater, stage en entertainment

“Flexibel werken is tegenwoordig eerder regel dan uitzondering.

We zien dat werk en privé steeds vaker door elkaar lopen. Verschil-

lende zaken maken dit mogelijk, zoals flexibele werktijden, thuis

werken en een smartphone of laptop van de zaak. Dit betekent dat

werknemers op een slimme manier werk en privé kunnen combineren

en daardoor vaak effectiever en efficiënter werken.”

Niet alleen ’s ochtends of ’s avonds wordt de telefoon opgenomen of

e-mail beantwoord, ook in het weekend wordt gewerkt. Driekwart van

de CFO’s en HR managers werkt in het weekend, waarvan 17% ieder

weekend aan de slag gaat.

Een interessant gegeven, zeker voor de groep managers in onze branche.

Want waarschijnlijk loopt de manager, of eigenlijk iedere werknemer in

de AV- en entertainmentbranche vanwege de aard van de werktijden al

over van de flexibiliteit. Gefeliciteerd; want waarschijnlijk loopt u dus

al voorop!

AV ALGEMEEN

REDACTIONEEL

Voor u ligt alweer nummer 4 van 2013. AV&Stage; het vakblad dat u

steeds weer informeert over nieuwe ontwikkelingen in de AV-branche,

podiumtechniek en het daarbij behorende licht en geluid.

Op de redactie vroegen wij ons af of de conclusie van het onderstaande

onderzoek ook geldt voor de manager in de AV- en entertainmentbran-

che. Het beantwoorden van werkgerelateerde telefoongesprekken en

e-mails buiten werktijd wordt namelijk steeds meer een gewoonte

onder managers. Dat blijkt uit onderzoek van bureau Robert Half.

Acht op de tien (83%) Nederlandse managers beantwoordt werkte-

lefoontjes en e-mails buiten werktijd. Daarbij is de hoeveelheid werk

geïntensiveerd in het afgelopen jaar: 77% van de managers geeft aan

dat ze vaker buiten werktijd beschikbaar zijn dan een jaar geleden.

Deze ontwikkelingen laten zien dat flexibiliteit buiten het werk verder

ingeburgerd raakt.

Gefeliciteerd: waarschijnlijk loopt u voor!

ColofonEen uitgave van: Buzzfacts Publishers & Mediagroup Exploitatiemaatschappij B.V.,

Postadres: Postbus 155, 6500 AD Nijmegen, Tel. 024-3722900, Fax. 024-3886017

Hoofdredactie: Joris Kroezen, Eindredacteur: Joris Stortelder Redactie: Marieke van

Dam Vaste medewerkers: René van Eijden, Dorothee Verdaasdonk, Paulus Veltman

Salesmanager: Ralph Brinkman Media adviseur: Diego Teunissen, Vormgeving:

Dries van Zuylen, Anouk Smeets-Philipsen, Sandra Elzinga Backoffice: Marsha Laijan

Abonnementen: Abonnementsprijs: € 75,- per jaar. Inclusief Event&Showbizz, Pro

Audio&Video en Stage&Theatre. Abonnementenservice: De abonnementen service

is telefonisch bereikbaar van ma t/m vrij van 9.00 uur tot 12.00 uur. Kies in het keuze

menu ‘abonnementen’. Telefoon: 024-3722900. U kunt ons ook faxen: 024-3886017.

Afdeling abonnementen Postbus 155, 6500 AD Nijmegen. Een abonnement kan ieder

moment ingaan en wordt automatisch verlengd tenzij de abonnee twee maanden

voor einddatum schriftelijk opzegt. Copyrights: Het auteursrecht van dit tijdschrift

en op de daarin verschenen artikelen wordt door de uitgever voorbehouden. Het

verlenen van toestemming tot publicatie in dit tijdschrift houdt in dat de auteur de

uitgever, met uitsluiting van ieder ander, onherroepelijk machtigt de bij of krachtens

de Auteurswet door derden verschuldigde vergoeding voor kopiëren te innen en dat

de auteur alle overige rechten overdraagt aan de uitgever. Niets uit deze uitgave mag

worden overgenomen, vermenigvuldigd of gekopieerd zonder uitdrukkelijke toestem-

ming van de uitgever. Drukfouten en prijswijzigingen voorbehouden Bankgegevens:

Rabobank Nijmegen 1700.97.811 / IBAN: NL91RABO0170097811 /

BIC: RABONL2U

AV ALGEMEEN n 3

Wij wensen u veel leesplezier!

Joris Kroezen

j.kroezen@bp-m.nl

Foto cover: Interactieve mediagevel in Madrid

Langarita Navarro Architects

De LED interactieve mediagevel is een constructie die is ontworpen als

een interactief medium. Hij kan gebruikt worden voor het bevorderen van

sociale verantwoordelijkheid, burgerparticipatie, overdracht van informa-

tie, sociale interactie en recreatieve ervaringen.

MarÌa Langarita en Victor Navarro - Langarita Navarro Architects

International Film Festival Rotterdam 2013Het festival had een goed jaar en was qua

omvang ongeveer gelijk met dat van verleden

jaar, maar telde meer publiek.

Koningsdag komt eraanHelaas kunnen er op de Dam maar zo rond de

20.000 mensen staan, dus de overgrote

meerderheid kan het niet zien, tenzij er grote

schermen door de stad geplaatst gaan worden.

AV ALGEMEEN n 5

Prolight + Sound 2013Prolight+Sound is de grootste internationale vak-

beurs voor evenement- en communicatietech-

niek, audiovisuele producties en entertainment.

Van 10 tot en met 13 april is de Prolight + Sound

hét ontmoetingsplatform voor professionals uit

de hele wereld.

Special: Aggregaten Festivals en buitenactiviteitenactiviteiten

draaien er sowieso op. In tijden van nood zijn ze

in sommige gevallen zelfs verantwoordelijk voor

levens: aggregaten.

INHOUD

AV&CREATIE 18

SOUND&TECHNIEK 42

SHOW&TECHNIEK 58

BROADCAST&AV-TECHNIEK32

En verder…

ALgEMEEN 6

Accounts 8

Agenda 9

Grachtenfestival 14

AV&CrEAtIE 17

Follow-up Johan van der Keuken 26

FNV 25

Tekort technische beroepen 29

BroADCAst & AV tECHNIEK 31

HF Prints 37

Panasonic Output 38

Column René 39

souND & tECHNIEK 41

PoDIuM & tECHNIEK 49

sHoW & tECHNIEK 57

Custom Event 66

PODIUM&TECHNIEK51

Stagefreaks.nlStagefreaks.nl is een platform voor iedereen die

werkzaam is in de evenementenbranche. Doel is

te voorzien in professioneel advies,

helpen met de maken van de juiste materiaal-

keuze en het overdragen van actuele kennis;

met het oog op het vergroten van de veiligheid.

ALGEMEEN10

Voor ieder geluid een eigen microfoon Vier maart 1877, Amerika.

Emile Berliner vindt de microfoon uit.

6 n AV ALGEMEEN

NIEUWS

=

6 n AV ALGEMEEN

ALGEMEEN

AV ALGEMEEN

oPtA publiceert de marktcijfers over het derde kwartaal van 2012.

Deze structurele marktmonitor laat de ontwikkelingen op het gebied van

mobiele diensten, vaste telefonie, breedband en televisie zien.

Mobiele dienstenIn tegenstelling tot het eerste en tweede kwartaal van 2012 stijgt in het

derde kwartaal het aantal mobiele aansluitingen. Ten opzichte van het

tweede kwartaal is het aantal aansluitingen met 266 duizend gestegen

naar 21,9 miljoen. Deze stijging is het resultaat van de stijging in het

aantal abonnementen van mobiele aanbieders met een eigen netwerk

(MNO’s) en het aantal aansluitingen van aanbieders zonder eigen net-

werk. In het derde kwartaal daalde het aantal prepaid aansluitingen

bij MNO’s en bleef het aantal aansluitingen dat specifiek voor mobiel

breedband gebruikt wordt, dongels en tablets, ongeveer gelijk.

Daar staat tegenover dat het aantal mobieltjes met breedband, net

als in het tweede kwartaal, is gegroeid met ruim 400 duizend stuks. Het

totaal aantal aansluitingen met mobiel breedband komt daarmee op de

10,1 miljoen. Daarbij gaat het om 9 miljoen smartphones en 1,1 miljoen

tablets en dongels. Ondanks deze groei in mobiele aansluitingen blijven

de marktverhoudingen tussen de aanbieders ongewijzigd.

De opkomst van mobiel internet is ook in de volumes terug te zien.

Zo stijgt ten opzichte van het tweede kwartaal jaar van 2012 het vo-

lume van dataverbruik (+11%). Er is in het derde kwartaal in totaal 5,9

petabyte aan data gebruikt. Dit terwijl het volume van sms sterk daalt

(-12%). Ook het totale belvolume daalt (-5%).Het totale belvolume in

het derde kwartaal komt uit op 5,4 miljard belminuten. Het totaal aan-

tal sms-berichten in die periode is 1,8 miljard, tegenover 2,1 miljard het

kwartaal ervoor.

Vaste telefonieMet 4,7 miljard belminuten in het afgelopen kwartaal wordt er via vaste

lijnen 7% minder gebeld dan in het kwartaal ervoor. Ten opzichte van

het tweede kwartaal wordt minder naar vaste nummers gebeld (-8%).

In tegenstelling tot voorgaande kwartalen wordt in het derde kwartaal

ook minder naar internationale (-10%) en mobiele nummers (-4%) ge-

beld.

Na een lichte stijging in het totaal aantal aansluitingen van vaste tele-

fonie in het voorgaande kwartaal, daalt het totaal aantal aansluitingen

in het derde kwartaal met 32 duizend naar 7,1 miljoen aansluitingen.

Voor klassieke telefonie zijn er ten opzichte van het voorgaande kwar-

taal 111 duizend minder aansluitingen op een totaal van 2,6 miljoen. Dit

terwijl er met een groei van 79 duizend in het derde kwartaal meer dan

4,4 miljoen digitale aansluitingen zijn. In het derde kwartaal van 2012

wordt 26% van de aansluitingen op basis van het klassieke PSTN afge-

nomen, 11% op basis van ISDN en 63% op basis van het digitale voice over

breedband (VoB).

In tegenstelling tot voorgaande kwartalen stijgt het aantal WLR-aan-

sluitingen. Via een WLR-aansluiting kunnen aanbieders zelf een tele-

foonabonnement plus belminuten aanbieden aan de consument. Alter-

natieve aanbieders nemen ongeveer 295 duizend van deze gereguleerde

aansluitingen af bij KPN. Dit zijn er tienduizend meer dan in het vorige

kwartaal. De daling van de vraag naar het gereguleerde C(P)S zet door

in het derde kwartaal van 2012. Ongeveer 312 duizend abonnees nemen

hun belminuten af via een andere aanbieder dan KPN. Dit zijn er 18 dui-

zend minder dan in het vorige kwartaal.

BreedbandHet totaal aantal breedbandabonnementen komt in het derde kwartaal

op 6,6 miljoen. De groei is afgezwakt naar 19 duizend nieuwe abonne-

menten. Het aantal DSL-aansluitingen daalt met 53 duizend naar 3,3

miljoen, terwijl het aantal kabelaansluitingen met 34 duizend gestegen

is naar 3,0 miljoen. Aan het eind van het derde kwartaal zijn er meer

dan 340 duizend huishoudens en bedrijven die via glasvezel internet-

ten. De groei van 38 duizend glasvezelabonnementen is hoger dan in

voorgaande kwartalen.

Naast de verschuiving van DSL-abonnementen naar kabel en glasvezel,

wordt de gemiddelde snelheid van de abonnementen steeds hoger. In

het derde kwartaal is 64 procent van de kabel- en DSL-abonnementen

sneller dan 10 Mbps. 28 procent is zelfs sneller dan 30 Mbps. Ondanks

de veranderingen in afname qua infrastructuur en snelheden blijven de

verhoudingen in marktaandelen tussen partijen ongewijzigd.

Zakelijke netwerkdienstenNa een gestage daling van het aantal zakelijke netwerkdiensten sinds

eind 2010 is in het derde kwartaal het aantal aansluitingen ongeveer

gelijk gebleven. Het totaal aantal zakelijke netwerkdiensten komt daar-

mee uit op ongeveer 154 duizend. De toename van het aandeel datacom

ten koste van het aandeel traditionele huurlijnen binnen deze markt zet

Marktcijfers derde kwartaal 2012

NIEUWS

AV ALGEMEEN n 7

AV ALGEMEEN

In Amsterdam wis inmiddels eerste plek van Nederland een

4G-netwerk aangeboden. KPN biedt als eerste daarvoor abonne-

menten aan. In de loop van volgend jaar moet in heel Nederland 4G

beschikbaar zijn, zegt KPN. De andere aanbieders volgen waarschijn-

lijk deze zomer.

4G is de opvolger van 3G. Mobiel internet kan daardoor vrijwel net

zo snel zijn als de vaste internetverbinding thuis. Eind 2012 leverde

de frequentieveiling, waar onder meer frequenties voor 4G werden

geveild, 3,8 miljard euro op. KPN betaalde ruim 1,4 miljard euro.

OndersteunenKPN is nu het eerste telecombedrijf dat daadwerkelijk 4G-

abonnementen gaat aanbieden. In Amsterdam, Alphen aan den Rijn,

Amstelveen, Beverwijk, Haarlem, Purmerend en Zaandam is er vanaf

4 februari dekking. Veel huidige telefoons zijn niet geschikt voor 4G.

KPN gaat daarom vanaf volgende maand meer smartphones aan-

bieden die de techniek wel ondersteunen.

Het bedrijf verwacht dat mensen met 4G meer data gaan verbruiken

en dat klanten daardoor grotere databundels kopen. Op die manier

hoopt KPN de gemaakte kosten terug te verdienen.

T-Mobile, Vodafone en nieuwkomer Tele2 komen later met hun

plannen voor 4G-abonnementen. T-Mobile en Vodafone willen deze

zomer starten met de abonnementen, maar hoeveel die kosten en

waar er dan dekking is, is nog onbekend.

De iPhone 5 zal bij KPN niet over 4G gaan beschikken omdat de

telefoon niet werkt met de juiste frequentie (800 Mhz). Apple werkt

met bijvoorbeeld de 1800 MHz-band. KPN zal daar pas later 4G uit-

rollen. Een datum is niet bekend.

Een lagere frequentie is voor KPN interessanter vanwege het relatief

grote bereik. Signaal op de 800 MHz-band gaat eenvoudiger door

muren heen en bovendien kunnen in sommige gevallen dezelfde

opstelpunten gebruikt worden als bij de bestaande 900 MHz-band.

De Samsung Galaxy S III, Nokia Lumia 920 en 820, de Huawei Ascend

P1 en Galaxy Note 10.1 4G kunnen wel gebruikmaken van het snellere

internet bij KPN en Hi.

zich ook door. Inmiddels bestaat 78% van de zakelijke netwerkdiensten

uit datacom en nog maar 17% uit traditionele huurlijnen. Het overige

deel wordt gevormd door dark fiber. De marktverhoudingen tussen par-

tijen binnen deze markt (gemeten in bandbreedtes van 5%) laat net als

voorgaande kwartalen geen verandering zien.

Een andere ontwikkeling is dat het aantal retail- en wholesale glasaan-

sluitingen toeneemt. Deze trend is al enige tijd zichtbaar en duurt ook

in het derde kwartaal voort. Het aantal retail zakelijke glasvezelaanslui-

tingen neemt licht toe bijna 5% tot bijna 35 duizend aansluitingen. Het

aantal wholesale glasvezelaansluitingen neemt minder sterk toe, met

een groeipercentage van bijna 3%. Aan het einde van het derde kwartaal

waren er iets meer dan 52 duizend wholesale glasvezelaansluitingen.

Ook zakelijk zet de stijging van het aantal glasvezelaansluitingen dus

door.

TelevisieOp het totaal van 7,7 miljoen televisieabonnementen ontvangen 6,3 mil-

joen abonnees digitale televisie en zijn er 5,0 miljoen kabelabonnees.

Daarmee kijkt in het derde

kwartaal van 2012 ruim 81%

van de huishoudens digitale

televisie. Nog slechts 1,4 mil-

joen huishoudens ontvan-

gen enkel analoge kabelte-

levisie. Net als vorig kwartaal

kwam de groei van digitale

abonnementen vooral van

concurrenten van kabelaan-

bieders, met name via IPTV

over koper en glas. Dit aantal

aansluitingen groeide met 77

duizend (+3%) tot 2,7 miljoen

huishoudens. Het aantal di-

gitale abonnementen via de

kabel groeide met twintig-

duizend aansluitingen aan-

zienlijk minder hard dan in

voorgaande kwartalen.

4G uitrol begonnen

ACCOUNT

AV ALGEMEEN

De uitreiking van de gouden giraffe, Live

Communication Award, vindt op maandag

15 april a.s. plaats in taets Art And Event

Park. De awards voor de beste evenemen-

ten, beurzen, congressen en/of deelnames

worden uitgereikt in het wonderlijk mooie

rijksmonument aan het Noordzeekanaal.

Met het beschikbaar stellen van deze loca-

tie mag taets Art And Event Park zich

hoofdsponsor van de award uitreiking

noemen.

Locatie passend bij filosofieInitiatiefnemers van de gouden giraffe, branchevereniging CLC-VECtA en

High Profile Events BV, zijn blij met deze schitterende locatie: “We zijn er

enorm trots op dat taets de gouden giraffe van 2013 gaat hosten. Deze

monumentale locatie past helemaal in onze filosofie; de gouden giraffe

uitreiking hoort plaats te vinden in een betekenisvolle locatie met een eigen

storytelling en atmosfeer. taets voldoet hier volledig aan,” aldus riemer

rijpkema, directeur van CLC-VECtA.

ook aan de andere zijde klinken enthousiaste geluiden; “gouden giraffe

2013 in taets Art And Event Park! geweldig! We zijn uiteraard enorm trots

iedereen in taets te mogen ontvangen. Met heel veel plezier gaan we met de

organisatie van de gouden giraffe aan de slag om op 15 april a.s. voor jullie

een spectaculaire avond neer te zetten in dé hotspot voor innovatieve en

creatieve events in groot Amsterdam!” Aldus Peter tates & remco Boelens,

taets Art And Event Park.

Gouden Giraffe kiest voor Taets Art And Event Park

8 n AV ALGEMEEN

AGENDA

AV ALGEMEEN

NAB8 tot 11 april 2013

Locatie: Las Vegas, Nevada, USA

Pro Light + Sound10 tm 13 april 2013

Locatie: Messe Frankfurt

AV-Manifestatie 201315 tm 16 mei 2013

Locatie: Rondom Studio 22, Hilversum

Lounge 13Lounge 13; vakbeurs voor de audiovisuele sector.

4 tm 5 juni 2013

Sportpaleis Antwerpen

AV ALGEMEEN n 9

A D V E R T E N T I E

Nederland stijgt dit jaar naar de vijfde plaats van meest innovatieve

economieën van de Europese Unie. Dit blijkt uit de Innovation Union

Scoreboard, de jaarlijkse ranglijst van innovatiekracht die de Europese

Commissie maakt. ‘Deze mooie score laat zien dat de Nederlandse eco-

nomie heel sterk is. Nederland hoort thuis in de top-vijf,’ aldus minister

Kamp van Economische Zaken (EZ). ‘De innovatiekracht van onze bedrij-

ven zorgen voor nieuwe producten en diensten en leveren inkomsten

en banen in Nederland op.’

Goede samenwerking onderzoekers en ondernemersNederland is gestegen van de zevende naar de vijfde plaats, achter

Zweden, Duitsland, Denemarken en Finland. De hoge score is te dan-

ken aan een hoog niveau van wetenschappelijk onderzoek, een goede

samenwerking tussen onderzoekers en ondernemers en een stijgend

aantal innovatieve MKB-bedrijven. Wat betreft uitgaven van bedrijven

aan onderzoek en ontwikkeling blijft Nederland relatief gezien achter.

Minister Kamp: ‘Daarom stimuleert het kabinet bedrijven meer in inno-

vatie te investeren door belastingkorting te geven, regels te schrappen

en meer durfkapitaal ter beschikking te stellen.’

Graadmeter concurrentiekrachtDe ranglijst van de Europese Commissie is een belangrijke graadme-

ter om de concurrentiekracht van economieën te meten. De lijst wordt

vaak vergeleken met die van het ‘World Economic Forum’, die naast

innovatiekracht ook kijkt naar meer algemene indicatoren zoals de

kwaliteit van infrastructuur en openbaar bestuur. Ook op deze rang-

lijst staat Nederland vijfde, achter Zwitserland, Singapore, Finland en

Zweden.

Nederland in top 5 slimste economieën van Europa

10 n AV ALGEMEEN

TECCON

AV ALGEMEEN

PROFIEL

AV ALGEMEEN

Dat is waar stagefreaks voor staat! Advies geven, kennis overdragen en zorgen voor goed materiaalStagefreaks.nl is een platform voor iedereen die werkzaam is in de evenementenbranche. Doel is te voorzien in professioneel advies, helpen met de maken van de juiste materiaalkeuze en het overdragen van actuele kennis; met het oog op het vergroten van de veiligheid. Het bedrijf ontwikkelt, produceert en importeert hoogwaardige producten voor de evenementenbranche tegen een schappelijke prijs. AV&Stage trok richting Eindhoven en sprak met de sympathieke Brabanders achter dit bedrijf.

Freek Noordenbos: “Eén van de redenen waarom wij onszelf inhoudelijk

kunnen onderscheiden is het feit dat we al lange tijd en ook nu nog ste-

vig op de werkvloer staan. We werken met dezelfde mensen aan soortge-

lijke projecten en producties en met dezelfde middelen(gereedschappen).

We zien het allemaal van dichtbij in de praktijk. Hierop spelen wij in om

zaken eenvoudiger en/of veiliger te laten verlopen in de evenementen

branche. ”

“Naast Stagefreaks.nl heb ik een eigen technisch productiebedrijf ‘F&F

Productions’. Met dit bedrijf realiseer ik producties van concept (3d teke-

ning) tot en met de realisatie. Ik werk alleen met zzp’ers, dus ik weet wat

er gaande is in de branche. Mijn producties moeten veilig zijn en spoedig

verlopen. Het is daarom belangrijk dat Technici en Riggers met de juiste

tools en beschermingsmiddelen werken. Ook het juist gebruiken van

persoonlijke beschermingsmiddelen behoort daarbij! Als ‘productie ver-

antwoordelijke’ wil ik het niet op mijn geweten hebben dat een evene-

ment door zogenaamde verwijtbaarheid niet door zou kunnen gaan. ”

“Er wordt dan ook steeds meer gecontroleerd op veiligheid en er wor-

den steeds hogere boetes opgelegd door de Inspectie SZW (voorheen

ArbeidsInspectie – red.)”, gaat Stephan van Buul verder.

“Er zullen vaker boetes opgelegd worden en minder zaken voor de rechter

komen. In praktijk blijkt de rechter vaak geen zwaardere straf te geven

dan de boete die de Inspectie SZW kan opleggen. Zware overtredingen

waarbij mensen overlijden, blijven wel een zaak voor de rechter.

De boetes gaan omhoog: bij een 2e overtreding wordt de boete 2 maal zo

hoog, bij de 3e overtreding 3 maal zo hoog. Er is sprake van een 2e of 3e

overtreding als die binnen 5 jaar na de vorige overtreding plaatsvindt. Bij

ernstige overtredingen geldt een termijn van 10 jaar. Het maakt daarbij

niet uit of het om dezelfde soort overtreding gaat of een andere.”

Naam: Freek Noordenbos

geboortedatum: 9-7-1982

Woonplaats: Eindhoven

Eerste baan: Altijd ondernemer geweest in

de evenementenbranche. In dienst van F&F

Productions en is al vanaf mijn 18e jaar offici-

eel mijn eigen bedrijf. Sinds 2 jaar stagefreaks

erbij opgestart door groeiende vraag vanuit de evenementen branche naar

modieuze persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) en een gespeciali-

seerd bedrijf voor (veiligheids)producten voor de evenementen industrie.

Wat is één van je meest favoriete uitspraken? Veiligheid hoeft niet duur te

zijn. De veiligheid van jezelf en je collega’s zet je niet onnodig op het spel.

Wat is het mooiste dat je ooit gedaan hebt? Overall Projectleider voor de

techniek op de grotere dance evenementen

Levensmotto: een dag niet (veilig)gewerkt is een dag niet geleefd.

Met Collega technici onze (praktijk)kennis en adviezen delen.

Naam: Stephan van Buul

geboortedatum: 23-5-1983

Woonplaats: Eindhoven

Eerste baan was: DJ toen ik 15 jaar was.

Sinds 2 jaar actief bij stagefreaks

Wat is één van je meest favoriete uitspraken?

Niet lullen maar (veilig)werken!

Wat is het beste dat je ooit gedaan hebt? (mbt je werk) meerdere mensen

correct geadviseerd in hoe ze veilig kunnen werken.

Levensmotto: als je maar gezond bent en blijft door veilig te werken.

PROFIEL

AV ALGEMEEN

AV ALGEMEEN n 11

Preventief het werk stilleggen na 2 of 3 overtredingen“Preventief stilleggen is bedoeld om herhaling van een overtreding te

voorkomen en kan maximaal 3 maanden duren”, gaat Stephan verder.

Voor iedere arbeidsregeling wordt apart omschreven wanneer de maatre-

gel mag worden opgelegd. Het wetsvoorstel is door de Eerste en Tweede

Kamer aangenomen. De wet is van kracht gegaan op 1 januari 2013. Het is

dus van groot belang dat de veiligheid juist wordt nageleefd!!”

“Om maar een voorbeeld te geven voor werken op hoogte: Je hebt een

onderscheid in de veiligheidsnormeringen tussen vrijetijdsklimmmen en

klimmen in de industrie. Geloof het of niet, maar het komt behoorlijk vaak

voor dat zzp’ers met een vrijetijdsset aan het werk gaan. Een klimgordel

voor bergbeklimmen is toch echt iets anders dan industrieel klimgordel.

De veiligheidscertificeringen zijn compleet verschillend en de Inspectie

SZW controleert daarop.”

Neem een bergklimmers helm. Dit type helm heeft comfortabele venti-

latiegaatjes. Een industriële veiligheidshelm mag dat niet hebben! Het

kan namelijk zijn dat er iemand met een lijm, hars of andere (hete) vloei-

bare stof bezig is geweest en dat deze stof zodoende in de helm op het

hoofd loopt. Vandaar geen ventilatiegaatjes. “

Freek: “Er werken in de evenementenwereld enorm veel zzp’ers. Dit zal

alleen maar toenemen naar alle waarschijnlijkheid. Op deze manier

kunnen de opdrachtgevers in de evenementen industrie flexibeler haar

diensten aan bieden. De (kleine) zelfstandigen (zzp’ers) zijn in grote lijnen

zelf verantwoordelijk voor hun veiligheid en kennis. Ondertussen wordt

de regelgeving en wetgeving continu aangescherpt en een het is voor al

die mensen gewoonweg niet meer bij te houden met alle gevolgen van

dien. Daarnaast zijn de meesten natuurlijk veel onderweg.”

Freek is inmiddels op het puntje van zijn stoel komen zitten. “En daar ko-

men wij van StageFreaks dus om de hoek kijken. Kennisoverdracht en ad-

vies op maat. Omdat we zelf uit de evenementenwereld komen, spreken

we dezelfde taal. Het is herkenbaar voor beide partijen en dat slaat aan.”

“Kosten en tijd staan steeds meer onder druk en daarmee ook de realisa-

tie en afbouw van evenementen. Je ziet steeds meer nieuwe (dance)eve-

nementen komen, maar de budgetten en de bezoekersaantallen groeien

niet bepaald evenredig. De concentratie van publiek wordt dunner en

daarmee de opbrengsten ook voor de organisaties. Hoe je het wendt

of keert; de kosten moeten eruit gehaald worden het evenement moet

groots plaatsvinden. Als de kaart verkoop minder hard loopt dan gedacht

zal de organisatie concessies moeten doen zonder het evenement te klein

te laten overkomen. De organisaties moet gaan snijden en je ziet dan dat

de veiligheid (soms) in het gedrang komt. Dit komt omdat de productie

tijd wordt verkort waardoor alles nog sneller opgebouwd en afgebouwd

moet worden om de locatie kosten te drukken.”

“Stagefreaks is een concept waarbij de het zwaartepunt ligt op veilig,

makkelijk en betaalbaar werken. Daarbij moet het er ook fatsoenlijk uit-

zien, want we leven per slot van rekening in de eenentwintigste eeuw.”

Keuring en onderhoud valbeveiligingAlle artikelen die betrekking hebben op valbeveiliging en/of werkpositio-

nering dienen jaarlijks gekeurd te worden; dit is een wettelijke verplich-

ting. De verantwoordelijkheid van deze keuring ligt bij de werkgever

of de eigenaar/beheerder. Deze keuring is een momentopname; het mag

duidelijk zijn dat het van levensbelang is om vóór het gebruik van de

materialen steeds na te gaan of deze in goede staat zijn.

De keuring en inspectie mag niet door iedereen gebeuren. Het is wettelijk

zo geregeld dat enkel personen/bedrijven die hierin gespecialiseerd zijn

deze keuring mogen uitvoeren. Stagefreaks verzorgt deze keuringen.

Valbeveiliging dient gekeurd te worden:• Om de 12 maanden

• Na elke val

Daarbij luidt het aanvullende advies:• Controleer voor gebruik de materialen op gebreken zoals verbuiging

van metaaldelen, ernstige vervuiling, losse draden of scheurtjes

• Gebruik de materialen nooit voor andere doeleinden

• Materialen mogen nooit aangepast worden in bijvoorbeeld lengte

• Voorkom dat een lijn over scherpe randen hangt of langs bijvoorbeeld

muren schuurt

• Indien een werkplek glad is door vocht, sneeuw, ijs of andere oorzaken

dienen daar eerst maatregelen voor getroffen te worden.

PROFIEL

12 n AV ALGEMEEN

AV ALGEMEEN

Stephan gaat verder: “Dat klinkt heel vanzelfsprekend natuurlijk, maar

je moest eens weten wat er allemaal aan kwalitatief slechte producten

op de markt verkrijgbaar is. Afkomstig uit lagelonenlanden inclusief een

namaakcertificaat voor de veiligheidsnormering. Het voldoet gewoon

niet aan de Europese eisen en is dus niet gekeurd, maar draagt wel een

zogenaamd keurmerk. Dat kan echt levensgevaarlijk zijn! Mensen zijn te

goedertrouw kopen zo’n product, maar kopen waarschijnlijk een totaal

ongeschikt product.”

Een decorbouwer heeft totaal andere wensen en eisen dan een steiger-

bouwer of rigger. Omdat een decorbouwer onder andere werkt met vloei-

bare stoffen zoals lijmsoorten en verf. Is dit dus niet te vergelijken qua vei-

ligheidsvereisen en normeringen. Daarom publiceren wij op stagefreaks.

nl bij de producten niet alleen het certificeringsnummer voor de betref-

fende producten, maar ook de volledige inhoud van de betreffende norm.

Alles is transparant en direct op te vragen zodat de koper ervan op aan kan dat

hij een goed product koopt. Daarnaast kan er contact worden op genomen

voor persoonlijk advies. Het is tevens van belang en verplicht om de klim -

ma terialen jaarlijks aan een keuring te onderwerpen. Wij staan in ieder

geval klaar!”Stagefreaks verzorgt naast de keuring van uw materialen

tevens (geheel gratis en vrijblijvend) de jaarlijkse herinnering aan dit ver-

plichte keurmoment. U kunt dit vergelijken met de jaarlijkse herinnering

die u ontvangt van de APK-keuring van uw auto. Door deze herinnering van

Stagefreaks bent u altijd tijdig op de hoogte wanneer uw materialen

gekeurd dienen te worden. Meer informatie over deze herinnering, de

keuring en de verschillende tarieven vindt u hier terug.

De keuring van (Persoonlijke beschermingsmiddelen) PBM verloopt

volgens door de fabrikant vastgestelde richtlijnen.

Over het algemeen kunnen Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s)

worden schoongemaakt met helder water, een synthetische borstel en

eventueel een zeep met een neutrale PH-waarde. Voor het gebruik van

zeep dient u het technische specificatie label van het betreffende artikel

te raadplegen.

Natte materialen dienen op kamertemperatuur te worden opgehangen

in een droge, donkere en geventileerde ruimte. Ideaal is een luchtvochtig-

heid tussen 45-65% bij een temperatuur van 10 – 20 Graden Celcius.

Producten keuren, hoe werkt het?U bent wettelijk verplicht om uw PBM-Valbeveiliging (PBM staat voor

Persoonlijke Berschermingsmiddelen) minimaal één keer per jaar te laten

keuren.

Officieel is gesteld dat de keuring gedaan dient te worden om de 12

maanden én na elke val.

De keuring en inspectie mag niet zomaar door iedereen gebeuren.

Het is wettelijk zo geregeld dat enkel personen/bedrijven die hierin

gespecialiseerd zijn deze keuring mogen uitvoeren. Stagefreaks is hier-

in gespecialiseerd en verzorgt voor u de volledige keuring van uw PBM

én de registratie hiervan. n

Individuele keuringscertificatenIeder product dat wordt aangeschaft dient te worden vastgelegd door

middel van een individueel certificaat. Op dit certificaat is o.a. te vinden;

• Productnaam

• Serienummer

• Individueel nummer

• Productiejaar

• Aanschafdatum

• Datum ingebruikname

• Goedgekeurd/Afgekeurd

• Opmerkingen

• Datum volgende keuring

OnderhoudSchade aan PBM kan o.a. ontstaan door:

• Een val (scheuren / uitrekken stiksel en webbings)

• Langdurige blootstelling aan UV-straling

• Contact met chemische producten (zuren, olie, brandstof)

• Opslag in een vochtige of niet voldoende geventileerde ruimte

• Contact met hittebronnen (lassplinters, gasbranders)

• Ruwe omgang (schuren langs muren, niet goed laten drogen)

Een juiste omgang met de materialen is van groot belang voor uw eigen veiligheid. Een harnas wordt afgekeurd;• Indien de banden of stiksels beschadigd zijn

• Na contact met zuren, oliën, chemicaliën of oplosmiddelen

• Na sterke mechanische belasting (een val)

• Bij extreme slijtageverschijnselen (afslijting, vervorming, harige vlies)

• Bij sterke vervuiling die niet reinigbaar is

• Bij smeltsporen of verhittingsverschijnselen

Stagefreaks biedt de volgende mogelijkheden om uw materialen aan ons aan te bieden;• Opsturen

• Zelf afgeven

ACHTERGROND

14 n AV ALGEMEEN

AV ALGEMEEN

Tot muziektheater verbouwde Rijnaak meert op 16, 17 en 18 juli af bij Passenger Terminal Amsterdam

In samenwerking met, de geheel Nederlandse productie, Rheingold op de

Rijn presenteert het Grachtenfestival in juli 2013 drie unieke programma’s:

Hojotojo - Een Wagner Koper Comedy op 16 juli, The Wagner Experience op

17 juli en de opera Das Rheingold op 18 juli. Voor de voorstellingen wordt het

grootste overdekte vrachtschip van Europa verbouwd tot een varend muziek-

theater dat plaats biedt aan 500 bezoekers: een absolute wereldprimeur. Het

eerste kaartje wordt vrijdag 15 maart verkocht tijdens een speciaal launch

event in Hotel New York in Rotterdam. Daarna start tevens de kaartverkoop

voor de Amsterdamse voorstellingen via www.rheingold2013.com.

Rheingold op de Rijn maakt 200 jaar na de geboorte van de grote opera-

componist Richard Wagner een bijzondere tournee over de rivier de Rijn,

waarbij de productie Koblenz, Duisburg, Arnhem en Utrecht aandoet.

Van 16 t/m 18 juli ligt de Rijnaak bij de Passenger Terminal Amsterdam. De

tournee wordt uiteindelijk afgesloten in Rotterdam. Rheingold op de Rijn

is de eerste onafhankelijke operaproductie die ondersteund wordt door de

grootste operahuizen van Nederland: DNO, Nationale Reisopera en Opera

Zuid.

Mnozil Brass speelt op dinsdag 16 juli 2013 het programma Hojotojo -

Een Wagner Koper Comedy. In een eigentijdse show, met de composi-

Start kaartverkoop Grachtenfestival Special: Rheingold op de Rijn

ties van Richard Wagner nemen zij het publiek 200 jaar mee terug in de

tijd. Onder regie van Philippe Arlaud brengen zij vol trots de nieuwe show

Mnozil Brass does Wagner. Mnozil Brass brengt het theater tot leven met

een muzikale show bestaande uit theater, entertainment, comedy en

cabaret. Een avondvullend programma met ongekend muzikaal talent.

The Wagner ExperienceWoensdag 17 juli 2013 is de Rijnaak het toneel voor de symfonische show

The Wagner Experience, een unieke show met muziek en film geïnspireerd

door het werk van Richard Wagner. Het 90-koppige USConcert symfonieor-

kest speelt deze avond samen met diverse musici waaronder rockgitarist

Florian Magnus Maier, een hip-hop MC met werk van Geoff “Double G” Gal-

legos, videokunst van de Amerikaanse Amber Boardman, en vele anderen.

De live muziek gaat samen met filmbeelden en video-animaties gecreëerd

door de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Deze moderne show

is speciaal voor Rheingold op de Rijn ontworpen en beleeft in juli 2013 haar

wereldpremière.

Opera Das RheingoldDe opera Das Rheingold wordt op 18 juli uitgevoerd door een topcast van

veertien zangers van internationale allure, onder wie Marcel Reijans, Nanco

de Vries, Wilke te Brummelstoele en Annett Andriesen. De cast wordt bege-

leid door het 90-koppige symfonieorkest USConcert o.l.v. Bas Pollard. Het

geheel staat onder leiding van regisseur Wim Trompert, die eerder produc-

ties bij o.a. DNO maakte.

GrachtenfestivalDe drie voorstellingen van Rheingold op de Rijn in Amsterdam zijn een voor-

bode van het Grachtenfestival 2013 waar jonge toptalenten en samenwer-

kingsverbanden op onverwachte locaties zorgen voor unieke voorstellingen.

Het Grachtenfestival Amsterdam is in 2013 één van de pijlers van de viering

van ‘400 jaar grachten’ en een belangrijke partner bij de viering van ‘150 jaar

afschaffing van de slavernij’.

Het Grachtenfestival is het jaarlijks terugkerende festival met klassieke mu-

ziek op bijzondere locaties in de binnenstad van Amsterdam, met uitlopers

naar andere stadsdelen zoals Noord. Gedurende 10 dagen is Amsterdam

een podium voor jong Nederlands muzikaal talent en biedt het publiek een

muzikale reis langs bijzondere locaties, ongekend muzikaal talent en verras-

sende muzikale belevenissen. Speciaal voor kinderen van alle leeftijden is er

het Junior Grachtenfestival. n

AV&CREATIE n 17

A D V E R T E N T I E

NIEUWS

AV&CREATIE

Sacha de Boer stopt als anchor

van het NOS Journaal van 20.00

uur. Na bijna 17 jaar NOS, waar-

van 10 jaar als presentator van

het Achtuurjournaal, heeft zij

besloten zich op andere dingen

te gaan richten. Na al die jaren

te maken te hebben gehad

met dagelijkse deadlines, heeft

zij de behoefte langer aan ver-

halen te werken. En als fervent

fotograaf doet zij dat het liefst

samen met haar fotocamera.

Zij presenteert op 3 mei haar

laatste NOS Journaal.

Sacha over haar vertrek: “Met pijn in het hart neem ik afscheid van de

NOS en mijn collega’s. Ik heb hier al die jaren met ongelooflijk veel plezier

gewerkt. Maar na 21 jaar dagelijkse deadlines heb ik op dit moment enor-

me behoefte aan ’slow journalism’. Geen waan van de dag, maar langer

aan een verhaal werken. Dieper ergens op ingaan. Als journaalpresentator

ben je generalist; je weet een beetje van veel onderwerpen. Ik wil meer

de kant op van een specialist; veel weten van weinig. En deze weg sla ik

graag in samen met mijn fotocamera. Afgelopen jaren heb ik mijn werk

bij de NOS en fotografie goed kunnen combineren, maar mijn fotografie

neemt zo’n vlucht dat ik steeds vaker interessante klussen moet weigeren.

Voornamelijk door tijdgebrek. Nu ik tien jaar het Achtuurjournaal heb

gepresenteerd, leek me dat een mooi moment om iets anders te gaan doen

en me onder andere meer te gaan richten op fotografie.”

Hoofdredacteur NOS Nieuws Marcel Gelauff moest wel even slikken toen

Sacha aankondigde te stoppen. “Het is heel moeilijk voorstelbaar dat

Sacha binnenkort niet meer bij ons is en het NOS Journaal van 20.00 uur

niet meer presenteert”, aldus Gelauff. “Na al die jaren het nieuws vertellen,

snap ik dat ze voor zichzelf een andere keus maakt, maar we zullen haar

heel erg missen. Een van onze allerbekendste presentoren gaat weg. Dat is

nogal wat, maar het is haar natuurlijk zeer gegund!”

Ook algemeen directeur Jan de Jong neemt niet graag afscheid van Sacha,

maar heeft begrip voor haar keuze. De Jong: “We zijn Sacha veel dank ver-

schuldigd. Zij was jarenlang het gezicht en het visitekaartje van de NOS.

Veel meer dan alleen van het Achtuurjournaal. Sacha verlaat de NOS op

Waar is onze Sacha?

een koninklijke manier: zij kiest zelf voor iets heel anders. Dat geeft precies

haar kracht weer. Sterk, onafhankelijk en ondernemend. Straks dan wel uit

het oog, maar zeker niet uit ons hart.”

Na haar studie communicatiewetenschap aan de Universiteit van

Amsterdam werkte Sacha de Boer op verschillende nieuwsredacties, waar-

onder AT5, Radio 10, RTL Nieuws en Veronica Nieuwslijn. In augustus 1996

stapte ze over naar de NOS, waar ze verslaggever werd voor het Journaal,

de avondjournaals ging presenteren, en een duo vormde met Tom Egbers

in het programma Studio NOS. Van november 2002 tot eind 2003 was ze

ook presentator van het radioprogramma NOS Met het Oog op Morgen.

In 2003 werd Sacha een van de vaste presentatoren van het NOS Journaal

van 20.00 uur.

AV&CREATIE

FILM

18 n AV&CREATIE

Het festival had een goed jaar en was qua omvang ongeveer gelijk met dat van verleden jaar, maar telde meer publiek. Dit is mogelijk het resultaat van de grotere prijsdifferentiatie van de tickets tot en met 50% korting voor een last minuut ticket. Ook was er meer aandacht voor Nederlandse projecten. Acht lange Nederlandse films gingen in wereldpremière, waarvan twee in de competitie.

International Film Festival Rotterdam 2013

FILM

AV&CREATIE

AV&CREATIE n 19

tekst: Dorothee Verdaasdonk

Fotgrafie: Copyright ruud Jonkers Fotografie

De openingsfilm was het debuut De wederopstanding van een kloot-

zak van Guido van Driel. Door HIVOS als hoofdsponsor voor het fes-

tival zelf aan te trekken naast de al bestaande financiering door HI-

VOS van het Hubert Bals Fonds werkt het festival aan een zo breed

mogelijke financiële basis. Door de driedeling van de CineMart met

gewone projecten, projecten met een cross-over tussen film en kunst

in de categorie Film:Art in samenwerking met het Deense documen-

taire festival CPH:Dox en de categorie Boost in samenwerking met het

BingerLab en het Hubert Bals Fonds en de National Film Development

Cooperation of India is er eerder gericht interesse voor deze typen

projecten aanwezig. Ook dit jaar bezochten veel professionals (rond

2200) van wie 300 regisseurs het festival. Vooral jonge professionals

vinden het festival qua grootte en programmering overzichtelijk en

in de informele sfeer kunnen zij gemakkelijk met ervaren collega’s in

gesprek komen met name tijdens de verschillende activiteiten voor

professionals maar ook gewoon met een kop koffie in de ruimtes van

De Doelen. Ook Rotterdam Lab, waaraan dit jaar 74 producenten afge-

vaardigd van 30 internationale instituten deelnamen, is een vijfdaags

evenement dat beginnende producenten zeer de moeite achten.

Het filmprogrammaHet onderdeel van het festival Bright Future waar vooral nieuwe film-

makers worden gepresenteerd, heeft als belangrijkste onderdelen de

Tiger competities voor de lange en korte film. Bij de HIVOS Tiger com-

petitie voor lange films waren dit jaar makers uit 18 landen betrok-

ken. Twee regisseurs kwamen respectievelijk uit Nederland, Mexico en

Thailand. Acht van de 16 films waren wereldpremières, drie interna-

tionale premières en vijf Europese premières. Vijf films hadden voor

script dan wel postproductie een bijdrage van het Hubert Bals Fonds

gekregen. Een daarvan was de Chinese film Chunmeng van Yang Lina

met een wat onconventioneel verhaal voor China over het seksleven

van een vrouw uit de middenklasse. Zonder script met opdrachten

voor acteurs wordt de rol van de vrouw in de Chinese maatschappij

bekritiseerd. Voor haar zelf lijken droom en werkelijkheid in elkaar

over te vloeien. De filmmaker is zich er van bewust dat deze film nooit

door de censuur zal komen en ook niet op festivals in China vertoond

zou kunnen worden. Maar zij vindt het belangrijk kritisch te willen zijn

op maatschappelijke problemen en zal ook in de toekomst dit type

film maken naast documentaires vertelt zij in een interview. Naast de

openingsfilm was Silent Ones de tweede Nederlandse film in de Tiger

competitie, het debuut van Ricky Rijneke. De film concentreert zich

op het rouwproces van Silla die bij een auto ongeluk haar broer heeft

verloren. Het landschap in verschillende seizoenen brengt haar ge-

moedstoestand tot uitdrukking. Voor Rijneke, die zelf ook het scenario

schreef en de montage deed, blijft een film tot in de montagekamer

nog in ontwikkeling. Beide Nederlandse films waren eerder CineMart

projecten en zijn coproducties tussen Nederland en Honga

FILM

AV&CREATIE

AV&CREATIE n 21

rije voor Silent Ones en tussen Nederland en België voor De wederop-

standing van een klootzak. De drie prijswinnaars waren Mira Fornay

met de Slowakisch/Tsjechische coproductie My Dog Killer waarin fa-

miliebanden de uitzichtloze situatie van de Skinhead Marek nog com-

plexer maken. De film is zonder script met amateurs die zich zelf lijken

te spelen tot stand gekomen. Daniel Hoesl’s Oostenrijkse film Soldier

Jane waarin de hoofdpersoon Fanni de grenzen van het kapitalisme

opzoekt maar deze onvoldoende voor haar blijken, ontving de tweede

prijs. Mohammad Shirvani’s Iranese film Fat Shaker over de absurde

en tragikomische scènes tussen een dikke man, een mooie vrouw en

een doofstomme jongen werd eveneens bekroond. Ook in Night van

de Argentijnse Leonardo Brzezicki integreert de absurde relatie tussen

een aantal jongeren. Zij wordt versterkt door de eenzame omgeving

en door het afspelen van audiobandjes van hun vriend die eerder zelf-

moord pleegde.

In de Tiger competitie voor de korte films werden 23 films vertoond

waarvan vier van Nederlandse regisseurs. Een vijfde film is een Neder-

lands Argentijnse coproductie. Twee daarvan Unsupported Transit van

Zachary Formwalt waarin met behulp van fotografische technieken de

beurs als kapitalistisch bolwerk wordt gekarakteriseerd en Janus van

Eric van Lieshout met gesprekken over kunst en kunstenaar ontvin-

gen naast The Tiger’s Mind van de Britse Beatrice Gibson de Canon

Tiger Prijs voor de beste korte films. Though I Know the River Is Dry van

de Egyptenaar Omar Robert Hamilton kreeg een nominatie voor de

Europese Filmprijs 2013. De films waren in zeven blokken verdeeld.

Het gewone programmaonderdeel Bright Future omvatte 74 films.

Nederland presenteerde 6 films. Een ervan was het debuut van Arie

Deelder Toegetakeld door de liefde waarin een schrijver zijn schrij-

versblok lijkt te verliezen door zijn liefde voor een trambestuurster.

Absurde, komische en tragikomische scènes zijn het gevolg. Verliefd-

heid speelt ook een rol in het debuut De ontmaagding van Eva van End

van Michiel ten Horn waarin niet alleen de wat zielige Eva maar het

hele gezin enige levenslessen krijgen van de ongegeneerde en bijde-

hante uitwisselingsstudent. Die Welt, het debuut van Alex Pitstra is

met crowd funding, het DOHA filmfonds en het Gronings Filmfonds

tot stand gekomen waarin een jonge Tunesiër over een leven in Eu-

ropa speculeert wat lijkt op de dromen van de vroegere gastarbeiders.

Matterhorn, het wat onderkoelde komedie debuut van Diederik Eb-

bing kreeg niet alleen met Media Luna een internationale distribu-

teur, maar ontving ook de UPC publieksprijs voor de best beoordeelde

film. Nederland was nog bij 3 andere films als coproducent betrokken

zoals Lemming Film bij Leones van de Argentijn Jazmin Lopez over de

haast existentialistische dwaaltocht van een aantal jongeren die tot

een tragisch ongeluk van een van hen Isa leidt. De film heeft naast

Hubert Bals Fonds ook ondersteuning van het BingerLab ontvangen

en werd op een eerdere CineMart gepresenteerd. Opvallend was dat

bijna een derde van de films in coproductie tussen verschillende lan-

den tot stand zijn gekomen, waarvan 10 films zelfs drie coproductie-

landen telden. De variëteit van onderwerpen en aanpak komt ook tot

uitdrukking in het feit dat er maar liefst filmmakers uit 48 landen bij

de films betrokken waren.

Het Spectrum programma met 70 films toonde het werk van ervaren

filmmakers die vaak al op andere festivals zijn gepresenteerd zoals

Après Mai van Olivier Assayas en Pieta van Kim Ki-Duk op het festival

in Cannes en/of films die al in Nederlandse bioscopen draaiden zoals

The Master geïnspireerd op de Scientology oprichter L.Ron Hubbard

van Paul Thomas Anderson en No van Pablo Larran de derde film over

de tijd van dictator Pinochet waarin het referendum de doorslag voor

AV&CREATIE

FILM

22 n AV&CREATIE

zijn verdwijnen gaf. Extra belangstelling werd gecreëerd voor de film

You and Me van Bernardo Bertolucci. Bertolucci was ook voor een

openbaar interview uitgenodigd. De Italiaanse film Reality van Matteo

Garrone stond mede in de belangstelling vanwege de protagonist die

hoe dan ook aan de Italiaanse Big Brother wilde meedoen. Obsessie en

paranoia gaan zijn leven beheersen.

Het festival heeft een nieuwe prijs gelanceerd voor twee films die

een distributie in de Nederlandse bioscoop krijgen via de distributeur

Amstelfilm, de zogenaamde Big Screen Prijs. 10 films kwamen hier-

voor in aanmerking. De publieksjury koos Bella Mariposas (Pretty But-

terflies) van Salvatore Mereu over een dag in het leven van het meisje

Catharina. De KNF jury koos Il Futuro van de Chileense Alicia Scherson

over een oudere man (Rutger Hauer) en een broer en zus op zoek naar

een betere toekomst. De laatste film is met steun van het Hubert Bals

Fonds tot stand gekomen en was eerder op de CineMart. How to Des-

cribe a Cloud van de Nederlander David Verbeek over de verhouding

tussen moeder en dochter op een moment dat de moeder dreigt blind

te raken was ook voor deze prijs geselecteerd. Verbeek had bovendien

de korte film Immortelle in de Tiger competitie.

De korte films in het Spectrum programma werden in 36 secties on-

derverdeeld en ook dit jaar weer in Lantaren/Venster gedraaid waarbij

ook bijeenkomsten voor makers waren georganiseerd. Nederland had

een onderdeel NL Int. met zeven films en Rotterd@m Shorts werden in

twee onderdelen met acht films gepresenteerd. Er waren ook Neder-

landse korte films in andere secties.

De onderdelen onder de categorie Signals hebben historische dan wel

actuele achtergrond zoals het retrospectief Inside Iran en dat van de

in het buitenland vrij onbekende Duitse regisseur Dominik Graf en dat

van de Russische Kira Muratova. Met Changing Channels was er aan-

dacht voor televisie- en internet series die met een ‘auteur’ intentie

zijn gemaakt zoals de HBO serie Burning Bush van Agnieszka Holland.

Er waren in totaal 52 wereldpremières, 31 internationale premières en

30 Europese premières bij de lange films. Het festival is een samen-

werking aangegaan met de digitale distributeur Under The Milky Way

om een eigen collectie IFFR films in de Benelux landen te vertonen via

itunes.com/iffr waar vooral films van eerdere festivals te zien zullen

zijn. Under The Milky Way opereert in 60 territoria in Europa, Ame-

rika en Azië met VoD-platforms. Het filmfestival zal ervoor zorgen dat

filmmakers zullen profiteren van dit distributienetwerk via ‘IFFR in the

Clouds’ waarbij festivalfilms ook voor andere territoria kunnen wor-

den geplaatst zonder eigen investeringen. IFFR wil hiervoor in eerste

instantie dertig films selecteren.

Het programma voor de professionalsDe CineMart presenteerde dit jaar 33 projecten in de drie categorie-

en. Zes projecten waren door Nederlandse makers ingestuurd: David

Verbeek met Lemming Film, Boudewijn Koole met Waterland Film,

Martijn Maris Smits met Circe Film, Joost van Ginkel met Smarthouse

Film, Alex van Warmerdam met Graniet Film en Fiona Tan met Family

Affair. Het grote aantal Nederlandse projecten wijst op de geringere

mogelijkheden voor financiering in Nederland. In dit verband meldt

Rene Goosens in een interview met Peter Delpeut dat het tot voor kort

vrij gemakkelijk was om in Nederland 1,1 miljoen euro te krijgen. Nu

moet je er een coproductie met drie landen van maken. Stienette Bos-

klopper van Circe Film, die had aangegeven vooral met Belgische en

Franse professionals te willen praten over het project, was blij verrast

over de gedegen voorbereidingen van haar gesprekspartners en de

goede discussies.

De Eurimage Prijs voor het beste CineMart project werd toegekend

aan Jatten van de Zweedse Johannes Nyholm, de Internationale

ARTE Prijs was voor The Lobster van de Griekse Yorgos Lanthimos en

de WorldView New Genres Fonds Ontwikkeling Prijs was voor Zama

van de Argentijnse Lucrecia Martel. Zestien films die eerder op de

CineMart waren gepresenteerd draaiden in het festival.

Het Hubert Bals Fonds was met 25 projecten uit 12 landen in de

verschillende programmaonderdelen aanwezig. Opvallend was het

aantal van vijf Indonesische films waarvan What They Don’t Talk

About When They Talk About Love van Mouly Surya de NETPAC prijs

voor de beste Aziatische film ontving. De Lions Film prijs voor de beste

film werd uitgereikt aan de Mexicaan Eduardo Villanueva voor Pe-

numbra uit de Tiger competitie. Wadjda van de Saudi Arabische Haifaa

Al Mansour werd bekroond met de Dioraphte publieksprijs. In 2012

werden 762 projecten ingediend voor een subsidie waarvan er 44

werden gehonoreerd.

Voor de tweede keer zal het festival van 4 tot 7 april in Curaçao plaats-

vinden waar vooral Caribische en Latijns Amerikaanse professionals

elkaar kunnen ontmoeten.

Het belang van het IFFR voor de Nederlandse filmcultuur zowel voor

publiek als voor professionals en voor jonge internationale filmmakers

blijft manifest. Rotterdam zal moeten blijven proberen zijn bijzondere

positie voor jonge filmmakers vast te houden en deze als kwaliteits-

kenmerk duidelijk promoten en verder uitbouwen n

FILM

AV&CREATIE

INGEZONDEN

AV&CREATIE

AV&CREATIE n 25

Freelancers en werknemers uit de mediawereld zijn genoodzaakt de krachten te bundelen om hun boterham te kunnen blijven verdienen in de sector. De tarieven, lonen en vergoedingen staan dermate onder druk, dat nu al velen óf hun beroep vaarwel moeten zeggen óf doorwerken onder het bestaansminimum. Dat zeggen FNV KIEM-bestuurders Martin Kothman en Peter van den Bunder vandaag, bij de presentatie van de campagne Lekkerdoordraaien.nl. De campagne beoogt de belangen van de AV-professionals op het gebied van werk en inkomen sterker te bundelen.

“De bestaanszekerheid van de mensen in de AV-sector

neemt ziender ogen af”, zegt Van den Bunder. De te-

ruglopende budgetten van de opdrachtgevers zijn

er grotendeels de oorzaak van. “Ik zie dagelijks voor-

beelden van freelancers die het hoofd nauwelijks

boven water kunnen houden en desondanks genood-

zaakt zijn voor een opdracht op tarief te concurreren

met collega-freelancers die het net zo moeilijk hebben.”

Ook omroeppersoneel verkeert in onzekere tijden vanwege

grootschalige bezuinigingen. Kothman: “De sector slinkt zienderogen

met honderden banen. Mensen, die geholpen moeten worden bij het

FNV KIEM: “Professionals AV-wereld moeten samen vechten voor voortbestaan”

vinden van een nieuw werk of zelfs een nieuwe loopbaan. En daarnaast

kalven voor degenen die mogen blijven de arbeidsvoorwaarden en

arbeidsomstandigheden flink af. Ook daar is het van levensbelang om

de krachten te bundelen.”

Via het vandaag gestarte www.lekkerdoordraaien.nl laat FNV KIEM zien

wat de meerwaarde is van het gezamenlijk sterk maken voor werk en

inkomen in de sector. Om op te komen voor fatsoenlijke tarieven, lonen

en andere arbeidsvoorwaarden, om individueel steun en advies te geven

bij juridische vraagstukken en om gezamenlijk korting te kunnen krijgen

op vaak dure verzekeringen, zoals voor arbeidsongeschiktheid en aan-

sprakelijkheid. n

AV&CREATIE

FOLLOW-UP

26 n AV&CREATIE

EYE presenteert van 30 maart t/m 9 juni 2013 de tentoonstelling ‘Johan van der Keuken / Tegen het licht. Filmer en fotograaf’. Invalshoek van de expositie is de bijzondere wijze waarop Van der Keuken in zijn films contrasterende beelden bijeenbracht en de wereld in continue verandering observeerde. Altijd op reis maar ook dicht bij huis, versnijdt Van der Keuken zijn observaties in Afrika, Azië of Latijns-Amerika met vergelijkbare of juist diametraal tegenovergestelde situaties. De tentoonstelling laat ook zien dat Van der Keuken als een van de eerste filmers probeerde filmische tijd in ruimte te vertalen. AV&Stage komt in een volgend nummer terug met een artikel over Johan van der Keuken geschreven door niemand minder dan Dorothee Verdaasdonk die hem persoonlijk kende.

Johan van der Keuken (1938-2001) was een uitzonderlijk dubbeltalent,

die met een fotografisch oog filmde, en met een filmisch oog fotogra-

feerde. EYE toont zijn films en een groot aantal vintage fotowerken. Van

der Keuken bouwde aan een artistiek interessant en maatschappelijk

geëngageerd oeuvre, dat duidelijke overeenkomsten in vorm en inhoud

vertoont. Altijd op reis maar ook dicht bij huis, versnijdt Van der Keuken

zijn observaties in Afrika, Azië of Latijns-Amerika met vergelijkbare of

juist diametraal tegenovergestelde beelden of situaties. De tentoonstel-

ling toont op grote schermen die in de ruimte zijn geplaatst, hoe Van der

Keuken verschillende sequenties in één film bij elkaar brengt, en hoe hij

verschillende beelden met elkaar laat contrasteren.

Zijn werkwijze, die al zichtbaar is in vroege filmische portretten die hij

begin jaren zestig maakte van beeldend kunstenaars als Lucebert en Ta-

jiri, heeft een sterk visueel en artistiek gedurfd karakter. ‘Johan van der

Keuken / Tegen het licht’ laat tegelijkertijd zien dat Van der Keuken als

een van de eerste filmers probeerde filmische tijd in ruimte te vertalen.

De gelijktijdigheid van beelden is een van de uitgangspunten van de ten-

toonstelling.

Van der Keuken liet grote of juist kleine gebeurtenissen uit het dagelijkse

leven van verschillende kanten zien, bewust van het feit dat het enkele

beeld van de realiteit niet bestaat. Aan het eind van zijn leven raakte hij

steeds meer geïnteresseerd in de manier waarop zijn films en foto’s zich

verhouden tot de ruimte waarin ze worden vertoond. De ruimtelijke ten-

toonstelling in EYE ligt in het verlengde hiervan.

Tentoonstelling over Johan van der Keuken in EYE

Johan van der Keuken / tegen het licht. Filmer en fotograaf, 30 maart t/m 9 juni 2013 in EYE, IJpromenade 1, Amsterdam, eyefilm.nl

FOLLOW-UP

AV&CREATIE

AV&CREATIE n 27

Flankerend filmprogrammaDe expositie over Johan van der Keuken, de eerste solotentoonstelling

van een Nederlandse filmmaker in EYE, wordt geflankeerd door de ver-

toning van de belangrijkste films van Van der Keuken. De openingsfilm

Bewogen Koper (1993, nieuwe kopie) toont in een poëtische, associatieve

filmstijl beelden van koperblaasorkesten met inheemse slagwerkers in

exotische landschappen.

EYE heeft vrijwel het volledige filmoeuvre van Johan van der Keuken in

de collectie, van klassiekers als Blind Kind (1964) en Beppie (1965) tot het

latere werk, waaronder inmiddels ook internationaal bekende documen-

taires als Amsterdam Global Village (1996) en De grote vakantie (2000).

De afgelopen jaren restaureerde EYE veertig Van der Keuken-films op

origineel formaat, waarvan het merendeel nog niet eerder op het grote

doek was te zien. De in het programma opgenomen selectie brengt de

ontwikkeling van Van der Keuken de cineast in beeld: van het humanisme

van de eerste jaren tot aan het uitgesproken politieke engagement vanaf

de jaren zeventig, zoals te zien in De weg naar het zuiden (1981) en I Love

Dollars (1986). Uit de laatste, meer vrije periode zijn onder andere Het oog

boven de put (1988), Face Value (1991) en Bewogen koper (1993) te zien.

Bijzonder zijn ook de voorstellingen van de korte films (van eersteling

Paris à l’aube, 1960 tot aan het na Van der Keukens dood afgemonteerde

Onvoltooid tegenwoordig, 2001).

BiografieJohan van der Keuken (Amsterdam, 1938-2001) volgde van 1956-1958

een studie aan de Parijse Filmacademie, het IDHEC (Institut des Hauts

Etudes Cinématographiques), waarna hij tegelijkertijd en afwisselend als

fotograaf en filmmaker werkte. Hij publiceerde op 17-jarige leeftijd zijn

eerste fotoboek. Vanaf de jaren 50 maakt Van der Keuken ongeveer 1 à 2

films per jaar, dat uiteindelijk leidde tot een oeuvre van meer dan vijftig

films. Na de geëngageerde jaren 70 raakte Van der Keuken vanaf de jaren

90 steeds meer geïnteresseerd in vorm, maar zijn films zijn altijd ook een

analyse van de maatschappij gebleven. Hij kon in grote, maar ook kleine

filmische gebaren een stad als Amsterdam met het lot van de gehele we -

reld verbinden, zoals in zijn bekendste film Amsterdam, Global Village.

Zijn vernieuwende werk werd altijd hogelijk gewaardeerd in met name

Frankrijk, Duitsland en Italië, maar ook in Nederland bleef de erkenning

uiteindelijk niet uit. Zijn hele filmoeuvre is opgenomen in het EYE-archief,

en zijn fotocollectie is aangekocht door het Maison Européenne de la

Photographie in Parijs. In 1988 ontving hij voor zijn oeuvre de Neder-

landse Cultuurprijs, en in 2000 ontving hij de Bert Haanstra Oeuvreprijs,

de hoogste onderscheiding voor een filmmaker in Nederland. n

Houd ons in de gaten, want we komen in een volgend nummer met een

uitgebreid artikel van Dorothee Verdaasdonk over Johan van der Keuken

(Amsterdam, 1938-2001).

AV&CREATIE n 29

AV&CREATIE

ACHTERGROND

“Om- en bijscholing is van essentieel belang bij het terugdringen van tekorten in de technische sector”, stelt Hans Biesheuvel, voorzitter MKB Nederland, in zijn openingstoespraak tijdens het congres ‘De slag om technisch talent’. “Om dit tekort terug te dringen zijn private opleiders onmisbaar.”

Het tekort aan technisch talent bedreigt de toekomst van de technische

sector en vormt daarmee een grote bedreiging voor de groeiambities

van bedrijven. Dit sluimerende probleem zet de economische groei van

Nederland onder druk. ‘Investeer in ambacht en maakindustrie; we moe-

ten massaal investeren in onderwijs en bijscholing om het tij te keren’

aldus Hans Biesheuvel. Deze en andere urgente kwesties kwamen uit-

gebreid aan de orde tijdens het congres ‘De slag om technisch talent’ in

Hotel Houten.

Techniekpact Private OpleidersHans Biesheuvel lichtte tevens het Techniekpact van Minister Kamp

nader toe. Dit Techniekpact is een initiatief van het kabinet om samen

met werkgevers, het onderwijs en de vakbeweging om de aansluiting van

onderwijs op de arbeidsmarkt in de technieksector te versterken en het

tekort aan technisch personeel tegen te gaan, volgens drie actiepunten:

1. meer aandacht voor bèta/techniek in het funderend onderwijs;

2. hogere instroom (beroeps)opleidingen techniek via publiekprivate

samenwerking;

3. arbeidsmarkt: verhogen van de zij-instroom, aantrekken en behoud

van (internationaal) technisch personeel.

Hierop heeft de Nederlandse Raad voor Training en Opleiding (NRTO) in

samenwerking met Reed Business Opleidingen het ‘Techniekpact Private

Opleiders’ opgesteld. Dit pact werd tijdens het congres aangeboden aan

1.000 werklozen per dag: omscholing zij-instromers de oplossing voor het tekort aan technici

Hans Biesheuvel en haakt specifiek in op het derde punt: namelijk het

tekort aan technici terugdringen door middel van goede (om- en bij)scho-

ling voor zij-instromers.

Private opleiders en zij-instromersHet privaat onderwijs is marktleider op het gebied van volwassenenon-

derwijs en voldoet aan de kwaliteitskaders en doelmatigheidsvereisten.

Ruim 85% van de volwassenen - 1,3 miljoen mensen - die een opleiding

volgen, wordt opgeleid door private aanbieders.

Net als de overheid zien private opleiders een belangrijk potentieel in

personeel dat werkzaam is in andere sectoren en werkzoekenden:

ofwel zij-instromers. Een zeer gemotiveerde, gedisciplineerde doelgroep

met werkervaring en een groot verantwoordelijkheidsgevoel, die be-

wust kiest voor de techniek. Om dit potentieel aan te kunnen boren is

scholing nodig die enerzijds aansluit bij de behoefte van het bedrijfsleven

en anderzijds bij volwassenen. Privaat onderwijs biedt dit maatwerk voor

beide partijen.

Experts aan het woordTijdens het congres ‘De slag om technisch talent’ gingen diverse experts

in op oplossingen voor het tekort aan technisch personeel. Het was een

punt van discussie tijdens het rondetafelgesprek onder leiding van Tom

van ’t Hek met Wouter Vlasblom (Siemens Nederland), Frank Schoof

(Croon Elektrotechniek) en Alfred Boot (Dura Vermeer Groep). Harry de

Vos vertelde uit eigen ervaring hoe ASML technisch personeel rekruteert

in een krappe arbeidsmarkt. Arbeidsmarktcommunicatie expert Mar-

tijn Hemminga liet zien hoe werving strategisch kan worden ingezet en

senior raadsmedewerker Adviesraad voor het Wetenschaps- en Techno-

logiebeleid Luc Rietveld lichtte toe welke rol de overheid kan spelen om

de vraag en aanbod op de arbeidsmarkt voor kenniswerkers samen te

brengen. n

BROADCAST&AV-TECHNIEK n 31

NIEUWS

BROADCAST&AV-TECHNIEK

United opent in maart het nieuwe gebouw ‘Mediahaven’ aan het IJ in

Amsterdam. Met deze nieuwe locatie verwacht United te groeien in

de wereld van het entertainment én breidt het bedrijf haar full-service

facilitaire dienstverlening uit. De Mediahaven is gevestigd in de goed

bereikbare Houthavens, op nog geen tien minuten van het Centraal

Station Amsterdam.

United heeft in de Mediahaven de beschikking over twee splinternieuwe

studio’s: een grote van 1200m2 en een kleinere van 400m2. De kleinere

studio kijkt via een grote glazen pui uit over het IJ en de Houthavens, een

energieke locatie in opkomst waar veel mediabedrijven zich vestigen.

DienstenLater in maart opent United in de Mediahaven vijf luxe editing suites en

“We zijn klaar voor de toekomst”, stelt Tivoli Audio’s CEO Tom DeVesto.

“De digitalisering van radio is onvermijdelijk. Met onze radio’s spelen we

dan ook al geruime tijd op deze ontwikkeling in, en met een groot aantal

van onze producten zijn DAB+ stations al te beluisteren.”

Digitale Radio maakt dit jaar een fikse opmars. Zowel de publieke als

de commerciële radio zetten de schouders onder DAB+, dat staat voor

Digital Audio Broadcasting. Deze manier van radiodistributie biedt in de

eerste plaats meer zenders en dus meer content dan FM en AM, omdat er

sprake is van digitalisering.

De radiozenders Q-music, 538, Sky Radio, SLAM!FM, Radio Veronica,

100%NL, Sublime FM en BNR Nieuwsradio gaan nog dit jaar door het hele

land over op DAB+, zo werd vorige week bekend gemaakt door de over-

koepelende radiovereniging VCR (Vereniging Commerciële Radio). De ont-

vangst via FM blijft voorlopig nog bestaan, maar het is een teken destijds

United opent full-service locatie in Amsterdam

‘De digitalisering van radio is onvermijdelijk’

een Protool-audiostudio, waarin tevens kleurcorrectie op het hoogste

niveau kan plaatsvinden met de Davinci Resolve. Deze ruimtes bevatten

dezelfde technische mogelijkheden als de editing suites van United en

Online Media in Hilversum. De Mediahaven is met 10GB glasvezel ver-

bonden met Hilversum. Hierdoor kan materiaal razendsnel uit Hilversum

worden geladen en andersom. Om het full-service pakket compleet te

maken beschikt United in de Mediahaven over zeven ENG’s, die inclusief

crew en auto inzetbaar zijn.

Knallende startFull service bedrijf United kan direct rekenen op een fantastische start in

de Mediahaven: in de grootste studio vinden in maart drie weken lang

opnamen plaats voor de hitshow ‘X factor’ van producent Blue Circle.

dat deze omroepen allemaal de digitalisering van de ether inzetten.

Na Engeland, Duitsland, Noorwegen, Italië en andere Europese landen

heeft nu dus ook Nederland voor DAB+ gekozen. In Nederland is het doel

gesteld op 1 september een dekking van 40 procent te realiseren, en de

verwachting is dat dat percentage ruimschoots overtroffen wordt. De

zenders die digitaal gaan, blijven vooralsnog ook op FM uitzenden, want

lang niet alle bestaande radio’s en tuners die in omloop zijn kunnen

DAB+ ontvangen.

Ook trendwatcher Richard Lamb benadrukt om meerdere redenen het

belang van Digitale Radio. “In het kort komt het er op neer dat DAB+ een

geweldige ontwikkeling is, omdat het goedkoper wordt voor radiostati-

ons om frequenties in te kopen. Daardoor zal het aanbod van zenders

breder worden voor de luisteraars. Daarnaast is de kwaliteit erg hoog en

kan er veel informatie met het radiosignaal meegestuurd worden.”

EVENT

BROADCAST&

AV-TECHNIEK

32 n BROADCAST&AV-TECHNIEK

Helaas kunnen er op de Dam maar zo rond de 20.000 mensen staan, dus de overgrote meerderheid kan het niet zien, tenzij er grote schermen door de stad geplaatst gaan worden. Dit betekent dat de verhuurbedrijven als ze zo’n scherm hebben, goede zaken gaan doen.Maar niet alleen bij dit soort gebeurtenissen, buiten, worden dit soort schermen gebruikt. Ook binnen in stadions, supermarkten, vliegvelden, treinstations, metro en controlekamers maken we steeds meer gebruik van grote schermen en vergeet niet de concerten zowel klassiek als pop. Zonder schermen kan dat tegenwoordig niet meer.

tekst: Berry Ebben

Grote SchermenGrote schermen worden meestal verhuurd en dat betekent dat ze mobiel

moeten zijn. Zo’n scherm wordt dan uit blokken opgebouwd en het wordt

dan een ‘’VidiWall’’ genoemd. Eis is dat het frame waarin deze blokken

worden gemonteerd licht edoch robuust moet zijn.

De elektronica die de display-blokken aanstuurt moet een groot aan-

tal blokken aankunnen en goed synchroniseren. Het moet niet alleen

het beeld zonder overlapping of verstoring op de blokken weer kunnen

geven, maar moet er ook voor zorgen dat er geen storende vertraging

tussen beeld en geluid ontstaat. Beeld en geluid moeten lip-synchroon

Koningsdag komt eraan: Meer dan 1 miljoen mensen gaan naar Amsterdam!

zijn. Zeker bij een concert met artiesten op een podium en een scherm

of projectie erbij is het storend als de bewegingen op het beeld later zijn

dan wat er op het podium gebeurt.

Bij schermen die opgebouwd zijn uit blokken zijn er vaak randen, bezels,

zichtbaar, storend maar het wordt nu nog geaccepteerd. Tijdens de ISE

2013 werden er al vertoond die dit niet hebben. Bijvoorbeeld de schermen

van Lang, CreateLED en die van Mitsubishi. De schermen van Mitsubishi

zijn opgebouwd uit achtergrond projectorsystemen. Deze systemen

worden veel in controlekamers gebruikt. Ze zijn vast ingebouwd en niet

geschikt om buiten gebruikt te worden. Het voordeel is dat ze een zeer

hoge resolutie kunnen hebben.

EVENT

BROADCAST&

AV-TECHNIEK

BROADCAST&AV-TECHNIEK n 33

Naast deze schermen komen er steeds grotere flatpanels op de markt,

nu nog kostbaar en zwaar, maar straks als OLED doorbreekt kan dit

binnenshuis in bijvoorbeeld in stations, bioscopen, supermarkten de

oplossing voor digital signage, reclame, en beeldvertoning zijn. AMO-

LED, ‘actieve matrix’ OLED, kan met printertechnologie op een folie aan-

gebracht worden. Dan zijn er grote afbeeldingen te maken die weinig

vermogen vragen, makkelijk te vervoeren en te installeren zijn. Als je

interactief wilt werken moet je toch op dit moment naar mijn mening

voor een flatpanel of een white board met short throw projector en

IR-sensor gaan. Een flat panel kan je ook als tafel monteren. Dan heb je

dus een interactieve tafel die bijvoorbeeld met windows software uitge-

rust is. Naast schermen kan je ook met projectoren werken. Voordeel; je

kan hele grote afbeeldingen bijvoorbeeld op gevels projecteren, nadeel;

je kan niet bij daglicht werken.

VidiWallsDe Techniek, Vidiwalls voor buiten zijn meestal opgebouwd met LED-

blokken. Dit vanwege hun grote lichtopbrengst en regenbestendigheid.

Binnen worden er steeds meer LCD-flatpanels gebruikt. LCD-flatpanels

hebben een hoge resolutie en een redelijke lichtopbrengst.

Voor buiten, een van de mooiste LED-panelen op deze ISE, scherp met

een hoge lichtopbrengst en zonder bezel was het paneel van Create-

LED. Het bedrijf is gevestigd in Shenzen, China waar deze panelen ook

gemaakt worden. Ze hebben verschillende uitvoeringen, maar de beste

voor buiten gebruik is de VidiWall opgebouwd met AirLED 7, volledig

regenbestendig, IP65, en met een lichtopbrengst van boven de 5000nits.

De LED-blokken hebben een pixel pitch van 7.8mm, 160000pixels per

m2, een resolutie die ruim voldoende is voor de kijkafstand buiten. Viera,

zoals in het beeld aangegeven slaat op de content die door Panasonic is

geleverd aan CreateLED.

Voor binnen, is LANG een zeer goede keuze. Haarscherp met een mooi

contrast. De LANG Vidiwall is opgebouwd uit Orchid panelen met een DVS

sturing. De panelen zijn uitgevoerd in SMD technologie, surface moun-

ted device, ledjes die dus op panelen zijn gesoldeerd. Elke pixel bestaat

uit een rood, groen en blauw ledje met een gezamenlijke kathode. Dit

resulteert in een laag energieverbruik en een pixelafstand 1.9mm. Reso-

lutie is 277008 pixels per m2. Als je hiermee een HD VidiWall wilt bouwen

dan heb je 18 blokken nodig en heb je een paneel van 3.6x2m.

Flatpanels worden steeds groter en zeker in de reclamewereld worden

ze meer en meer gebruikt. VidiWall voor binnen in openbare gebouwen

en supermarkten is te duur en gebruikt vaak te veel energie. De panelen

van LG waren naar mijn idee de mooiste De 84WS70 is 84 inch met een

resolutie van 4xHD, 4K dus en een lichtopbrengst van 500cd/m2 en dit

met een grote kijkhoek. Een heel bijzondere vorm van digital signage is

Visit us !Hal 9.0 Stand F96

FRANKFURT:

www.interal.nl

Trussen en wat er bij komt kijkenBerekeningen en bouwboekenVliegen door de lucht

Nieuwe CatalogusDigitale BibliotheekGoed bakkie koffie

OntmoetenOverleggenAfsprekenZou mooi zijn

Hal 9, Stand F96

EVENT

BROADCAST&

AV-TECHNIEK

BROADCAST&AV-TECHNIEK n 35

de box display van Samsung. Voor producten, zoals hier schoenen, in een

box wordt een actief LCD-scherm geplaatst dat aan de zijkant wordt aan-

gestuurd. De bedoeling is dat het scherm interactief wordt en dat je dit

dan direct kan bestellen. Maar ook dat je het kan combineren met andere

producten. Het Frauenhofer instituut ontwikkelt met dit soort display’s

een interactief shopping-systeem.

LichtHet lezen en begrijpen van specificaties wordt nogal bemoeilijkt door het

gebruiken van diverse lichtparameters. Als je uitgaat van Lux, een verlich-

tingseenheid die gebruikt wordt om de hoeveelheid zonlicht, opvallend

licht, aan te geven dan is lumen per m2 hetzelfde als lux. 1:1

Helderheid brightness, uitstralend licht, wordt uitgedrukt in nits ook wel

candela per m2 genoemd. 3:1 Een lichtwaarde van 5000nits komt overeen

met 15000lux. Wat zijn normale luxwaarde?

Direct zonlicht kan 100000 lux zijn, overdag varieert het bij ons van

10000, onbewolkt, tot 1000, bewolkt. Bij VidiWall, projectoren en flatpa-

nels praat je over brigthness. Dus zou je het over nits moeten hebben.

Projectoren

Grote afbeeldingen kunnen natuurlijk ook met projectoren worden

afgebeeld. Panasonic, maar ook Sony hebben een uitgebreid portfolio.

De trend dit jaar is laser, geen lampen meer. Voordeel van deze techno-

logie is de grote levensduur. Een UHP, ultra high performance, lamp van

Philips gaat 6000 uren mee terwijl een laser-unit zo’n 20000 uren

meegaat. Het verschil tussen een lamp- en laser-unit in een projector

is nu nog zo dat de lichtopbrengst van de UHP lamp groter is. De 4K

projectoren van Sony, die momenteel in bioscopen worden geïnstalleerd

zijn daarom nog steeds uitgerust met lampen. Vanwege de weersbesten-

digheid en lichtopbrengst zijn projectoren niet echt geschikt voor buiten

gebruik. Maar als het gaat om grote displays bij concerten dan is een

projectiesysteem een zeer goede oplossing. Je kan dan direct de beel-

den van je camera voor het podium projecteren boven het podium. Een

bedrijf wat zich daarmee bezig houdt is ‘’Dataton’’, vertegenwoordigd

door AV Trade in Groningen. Op de stand werd de ‘’Watchpack vertoond’’

Een SSD, solid state device, unit die een aantal projectoren van beeld en

effecten kan voorzien en er tevens voor zorgt dat de beelden naadloos

aansluiten en synchroniseren, niet alleen de beelden maar ook het daar-

bij behorende geluid. Elke unit kan drie projectoren of monitoren aanstu-

ren. De watchpack units kunnen via een TCP/IP ethernet verbinding aan

elkaar gekoppeld worden. Maar het kan ook draadloos via WiFi, optio-

neel. Ondersteunde beeldresolutie is maximaal 2560x1600 WQXGA. Met

een desktop, laptop of tablet kan je een aantal van deze units aansturen

en zodoende een groot lang scherm voorzien van een beeld. n

Dit artikel dekt niet alles wat ik heb gezien. Maar IsE dit jaar ging voor-

namelijk over grote beelden. Deze markt is sterk in bewegingen wanneer

oLED op folie beschikbaar wordt zal deze markt sterk toenemen, niet

alleen in volume maar ook in beeld kwaliteit.

ACHTERGROND

BROADCAST&

AV-TECHNIEK

BROADCAST&AV-TECHNIEK n 37

Niet alleen de draadloze microfoons krijgen nieuwe frequenties, maar ook de zogenaamde Radio reportage verbindingen zoals de Wandelzenders die de omroepen gebruiken om vanaf locatie een reportage te doen zijn aan frequentiewijzigingen onderhevig. De meest gebruikte frequentieband, band 3, was vroeger voor analoge TV en daar tussen in voor radio reportages. Hier hadden de omroepen de beschikking over 2x 7 MHz bandbreedte.

Band 3 wordt nu toegewezen voor DAB (DAB+) die een primaire status

heeft. Hierdoor wordt het hele frequentiespectrum opnieuw ingedeeld.

Voor reportages krijgt men de beschikking over 2x 21 MHz bandbreedte,

een aardige vooruitgang zou je zeggen. Maar de DAB stations zijn primair

en waar een DAB station zit is geen reportagekanaal mogelijk.

Plaatselijk gezien blijft er genoeg over om wat te doen, regionaal wordt

het al een stuk moeilijker, omdat de regio’s vaak een regionaal net-

werk hebben. Gaan we verder kijken, een landelijke inzetbaarheid, dan

blijkt dat er van de 42 MHz er slechts 1,75 MHz overblijft. Dan de vraag

wat te doen met 1,75 MHz? Met de huidige apparatuur passen hier 3 à 4

reporter kanalen in. Gelukkig kan men oude ontvangers, die toch wel

erg inefficiënt met het frequentie spectrum omspringen, eenvoudig mo-

dificeren zodat er toch 7 reporter kanalen in passen. Een verdubbeling

dus. Deze verdubbeling is noodzakelijk aangezien de diverse omroepen

een rampenfunctie hebben, waarbij men toch verslaggeving wil/moet

doen, terwijl middelen die via het openbare telefoonnet werken, uitval-

len door overbelasting van dit net. (Het aanpassen van de zender buiten

de frequentie wijziging is niet nodig.)

HFPrints levert al ruim een jaar apparatuur die deze nieuwe bandbreedte

aankan, maar HFPrints gaat verder.

Doordat het frequentie landschap straks erg versnipperd wordt, elk deel

/ regio heeft straks zijn eigen frequentie, is er de afgelopen tijd geheel

nieuwe apparatuur ontwikkeld. De nieuwe apparatuur kan de hele

frequentieband tussen de 174 en 230 MHz aan. Het dynamisch bereik,

(lees de sterkte van het antenne signaal voor een ongestoorde ontvangst),

is zeer hoog terwijl de gevoeligheid van de ontvangers ver onder de 1uV

ligt, dit maakt de ontvanger uniek. Door die uitmuntende gevoeligheid

Nog meer PMsE nieuws: Ook de radio reportage frequenties gaan wijzigen

kan je met hetzelfde vermogen uit de zender verder komen.

De nieuwe ontvangst modulen worden gebruikt in de nieuwe genera-

tie basispost (ontvanger en retourzender in één). De basispost heeft 16

preset kanalen voor zowel ontvangst als zender. De retourzender is uit te

breiden tot een volwaardige mobilofoon, dus met ontvanger.

Bij een frequentie wijziging kan men zelf de apparatuur herprogram-

meren. Ook de WZ heeft er een broertje bij gekregen, de WZ 2. De WZ 2

heeft een nieuw front en is verder min of meer gelijk aan de WZ 1. Met

het nieuwe front is de WZ nog eenvoudiger te bedienen. De WZ, waarvan

er reeds 50 van geproduceerd zijn, is niet meer weg te denken uit het

Nederlandse radiolandschap.

HFPrints is hèt adres voor draadloze reportage apparatuur in de Bene-

lux. Niet alleen verkoop maar ook onderbouwd en deskundig advies door

40 jaar ervaring. n

HFPrints ook dit jaar op de AV manifestatie

INGEZONDEN

BROADCAST&

AV-TECHNIEK

38 n BROADCAST&AV-TECHNIEK

Vanaf nu zijn de nieuwe LED/laser DLP-projectoren van Panasonic uit de Solid ShineTM-serie leverbaar. Deze nieuwe projectoren gaan tot 20.000 uur mee, zonder enig onderhoud. 20.000 uur staat gelijk aan twee jaar continu projecteren zonder dat daarbij een lamp of filter vervangen hoeft te worden. De Solid ShineTM-serie bestaat uit de PT-RW en PT-RZ lijnen en telt vier modellen.

De Full-HD PT-RZ370 en WXGA PT-RW330 zijn ideaal voor leslokalen en

aula’s in scholen of voor vergaderruimtes in bedrijven. De Full-

HD PT-RZ470 en WXGA PT-RW430 werden speciaal ontwikkeld voor

toepassingen in digital signage en voor gebruik op evenementen en

tentoonstellingen. Deze twee projectoren zijn dankzij hun ingebouwde

functies voor edge-blending en multi-unit helderheidscontrole inzetbaar op

verschillende locaties en voor diverse projectie-oppervlaktes.

Alle vier de projectoren beschikken over een Digital Link-connectie,

gebaseerd op HDbaseTTM, waardoor ze de AV-infrastructuur tot een

minimum beperken. Dankzij Digital Link kunnen high definition video-,

audio- en controlesignalen via een enkele CAT5E Ethernet-kabel over een

afstand van maximaal honderd meter naar de projector verstuurd wor-

den. Verder gebruikt de nieuwe serie Panasonic-projectoren lampvrije

LED/laser-technologie, waardoor zelfs na een gebruiksduur van 10.000

uur nog ongeveer 75 procent van de helderheid behouden blijft. De

ingebouwde kleurensensor helpt om de witbalans in de beelden te

Nieuwe LED/laser-projectoren van Panasonic werken 20.000 uur onafgebroken

altijd op hetzelfde niveau te houden. De Solid ShineTM-reeks staat voor

een constante en hoogwaardige beeldprojectie, een lange levensduur

en lage onderhoudskosten, omdat men nooit lampen of filters hoeft te

vervangen.

De Solid ShineTM-projectoren hebben een helderheid van 3500 lumen

en onderscheiden zich door een 30x drive-systeem dat het DLP-regen-

boogeffect minimaliseert, een hoog contrastbereik en een breed scala

aan weergavemodi (waaronder DICOM en REC 709). De PT-RZ470- en

RW430-modellen kunnen ook portrait-beelden projecteren, ondersteu-

nen 3D-projectie, hebben edge-blending en een multi-unit helderheids-

controle zodat voor meerdere projectoren dezelfde helderheid ingesteld

kan worden. n

Meer informatie is te vinden op www.panasonic-projectors.eu

Distributie: Output BV www.outputnl.com

Nieuwe technologie ideaal voor onderwijs, bedrijfsleven, evenementen en digital signage

COLUMN

BROADCAST&

AV-TECHNIEK

3D Actueel

“De oudere bezoeker is slechts nieuwsgierig en meent de ruimtelijke beelden eens te willen ervaren.”

Wat trekt de aandacht nu, bij de toeschouwers? De bioscoopschermen in

scope-formaten, de rage in 3D wat zich nog met volle zalen moet bewijzen.

Nederlandse voorbeelden in speelfilms die in dezelfde produktieperiode

zijn gemaakt. ’n Film over Nederlands bekendste boef en Amsterdammer

die nu vrolijk en vrij rondloopt.

Lof voor de makers, schreven de recensenten. Minder waardering van

bezoekers in de zaal voor de makers van de eerste Nederlandse 3Dfilm die

vertelt over de historische Noordpool-expeditie van Willem Barentsz. ’n

Moedige onderneming waarbij alleen de d.o.p. de dieptewerking begreep:

Deze film werpt vragen op ‘ waarom de geschiedenis geforceerd in beeld

wordt gebracht.

Na de 3D voorstelling vertellen toeschouwers op weg naar de uitgang

dat ze zich in het begin even in ’n ruimtelijke demo, ’n show voor 3D,

waanden. En? geslaagde voorstelling?

oh jawel, met de eerste stappen en informatie over opnamen met twee

objectieven in de camera is zo’n kennismaking interessant. Neen, geen

nieuws, want wat voor verrassingen biedt de bioscoop bij zo’n speci-

ale voorstelling waarvoor je ’n speciale toeslag in in Euro’s moet betalen.

Voorlopig ervaren we 3D als ’n nieuwe stroming in de bioscopen.

Zal ‘n volgende Nederlandse producent 3D aandurven en eerst ’n budget

van tien met zes nullen bij de gebruikelijke adresjes en banken ophalen.

Als het scenario ok is en de production designer ervoor zorgt dat lokaties

en studio-decors mooi onopvallend visueel doorlopen halen producent en

regisseur opgelucht adem. Zo gaat het toch. De jongere bioscoopbezoeker

beoordeelt de ruimtelijke beelden in enkele zalen avontuurlijk. succesje

voor de vertoningen.

De oudere bezoeker is slechts nieuwsgierig en meent de ruimtelijke beel-

den eens te willen ervaren, en gevraagd naar meningen: Best leuk, zij wil-

len hierover kunnen meepraten. Kiezen ze volgende week weer een andere

speelfilm in 3D? twijfel bij de oudere generatie bezoekers. Duidelijk is dat

de bioscopen het programma op de jongere generatie afstemt, de nieuwe

bioscoopklanten. En nu ruimtelijke programma’s met brilletjes voor thuis

bij de televisie. Hoe lang nog? De mediabeurzen laten al zien hoever het

bedrijfsleven als eerste door de vijf of zes televisie-fabrikanten worden

voorzien van de nieuwste, prototypes, showroomuitgaven.

Praktisch kan de klant bij ‘n enkele winkel worden verrast door ’n 3D tv-

toestel als showroommodel. gevraagd of dit type al leverbaar is antwoordt

de verkoper dat ’n bevriende ingenieur en gecertificeerde i.c.t.-er bij wijze

van studie-object en als grap in dit t.v.toestel ‘n 3D programma met slechts

enkele populaire zenders heeft weten in te brengen. En dan bedoelt de

ontwerper dat je voor ruimtelijke beelden naar de kijker thuis specifieke

onderwerpen moet kiezen voor uitzending. Zover werkt het nog niet in

de praktijk. Wel bij de BBC waar op Wimbledon 2012 met zes 3D camera’s

werd geregistreerd en geëvalueerd.

rene van Eijden

SOUND&TECHNIEK n 41

SOUND&TECHNIEK

NIEUWS

De eerste editie van de Muzikantendag on Tour in 2013 vindt plaats op

zaterdag 25 mei in poppodium Simplon te Groningen. Het evenement

voor (semi-)professionele muzikanten, producers en auteurs vindt in 2013

vier keer plaats op verschillende locaties in Nederland. Op zaterdag 8 juni

vindt de Muzikantendag On Tour plaats in Rotterdam.

De eerste bevestigde namen voor Groningen zijn Steve L. Cooper, Reyn

Ouwehand en Tim Knol. Cooper heeft meer dan 15 jaar ervaring in de

muziekindustrie als studio engineer, producer en labelmanager. In 2002

heeft hij Radiotone Records opgericht, om nieuw talent te helpen verder

te komen in de muziekwereld. Daarnaast heeft hij in diverse functies

gewerkt met artiesten waaronder Mariah Carey, Brian Eno, Elton John,

Massive Attack, Muse, Oasis en Portishead. In 2010 is hij begonnen met

het geven van studio masterclasses aan de Academy of Contemporary

Music in Guildford en Music Industry Management aan de University

of East London. Tijdens de Muzikantendag geeft Cooper een kijkje in de

keuken van de grootste studio’s en producers.

Reyn Ouwehand legt, in een panel gepresenteerd door Interface

Magazine, alles uit over het produceren van muziek. Vanuit zijn tot studio

omgebouwde kerk, the Church, is hij als producer mede verantwoordelijk

voor het grote succes van Mister and Mississippi en heeft gewerkt met

onder andere a balladeer, El Pino and the Volunteers, Alain Clark, Wende

Snijders en Ellen ten Damme.

Tim Knol verzorgt een workshop songwriting. De Hoornse singer-song-

writer heeft in korte tijd twee succesvolle albums op zijn naam staan.

Muzikantendag on Tour op zaterdag 25 mei naar Simplon, Groningen

Het debuutalbum, met daarop de hitsingle Sam, stond meer dan een jaar

onafgebroken in de Nederlandse albumlijst. Ook stond hij al op Pinkpop

en Lowlands. In het najaar van 2013 brengt Tim Knol zijn derde plaat uit

bij Excelsior Recordings.

NetwerkmogelijkhedenVerder is er voor de bezoeker volop mogelijkheid om in contact te komen

met muziekexperts van onder meer 3FM, 3SMusic, 3voor12, Alles Los

Agency, Dox Records, Hedon, OOR, Strengholt en vele anderen.

Over de Muzikantendag On TourDe Muzikantendag is hét evenement voor muzikanten die hun demo

willen pluggen, hun netwerk willen uitbreiden en meer informatie wil-

len over diverse aspecten van het muzikantschap. De dag bestaat uit een

beproefd recept van diverse lezingen, workshops, clinics, masterclasses en

panels met vooraanstaande artiesten en experts uit de muziekindustrie.

Doel is altijd om de muzikant handvatten te bieden voor een succesvolle

carrière in de muziek. Naast informatie en inspiratie biedt het evenement

een breed netwerk aan professionals uit de industrie die mogelijk een rol

kunnen spelen in het verloop van hun verdere carrière.

De Muzikantendag on Tour wordt gepresenteerd door Buma en Sena. De

dag wordt georganiseerd door Buma Cultuur en GRAP in samenwerking

met POPnl, 3FM Serious Talent met medewerking van Interface Magazine

en Musicmaker.

Speaker Systems Mirofoons Speaker Systems

Sound & Light ImportZonnebaan 29 3542 EB Utrecht Tel: 030 - 666 47 45

E-mail: info@soundandlight.nl Website: www.soundandlight.nl

SPECIAL

SOUND&TECHNIEK

42 n SOUND&TECHNIEK

Vier maart 1877, Amerika. Emile Berliner vindt de microfoon uit. In het apparaat zit een klein spoeltje waarmee een stroompje wordt opgewekt zodra je er tegen praat. Nu, 136 jaar later, is er heel wat gebeurd op microfoongebied.

Even kort door de bocht: Een microfoon is een apparaat dat geluidsdruk

omzet in mechanische vibraties van een dun membraan. Deze geluidsvi-

braties worden omgezet tot een elektrisch signaal, dat varieert in voltage

amplitude en frequentie analoog aan het originele geluid. Veel vroege

ontwikkelingen in het ontwerp van de microfoon vonden plaats in Bell

Laboratories, waar Berliner ook heeft gewerkt.

LuchtdrukvariatiesGeluid bestaat uit luchtdrukvariaties die zich in een golvende beweging

door de lucht voortbewegen. In plaats van een geluidsgolf of -trilling

spreekt men ook wel van een akoestisch signaal. Een microfoon zet een

akoestisch signaal om naar een elektrisch signaal in twee stappen: eerst

wordt het akoestische signaal opgenomen door een membraan dat mee-

trilt met de geluidsgolf. De trilling van het membraan wordt vervolgens

omgezet in elektrische spanningsvariaties die met de trilling van het

membraan overeenkomen.

Hoe dat gebeurt is afhankelijk van het type microfoon. Hoe beter de over-

eenkomst is tussen het oorspronkelijke akoestische signaal en het resul-

terende elektrische signaal, des te beter de microfoon is.

Bij te harde geluiden kan een microfoon de geluidsdruk niet aan, en geeft

deze een vervormd signaal af. Bij de meeste microfoons wordt daarvoor

een getal in decibel gegeven waarbij de microfoon het geluid nog niet

vervormt. Dit met de toevoeging Sound Pressure Level om aan te geven

dat het om een niveau van geluidsdruk gaat. Zo vind je bijvoorbeeld ‘max

SPL = 135 dB’ of nog korter ‘max 135 dB SPL’. De gevoeligheid van een mi-

crofoon wordt opgegeven in elektrische spanning per geluidsdruk, met

als eenheid mV/Pa, waarbij het handig is te weten dat 1 Pa overeenkomt

met een geluidsniveau van 94 dB SPL.

Wanneer iemand in een microfoon spreekt, komt er onbedoeld bij plof-

klanken ook uitgeblazen lucht mee. Dat geeft een hard klapperend wind-

Voor ieder geluid een eigen microfoon

geluid op de microfoon. Microfoons, en vooral elektretmicrofoons zijn

daar erg gevoelig voor. Door gebruik te maken van een plopkapje wordt

dat voorkomen. Een plopkapje is meestal een omhulsel van open schuim

(bijvoorbeeld polyetherschuim). Het kan ook buiten gebruikt worden,

bij wind. In een studio gebruikt men ook wel een schermpje tussen de

microfoon en de spreker.

Als het geluid van een microfoon uit een luidspreker klinkt dat vervolgens

weer door de microfoon wordt opgepikt, dan spreekt men van rondzin-

gen. Dat kan een hoge fluittoon zijn als er nauwelijks vertraging is, maar

het kan ook een hinderlijke echo zijn, als bijvoorbeeld via een telefoon-

of radioverbinding het geluid met een vertraging de microfoon bereikt.

Bij communicatieverbindingen wordt soms de microfoon uitgezet op het

moment dat de ander iets zegt. De verbinding is dan een half-duplexver-

binding geworden.

Soorten microfoons naar omzettingsprincipeDe meeste microfoons hebben een membraan dat meetrilt met de ge-

luidsgolven die zich door de lucht voortplanten. De beweging van het

membraan wordt vervolgens in een elektrische spanning omgezet.

Een membraanloze microfoon zou in principe beter kunnen zijn, omdat

er geen membraan nodig is dat vervorming kan geven. In werkelijkheid

bestaan er maar weinig natuurkundige methoden om geluidstrillingen

zonder membraan naar een elektrische spanning om te zetten.

Op dit moment bestaat er een membraanloze microfoon die vooral voor

metingen wordt gebruikt. Het bestaat uit een element dat de luchtver-

plaatsing meet door de temperatuurdaling te meten van twee verwarm-

de minuscule draadjes.

Met condensatormicrofoons is zo’n goede kwaliteit te bereiken, dat de

lucht zelf meer beperkend is dan het membraan.

SPECIAL

SOUND&TECHNIEK

SOUND&TECHNIEK n 43

Microfoons kunnen draadloos zijn. Er zit dan een kleine radiozender in de

microfoon die het signaal via de ether uitzendt naar een ontvanger. Een

drukmicrofoon registreert de geluidsdruk en is daarmee gevoelig voor ge-

luid uit alle richtingen. De microfoon is alleen aan de voorkant open. Een

drukgradiëntmicrofoon registreert het verschil in druk tussen voor- en

achterkant en is daarmee richtingsgevoelig. Een pure drukgradiëntmicro-

foon is ongevoelig voor geluid van opzij. De meest gebruikte soort is de

druk-drukgradiëntmicrofoon, waarbij de verhouding zo gekozen is dat hij

ongevoelig is aan de achterkant.

Mono en stereoIn een geluidsstudio worden over het algemeen meerdere monomicro-

foons gebruikt. Tijdens het mixen wordt dat verwerkt tot een stereo (of

surround) geluid. Er bestaan stereomicrofoons die in feite uit twee micro-

foons bestaan. Om een goed stereogeluid op te nemen bestaan er ver-

schillende technieken. Bijvoorbeeld met de ‘jecklin disk’ (een ronde schijf

tussen de microfoons) of met een kunstkop. Voor monogeluid wordt ook

wel de term ‘monaural’ gebruikt en voor stereo ‘binaural’. Volgens sommi-

gen mag de term ‘binaural’ alleen gebruikt worden bij stereo-opnamen

die speciaal bedoeld zijn om het geluid ruimtelijk te laten klinken.

ConnectorVoor professionele microfoons wordt de XLR-connector gebruikt, met

drie contactpennen die een symmetrische aansluiting mogelijk maken.

Semiprofessionele microfoons worden met 6,3 mm-klinkstekers (Jack-

plug) aangesloten, dit is gewoonlijk een asymmetrische verbinding en

daardoor storingsgevoeliger. Microfoons met een 3,5 mm-jacksteker wor-

den meestal enkel gebruikt voor consumentenproducten vanwege de

beperkte duurzaamheid.

Last but not least en wellicht ten overvloede nog even in het kort de

wijzigingen in de frequenties voor draadloze microfoons. Vanaf 1 janu-

ari 2016 is het gebruik van een aantal frequenties voor draadloze micro-

foons niet meer toegestaan. Al vanaf 1 januari 2013 kunnen gebruikers in

toenemende mate storing op hun apparatuur ervaren. Het alternatief is

overschakelen naar een nieuwe frequentie. Hiervoor kan vervanging van

apparatuur nodig zijn.

Gebruikers van draadloze microfoons die werken met frequenties tus-

sen 790 en 862 MHz moeten rekening houden met storingen op hun

gebruik. Vanaf 1 januari 2013 wordt deze band gedeeld met een aantal

mobiele operators die de band gaan gebruiken voor de uitrol van mobiel

breedbandinternet. Afhankelijk van de snelheid waarmee zij hun netwerk

uitrollen, neemt de kans op storing toe. Vanaf 1 januari 2016 is in deze

band het gebruik van draadloze microfoons niet meer toegestaan.

Frequentiewijziging in het kort• Het landelijke kanaal 63 (806–814 MHz) verdwijnt, wat gevolgen heeft

voor podia, scholen, kerken en iedereen die in verschillende regio’s in

Nederland microfoons gebruikt.

• Kanalen 39, 40 en 41 (614–638 MHz) zijn het nieuwe onderkomen, maar

de ruimte ervan is niet overal in Nederland volledig bruikbaar, aange-

zien de digitale omroep zich er ook bevindt.

• Bestaande apparatuur kan per 1 januari 2013 storingen vertonen.

Het Agentschap Telecom raadt aan uit te zoeken welke frequenties er

gebruikt worden en instellingen aan te passen aan de nieuwe situatie.

The mic…Een microfoon (afgeleid van de Griekse woorden mikros = klein en fonè

= geluid, stem) is een elektromechanisch onderdeel dat geluid omzet in

een elektrisch signaal. Zo krijgt men een gelijktijdige weergave voor

versterking ter plaatse en/of weergave elders, en/of ten behoeve van

het maken van een geluidsopname.

SPECIAL

SOUND&TECHNIEK

De sennheiser 9000 serie is een digitaal draadloos systeem dat een volledig

ongecomprimeerd digitaal audio signaal met buitengewone dynamische

kwaliteiten kan verzenden. sennheiser mikt met de Digital 9000 serie op

televisieprofessionals, (muziek)theaters en exclusieve live audio-evene-

menten, waar het product een nieuwe standaard zet in digitale draadloze

transmissies. Het systeem, dat bestaat uit de EM 9046 ontvanger, de sKM

9000 handzender en de sK 9000 bodypack zender en een complete reeks

accessoires, is minutieus ontworpen voor gebruik van een maximumaantal

kanalen in de steeds drukkere frequentieomgeving van vandaag.

Ideaal voor de meest uiteenlopende omgevingenHet baanbrekende digitale draadloze systeem is uitgerust met twee

zendmodi, zodat het aan iedere behoefte en aan iedere omgeving kan

worden aangepast. De High Definition (HD)-modus verzendt volledig

niet-gecomprimeerde audiobestanden en bereikt daarmee een kwaliteit

die tot nog toe alleen met hoogwaardige bekabelde microfoons haalbaar

was. De Long Range (LR)-modus is ontworpen voor gebruik in moeilijke

omgevingen met veel interferentiebronnen. Die modus biedt een maxi-

maal bereik met een zelf ontwikkelde digitale audio-codec.

Ingebouwd gebruiksgemakNaast de IR-synchronisatie tussen de ontvangers en de zenders en een

handige doorlusverbinding van de antenne waarmee grotere ontvangst-

systemen kunnen worden gecreëerd, biedt de Digital 9000 een aantal

unieke features. In de eerste plaats brengt het systeem geen intermo-

dulatievervorming voort – dankzij de hoge lineariteit van het volledige

systeem, van de zenders tot de antennes en de ontvangers, en een speci-

aal ontwerp van de zender. Daarnaast behoren lastige berekeningen van

de intermodulatie voortaan tot het verleden. De verzendingsfrequenties

kunnen nu heel eenvoudig in een ‘equidistant grid’ worden ingesteld. De

ontvanger meet ook automatisch het RF-kabelverlies tussen de ontvan-

ger en de versterker en past de versterking daaraan aan.

Optimale sturing - meer informatie op de ontvanger

Het grote display met helder weergegeven bedieningselementen vormt

het hart van de EM 9046 ontvanger. De drie beschikbare displaymodi zor-

gen ervoor dat de RF- of de geluidsingenieur in live situaties een optimaal

overzicht behoudt van de belangrijke parameters en dat hij de instellin-

gen via een intuïtief menu op basis van pictogrammen snel kan aanpas-

sen. De kanalen kunnen via de uitgang van de hoofdtelefoon worden be-

luisterd en gemonitord – hetzij afzonderlijk, hetzij in combinatie met een

onbeperkt aantal kanalen.

De modulaire EM 9046 ontvanger is een mainframe dat plaats geeft tot

acht interne ontvangers. Het ontvangstsysteem strekt zich in het UHF-

sennheiser’s meesterwerk – Digital 9000

44 n SOUND&TECHNIEK

PRODUCT

SOUND&TECHNIEK

SOUND&TECHNIEK n 45

bereik uit van 470 tot 798 MHz (bandbreedte van 328 MHz). Het systeem

kan gemakkelijk in een bestaande infrastructuur worden geïntegreerd.

De gebruiker heeft daarbij de keuze tussen een gebalanceerde analoge

of digitale AES3 audio-uitgangmodules of een combinatie van beide.

De instelling van het systeem werd vergemakkelijkt met behulp van

een ingebouwde grafische spectrumanalysator die het RF-landschap

kan scannen, en een RF-niveaurecorder waarmee de ontvangst kan

worden gecontroleerd en de standen van de antenne kunnen worden

geoptimaliseerd. De ontvanger adviseert ook de beste verzendingsmo-

dus voor de omgeving waarin hij wordt ingezet en stelt automatisch

een aangepaste versterking in om RF-kabelverliezen op te vangen. De

antenneversterkers van het systeem kunnen via de ontvanger worden

gestuurd – wat handig is bij installaties waarbij de antenne op groote

afstand is opgesteld.

De multikanaalontvanger en de zenders kunnen optioneel gecodeerde

gegevensverzending gebruiken, met de door Sennheiser ontwikkelde

codes die willekeurig worden aangemaakt. Op die manier kan men de

draadloze verbinding beveiligen tegen misbruik. De ontvanger kan tot

tien volledige systeemconfiguraties in zijn geheugen opslaan, zodat in-

stellingen gemakkelijk kunnen worden opgeroepen en herhaald.

Krachtige sound – meer informatie op de handzender

De SKM 9000 handzender is compatibel met alle microfoonkoppen van

de evolution wireless G3- en 2000-reeks, inclusief de KK 204 en KK 205

capsules van Neumann. Dit betekent dat de favoriete sound van een ar-

tiest gemakkelijk naar het nieuwe systeem kan worden overgezet. Naast

deze capsules kan de handzender met vier specifieke capsules van de

9000-reeks worden uitgerust.

De stevige SKM 9000 beschikt over 88 MHz schakelbandbreedte en is in

het zwart en nikkel verkrijgbaar. Er zijn ook versies met een bedienings-

schakelaar verkrijgbaar, die een vlotte communicatie garanderen tussen

radio- en televisieploegen of artiesten en hun teams. Aangezien de hand-

zender zijn signalen digitaal verzendt, maakt hij geen gebruik van een

compander, waardoor hij vrij is van het bijbehorende geluid en waardoor

de sound zo zuiver is als bij verzending over kabel.

Veelzijdig en licht – meer informatie over de bodypack

De SK 9000 bodypack zender kan gemakkelijk worden verstopt en ergens

worden aan vastgemaakt. Hij zit in een magnesium behuizing die niet

alleen bijzonder stevig, maar ook heel licht is. De zender kan gebruikt

worden in combinatie met een clip-on of hoofdmicrofoon met een 3 pins

Lemo-connector en is voorzien van een lijninput voor gitaren of andere

instrumenten. De SK 9000 is verkrijgbaar in vier verschillende frequen-

tiebereiken (88 MHz schakelbandbreedte). Als accessoire is een bedie-

ningsschakelaar verkrijgbaar voor de communicatie tussen artiesten/

verslaggevers en hun teams.

Selectief en betrouwbaar – meer informatie over de versterkers en antennesOm de Digital 9000 serie tegen ongewenste frequenties en interferen-

ties te beschermen, werd de AB 9000 antenneversterker uitgerust met

drie bijzonder selectieve filters, zodat alleen een heel specifiek frequen-

tievenster kan worden gebruikt. Ongewenste signalen worden daardoor

nog vóór de eerste actieve component tegengehouden, wat nog meer bij-

draagt tot de uitstekende algemene betrouwbaarheid van het systeem.

De filter kan manueel op de versterker of van op afstand via de antenne-

kabel op de ontvanger worden ingesteld.

De AB 9000 biedt een maximale versterking van 17 dB en is verkrijgbaar

als stand-alone versterker of geïntegreerd in de A 9000 omnidirectionele

antenne en de AD 9000 directionele antenne. Het UHF-bereik van de ont-

vanger wordt door twee versterkerversies (470 tot 638 MHz en 630 tot

798 MHz) gedekt.

Voeding – meer informatie over batterijen en ladersDe zenders van de 9000-reeks werken met milieuvriendelijke lithium-

ion accu’s, waarbij de resterende werkingstijd op de handzender, de bo-

dypack zender en de ontvanger nauwkeurig wordt aangeduid. De SKM

9000 wordt gevoed via de BA 60 accu, wat de zender een autonomie van

5,5 uur bezorgt. De SK 9000 bodypack wordt gevoed door de BA 61, die 6,5

uur meegaat. Voor de voeding kunnen ook standaard batterijen worden

gebruikt.

De L 60 lader herlaadt twee BA 60’s of BA 61’s in eender welke combinatie.

De batterijen zijn al na minder dan een uur voor 70 % en na drie uur vol-

ledig geladen. De laadstatus wordt daarbij aangeduid door driekleurige

leds. Er kunnen tot vier laders aan elkaar worden gekoppeld en via één

enkele voedingsunit worden gevoed.

SPECIAL

SOUND&TECHNIEK

SOUND&TECHNIEK n 45

Met deze uitgaven bereikt u alle professionals in entertainment

misschien wel meermaals

Buzzfacts Publishers & Mediagroup Exploitatiemaatschappij B.V.

1-1 BP&M Entertainment mrt13.indd 1 19-03-2013 14:03:09

Er ontstond paniek in de entertainment business toen bandbreedtes

werden geveild en microfoonzenders opeens niet meer optimaal werk-

ten. Een digitaal netwerk biedt dan voor veel business de uitkomst.

Dus wat doe je als je een bedrijf als Sony Professional bent? Je ont-

wikkelt digitale microfoons die werken in de 2.4 GHz frequentieband.

Het resultaat is het DWZ-M50-systeem voor mobiele vocalisten; een-

voudig in gebruik en betrouwbaar. Een belangrijker voordeel is dat

de optimale kwaliteit bij de geluidsoverdracht wordt behouden door

de 24-bits PCM lineaire digitale geluidsoverdracht. Dus weg met het

microfoonsysteem met kabels en geen zorgen meer om verstoringen,

want rekening houden met frequenties is niet meer nodig.

Countryman heeft een nieuwe Earset microfoon uitgebracht, de “H6”.

Naast de succesvolle E6 earset nu een headset met 2 geheel verstelbare

oorbeugels zodat het deze eenvoudig voor iedereen passend te maken is.

sony DWZ-M50 draadloos 2.4gHz microfoonsysteem

Nieuw van CountrymanDoor de buigbare microfoon arm kan men de microfoon tot perfectie

afstellen. De afmeting van het kapsel is de helft van dan veel andere

merken en met het ultra lichte frame zeer comfortabel om te dragen.

Met de 4 leverbare kleuren en het kleine formaat word de microfoon

bij elke huidskleur bijna onzichtbaar gedragen. De H6 Omni Headset

microfoon is “Sweatproof” en heeft een tot 1 meter onder water, wa-

terdichte connector en is beschermd tegen stof, transpiratie, make

up.

Men kan voor de H6 Omnidirectional microfoon uit 3 response caps

kiezen, en voor de Directional met ter plekke verwisselbare Polar Pat-

terns. Door de verwisselbare kabel en microfoon is de beugel snel aan

te passen aan de gewenste toepassing of beschikbare zender.

De H6 Headset is gemaakt van roestvast staal met een chemisch resi-

stente beschermlaag, de kabels zijn intern met aramide versterkt tot

een 20kg trekkracht. Naast de standaard versie is er ook de -10dB en

-20 dB uitvoering verkrijgbaar.

Importeur van Countryman:

RVA,

www.ronvogelaudio.nl

SPECIAL

SOUND&TECHNIEK

SOUND&TECHNIEK n 47

PODIUM&TECHNIEK n 49

NIEUWS

PODIUM&TECHNIEK

De Nederlandse organisator van dance-evenementen en festivals ID&T

wordt onderdeel van het Amerikaanse bedrijf SFX Entertainment. Dat is

donderdag bekendgemaakt. SFX koopt driekwart van de aandelen van

de onderneming, wat ID&T waardeert op ruim 130 miljoen dollar (100

miljoen euro).

ID&T is bekend van evenementen als Sensation en Thunderdome. De

onderneming is opgericht in 1992 en actief in 22 landen in Europa, Azië,

Australië, Zuid-Amerika en Noord-Amerika. Ook in België, onder meer in

de Ethias Arena in Hasselt, werd al een Sensation-evenement georgani-

seerd. Ondanks de overname blijft de organisatie in Nederland.

Bron: De standaard 21-03-2013

Er was eens een Workshop Creativiteit begin maart georganiseerd

door Freelance Event Professionals (FEP) in samenwerking met de

Efteling. Doel van deze bijeenkomst was om in één middag de begin-

selen van creativiteit te leren.

De gethematiseerde ‘Sleuteliers’ van de Efteling ontvingen de FEP-

leden en brachten hen naar het bijzondere Carroussel Theater. Frans

Waar een creatief podium, of een creatieve omgeving al niet goed voor is

ID&T in Amerikaanse handen

Goenee, conceptmanager horeca bij de Efteling, onthulde de gehei-

men achter de successen van de Efteling. En waar de Efteling naartoe

wil de komende jaren en hoe ze deze doelstellingen willen behalen.

Ofwel: van Storytelling naar Storyselling. Frans had zijn laatste

zinnen amper uitgesproken of vijf ‘Sleuteliers’ stapten het theater

binnen om elk een groep Feppers mee het park in te nemen. Elke

groep kreeg een sprookje en twee steekwoorden mee. De opdracht

was om het sprookje te herschrijven en de steekwoorden hierin te

verwerken.

Na een uur brainstormen in de lentezon, was het tijd voor de groep-

spresentaties in Restaurant Applaus, onderdeel van Efteling Theater.

Onder het genot van een borrel mocht elke groep haar opwachting

maken op het podium. Opmerkelijk was hoe de sprookjes – die

iedereen kent – veranderd werden in actuele sprookjes waar de crisis,

kansen, liefde en social media centraal stonden. Een afgevaardigde

van de groep las het sprookje voor en de overige deelnemers visuali-

seerden het verhaal. Gelukkig eindigen sprookjes altijd goed, dus ook

aan de welbekende crisis kwam een einde.

Met de op drie na grootste watershow ter wereld – de Aquanura – ein-

digde de workshop creativiteit voor de Freelance Event Professionals.

En FEP leefde nog lang en gelukkig.

""

BEURS

PODIUM&TECHNIEK

PODIUM&TECHNIEK n 51

Prolight + Sound 2013

De informatie- en trainingsbijeenkomsten zijn gehergroepeerd en on-

dergebracht in Prolight + Sound Conference en onderverdeeld naar drie

segmenten, namelijk event technology, media systems en VDT Academy.

De Prolight + Sound Conference vindt plaats in hal 9.1 en in de Cosmopo-

litan Lounge in hal 9.T. Aan de hand van lezingen en presentaties delen

sprekers uit de communicatietechniekbranche hun kennis met andere

professionals. De VDT Academy wordt georganiseerd door de branche-

vereniging Association of German Sound Engineers (Verband Deutscher

Tonmeister – VDT).

Podia op buitenterreinOp het buitenterrein tonen de Concert Sound Arena en de Portable Sound

Arena showcases van podiumproducties op werkelijke grootte en onder

realistische omstandigheden worden PA systemen op kleine en grote

schaal getoond.

AwardceremoniesTijdens Prolight+Sound worden twee belangrijke awards uitgereikt: de

Opus – German Stage Award, voor innovatieve en creatieve ideeën voor

podiumproducties en voor de tiende maal de Sinus – Systems Integration

Award, voor creatief gebruik van mediatechnologie in gebouwen en pro-

jecten.

De internationale vakbeurs Musikmesse vindt gelijktijdig plaats met de

Prolight + Sound wat zorgt voor een verscheidenheid van synergetische

effecten. Bezoekers van de ene beurs kunnen gratis de andere beurs

bezoeken.

Prolight + sound vindt plaats van 10 to 13 April 2013 in Frankfurt am Main.

Prolight+Sound is de grootste internationale vakbeurs voor evenement- en communicatietechniek, audiovisuele producties en entertainment. Van 10 tot en met 13 april is de Prolight + Sound hét ontmoetingsplatform voor professionals uit de hele wereld. Het uitgebreide aanbod aan producten en diensten en de hoge internationaliteitsgraad onder zowel exposanten als bezoekers zorgt ervoor dat de Prolight + Sound de grootste en belangrijkste vakbeurs binnen de branche is.Naast een nieuwe halindeling onderscheid de beurs zich ook door uitgebreid randprogramma. Komen de editie vindt u in hal 8.0 het productsegment Audio & Sound Sytems, in hal 9.0 Light & Stage, in hal 9.1 Light & Sound Systems, International Sourcing en treft u in hal 11.0 Light & Effects.

Riedel Communications GmbH & Co KG ontwikkelt, produceert en

verkoopt innovatieve intercom, vezel-, audio- en radiosystemen voor

uitzending, evenementen, theater en industrie. Het bedrijf is opgericht

in 1987, en is één van de pioniers in de ontwikkeling van digitale audio

matrix-systemen.

Verder heeft Riedel een uitgebreide verhuurservice en kan het een vol-

ledig projectmanagement voor grote evenementen leveren. Hieronder

vallen onder andere de Olympische Spelen, de wereldkampioenschap-

pen en de Formule 1 en natuurlijk het Stratos-project.

Riedel Communications kwam met de bekende systemen MediorNet en

Rocknet en de daarop voortbodurende modules en systemen.

Met MediorNet streeft men ernaar om het te kunnen gebruiken als

transportnetwerk, waarbij op willekeurige punten door een gebruiker

kan worden “ingeprikt”. Hierdoor kan naar keuze data uit het netwerk

getapt worden. Dit kan van alle soorten data zijn. Er wordt dan ook hard

gewerkt aan diverse interfaces om veel gebruikte protocollen compa-

tibel te maken met MediorNet. De technologie biedt dus meer dan al-

leen point-to-point-verbindingen, maar werkt als een functionerend

netwerk.

RockNet is een hoogwaardig, flexibel audio netwerk ontwikkeld voor

professioneel gebruik. Het is een geïntegreerd netwerk geoptimaliseerd

voor het transporteren en distribueren van audio. RockNet heeft een

lage latency en een zeer hoge audio kwaliteit.

Riedel

030 - 242 82 50WWW.ALL-AREAS.NL

Pipe & Drape Systeem

Nu ook met voorgeplooid doek!

Nieuw! Aanvulling op ons Pipe & Drape Systeem:- Pipe & Drape ligger met klittenband- Pipe & Drape Doek, voorgeplooid met klittenband

Deze gloednieuwe aanvulling op ons traditionele Pipe & Drape systeem maakt het mogelijk met (voorgeplooide) doeken voorzien van klittenband snel en gemakkelijk elke gewenste sfeer te creëren.

Voor meer informatie en prijzen neem contact met ons op:

All Areas Rental & Sales B.V.tel. 030-2428250 email: info@all-areas.nl

BEURS

PODIUM&TECHNIEK

PODIUM&TECHNIEK n 53

Ook dit jaar staat Interal tc weer op haar vertrouwde plek. Een beetje

naar achteren in Hal 9, weg van het geflikker van de moving heads en

de als maar groter wordende schreeuwende ledpanelen, hebben wij

onze stand. Ruim en rustig; de plek om ons (opnieuw) te ontmoeten.

Samen met Frontline - ZFX Europe en ingenieursbureau Frank Michel

brengt Interal tc het laatste nieuws op gebied van truss-systemen,

vliegsystemen en van de invulling van de Europese regelgeving op ons

vakgebied.

Interal tc presenteert dit jaar de Tower 5000. De sleeveblok is uniek in

haar soort, zonder allerlei adapterplaten passen de volgende trussen

erop: P50, P50F,P60R, P100R en de P100F.

Omdat een groundsupport, gebaseerd op de Tower 5000, gecombi-

neerd met P100 truss een forse investering vraagt, hebben wij beslo-

ten dit systeem ook in onze verhuurvloot op te nemen.

Een 6 masten systeem, geheel zwart gecoat, tourt op dit moment in

Zuid Amerika en een tweede huursysteem is momenteel in de maak.

Ook zullen we de P36APT truss presenteren. Deze pre rigg truss is ver-

Royal Class met Interal tckrijgbaar met verschillende dolly’s. (basic, verstelbaar en volledig in-

klapbaar) De P36APT truss tour op dit moment, met veel succes, ook

al in de verschillende werelddelen. En opnieuw: zowel te koop als te

huur.

Maar in deze tijd waar het voor velen toch allemaal wat minder gaat,

kunnen we het ook hebben over aanpassingen, reparatie, slimme op-

lossingen met bestaand materiaal. Onze kracht ligt ook zeker daar,

goed luisteren, snel schakelen en bovenal het aandragen van oplossin-

gen; groot geworden door klein te blijven.

Tot slot zal de nieuwe catalogus verkrijgbaar zijn, met bijbehorende

digitale libarie in 2d en 3 d.

En als dit allemaal nog niet voldoende is, dan trakteren wij graag op

een best bakje koffie. Met alle toeters en bellen. Ook op dit gebied

hebben we een naam hoog te houden.

Interal tc

Hal 9 • stand F096

Hier zitten de meest interessante types bij. Of het nu een student

podiumtechniek is of de directeur van een verhuurbedrijf het blijft span-

nend. Dit jaar zal het nieuwe trolley beam systeem “eZ trolley worden

gepresenteerd.

Zoals voorgaande jaren delen wij de stand met INTERAL T.C. en Michel

Ingenieur GmbH. Niet alleen een professionele omgeving om in te

vertoeven maar ook GEZELLIG!

de PRG stal. Een selectie van o.a. Best boys, PRG-Nocturne schermen, lasers,

waterschermen en LED-schermen, staan garant voor een show die bij elke

aanwezige nog dagenlang zal nazinderen.

De awards zullen worden uitgereikt op 9 april en zijn een bevestiging van

het talent van iedereen die achter de schermen meewerkt. In de veertien

categorieën zullen o.a. organisatoren, managers, promotors en operatoren

aan bod komen die er hun levenswerk van hebben gemaakt om het publiek

te laten genieten van concerten, tours, shows, musicals, clubs, venues en der-

gelijke.

Tijdens de beurs, tussen 10 en 13 april, kan u de PRG booth bezoeken in hall

9.0, A94. Ook in de Festhalle zelf blijft de volledige PRG infrastructuur te

bezichtigen. Twee belangrijke stops in uw bezoek van Prolight + Sound dus.

Voor het derde opeenvolgende jaar maakt Frontline Rigging Consul-

tancy -ZFX Europe zijn opwachting op de Prolight + Sound.

Volgens sales manager Han Wannemakers is de beursvloer de geschik-

te plaats om nieuwe producten te promoten, de markt te polsen op

nieuwtjes en klanten te bereiken die anders net buiten je gezichtsveld

opereren. Je ziet “vogels van diverse pluimage” aan je stand voorbij

trekken.

Voor de derde keer op rij mag PRG (Production Resource Group), de Prolight

+ Sound beurs op gang trekken met de Live Entertainment Awards (PRG

LEA) in de Festhalle van de Frankfurter Messe.

Met PRG als wereldwijd bedenker, ontwerper en constructeur van toon-

aangevende event technology en partner voor het openingsgala, wordt

een uitstekende technische ondersteuning van het openingsspektakel

gegarandeerd.

De jarenlange ervaring in het uitwerken van grote, uitgebreide events en

state-of-the-art materiaal, zal worden ingezet om in samenwerking met

de live-artiesten een spectaculaire show neer te zetten.

Designer Jerry Appelt heeft voor dit prestigieuze gala het onderste uit de

kan gehaald qua show design, gebaseerd op enkele paradepaardjes uit

Frontline Rigging Consultancy - ZFX Europe op de Prolight + Sound 2013

PRG

stage a comparison between the YK100 and a standard automated di-

scharge light — positioned next to each other and running off the same

DMX console.

This is designed to prove conclusively the benefits rental stagers and

lighting designers can derive from using a yoke-based system to show

video content that can be changed on the fly rather than having to cre-

ate new gobos for the fixed moving light each time. Orchestrating the

presentation will be Christie field application engineer (and experienced

event technician), Jan Walter, based in the German office, who over the

years has been involved in programming and operating the scenograp-

hy at numerous major events including the European Song Contest.

The ability of the Christie J Series and M Series to take performance to

a new level will also be demonstrated via a projection mapping display

onto an uneven surface. Nitro yokes will be used to add branding and

extend the visuals shown on the façade to other areas of the stand and

to enhance the impact of the projection onto floors, ceilings etc.

In addition to their own booth, Christie will support the stands of

German partner, ETHA, and media server manufacturer Coolux, with

product.

Having been involved with the exhibition for a number of years,

Christie this year returns to exhibiting in its own right at Frankfurt

Prolight+Sound 2013(April 10-13, booth # 9.0, C57) presenting a num-

ber of advanced rental staging solutions for the industry touring and

corporate event segments.

Products from the popular and powerful Roadster J and M Series 3-chip

DLP projectors, along with Christie Nitro Solutions integrated moving

yokes and digital projector systems will form the centrepieces on the

stand – accompanied by Christie MicroTiles in different shapes and

formats.

The Christie Nitro YK100 is a single-arm yoke that has been purpose de-

signed for the Christie M Series and Christie LX1500 to provide a range

of brightness levels (5,700 to 15,000 ANSI lumens) to choose from. This

flexible system includes an interchangeable head system that enables

users to replace the video projector with another Christie projector on

the yoke — with movement and control manageable via DMX proto-

col. Also present will be the ChristieYK50, a small, dual-arm yoke, which

supports the Christie LX700 and Christie LHD700 projectors.

These yokes can be flown, rigged or set up at floor level, according to

application requirements. To demonstrate this versatility Christie will

Christie presenteert nieuwe mogelijkheden voor evenementenindustrie

As every year, ASL Intercom will be present with their complete digital

intercom range, the analog Pro Series and the Basic Series at the Frank-

furt Pro Light & Sound exhibition in Hall 8 Stand No. J92.

ASL will show the new software of the digital Series which adds many

more features and makes the system even more versatile and easy to

handle.

Hal 8, Stand nummer J92Zoals elk jaar zal ASL Intercom op deze beurs aanwezig zijn met haar

complete digitale intercom systeem en het analoge Pro- en Basic Series

intercom systeem.

Het digitale intercom systeem heeft nieuwe software en die zal dan

ook worden gedemonstreerd. Er zijn een flink aantal nieuwe functies

ASL Intercom at Pro Light & Sound

ASL Intercom op Pro Light & Sound in Frankfurt

The extremely successful BS 15 will be followed up by the BS 17 with

improved audio quality - but in a much smaller case.

Also new is the PS 10 analog IFB receiver for use with the PS 6379

MK2 6-channel Master Speaker Station.

die het systeem nog veelzijdiger en gemakkelijker te bedienen maken.

Nieuw is de BS-17 analoge beltpack die de zeer succesvolle BS-15 belt-

pack zal gaan vervangen. De BS-17 heeft een zeer compacte behuizing

en verbeterde audio kwaliteit.

Ook nieuw is de PS-10 analoge IFB Receiver, te gebruiken bijvoorbeeld

bij het PS 6379 MK2 Speaker Master Station dat IFB functies heeft.

BEURS

PODIUM&TECHNIEK

54 n PODIUM&TECHNIEK

Pipe & DrapeAll Areas is de officiële importeur en distributeur van het Pipe &

Drape systeem in Europa. Met dit handige scheidingssysteem kan in

een handomdraai elke locatie, bijvoorbeeld een kale loods, omgeto-

verd worden tot een chique en professioneel ogende ruimte. Voordeel

is dat je het in elke setting kunt gebruiken zoals: bedrijfsfeesten,

concerten en kleedkamers.

Nieuwe Ligger!All Areas heeft in eigen beheer een nieuwe variant ontwikkeld, het

zogeheten Pipe & Tight systeem. Hierbij wordt, in plaats van doeken

met lussen, gewerkt met bevestiging door middel van klittenband.

Peter van der Geer van Event Acoustics is vanaf het begin betrokken ge-

weest bij de ontwikkeling van het product Texlnt. “Het unieke van dit

product is de dikte, de opbouw, de brandbestendigheid en de sterkte.

Iedere geluidstechnicus weet dat de mate van geluidsabsorptie door

de dikte van het materiaal bepaald wordt. Hoe dikker het materiaal,

hoe meer lage tonen worden geabsorbeerd. Waar een normaal zwaar

geplooid gordijn bij de bas tonen maar een half procent van het inval-

lend geluid absorbeert, absorbeert TexLnt meer dan de helft van de bas

tonen. Bij hoge tonen neemt TexLnt zelfs 100 procent van het geluid

op, terwijl dat bij een ‘normaal’ gordijn slechts veertig procent is”.

Path ’65 is het eerste volledig geïntegreerde geautomatiseerde 3D

motion control system. Motion Business is sinds 2009 bezig geweest

met het perfectioneren van Path ’65, de technologie die het mogelijk

maakt objecten door de ruimte te laten vliegen. Een in het oog sprin-

gende ruimtelijke beleving die geen enkele toeschouwer ontgaat en

die spectaculaire mogelijkheden biedt.

Immense vliegende objectenPath ’65 is gebouwd om meerdere met helium gevulde objecten

(modellen) tegelijk door een 3D--- ruimte te laten vliegen, op een

voorgeprogrammeerde en controleerbare manier. De geautoma-

tiseerde beweging, met de nauwkeurige positieregeling, maakt

complexe bewegingen mogelijk en sluit botsingen uit. Het aantal

objecten waarmee gevlogen kan worden is theoretisch onbeperkt.

ALL Areas

Event accoustics

Motion Business presenteert Path ’65: Entertainment technology die objecten door de ruimte laat vliegen

De nieuwe doeken voorzien van klittenband kunnen voor-

geplooid of strak worden bevestigd aan deze ligger.

De nieuwe ligger is vanaf nu beschikbaar en wordt in

eigen beheer gefabriceerd. De internationale presentatie

van deze nieuwe ligger is op de Prolight + Sound beurs in

Frankfurt, 10-13 april, stand nr. 90F20.

Het Pipe & Drape én het nieuwe Pipe & Tight systeem is

door iedereen makkelijk op te zetten, gereedschap is niet

nodig! Beschikbaar voor verhuur en verkoop.

All Areas staat ook op de beurs met de beroemde TexLnt en Mobile Air

Wall Baffles, stand nr. 80N59. Kortom reden genoeg om All Areas op

de beurs te bezoeken bij een van de stands!

MaatwerkOorspronkelijk werden de baffles ontwikkeld als mobiel product voor

inzet bij (outdoor) evenementen, maar er zijn ondertussen ook maat-

werkoplossingen geleverd bij een groot aantal zalen in Nederland en

België. “Tivoli in Utrecht heeft dankzij een maatwerkoplossing met

TexLnt nu een fantastische akoestiek gekregen,waarbij bands die

er vaker gespeeld hebben verbaasd reageren en hun complimenten

uitspreken. Ook voor het Muziekgebouw aan het IJ is een oplossing

gerealiseerd om de zaal van perfecte akoestiek te voorzien”. Aldus

Peter van der Geer.

Event Acoustics op de Pro+Light sound Messe, standnummer 8.0 N59.

Talloze mogelijkhedenHet systeem is oorspronkelijk ontwikkeld voor een kindertheatershow

waarbij vissen door de ruimte van de arena ‘zwommen’. Inmiddels zijn

de mogelijkheden van Path ’65 eindeloos. Van productpresentaties

waarbij de producten je letterlijk om de oren vliegen, tot toepassingen

binnen een theatershow. De programmering kan onbeperkt worden

herhaald, dat maakt Path ’65 zeer geschikt voor een tourende show.

Ieder zijn eigen unieke toepassingHet team van Motion Business zorgt met zijn creativiteit, entertain-

mentervaring en rock en roll--- mentaliteit voor net die extra beleving

bij een event, merk of product. Wie een idee heeft, schuift aan bij het

team om samen te zorgen ‘dat het gaat vliegen’.

Wees welkom!

BEURS

PODIUM&TECHNIEK

PODIUM&TECHNIEK n 55

A D V E R T E N T I E

Natuurlijk zullen de laser/LED-projectoren van Pana-sonic een belangrijke plaats innemen op de beurs: Recent research commissioned by Panasonic and carried out by ROI Team sug-

gests that LED/Laser projectors offer significant advantages over traditional

lamp-lit devices, both in financial and environmental terms. This is good news

for Panasonic customers, with the arrival of the PT-RZ470 and RZ370 Series of

projectors. Featuring SOLID SHINE technology and offering 20,000 of main-

tenance-free operation, these LED/Laser-combined 1-chip DLP™ projectors de-

liver reduced cost of ownership, increased reliability and long-lasting bright -

ness that simply can’t be achieved by conventional lamp-based projectors.

L-ACOUSTICS will be exhibiting at the Prolight + Sound trade show on April 10-13, 2013 stand B18, Hall 8.0.Visitors will have the opportunity to discover the new LA4X amplified con-

troller. The LA4X introduces a new approach to DSP and the amplification of

loudspeakers. Exciting new features include 4 in/4 out architecture, new green

SMPS with Power Factor Correction, high power underpinned by ten times the

Roland Systems Group zal op de komende Pro Light + Sound zoals gebruikelijk

weer flink wat nieuws laten zien. Allereerst is er de presentatie van de nieuwe

REAC Driver Kit die het mogelijk maakt om tot 40 kanalen simultaan op te

nemen met behulp van Cakewalk Sonar DAW software. Het is nu ook mogelijk

om hiervoor de Sonar Essential en Studio versies te gebruiken. Tevens is de

nieuwe REAC Driver Kit ASIO-compatible. De nieuwe REAC Driver Kit is vanaf

26 maart gratis te downloaden op www.roland.com en is te gebruiken met de

complete range Roland V-Mixers en Digital Snakes.

De toch al vrij uitgebreide compacte M-300 V-Mixer wordt met de nieuwe

software versie 1.5 van flink wat extra features voorzien. Dit omvat onder an-

dere een toevoeging van vier vaste grafische equalizers, uitgebreidere reverbs

en een zeer uitgebreid nieuwe scene management dat veel tijdwinst oplevert

bij de voorbereiding van complexe producties. Met dit op de M-480 V-Mixer

gebaseerde scene management is het zelfs mogelijk om scene fade tijden in

te stellen voor vloeiende scene overgangen. Een andere feature is besturing

Panasonic Stand A30, Hall 9

L-ACOUSTICS preview for Pro Light + Sound:

Roland Systems Group

TH-55LFV50 ultra-narrow bezel displayContinuing our innovations in visual technology, we have introduced

the TH-55LFV50 ultra-narrow bezel display, which you’ll be able to see

for yourself at Prolight + Sound. Developed for video walls, this 1080p

Full HD 55” display reduces the width of screen-joining borders to

just 5.3mm in video walls, delivering incredibly natural and dynamic

images.

You’ll find more product details on our website, or in this brochure.

These are just a small sample of what you can expect to find on the

Panasonic stand at Prolight + Sound 2013.

usual hold times, AES/EBU inputs as standard, new firmware with ultra-fast

boot time, and much more!

• 5XT ultra-compact coaxial enclosure

• ARCS WIDE and FOCUS constant curvature line sources

• SB15m subwoofer for KIVA variable curvature line sources and XT series

van de mixer via een iPad, in navolging van de M-480 en M-200i V-Mixers.

De update en iPad Remote App zullen vanaf begin april gratis te downloaden

zijn op www.roland.com en de Apple App Store.

Ook op video-gebied heeft RSG nieuws voor de bezoekers in de vorm van de

gloednieuwe serie VC-1 video converters. Dit betreft een drietal video conver-

ters, welke gebaseerd zijn op de high-end VC-300HD Multi-Format Video Con-

verter en de populaire Multi-Format Live Video Switchers zoals de V-800HD

en V-40HD. Het nieuwe drietal kenmerkt zich door ‘lossless’ conversie, audio

embedding/de-embedding, 3G- en HDCP-compatibiliteit en een uitstekende

warmte-afscheiding waardoor de converters ook bij zomertemperaturen

uitstekend blijven functioneren. De line-up bestaat uit de VC-1-SH SDI-

naar-HDMI converter, de VC-1-HS HDMI-naar-SDI converter en de bi-direc-

tionele VC-1-FS converter. De laatste variant is tevens voorzien van frame

synchronizer, audio delay én video-delay tot 4.5 frames. De VC-1 converters

zijn leverbaar vanaf juni.

BEURS

PODIUM&TECHNIEK

56 n PODIUM&TECHNIEK

SHOW&TECHNIEK n 57

NIEUWS

SHOW&TECHNIEK

Inmiddels zijn de voorbereidingen op de Koningsspelen

officieel gestart in De Haagse Sporttuin Schilderswijk.

Onder toeziend oog van leerlingen van de openbare

basisschool Het Startpunt ontvingen staatsse-

cretaris Sander Dekker (Onderwijs, Cultuur &

Wetenschap) en Annemarie Jorritsma (voorzit-

ter Vereniging van Nederlandse Gemeenten) een

brief waarmee alle burgemeesters in Nederland

worden opgeroepen de Koningsspelen te steunen.

Het sportieve evenement vindt plaats ter gelegen-

heid van de troonswisseling.

Het sportieve evenement vindt plaats ter gelegenheid van

de troonswisseling. Het doel is om een vrolijke, gezellige en bovenal

sportieve dag voor alle kinderen in het basisonderwijs te organiseren.

Meer dan anderhalf miljoen kinderen op 7.500 scholen gaan tijdens deze

feestelijke dag sporten. Nog nooit kwamen zoveel basisschoolkinderen in

Nederland tegelijk in beweging.

Vandaag stuurt het Nationaal Comité Inhuldiging een brief aan alle

colleges van burgemeesters en wethouders waarin zij de gemeenten

vraagt om de scholen te stimuleren de Koningsspelen te organiseren.

Richard Krajicek en Ahmed Aboutaleb overhandigden vandaag namens

het Nationaal Comité Inhuldiging symbolisch de eerste brief aan Sander

Dekker en Annemarie Jorritsma.

Richard Krajicek, voorzitter van de werkgroep Koningsspelen, vertelt:

‘Met de handeling vandaag hebben we het startschot gegeven voor

wat een geweldige inspanning wordt van alle betrokkenen om bin-

nen no time het grootste sportfestijn ooit voor basisschoolleerlin-

gen te organiseren. Dat kan alleen als we dit samen oppakken. Een

aantal faciliteiten wordt vanuit het comité georganiseerd, maar wij

Officieel startschot voorbereiding Koningsspelen

willen met name iedereen oproepen om vooral samenwer-

king met gemeenten, andere scholen, sportverenigin-

gen en het plaatselijke bedrijfsleven op te zoeken.

Het gaat erom dat dit een onvergetelijke dag wordt,

vol sport en spel waarmee we kinderen in beweging

brengen. Geheel in de sportieve spirit die onze toe-

komstige Koning zo kenmerkt.’

Koningsontbijt en Koningssportdag De Koningsspelen bestaan uit twee vaste onderde-

len: een gezond en feestelijk Koningsontbijt en de

Koningssportdag. Elke school mag zelf bepalen hoe dit ontbijt en

de sportdag worden vormgegeven. Het comité werkt met grote bedrijven

samen om de ingrediënten voor het ontbijt gratis aan de scholen ter

beschikking te stellen. Krajicek: ‘We zijn hier al druk mee bezig en het lijkt

erop dat we een heel eind gaan komen. Ik hoop binnenkort te kunnen

berichten dat we dit onderdeel helemaal rond hebben.’

De organisatie roept scholen op om de Koningsspelen zo creatief moge-

lijk in te richten. Scholen die de Koningsspelen het leukste weten in te

richten maken kans op een persoonlijke ontmoeting met het Koninklijk

paar tijdens hun tour door de provincies in mei en juni.

Koningsspelen.nl Vanaf vandaag is ook de website www.koningsspelen.nl online. Daar

kunnen scholen zich binnenkort inschrijven voor de Koningsspelen en

vinden ze het laatste nieuws. Verder biedt de website scholen handige

tips voor de dagindeling en organisatie. AV&Stage houdt u op de hoogte

met betrekking tot de ontwikkelingen rondom Koningsdag.

SPECIAL

SHOW&TECHNIEK

58 n SHOW&TECHNIEK

Festivals en buitenactiviteitenactiviteiten draaien er sowieso op. In tijden van nood zijn ze in sommi-ge gevallen zelfs verantwoordelijk voor levens: aggregaten. Een (nood)stroomvoorziener die mobiel inzetbaar is en eigenlijk niet meer is weg te denken bij evenementen en andere (buiten)festiviteiten. AV&Stage bekijkt dit op het eerste oog alledaagse apparaat eens van dichtbij en neemt u mee terug naar de middelbare school voor een opfriscursus in de beginselen van de elektriciteitsleer.

Een aggregaat is een door een verbrandingsmotor aangedreven genera-

tor voor het opwekken van elektriciteit. Door de bijkomende mobiliteit

van een dergelijke machines worden aggregaten gebruikt op plaatsen

waar geen of onvoldoende elektrisch vermogen beschikbaar is, zoals op

plaatsen waar geen aansluiting op het lichtnet voorhanden is. Ook op

plaatsen waar een continue beschikbaarheid van energie een vereiste is,

zoals in ziekenhuizen, worden (nood)aggregaten toegepast.

Een generator is dus het vaste onderdeel van een aggregaat dat zorgt

voor de opwekking van elektrische energie. De opwekking van elektrici-

teit gebeurt door middel van de omzetting van beweging (mechanische

energie) naar elektriciteit. Deze omzetting berust op het feit dat wan-

neer een elektrische geleider door een magnetisch veld beweegt, er in die

geleider een elektrische spanning ontstaat.

Er zijn twee soorten generatoren: De wisselspanningsgenerator of al-

ternator en de gelijkspanningsgenerator of dynamo. Beide generatoren

werken volgens hetzelfde principe. Het verschil tussen een wisselspan-

Electricity is really just organized lighting - george Carlin Mobiele en noodstroomvoorziening; de magie van elektriciteit

ningsgenerator en een gelijkspanningsgenerator is wat er na de genera-

tor gebeurt. Een generator genereert altijd een wisselspanning. Bij een

gelijksspanningsgenerator of dynamo wordt de wisselspanning door

een mechanische omkeerschakelaar, een commutator, omgezet in gelijk-

spanning.

“Prometheus heeft, zegt men, ons mensen het vuur geschonken; aan Faraday danken wij de elektriciteit” sir William Bragg

• Fluisteraggregaat (benzine, 230V), een compact model dat tot 1000W levert en is stil en zuinig in het gebruik.

• Benzineaggregaat (benzine, 230V), in een open rek, doorgaans van 1000W tot 3000W-6000W

• Benzineaggregaat (benzine, 230V/400V), voor zwaardere apparatuur die krachtstroom (400V) nodig heeft.

• Dieselaggregaat (diesel, 230V/400V), bedrijfszekerder dan modellen met benzinemotor. Vermogens van 3000W-6000W.

• Dieselfluisteraggregaat (diesel, 400V), in gesloten behuizing, laag geluidsniveau als de fluistermodellen op benzine. Deze aggregaten worden gebruikt bij

bijvoorbeeld evenementen, wegenbouw en bouwplaatsen.

SPECIAL

SHOW&TECHNIEK

De Inductiewet van FaradayInductie is een verschijnsel uit de natuurkunde waarbij over een ‘geleider’

een elektrische spanning wordt opgewekt wanneer deze geleider zich

bevindt in een veranderend magnetisch veld of wanneer een geleider

beweegt in een magnetisch veld. Dit is het belangrijkste principe waarop

de werking van een generator is gebaseerd.

De inductiespanning over een spoel wordt veroorzaakt door een veran-

dering van de magnetische flux (aantal magnetische veldlijnen dat door

een oppervlak) ‘prikt’. Volgens de inductiewet van Faraday is deze induc-

tiespanning recht evenredig met het veranderingstempo van de magne-

tische flux binnen de spoel. De grootte van de inductiespanning wordt

dus niet bepaald door de grootte van de magnetische flux, maar door het

tempo waarin de grootte van de magnetische flux verandert. Of korter:

door het veranderingstempo van de magnetische flux.

In het algemeen wordt de ontdekking van inductie toegeschreven aan

Michael Faraday, die in het jaar 1831 de werking van een elektromagneet

(„een stroom wekt een magneetveld op”) probeerde om te keren („een

magneetveld wekt een stroom op”).

Elektriciteit is vernoemd naar elektron dat zelf weer verwijst naar het

Griekse woord voor barnsteen. Statische elektriciteit kan namelijk wor-

den opgewekt door een stuk barnsteen over een wollen lap te wrijven.

Elektrische stroomDe kleinst mogelijke elektrische lading wordt belichaamd in twee zoge-

naamde elementaire deeltjes, het “positieve” proton en het “negatieve”

elektron. De lading tussen twee voorwerpen kan verschillen. Als men

die met een geleider (bijvoorbeeld een stroomdraad) verbindt, ontlaadt

zich de spanning (het potentiaalverschil) doordat er elektrische stroom

optreedt van het ene voorwerp naar het andere.

Beknopte geschiedenis van de elektriciteitFaraday, toonde aan dat een bewegende magneet een elektrische stroom opwekt, de Inductiewet van Faraday

James Maxwell, toonde aan dat elektriciteit en magnetisme in één systeem passen.

Hippolyte Pixii, de uitvinder van de eerste elektriciteitsproductiemachine op inductie

Werner von Siemens, de uitvinder van de zelfbekrachtigde dynamo

Antonio Pacinotti, de uitvinder van een dynamo, de Macchinetta, met commutator.

Zénobe Gramme, de uitvinder van de eerste industriële dynamo

Hippolyte Fontaine, industrieel die Zénobe Gramme financierde

Zénobe Gramme, de uitvinder van de eerste industriële alternator

Thomas Edison, de bouwer van het eerste gelijkstroomdistributienet in New York.

Galileo Ferraris, de uitvinder van de borstelloze motor, de zogenaamde inductiemotor.

Nikola Tesla, de bouwer van het eerste wisselstroomdistributienet op de Niagara watervallen

Michail Doliwo-Dobrowolski, één van de uitvinders van de driefasen wisselstroom.

Potentiaal verschil of spanningsverschilIn een generator, dynamo of een galvanisch element (batterij of accu)

ontstaat door de werking daarvan een plaats met een hoog potentiaal

(daar waar de elektronen naar toe worden gestuwd: de + pool) en daar

tegenover een plaats met een lage potentiaal, de - pool. Het potentiaal ver-

schil tussen beide polen heet het spanningsverschil en wordt aangeduid

in Volt (V). Voor spanningsverschil, kortweg spanning, gebruiken we de

hoofdletter U. Zodra er een uitwendige verbinding gemaakt wordt tussen

de + pool en de - pool zal er een stroom gaan lopen in die verbinding van

+ naar - (en door de spanningsbron van - naar +).

Het experiment dat verreweg het meest tot de verbeelding spreekt is dat

van Benjamin Franklin. Franklin is het bekendst als medeopsteller van

de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring (1776) en de Amerikaanse

grondwet. Hij is één van de Founding Fathers die zich in Europa opwierp

als belangrijk pleitbezorger en steun voor de Verenigde Staten. Maar; hij

hield zich ook bezig met wetenschappelijke problemen en is vooral bekend

vanwege zijn publicaties over elektriciteit. Hij bewees, door zijn roemruch-

te vlieger-experiment tijdens een onweersbui, dat bliksem een vorm van

elektriciteit is en dat er positieve en negatieve lading bestaat. Overigens is

het nog altijd omstreden of Franklin dit experiment werkelijk heeft uitge-

voerd: bij moderne reconstructies is gebleken dat hij deze gevaarlijke proef

dan bijna zeker niet overleefd zou hebben. In 1752 vond hij de bliksemaflei-

der uit. Jammer, maar helaas, want waarschijnlijk was deze was al eerder

uitgevonden in Rusland.

Op die manier wordt alles van elektrische energie voorzien. Wat geleverd

wordt, is niet elektrische lading (want ieder voorwerp heeft al lading).

Maar op de stopcontacten wordt tussen twee polen een potentiaalver-

schil (elektrische spanning) in stand gehouden, zodat op elk gewenst

moment een stroom van elektrische lading door een apparaat kan lopen.

En dankzij de mobiliteit van een aggregaat kan dat dus op de meest

uiteenlopende plekken.

SHOW&TECHNIEK n 59

Ê Super stil

Ê Betrouwbaar

Ê Lange levensduur

Ê Laag brandstof verbruik

OH EquipmentWebsite: www.o-h.nl Email: info@o-h.nl Telefoon: +31 (0)10 - 416 55 66

Dé generatoren voor de evenementenbranche

VAN HAPPEN AGGREGATENUw partner voor (tijdelijke) stroomvoorziening

• Aggregaten van 1 tot 1000kVA met geluiddemping• Brandstoftanks, verdeelkasten en bekabeling• Synchroon / parallelsystemen / loadsharing• Noodverlichting, terreinverlichting,• Bouwlampen en prikfitting• Rubbermatten en kabelgoten

Van Happen AggregatenKapelweg 10 | 5731 VJ Mierlo | T 0492 432 007 | F 0492 432 415

E: info@vanhappen.nl | www.vanhappen.nl

SPECIAL

SHOW&TECHNIEK

SHOW&TECHNIEK n 61

Electrische auto’s opladen bij evenementen en beurzenVanaf april 2013 biedt Bredenoord mobiele laadpalen voor het opla-

den van elektrische auto’s. De producent en verhuurder van tijdelijke

stroomoplossingen biedt deze nieuwe service aan bij inzet van een

huuraggregaat. Duurzame evenementen kunnen zo zichtbaar inspe-

len op de behoefte van bezoekers met elektrisch transport.

De laadpalen zijn geschikt voor verschillende types elektrische auto’s.

De laadpalen worden gevoed vanuit de tijdelijke stroomaggregaten

van Bredenoord die tijdens het evenement worden ingezet. Ze kun-

nen daar worden geplaatst waar de klant het wenst. De mobiele

Bredenoords mobiele laadpalenlaadpaal is het nieuwste product in de Clear Concept-lijn, een serie door

Bredenoord zelf ontwikkelde extra duurzame producten. Zo biedt Bre-

denoord aggregaten met een zelfreinigend roetfilter, de ClearAir, dat

99% van de roetuitstoot afvangt. Ook zijn er LED lichtmasten, waterstof-

brandstofcel aggregaten en sinds kort de ESaver; een aggregaat dat door

gebruikmaking van een accu en zonnecellen tot 40% van de brandstof

kan besparen.

Maar weten? Bel 055-3018501

of kijk op www.bredenoord.com/innovatie

Waarin is Aggreko gespecialiseerd?Aggreko is wereldwijd marktleider in de verhuur van tijdelijke stroom-

voorzieningen en klimaatbeheersing met op dit moment zo’n 6.000

medewerkers in dienst. Wij leveren onze apparatuur bij grote evene-

menten zoals de laatste olympische spelen in Londen tot aan kleine

eendaagse evenementen voor een productpresentatie op locatie. Het

bedrijf kenmerkt zich door innovatie en een proactieve houding waarbij

de klant altijd centraal staat.

Aggreko heeft gespecialiseerde medewerkers per branche. Voor de

evenementensector hebben we dus ook de beschikking over specia-

listen die zich enkel bezig houden met evenementen. Hierdoor kun-

nen wij voor elk evenement een volledig pakket aanbieden waarbij de

klant één aanspreekpunt heeft. Door deze aanpak is er een snellere en

betere communicatie naar de klant. Onze apparatuur en diensten zijn

toegespitst op de wensen en eisen vanuit de evenementenbranche.

Waarin onderscheiden jullie je? Door de combinatie van stroom en klimaatbeheersing kunnen wij voor

een klant synergievoordelen eenvoudig bewerkstelligen. Gezien onze

schaalgrootte beschikken wij altijd over de modernste apparatuur en

kennis. Evenementen kenmerken zich vaak door grote volumes in een

korte periode met een strak leveringsschema. Ten opzichte van lokale

verhuurders kunnen wij door onze power management systemen het

energieverbruik op een evenement reduceren.

Aggreko denkt ook mee met zijn klanten om altijd de laagste total

cost of ownership te bereiken zonder in te boeten op kwaliteit.

1-1 ABOWERVER mediahuis 2012.indd 1 27-03-2013 18:26:06

DG Sound is gespecialiseerd in het verhuren van geluids-systemen en lichtinstallaties voor onder meer live-bands, evenementen, concerten, karaoke, presentaties, feesten en dansdemonstraties.

DG SoundBredeweg 1182761 KB • ZevenhuizenT : 0180 - 398706E : info@dgsound.nlI : www.dgsound.nl

AV POINTS n 63

BEDRIJVEN OVERZICHT

5

19

24

9

12

15

16

28

27

22

1

18 23

26

7 13

6

11

29

102

20

21

25

17

24

14

8

1

Denting Custom Cases

Grote Hout of Koningsweg 263 1951 GW Velsen Noord Tel: 0251-292189 Fax: 0251-292813 www.denting.nl

3 4 52

1-1 ABOWERVER mediahuis 2012.indd 1 27-03-2013 18:26:06

BEURS

AV&CREATIE

BEDRIJVEN OVERZICHT

64 n AV POINTS

Of het nu gaat om een nieuw product of uw jaarcijfers, Vision

AV verzorgd alle faciliteiten voor een duidelijke en verstaanbare

presentatie.

Neem vrijblijvend contact met ons op via het onderstaand

nummer of email adres.

T: +316-18 80 23 74 E: crul.m@visionav.nlI: www.visionav.nl

12

The Videohouse Lange Baan 3-18331 LW SteenwijkTel: 0521 - 51 17 16Fax: 0521 - 52 44 59sales@videohouse.nlwww.videohouse.nl

Custom made flightcasesen 19 inch artikelen

13

14

16

15

9

Van der Werf FlightcasesNieuw Amsterdamseweg 16A7761 PB SchoonebeekTel: 0524 - 53 40 97Fax: 0524 - 53 45 68info@vdwerf-flightcases.nlwww.vdwerf-flightcases.nl

Contactpersoon: Dhr J. van der Werf

10

Podium- en decorbouwRekwisietenverhuurEventsupport

HollandseHanden(voorheen United Decor)

T +31 (0)35 677 39 47info@hollandsehanden.nlwww.hollandsehanden.nlSumatralaan 45, 1217 GP Hilversum Nederland

11

17

De Kruijf Tentenverhuur

Achterdijk 173998 NE Schalkwijk (U)

Tel: +31(0)30 601 13 96Fax: +31(0)30 601 17 53

info@dekruijftenten.nlwww.dekruijftenten.nl

8

6 7

BEDRIJVEN OVERZICHT

AV POINTS n 65

18

Einsteinstraat 67

3316 GG

Dordrecht

Tel: 010 - 2929548

Fax:010 - 2929658

info@cueco.nl

www.cueco.nl

20

22

21

23

24

25

26 28 29

27

19

Van oudsher is Custom Event BV decor- en standbouwer. Eigenaar Jasper van der Waaij is gestart met de beroemde feesten van ID&T, destijds nog met een zakenpartner. Vandaag de dag is Custom Event een volwassen bedrijf geworden met een duidelijke visie en professionele vaklieden. Zij zijn trots op hun portefeuille en werken voor (internationale) grote en kleine bedrijven. Decor-, stand- en interieur-bouw is nog steeds hun passie maar de wens om een totaalconcept te kunnen leveren was groot.

Vanaf 2011 is het roer rigoureus omgegooid en is er geïnvesteerd in

designmeubilair, gespot in Milaan en geïnspireerd door klanten. Het

gehele assortiment is samengevat in de eerste verhuurcatalogus 2012.

Op dit moment wordt er druk gewerkt aan een nieuwe versie 2013 want

er is veel nieuw en aansprekend meubilair bijgekomen in het afgelopen

jaar. Op de website van Custom Event staat het nieuwe assortiment altijd

wdirect online.

Custom Event onderscheidt zich met modern meubilair en zij werken

graag met nieuwe materialen. Duurzaamheid staat centraal zodat elke

klant erop kan vertrouwen dat het gehuurde meubilair in prima staat

wordt afgeleverd. Als een totaalconcept geleverd wordt dan meten zij

samen met de klant de locatie op en volgt er een 3-D presentatie van

het meubilair in deze ruimte. Zo komt de klant samen met hen tot het

gewenste eindresultaat en look and feel. Wat zij niet verhuren, maken

zij zelf of halen het bij derden. De klant heeft nergens het omkijken naar

en hoeft alleen maar het eindresultaat en het budget te bewaken.

Ook met trots spreken zij over de grote uitbreiding van RGB LED-meubilair.

Er zijn nu al drie soorten LED-barren met grote uitbreidingsmogelijkhe-

den die allen een internationale en trendy uitstraling hebben. Al het LED-

meubilair is DMX aanstuurbaar en sluit aan op elk lichtplan. Ook loungen

Custom Event maakt van elk evenement een succes

op de trendy LED-poefjes of de enorme Gio pouf met een doorsnede van

1.45m is populair. Loungen is nog steeds hot bij Custom Event.

De klanten die graag werken met Custom Event, komen al jarenlang over

de vloer. Zij weten dat een kleine opdracht even welkom is als een grote

en prijzen hen om hun flexibiliteit. Nu we te maken hebben met een

economische crisis geven zij juist de klant het gevoel dat zij graag op

alle mogelijke manieren mee willen denken. De jarenlange ervaring van

dit bedrijf brengt een evenement tot grote hoogte, ook als de uitdaging

in het begin te groot leek. Het evenement kan altijd een groot succes

worden en daarbij speelt Custom Event graag een grote rol voor u!

www.customevent.nl

INGEZONDEN

SHOW&TECHNIEK

66 n SHOW&TECHNIEK