Opzet website en handleiding voor 3D Modelleren uit Automotive Klei.

- Inleiding van het vak:

Automotive 3D speelt in op de groeiende behoefte binnen IO naar een betere en uitgebreidere specialisatie voor Automotive Design. De laatste jaren zijn er op de faculteit steeds meer mogelijkheden gecreëerd voor het volgen van vakken in Automotive Design. In de zomer van 2003 is dit vak voor het eerst van start gegaan. Voor deelname hieraan was een gedegen portfolio en uiteraard een eigen ontwerp van een auto vereist, dat omgezet kon worden naar 3D. Hiermee wordt dan ook de essentie van het vak aangegeven: het vertalen van ideeën van 2D naar 3D door gebruik te maken van automotive klei.

- Totstandkomen van deze site

Dit dictaat en de bijbehorende website is tot stand gekomen door initiatief van de deelnemers van Automotive 3D 2003. Wij willen hiermee de opgedane kennis overdragen en een aanzet geven tot het uitbreiden en in stand houden van deze kennis. Daarbij kan de website een uitkomst bieden om eenvoudig en toegankelijk (aan de hand van een forum) kennis te verspreiden en toe te voegen.

- Inhoudelijke kennis nog niet volledig

De inhoud van deze handleiding is nog niet volledig. Er is getracht een stappenplan voor het maken van een kleimodel zodanig te beschrijven dat alle aspecten belicht worden. Het beschrijft één bepaalde werkwijze, waar men natuurlijk vanaf kan wijken. Welke methode zich in welke situatie het beste leent, zal in de loop der tijd duidelijk worden. Dit kan uiteraard alleen maar als de kennisoverdracht goed wordt bijgehouden. Hier is een taak weggelegd voor diegene die dit vak volgen.

- Doel van het vak:

Het doel van het vak is meer inzicht en begrip te krijgen voor vormen, verhoudingen en volumes van een auto. Door gebruik te maken van klei kunnen ideeën snel worden omgezet naar 3D. Eén millimeter beslist of een vlak later in de lak de juiste vorm/ spanning weergeeft of niet.

- Waarom op deze manier?

Het modelleren met klei is een alom toegepaste methode in de auto-industrie tijdens de ontwikkeling van een nieuw voertuig. Op IO worden, afgezien van spuugmodellen

kleimodel schaal 1:4 met interieur Professionele kleimodelleurs werken aan Renault Mégane 2

uit schuim, modellen vaak gemaakt om het ontwerp te presenteren. Bij automotive design wordt het modelleren in 3D eerder gebruikt als een ontwerptool tijdens het ontwerpproces en levert uiteindelijk een presentabel model op.

In schetsen is het vaak lastig te begrijpen hoe vlakken in elkaar overlopen, denk bijvoorbeeld aan hoe de zijkant van een auto in de neus overgaat. Het werken met klei stelt je instaat om hier beter begrip van te krijgen. De wisselwerking tussen 2D-schetsen en 3D-werk in klei verbetert het ruimtelijke inzicht van de ontwerper, wat tot betere resultaten leidt op beide vlakken. Tijdens het kleien wordt daarom veel geschetst om snel oplossingen voor een probleem te verkennen waarna deze direct in klei uitgeprobeerd kunnen worden.

- Welke basiskennis is vereist?

Deelname aan dit vak staat open voor iedereen. Het is echter een voordeel als het keuzevak Automotive Design reeds gevolgd is. Bij dit vak worden specifieke kenmerken van een auto, zoals de zitpositie van de bestuurder of de ruimte die nodig is voor de wielophanging, uitvoerig behandeld. Beter begrip van deze kenmerken verschaft meer

inzicht in het ontwerpen van een auto. Door je te verdiepen in het ontwerpproces van een auto; de “ongeschreven regels” die gelden bij autodesign en het eigen maken van het “vakjargon” (bv. wat wordt er bedoeld met de greenhouse van een auto?; of wat is een dry-cut?), kan een soepel verloop van het vak bevorderen.

Inleiding over het modelleren in klei (professionals):

- Waar in het ontwerpproces gebruik je het kleien als ontwerptool.

Zoals hierboven al vermeld, blijkt het kleien in 3D een uitermate geschikte ontwerptool. Deze wordt in verschillende stadia van het ontwerpproces toegepast.

Zowel tijdens de prille ideefase als in de eindfase van een ontwerp, kunnen voorstellen snel en realistisch worden weergegeven.

- Hoe doen de professionals het. Van schaal 1:5 naar 1:1.

In eerste instantie wordt er op schaal 1:5 of 1:4 gewerkt. Er kan een volledig model gemaakt worden of slechts een half model die tegen een spiegel geplaatst wordt. Hiermee bespaart men tijd en materiaal. Verschillende ontwerpvoorstellen op schaal worden gepresenteerd alvorens overgegaan wordt op een ‘full scale’ kleimodel. Het maken van modellen op ware grootte is noodzakelijk, omdat alleen dan de verhoudingen van de auto werkelijk ervaren worden.

Kleimodel Smart Roadster op ware grootte.1:4 model op de achtergrond

Aangezien het kleien een vaardige hand vereist, wordt dit werk in de praktijk door professionele kleimodelleurs uitgevoerd. De ontwerpers kleien in de praktijk weinig, maar werken nauw samen met de kleimodelleurs. De professionele kleimodeleur worden niet zelden beter betaald dan de ontwerpers, aangezien vakbekwame modelleurs zeer geliefd zijn. Het is heel goed om als ontwerper een keer met dit materiaal gewerkt te hebben. Het leert je een goed gevoel voor volumes te ontwikkelen en zorgt ervoor dat je problemen ziet die je in een schets minder snel waarneemt.

- Heel of Half model

De keuze voor het maken van een heel of half model wordt door meerdere factoren bepaald. Een half model bespaard uiteraard veel tijd en materiaal, waardoor vooral in het begin van het ontwerpproces deze methode wordt toegepast. Door het plaatsen van een spiegel

tegen het halve model kan er een redelijk goed beeld worden verkregen van het gehele model. Een nadeel is echter dat het slechts vanuit bepaalde standpunten bekeken kan worden.

- Tapedrawings

Een techniek uniek voor automotive design is het maken van 1:1 ’tapedrawings’. Dit zijn aanzichten van een auto die op een grote muur met zwarte tape worden “getekend”. Op deze manier kan redelijk snel en eenvoudig de verhoudingen van het ontwerp op ware grootte geëvalueerd worden. Een bijkomend voordeel van het tape is dat het makkelijk verwijdert en weer opgeplakt kan worden. Men kan op deze manier goed de spanning in lijnen bekijken en desgewenst aanpassen.

Wat zijn de mogelijkheden wanneer een 3D computermodel voorhanden is?

Wanneer er reeds een computermodel van je ontwerp bestaat kan het handig zijn om deze te gebruiken bij de opbouw van je kleimodel. De kern van het model kan met een CNC-frees, die door de computer wordt aangestuurd, uit schuim worden gefreesd. Hierbij moet wel rekening gehouden worden met de laag klei van 30 à 40 mm. die nog op het schuim komt. Een andere techniek die wordt toegepast is het frezen van je model uit een stuk klei of een ander speciaal materiaal (zoals Ciba-tool). Echter wanneer hiervoor wordt gekozen, schiet men het doel van de oefening enigszins voorbij. Het grootste deel van het modelleren gebeurt dan namelijk in de computer, terwijl dat nu juist niet-virtueel geoefend kan worden.

In de auto-industrie wordt vaak het principe

Twee verschillende ontwerpvoorstellen voor VW Magellan in één kleimodel

Henrik Fisker maakt tapedrawing bij Aston Martin van AMV8 Vantage concept

CNC-gefreesd model van Fuore

van ‘reverse-engineering’ toegepast. Nadat er verscheidene kleimodellen op schaal 1:5 worden gemaakt, worden enkele voorstellen op ware grootte uitgevoerd. Deze worden vervolgens met een computerarm afgetast wat een wolk van punten oplevert die vervolgens als basis voor een computermodel dienen. In de computer kan ook nauwkeurig

gecontroleerd worden of alle componenten nog passen en eventueel aanpassingen maken. Het computermodel kan vervolgens weer uitgefreesd worden waarna met de hand verdere aanpassingen worden uitgevoerd. Dit proces herhaald zich totdat het model naar tevredenheid is. Alle aanpassingen in de computer worden altijd geverifieerd in het

kleimodel, wat laat zien hoe belangrijk een ‘echt ’model wordt geacht. Een ander voordeel van het gebruik van software tijdens het kleien is onder meer het eenvoudig symmetrisch maken van je model en de ‘opblazen’ van het ontwerp van schaal 1:5 naar schaal 1:1.

Adriaan van Hooydonck aan het werk aan de BMW 7 serie

Henrik Fisker aan het werk aan de Aston Martin AMV8 Vantage concept

Modelleurs bij Smart werken aan het Roadster model

Kleimodel van het interieur van de Ford 427De modelleurs van Aston Martin met de AMV8 Vantage

Hoe te beginnen:

Basisbenodigdheden • Twee handen vereist• Muziek• Koffiezetapparaat• Klei, heel veel klei

Schetsen

Tijdens het kleien blijkt het heel handig te zijn je ontwerpschetsen in het zicht te hangen. Hierdoor kan je zien of het kleimodel de goede kant op gaat en of het karakter van de schetsen in het model behouden blijft.

Naast je ontwerpschetsen kan het ook verhelderend zijn om je uitgangspunten, verbeeld in een collage en andere inspirerende beelden bij je model te hangen. Dit helpt ook bij communicatie naar anderen en ondersteund het creatieve proces .

Voorbeelden van bestaande auto’s (bijv. zelfde type of klasse) zijn goede referentiemiddelen. Zeker wanneer je voor de eerste keer een kleimodel maakt, kom je problemen tegen (bijvoorbeeld de greenhouse in de topview getailleerd naar achteren toe?). Door te kijken

naar oplossingen bij bestaande auto’s kan sneller inzicht verkregen worden in je eigen model.

Schroom niet om tijdens het kleien naar alternatieven te zoeken door een paar snelle schetsen op papier te maken. Zie het kleien niet als het uitwerken van je ideeën in 3D, maar beschouw het als een onderdeel van het ontwerpproces waarin ideeën worden verkend.

Aanzichten

De volgende aanzichten zijn onmisbaar bij het maken van een goed kleimodel:

• Schetsen ¾ voor (zo groot mogelijk uitprinten)

• Schetsen ¾ achter• Sideview • Topview (zegt het meest over het

uiteindelijke voorkomen van je auto)

Met name je sideview zal naar verloop van tijd gaan afwijken in vergelijking met je kleimodel. Op een gegeven moment kan het zelfs wenselijk zijn om een nieuwe sideview of tapedrawing te maken, zodat je weer een goede referentie hebt.

week 1 start

Verkennende schetsen en benodigdestandpunten voor het modelleren

De volgende stap is de bevindingen uit de 3D-modelletjes terug te koppelen naar het ontwerp op papier. Pas het ontwerp aan waar nodig en maak de belangrijkste aanzichten. Dit zijn niet definitieve maattekeningen maar meer een soort schets aanzichten. De aanzichten kunnen met de hand gemaakt worden of in de computer, zoals met Rhinoceros of Adobe Illustrator. Een tapedrawing op schaal 1:5 volstaat natuurlijk ook.

Opbouw van een kleimodel.

Hieronder staan de stappen beschreven die doorlopen worden bij het maken van een kleimodel.

Kleine spuugmodellen

Voordat er wordt begonnen aan het vertalen van je ontwerp naar 3D, kan het verhelderend zijn om enkele vormvarianten te verkennen aan de hand van spuugmodelletjes uit klei. Schaal 1:20 kan hiervoor geschikt zijn. Details zijn op dit moment nog niet belangrijk. Het gaat om het zien van de consequenties van het vertalen van je ontwerp van 2D naar 3D. Op deze schaal krijg je al een idee van de balans van je auto en de verhoudingen van de volumes. Je kan zelfs zover gaan dat het een soort karikatuur van je echte ontwerp wordt, waarin het karakter van de auto overdreven wordt weergegeven.

In het kort

Allereerst wordt er begonnen met het maken van een kern van schuim.Dit vormt de basis voor het kleimodel waar een kleilaag van 30 tot 40 mm op wordt aangebracht. De automotive klei is een soort plasticine, een niet hardende, vormvaste kunstklei, op oliebasis. De klei wordt warm op het schuim aangebracht en verhard als het afkoelt. De klei wordt dus niet afgebakken in een oven als het model af is. De afgewerkte klei kan in de gewenste kleur gespoten worden of er wordt een speciale folie eroverheen getrokken.Het geheel is bevestigd op een grote plank. Wielen staan helemaal los van het model.

week 1 week 2

Kleine verkennende modelletjes

Schuimkern

Berekenen allereerst wat de afmetingen van je auto gaan worden. De grootste lengte, breedte en hoogte maten volstaan. Houdt er rekening mee dat er nog 3 tot 4 cm klei op het schuim komt!! De dikte van de schuimplaten maakt niet veel uit, gebruik wat jou het beste uitkomt. Vergeet niet uit je buitenste schuimplaten (links en rechts) uitsparingen voor je wielkasten te snijden (denk aan de klei dikte die ook moet worden meegerekend!) en bedenk of ze diep genoeg zullen zijn voor de wielen die er uiteindelijk in komen. Het is belangrijk om alles heel goed te lijmen en te laten drogen. Onderschat dit niet; indien er nog beweging tussen de platen zit doordat het slecht gelijmd is, kunnen er later scheuren in de klei ontstaan.

OnderplankAan de onderkant van de schuimkern wordt een plank van multiplex geïntegreerd. Deze is essentieel voor de stevigheid van je model, vooral omdat het model later op blokken wordt gezet voor de juiste ‘ground clearance’.

Tenslotte is het handig om de plank als aanstootpunt voor de wielen te gebruiken.

SchuimsnijdenMaak een soort van extrusie van je zijaanzicht van je ontwerp. Hier zijn 2 mogelijkheden nodig. Eerst de platen stuk voor stuk onder de schuimsnijder uitsnijden alvorens ze op elkaar te lijmen. Of eerst alle platen op elkaar lijmen om vervolgens onder de schuimsnijder de vorm eruit te snijden. Let op: houdt rekening met de hoogte van de gestapelde platen onder de schuimsnijder. Ze passen er soms niet meer onder. Als dit het geval is, dan moet je twee keer snijden.

Indien je een grote heuplijn in je ontwerp hebt, is het vooraanzicht ook belangrijk in je schuimmodel. Onderschat niet dat je met klei nog heel veel kunt opvullen en erbij bouwen. Er hoeft dus niet altijd een extra stuk schuim voor de heuplijn gebruikt te worden. Het maken van de schuimkern moet heel grof, kleine details zijn overbodig. De vorm kan zelfs nog grote trappen hebben. Besteed hier niet te veel tijd aan; hooguit een ochtend voor de gehele schuimkern, onderplank en

werkplank. Gladde oppervlaktes van het schuim moeten opgeruwd worden met een schaaf voor een betere hechting van de klei.

Werkplank

Werkplank maken uit vochtbestendige multiplex. Houdt ongeveer een rand van 10 cm aan alle zijden om je model heen; dit is nodig om de mallen te steunen en een werkvlak te creëren.

Hoogteblokken

Maak blokjes uit MDF ter breedte van de onderplank van de schuimkern, waar het model op komt te staan. De hoogte is hierbij van belang en bepaalt je groundclearance. Bevestig de blokjes aan de schuimkern en onderplank met dubbelzijdig tape, zodat deze nog los te halen zijn. Zorg dat het midden van de korte zijde van de blokjes overeenkomen met de wielassen.

Het is aan te raden een grid (bijvoorbeeld stappen van 50 mm) op de werkplank aan te brengen voordat je de schuimkern erop plakt.

���������

�����������������������

������

week 2 week 3

De opbouw van de schuimkern en werkplank

Verstandig is om het grid op je werkplank te laten overeenstemmen met het grid op de tekening van je sideview. De schuimkern inclusief hoogte blokjes kunnen vervolgens in het midden van de plank bevestigen (middenlijn aanbrengen).

Wielkast-mallenDoor houten mallen in de wielkasten te plaatsen, kan een gladde en strakkebinnenkant verkregen worden. De mallen kan je zwart verven om het idee van de wielkast en band te simuleren. Bovendien is het makkelijker de mal uit de klei te verwijderen als deze een glad oppervlakt heeft (bij voorkeur insmeren met zonnebloemolie). Maak de mallen diep genoeg, zodat de gehele wielkast

wordt opgevuld. Op de mallen kan alvast een print van de velg worden aangebracht, ter referentie. Inrichting van de werkplek

Maak de werkplank met behulp van lijmklemmen vast aan een in hoogte verstelbare tafel (de handtekentafels van Koos Eissen). De ideale werkhoogte voor je model is op ooghoogte.Zorg voor goede verlichting van je model, hang desnoods zelf een TL-balk boven je model, dit is ook belangrijk voor het beoordelen van de reflecties op je model.

Zorg voor afdekking van de vloer met bijvoorbeeld karton of plastic, want de klei is niet makkelijk van de vloer te halen!

Het aanbrengen van de eerste kleilaag

Neem de warme klei uit de oven en smeer dit zo snel mogelijk uit over het model. Het is zaak dat er geen lucht tussen de het schuim en klei komt. Men voorkomt dit door met je wijsvinger de klei langs het schuim te trekken i.p.v. het er op te duwen. Zorg er ook voor dat je grote ’klei-bramen’ gladstrijkt. Werk op deze manier je hele model af totdat overal ongeveer 5 tot 10 mm klei is aangebracht. De klei dient nu af te koelen voordat een tweede dikkere laag (ongeveer 20 mm) aangebracht kan worden zodat het goed aan de kern hecht. Verwarm wel eerst altijd met een föhn de toplaag voordat je een nieuwe laag aanbrengt, zodat er een goede hechting tussen de lagen ontstaat.

Ga nu verder met het maken van je mallen alvorens je de kleilaag tot de juiste dikte brengt.

Kleiruimte op de faculteit uitgerust met TL-balken en in hoogte verstelbare tafels

week 3 week 3

Geleidingsrails

Maak geleidingsrails uit hout aan de hand van je bovenaanzicht. (De kunststof schaatsmallen en radii mallen van Koos Eissen kunnen hierbij van pas komen). Schroef de houten rails van bovenaf op de plank en zorg dat de schroeven aan de bovenkant niet uitsteken zodat de mallen er niet achter kunnen blijven haken. De rails kunnen ook voorzien worden van sleuven die om de hoogteblokken heen vallen. Deze rails zullen meerdere keren los en vast gemaakt moeten worden gedurende het proces.Voor de achter- en voorkant zijn ook rails nodig. Een optie is om een continue rail te maken waar alle zijden in geïntegreerd zitten (die de bocht om gaat).

Zijkant mallen

Maken van mallen voor de zij-, voor- en achterkant. Gebruik hiervoor 3 mm dik PS plaat. Eenvoudige vormen zijn met een stanleymes voor te snijden en vervolgens door te wrikken langs een tafelrand af te breken. Details en scherpe hoeken moet je later met behulp van een vijl en mes aanbrengen. De uit PS plaat gemaakte mal plak je vervolgens met dubbelzijdig-tape aan een stuk hout wat als handvat zal dienen. Vergeet niet een rechthoekje uit de PS mal te halen, die om de geleidingsrail valt. Een extra aanslagpunt tegen de rail op je mal levert meer stabiliteit bij het gebruik Let er tevens op dat je mal verder doorloopt dan het hoogste punt van het vlak, m.a.w. dat je mal 2 a 3 cm boven je model uitsteekt.

De mal voor de zijkant is een gemiddelde doorsnede, die meer als referentie dient en later sowieso nog zal veranderen. De heuplijn loopt bijvoorbeeld bijna nooit horizontaal en zal later handmatig gecorrigeerd worden, zodat deze schuin komt te liggen.Begin nu eerst met één zijkant. De klei laat zich het beste bewerken als je het eerst opwarmt met de föhn of als het direct warm uit de uit de oven is gekomen. Zorg ervoor dat de mal goed haaks op je model staat, zodat er geen verschillen optreden tussen de beide zijden.

Maak nu de mal voor de voor- en achterkant. Trek deze vormen ook in je model. Je model ziet er nu uit als een tweezijdige extrusie.

Daklijn

Nu gaan we de daklijn erin zetten. Hiervoor dien je eerst weer geleidingsrails te maken. Zaag hiervoor uit MDF twee zijaanzichten van je model, let erop dat je de mal er vloeiend langs moet kunnen trekken. Het is dus van belang dat er geen abrupte overgangen in je rails zitten (bijvoorbeeld bij de overgang van de voorruit naar de motorkap)! Let er ook weer

Doorlopende geleidingsrail Het trekken van een mal langs de geleidingsrail

week 3 week 4

op dat deze geleidingsrails verder uitlopen dan de lengte van je model. Deze beide rails worden met blokjes en schroeven bevestigd aan de werkplank waar je model op staat.

Maak nu een mal voor de kromming van je dak. Het kan heel goed zijn dat je voor je motorkap en/of kofferbak een andere kromming en dus een andere mal nodig hebt.

Besteed niet te veel tijd aan het maken van je vlakken m.b.v. de mallen. Deze dienen louter als basis en zullen later nog veel worden aangepast. Ze zijn niet heilig!

Van basisvorm tot realistisch model

Het echte kleimodelleren gaat nu beginnen. De basis die voor je staat is het resultaat van extrusies van de verschillende aanzichten. Nu wordt er minder met mallen en geleidingsrails gewerkt en meer met de speciale kleitools. Waar het kan is het nog steeds goed om kleine malletjes te maken.

Werk altijd van grof naar fijn. Schroom niet om eerst flinke stukken weg te schaven, om vervolgens de oppervlaktes met een speciale radiusmal of een strook staal (1 mm dik) glad te strijken. Je zult merken dat je een vlak heel

snel en eenvoudig glad krijgt. Het schaven en glad strijken moet je doen met onverwarmde klei!

Vergeet niet: als je teveel weghaalt, kun je er altijd makkelijk klei bij plakken.

Nu moet je m.b.v. een grove schaaf (Bijlage: Kleitools nr.04) de basisvorm meer naar je ontwerp te brengen. Afhankelijk van je ontwerp zullen mensen nu op verschillende wijzen te werk moeten gaan. Om de auto meer vorm te geven, kan je beginnen met het tailleren van je “greenhouse”. Kijk goed naar bestaande auto-ontwerpen om een idee te krijgen hoe dit gedaan zou kunnen worden.

‘Doeke’s wielkasttruc’Een slimme manier om met behulp van je houten wielkast-blok een mooie wielkast te creëren gaat als volgt: Sla een spijker in het centrum van je wielkastblok maak een malletje dat daar omheen kan draaien en de vorm van de wielkast heeft. Vergeet niet je blok in te vetten met zonnebloemolie voordat je het in de wielkast schuift. Trek vervolgens de mal in een cirkelbeweging langs de rand van het wielkastblok. Op deze wijze wordt een zogenaamde ‘wheel arch’ met een continue doorsnede verkregen.

Het insmeren van het wielkast-blok

Het maken van de wheel arch

week 4 week 6

Daarnaast is tape te gebruiken als geleiding voor malletjes. Je gebruikt dan altijd twee banen tape waarlangs je het malletje trekt. Gebruik hiervoor de brede tape en bij voorkeur meerdere lagen over elkaar, zodat het onderliggend vlak niet beschadigd wordt. Als de tape langere tijd op je model zit zal de lijmlaag sterker hechten aan de klei en zal bij het verwijderen van de tape een zwart spoor achter blijven, wat je vervolgens weer moet wegschaven.

Symmetrie handhaven

Als het dak en de motorkap in het model zijn aangebracht is het verstandig zo snel mogelijk een middenlijn aan te brengen in je model met dunne tape. Hierdoor kan je beter controleren of je model symmetrisch is.

Met een grote geo-driehoek kan aan de hand van de middenlijn eenvoudig de symmetrie gecontroleerd worden. Met een hoogte meter in combinatie met het grid op de plank, kunnen ook punten in het verticale vlak met elkaar vergeleken worden.Met de op de faculteit voorhanden zijnde meetapparaten kunnen redelijk wat maten

gecontroleerd worden. Natuurlijk blijft er een mate van onnauwkeurigheid, maar dit levert geen merkbare fouten op.

In de regel geldt dat je zoveel mogelijk een zijde afmaakt en vervolgens de boel spiegelt naar de andere zijde. In de praktijk blijkt dit echter niet altijd handig te zijn. De neus van je auto bijvoorbeeld is beter te beoordelen als deze symmetrisch is. Het kan ook handig zijn om twee varianten op de verschillende helften uit te proberen.Een handige methode bij het symmetrisch maken van je model is het gebruik van papieren sjablonen die je om de middellijn kan spiegelen naar de andere zijde. Van de zijruit die aan de ene kant met tape is aangebracht kan met behulp van een stukje papier, potloodje en schaar een sjabloon (de kleuterschool ‘krasmethode’) gemaakt worden. Deze kan je vervolgens op de andere zijde leggen en de omtrek van de ruit met tape aanbrengen.

Foto’s van bovenaf kunnen je ook helpen bij het beoordelen van de symmetrie. Het is wel lastig om de camera exact boven het midden van je model te krijgen.

Het gebruik van tape

Als globaal de grote vlakken goed in het model zitten kan je tape gebruiken om belangrijke lijnen in het model te zetten. Denk hierbij aan de raampartij, de heuplijn en later details zoals koplampen. Tape is een handig hulpmiddel om lijnen te beoordelen en om verschillende variaties uit te proberen alvorens je de lijn daadwerkelijk in de klei aanbrengt.Het plakken van tape op de klei is redelijk lastig en gaat nooit de eerste keer goed. Je zal de tape vaak meerdere malen moeten loshalen en weer opplakken voordat je de juiste kromming hebt. Omdat de tape niet geweldig kleeft kan je kleine stukjes klei gebruiken om de uiteinden op hun plek te houden.

Het aanbrengen van tape

week 6 week 8

Afwerking

Het model heeft zijn eindfase bereikt, d.w.z. dat alle vlakken er goed in liggen, het model symmetrisch is en alle cut-lines zijn aangebracht. Het is dan zaak om de oppervlaktes glad en glimmend te krijgen met de kwast of spons, zodat ze gespoten kunnen worden.

Spuitplamuur of Amphibolin (AVA, Caparol)

Er wordt direct op de kleilaag met spuitplamuur gespoten, een primer is dus niet nodig (deze tast de klei namelijk aan en hecht slecht). Het is zaak om meerdere lagen (5 à 6 lagen) te spuiten om een glad resultaat te krijgen. Kleine oneffenheden worden opgevuld door de plamuur. Na het laten drogen van een laag, moet het lichtjes opgeschuurd worden. Wel moet je opletten dat je niet door de plamuurlaag heen schuurt en zo de klei aantast. Autoplamuur is niet te gebruiken op de klei of op de spuitplamuur omdat het andere materiaaleigenschappen heeft.Uit eigen ervaring is gebleken dat de spuitplamuur op holle vlakken zichzelf kan lostrekken als het opdroogt. Het gevolg zijn luchtbellen onder de spuitplamuur.

Dit duidt er op dat de spuitplamuur misschien toch niet geschikt is voor op de klei.

Een alternatief is het gebruik van de Amphibolin (AVA) uit de kunststof tube. Dit is een grondverf, speciaal ontwikkeld voor kleimodellen. Het nadeel is dat dit met een kwast of roller moet worden aangebracht, wat vaak strepen in de verf oplevert. Deze zijn natuurlijk wel glad te schuren. Een andere mogelijkheid die wij nog niet geprobeerd hebben is het spuiten van deze verf.

Het loskomen van de spuitplamuur

De ‘Tipp-ex truc”

Om dubbelgekromde oppervlaktes met sterk veranderende doorsneden (bijvoorbeeld de neus van de auto) te maken kan de ‘Tipp-ex truc’ toegepast worden. Hiervoor moet je eerst een aantal mallen van doorsneden van het vlak uit kunststof maken. Vervolgens maak je een aantal dammetjes van klei waarin de malletjes gedrukt worden. De afdrukken van de mallen in de klei worden daarna gemarkeerd met Tipp-ex. De ruimte om de dammetjes heen wordt vervolgens ruim opgevuld met klei, waarna de klei weer verwijderd wordt totdat de tipp-ex aan de oppervlakte zichtbaar is. Er is nu een sterk gekromd vlak ontstaan die nagenoeg symmetrisch is.

week 8 week 9

Het is nu tijd om te lakken. De wielkasten van een auto zijn altijd zwart, om dit in het model na te bootsen kan je deze zwart verven met een kwast (of ook te spuiten).

Doe dit alvorens de bodywork gespoten wordt. Het is aan te raden de ruiten te spuiten nadat de bodywork gedaan is. De reden hiervoor is dat het eenvoudiger is een ruit aan de buitenkant af te plakken, dan aan de binnenkant. Na het spuiten van een ruit moet de lak kort drogen, waarna de tape verwijdert dient te worden, alvorens de lak is uitgehard.Zorg dat je lak op dezelfde basis is als de spuitplamuur, bij de faculteit gebruiken zij lakken op acrylbasis.

Let er op dat je model nog steeds erg kwetsbaar en gevoelig voor deuken en grote temperatuursverschillen is. Het beste is het gespoten model in een omgeving te bewaren met een constante kamertemperatuur.

Houdt er ook rekening mee dat de cutlines deels dichtslibben door de verschillende lagen plamuur en lak. In de cutlines is na het spuiten zwarte tape aan te brengen, om het idee van een spleet te versterken. Hierbij moet je ook rekening houden met de breedtes van de cut, de laklaag en de breedte van het tape. Als

voorbeeld kan je een cut maken van 3 mm, waarin je een tape van 2 mm plakt. De tape is ook direct op de klei te plakken zonder eerst een cutline te maken.

Het aanbrengen van een tape voor de deurlijn op een glakt model (BMW Z4)

Wielen; velgen en banden

De banden zijn het eenvoudigst te draaien uit MDF of anders zwarte PVC staf. De onderkant van de band krijgt een vlakke kant zodat ze goed blijven staan en het staat iets realistischer. De velg is op verschillende manieren te maken. Als je veel geld over hebt kan je ze d.m.v. rapid prototyping laten vervaardigen. Hiervoor moet je een STL-file aanleveren. Het is dan zelfs mogelijk de band met profiel mee te laten printen, maar is erg prijzig (reken op minimaal € 150,- per wiel). Een andere optie is de velgen te draaien en vervolgens te laten CNC-frezen (dit kan in de werkplaats bij IO). Remschijven kunnen op deze wijze ook goed vervaardigd worden. Ook voor dit laatste is een STL-file vereist. De derde optie is om de velgen te vacuümvormen om een MDF-malletje, die je op bovenstaande wijze vervaardigd hebt. De laatste twee opties bieden echter minder vormvrijheid dan met rapid prototyping.

week 9 week 10

Presentatie

Het model is van lak voorzien en klaar om te presenteren. Eerst zal het model, die met dubbelzijdig tape is vastgemaakt aan de hoogteblokjes, van de werkplank afgehaald moeten worden. Aangezien het model niet op de wielen steunt, zal het op blokjes hout of stukjes transparant perspex steunen. Zaak is dat de steunen zo min mogelijk in het zicht zijn, probeer de steunen daarom zo dicht mogelijk tegen de achterkant van de wielen te plaatsen. Naar eigen inzicht kan het model op een houten, kunststof of glazen plaat gezet worden.

Verschillende presentaties van klei- modellen met presentatie panelen

week 10 week 12

Tips

• Werk in het begin als je de grote vlakken aan het verfijnen bent, niet met te kleine en te flexibele staalstroken, omdat je dan sneller oneffenheden in het vlak krijgt.

• Werk over het algemeen van onderaan het model naar boven toe. Dit geldt voornamelijk in het begin als je met de mallen langs te rails gaat. Later bij het afwerken van het model geldt dit in mindere mate.

• Bedenk goed wat de volgorde van je bewerkingen moet zijn. Bijvoorbeeld een verdiept liggend vlak zal eerst afgemaakt moeten worden voordat je daar niet goed meer bij kunt met een bepaald gereedschap.

• Scherpe hoeken tussen vlakken zijn handige referentie- en meetpunten. Wacht met het afronden van deze scherpe lijnen tot het model nagenoeg af is, anders mis je deze referentiepunten.

• Om de vlakverdeling of de kwaliteit van een vlak beter te beoordelen, kan je tijdelijk een stuk aluminiumfolie of vuilniszak op de klei wrijven met een bankpas. Een vuilniszak (aan de achterkant vochtig maken voor betere hechting) kan makkelijker glad gestreken worden op de klei dan aluminiumfolie, omdat dit minder snel kreukelt. Beide materialen kunnen ten alle tijden van de klei getrokken worden.

Ongelakt 1:5 model van Smart Roadster

Werken aan het schaalmodel van de Smart RoadsterTape leggen op het 1:1 model van de Smart RoadsterWerken aan het model van de Mégane, op ooghoogte

• Bij het aanbrengen van zogenaamde ‘cutlines’ (Bijlage: Kleitools nr.04) is het verstandig eerst een malletje uit kunststof te maken waarlangs je kan snijden. Tape kan je hiervoor ook gebruiken, maar levert een minder strak resultaat, het gereedschap wordt dan namelijk minder ondersteund.

• Werk bij het glad maken met gereed schap of staalstrook van een vlak altijd kruislings en niet horizontaal en verticaal om ongewilde rechte plekken in je vlak te voorkomen.

• Bij het in de laatste fase verder ontwikkelen van je model kunnen (digitale) foto’s een handig hulpmiddel zijn. Je kan snel over de foto’s heen schetsen en verschillende oplossingen uitproberen.

• Zorg dat er geen stof op je klei komt. De klei hecht hierdoor minder goed en er bestaat kans dat je na het spuiten oppervlakteverschillen in de verflaag ziet.

• De klei is het makkelijkst te verwijderen met wasbenzine.

• Zorg dat de staalplaatjes goed scherp blijven. Met de slijpsteen regelmatig slijpen. (Bijlage: Kleitools nr.07)

• Om de reflecties van de oppervlaktes beter te beoordelen kan je de klei laten glimmen, door met behulp van een kwast (Bijlage: Kleitools nr.09) of de fijne kant van een spons, lichtjes over de klei te wrijven.

• Föhntip: Houdt de föhn tenminste 10 cm. van je model vandaan en blijf niet te lang op één plek. De föhn kan op de hoogste stand maar let er wel op, als de klei gaat glimmen en vloeibaar wordt is het te warm. Schetsen over foto’s van een kleimodel

Kleimodellen van vormvarianten van de Skoda Roomster

Interessante links:

- www.cardesignnews.com

- www.autoclaymodellersworld.com/

- www.kolb.de

- www.danielsimon.net

- www.toyfon.com

- www.haraldbelker.com

- www.chavant.com

- www.suurland.com ( veel blueprints van verschillende auto’s )

- www.designet.ru/context-2003/c- ergonomics-3.shtml

- www.zanicdesign.com

- www.u3ar.comLiefde voor het vak! Poster voor expositie van kleimodellen, 2004