nederlands auschwitz c o m i t é

32e jaargang nr. 5, november 1988. Verschijnt 6 x per jaar.

Secretariaat: zie pagina 5. Bankrek.: AMRO BANK, bijk. van Baerlestr. 58, 1071 BA Amsterdam, spaarrek.: 40.01.75.088. Gem. giro: 4875500 , postgiro: 293087 t.n.v. NAC. Redaktie: Drs. Eva Tas, Amsteldijk 23, tel. 020-795716, 1074 HS Amsterdam. Administratie krant: D. v. Geens. Renkumhof 50,1 106 JB Amsterdam, tel.: 020-972869.

Je moet getuige blijven De zwarte weduwe houdt haar pensioen en haar wat minder zwarte collega in Zuid-Limburg dus ook. Wij willen op dit moment slechts één ding aanstippen: de drogreden die zogenaamd rechtszekerheid boven recht­vaardigheid stelt. Daarbij laten we de gevoe­lens van de oorlogsgetroffenen en met name de nazi-slachtoffers hier even buiten. Er is een fout gemaakt door de na-oorlogse wetgever. Terwijl aJle ambtenaren, burge­meesters etc. die achterhaalbaar ' o u t ' zijn geweest zijn ontslagen en van hun pensioen­rechten vervallen verklaard, zijn de (wedu­wen van) de gekozen Kamerleden ontzien. Ten onrechte.

Rost van Tonningen heeft zich aan veelvul­dig landverraad in de zwaarste vorm schul­dig gemaakt. Hij heeft meer misdreven dan praktisch iedere foute official die na 1945 ook uit zijn pensioenrechten is gezet. Hij heeft daarenboven de eed van t rouw aan de grondwet , die elk Kamerlid moet afleggen, grof geschonden, vanaf de bezetting tot de formele opheffing van het parlement ruim een jaar later. H e t heeft weinig zin de nu opkomende generatie voor te spiegelen dergelijke land­verraders in de 21ste eeuw te zullen bestraf­fen, gelijk een CDA-ontwerpvoors te l doet . Een Kamermeerderheid weigert nu immers al een oude nalatigheid te erkennen en te corrigeren. N o g erger dan het negeren van de gevoelens van verzetsmensen en vervolgden vinden wij dit staaltje van onbeleid tegenover de jeugd, die 'het allemaal niet heeft meege­maakt ' , maar die wel vragen stelt. En met reden. N u en dan duikt de zaak van de twee van Breda weer op. Wij kunnen, evenals het gehele Samenwerkend Verzet slechts ver­klaren dat wij ons standpunt niet veran­

deren. Wij delen ook in het telegram van Samenwerkend Verzet om niet Hirohi to , maar zijn slachtoffers te eren.

Emigranten zoon en apartheid

Racisme is 'uit ' vandaag de dag. Wij , bloed­getuigen van datgene waar racisme toe leidt, hebben ons steent,e bijgedragen en doen dat nog steeds. Wat wij tussen 1940 en 1945 hebben gekend: het isoleren, discrimineren en naar believen u i tmoorden van bevol­kingsgroepen van overheidswege bestaat maar in één land: Zuid-Afrika. Buiten en gelukkig ook binnen dat land groeit verzet tegen de apartheid. Maar in augustus deed zich een bijzonder geval voor. Een dienstplichtige, David Bruce, weigerde in dienst te gaan. Nie t als antimilitarist. Maar zijn Joodse moeder was in de jaren 30 uit nazi-Duitsland gevlucht, naar Zuid-Afrika. De zoon wilde niet de wapens opnemen om de apartheid, een ver­gelijkbaar racistisch systeem, te verdedigen. Hij werd to t een gevangenisstraf van zes jaar veroordeeld. Hij verklaarde niet, zoals eens zijn moeder, zijn land te willen ontvluchten. He t Nederlands Auschwitz Comiré heeft om bovenstaande reden per telegram aan de ambassadeur van Zuid-Afrika in Den Haag geprotesteerd tegen het schandalige von­nis.

Pensioenen

De aandacht is destijds op de weduwe Rost gevallen, omdat zij niet alleen pensioen t rekt van haar nazi-misdadiger/echtgenoot. Deze is alleen nooit veroordeeld, omdat hij in de cel zelfmoord pleegde. Haar tot op

Auschwitz herdenking 1 9 8 9

De Auschwitz-herdenking 1989 is vast­gesteld op zondag 29 januari. Nadere bij­zonderheden vindt u in ons volgend nummer . Houd t u die dag alvast vrij! Tot ziens in Amsterdam.

N A C

heden onverflauwde nazi-ijver spreidt zij geregeld ten toon en dat viel op. In Vrij Nederland van 24 september staat een beknopt detective-verhaal over de 'schrik van Roden' , die via Paraguay in Canada wist binnen te komen. Daar is hij nu ter verantwoording geroepen door de justi­tie. Hij was eens zelf gevangene en mishan­deld. De rechter zat met de vraag in hoeverre hij vrijwillig in het kamp te O m m e n optrad. De kleurenbijlage van hetzelfde V N bevat een interview door Adriaan Venema met Jan Rudolf Hommes, fronrdicher en SS-Kriegsberichrer, geïllustreerd met diens eigen foto's van het Oostfront . Hij heeft het daar to t Untersturmführer gebracht. Maar na zijn kor te straftijd - hij profiteerde van de barmhartigheidsgolf zegt hij zelf - werd hij ambtenaar, trad dus in Nederlandse staatsdienst. En hij eindigde als referendaris op het ministerie van Landbouw en Visserij. N u is hij zeventig, met pensioen uiteraard. Maar ja, zijn eerste hoogste chef in D e n Haag was niemand minder dan ir. Staf. En had die niet in dezelfde Oekraïne van H o m -

Rijkspogromnacht Waar wij waren

In de nacht van 9 op 10 november 1 9 3 8 wer­den in Hitiers Derde Rijk overal synagoges en winkels van Joden door bruin gebroed overvallen. Twintigduizend Joden werden opgepakt, mishandeld en tenslotte ver­moord. Deze opmaat tot het grote moorden heette in het nazijargon weldra Reichs-kristallnacht, naar het Kristall van de ver­brijzelde winkelruiten. Beter is het te spreken van de Reichspo-gromnacht. Dat gebeurt dan ook vijftig jaar na de eerste georganiseerde wandaad op Derde Rijksschaal.

Ter herdenking van deze generale repetitie van het nazigeweld worden er in de Bonds­republiek allerlei manifestaties gehouden, die veel instemming vinden, o.m. bij de vak­beweging. Uit de kringen van slachtoffers van verzet en vervolging en jongere voor-

Vervolg van pag. 1

mes' foto's de Oost-compagnie bestierd? Daar kraait in Neder land van anno 1988 geen haan naar. Maar wel stelt de regering een peperdure commissie voor coördinatie van de wet ten op oorlogsgetroffenen in. En dat voor een snel afnemend aantal mogelijke cliënten. Ook als de mogelijkheid van hulp aan de tweede generatie open blijft, waar wij ook tegenover de minister op aandrongen. Oorlogsgetroffenen zullen vaker psychische hulp nodig hebben, aldus het rapport van de commissie-Polak.

In hetzelfde nummer van V N roept Igor Cornelissen zijn herinneringen op aan de leegte geworden Amsterdamse Jodenhoek. Di t naar aanleiding van een tentoonstell ing van foto's van Philip Mechanicus (een jon­gere editie dan de schrijver van In dépot) . Een pendant van de vrolijke geschiedenis van de zwarte weduwe. De achtergrond van de frontdichter en de Drentse kapo. En van de ter dood veroordeelde Kipp in Buenos Aires, die wel niet door Argentinië zal wor­den uitgeleverd.

Bezetting in huis

Er is een zekere ontspanning in de mam-moeth-conflicten ingetreden, het koude -oorlogsklimaat is wat opgeklaard. Lokaal is het anders. En dan doelen wij niet op heibels tussen kabinet en parlement in Nederland. O m de Golf en de Caraïbische zee lijken de politieke s tormen wat te gaan liggen. Maar intern spant het in het Midden-Oosten. Meer dan een half jaar is er intifada, opstand

vechters van de mensenrechten uit heel Europa is een initiatiefgroep gevormd om op zondag 6 november te Bonn een sympo­sium te houden. De onderwerpen zjin: de uitroeiingspolitiek tegenover de Joden, de euthanasie-misdaad, de zigeunervervolging, de politiek van ver­nietiging der Slavische volkeren en de geva­ren van herlevend fascisme in de landen van West-Europa. Over het laatste spreekt een Bondslid van het Europa-parlement. De zg. euthanasie van de nazi's wordt behandeld door prof. Maurice Goldstein, de voorzit ter van het Int. Auschwitz Comité. Het sympo­sium duurt van 10 tot 18 uur en vindt plaats in de aula van de Gesamtschule Bonn Beuel Siegburgstrasse 3 2 1 , 5 3 0 0 Bonn.

Belangstellenden zijn welkom.

in de door Israël bezette gebieden. De Israë­lische regering antwoordt o.a. door mensen met 'administratieve hechtenis' letterlijk de woestijn in te sturen. 'Naar mijn idee', schteef Judi th Herzberg uit

Tel Aviv, 'is het niet alleen in het belang van die gevangenen, maar ook van Israël zelf dat er iets gedaan wordt aan die administratieve hechtenis.' Intussen zijn er niet alleen gevan­genen gemaakt, maar ook honderden doden gevallen. Onderhandelen wordt alleen maar moeilijker, maar blijft even nodig. Uri Arnon, een zoon van Jakov Arnon, eens de bekende Amsterdammer Jaap van Ame-rongen, was in Nederland en zei o.m.. 'Bij elk huisgezin is Israël is de bezetting binnen­gekomen Men is gedwongen over de

Palestijnen na te denken. Uri Arnon en de zijnen z ien het einde van de bezetting als het allerbelangrijkste. ( N I W 3 0 - 9 - 1 9 8 8 )

Antisemitisme her en der

Antisemitisme cn racisme zijn niet verdwe­nen. Wel verloor Le Pen stemmen bij de kantonale verkiezingen in Frankrijk en denkt in Zuid-Afrika president Botha na over mogelijke vrijlating van de zwarte lei­der Nelson M a n d e k - na meer dan een kwart eeuw gevangenschap. Zelfs in het vanouds door veel Joden bewoonde New Yorkse Brooklyn is antisemi­tisch geweld aan de orde van de dag. In een synagoge is door twee tieners brand ge­sticht, nadat hakenkruisen op de muur waren geklodderd. Vijf Thora-rollen gingen verloren. O p Gro te Verzoendag vloog een

De voorzitster van ons comité behoorde tot de gasten die de onthull ing op 15 augustus bijwoonden van het 'Indische Monument ' in het Zuiderpark te Den Haag. De indruk­wekkende beeldengroep werd ontworpen door de Joegoslavische winnares van een prijsvraag. Voordien was er in het Provinciehuis een tentoonstell ing geweest van een tiental kun­stenaars die onder de Japanse bezett ing in het toenmalige Nederlands-Indië hadden gevangen gezeten. Enkelen van ons namen deel aan de traditio­nele Dag van het Verzet op 3 1 augustus. Wij waren verder door voorzit ter Dolman uitgenodigd voor een bijeenkomst in het gebouw van de Tweede Kamer in verband met de actie Adopteer een Monument van de Stichting Februari 1 9 4 1 . Inmiddels zijn niet minder van 1.000 scholen bet rokken bij deze actie - het leggen van een krans bij een verzets- of oor logsmonument . Dit wil zeg­gen dat in de komende vijftien jaar tegen een half miljoen kinderen 'een ogenblik stil­staan' bij wat nooit of te nimmer meer mag gebeuren. Een initiatief dat inderdaad de sympathie van burgers en politici ver­dient.

Natuurlijk bezoeken wij regelmatig jaarver­gaderingen etc. van onze verzetsvrienden. En even natuurlijk zonden wij :>nze beste wensen aan de LKG, de organisatie van Bui­tengewoon gepensioneerden, bij hun 2 5 -jarig bestaan. Zoals wij tussen vele andere binnen- en buitenlandse gasten 4 0 jaar Verenigd Ver­zet meevierden.

steen door de deurrui t van een andere syna­goge. Blijkens een artikel in Afdruk, een blad tegen racisme en diskriminatie, kent Zoetermeer een duister clubje antisemieten dat zich 'de ware Israëlieten' noemt en de bevolking van Israël en de overige Joden 'Kinderen van Satan'. Heel ernstig achten wij de t r iomf van het Vlaamse blok bij de Belgische gemeente­raadsverkiezingen. En juist in Antwerpen. Wij dienen dit alles te signaleren. Waarom? Omda t wij niet vinden, zoals de pas gestor­ven Franz Josef Strauss, dat het Duitse volk wegens latere prestaties niet meer aan Auschwitz herinnerd behoeft te worden. Wij denken zoals Martin Gray, die eens vocht in het ge t to van Warschau en na een leven vol rampspoed nooit toegaf, ook niet aan de haat. Voor de Westduitse tv zie Gray: je moet getuige blijven.

Congresberichten van Dr. de Loos

Velen van mijn patiënten hebben eind augustus en begin september moeten merken dat ik niet aanwe­zig was. Dit was niet het gevolg van vakantie of ziekte, maar omdat ik achtereenvolgens 3 congres­sen heb bezocht, waarvan het belang voor mijn werk in de Unit Oorlogs- en Gewelds-slachtoffers mij heel groot leek. Ik had behoefte om op interna­tionaal niveau wetenschappelijke contacten op te doen en steun te ondervinden van gelijkgestemde zielen. Ook wilde ik trachten iets uit te dragen van het werk dat ik hier in Leiden doe als voortzetting van de praktijk van Dr. Hers.

Hormonen en syndroom

Het eerste congres was in Groningen, of eigenlijk Haren en had betrekking op de wederzijdse betrekkingen tussen de herse­nen en hormonen in de ruimste zin. Wij weten tegenwoordig dat veel psychische processe, met name emoties, weerspiegeld worden in hormonen in het lichaam en dat die gro te invloed hebben op het algemeen lichamelijk functioneren. Ook heeft men ontdekt , dat allerlei hormonen op hun beurt weer grote invloed hebben op de werking van de hersenen en alles wat daaraan vastzit. Dit is dan ook een onderzoeksterrein, waar­van ik groot belang zie voor de slachtoffers van oorlog en geweld, omdat vooral zij ongekend heftige emoties te verwerken hebben en wij van de gevolgen daarvan door het lichamelijk functioneren nog maar heel weinig weten. O o k weten wij nog vrijwel niets van invloed van die hormonen op het telkens opnieuw meemaken van de indrin­gende herbelevingen, angstreacties en de­pressie of ui tputt ing. Tijdens dit congres heb ik verslag uitgebracht van gesprekken, die ik met enkele patiënten heb gevoerd. Daarbij had ik ook met een automatische bloeddrukmeter de reacrie van bloeddruk en hartslag gevolgd en tegelijk met enkele bloedafnames de reactie van bijnierschors-hormoon (heel belangrijk bij stress) geregi­streerd. Een aantal internationale congres­gangers heeft hiervoor grote belangstelling ge toond en mij ook aangemoedigd hiermee verder te gaan, omdat het hun heel belang­rijk leek. Men was vooral onder de indruk van de enorme diepgang van de schokkende levenservaringen, die mijn patiënten tijdens de oor log hadden opgedaan en van de enorme waarde, die dit onderzoek kan heb­ben voor een beter begrip van de menselijke reacties hierop. Zelfs is het denkbaar, dat er

door middel van dit hormoononderzoek wegen vrijkomen voor een betere behande­ling van het beruchre concentratiekamp­syndroom.

Trauma en stress in 1990

Het tweede congres vond plaats in Lincoln, Engeland, dat ik heb kunnen bezoeken dankzij de welwillende steun van de Directie Verzet en Vervolgden van het Ministerie van W V C . Dit was de eerste Europese con­ferentie over het onderzoek naar traumati­sche stress (First European Conference on Traumatic Stress Studies). He t was georga­niseerd onder auspicieën van de Engelse Psychologen Vereniging. He t onderwerp was traumatische stress in de breedste zin en betrof dan ook veel onderwerpen zoals gemartelde vluchtelingen, veteranen van de Falkland-oorlog, slachtoffers van het geweld in Noord-Ier land, de brand in het station van de ondergrondse in King's Cross, Lon-don, vliegtuigrampen, krijgsgevangenen, enz, enz. Het congres werd bezocht door psychiaters, psychologen, maatschappelijk werkers, politie-officieren, een gedele­geerde van de Wereld Gezondheids Organi­satie uit Genève, een enkele neuroloog en mijzelf als internist. Zij kwamen uit alle hoe­ken van de wereld, met name veel Engelsen en Noren , 2 Amerikaanse vertegenwoordi­gers van de internationale Vereniging voor Traumatisch Stress Onderzoek, enkele Au­straliërs en ook artsen uit Iran, Iraq, Liba­non en Israël. He t bleek van groot belang, dat zovelen uit verschillende landen elkaar on tmoet ten om hun ervaringen uit te wisse­len en daardoor het niveau van het weten­schappelijk onderzoek en van de mogelijk­heden voor patiënten-behandeling te ver­hogen. He t was zeer stimulerend te ervaren hoeveel belangsrelling er voor mijn eigen voordrachr was, maar het meest van al nog hoeveel belangstelling en waardering er in­ternationaal bestaat voor de Nederlandse-kennis en ervaring op het gebied van oor-logstraumatisering en de hulp hierbij. Omdat men algemeen van mening was, dat deze conferenties regelmatig zouden moe­ten worden gehouden, heeft men het drin­gende verzoek aan mij gericht om de organisatie van de eerstvolgende conferen­tie in 1990 op mij te nemen. Dankzij de grif gegeven organisatorische sreun van Dr. Weerts, Directeur van het I C O D O , voelde

ik mij gerechtigd dit inderdaad te aanvaar­den, zodat ik op het ogenblik al bezig ben om een organisatiecomité op te richten, dat bestaat uit vertegenwoordigers van de voornaamste groeperingen op dit terrein in ons land. Het plan is om in september of oktober 1990 een conferentie te houden onder de titel: 'Posttraumatische stress reac­ties: Hoe te voorkomen, er mee te leven, resp. te behandelen'. Zij staat open voor allen, die beroepshalve met zulke proble­men te maken hebben.

Lichaam en geest

Het derde congres was de 17e Europese Conferentie over Psychosomatisch onder­zoek, dat ik al een aantal malen eerder had bijgewoond en van welker internationaal aanbevelingscomité ik deel uit maak. O p deze serie congressen is de relatie tussen geestelijke en lichamelijke gezondheid en hun wederzijdse beïnvloeding het hoofd­thema. Hier werd eveneens een middagzit­t ing van een werkgroep gewijd aan de gevolgen van traumatische levenservaring. Ik heb het genoegen gehad deze zitting te mogen voorzit ten en er zelf een voordracht te houden over een aantal aspecten van de lichamelijke klachten bij oorlogsoverleven­den. O o k op dit congres bleek hiervoor een levendige belangstelling te bestaan. Tevens werd hier een besluit genomen om een internationale studiegroep op te richten om de invloed van grootschalige stress op de gezondheid in het algemeen te bestuderen. Deze werkgroep staat onder voorzitter­schap van Dr. Bohdan Wasilewski uit Polen, die ook Poolse gedelegeerde is voor de Inrernarionale Vereniging van Artsen to t het voorkomen van kernoorlog ( IPPNW) . De vrucht van deze congressen is de uitbrei­ding van contacten op internationaal niveau en grotere bekendheid van het werk, dat hier in Nederland gebeurd. Naast de weten­schappelijke plannen, die ik in de tweede ali­nea al schetste heb ik contacten gelegd met het Ministerie van Defensie en met de presi­dent van de World Veterans Federation over het opzet ten van een groot na-onderzoek met langdurige follow-up van de militairen, die deel hebben uitgemaakt van het Neder­landse Unifil-detachement in Libanon.

Goud Een grote dag was 28 augustus. Het ere­teken van verdienste in goud van de gemeente Amsterdam werd toen uitge­reikt aan Eva Furth, de welbekende secretaresse van het Nederlands Ausch­witz Comité. Burgemeester Ed van Thijn was in per­soon naar het AMC gekomen om de daar opgenomen, maar als altijd strijdbare activiste de sierlijke broche op te spel­den. Alleen kinderen en kleinkinderen woon­den de bescheiden receptie bij, een ver­diende hulde aan een even sympathieke als energieke persoonlijkheid. Dit zal zeker tot haar herstel bijdragen, nu zij inmiddels is geopereerd. Het is tevens een eer voor ons hele comité.

Burgemeester van Thijn speldt Eva Furth het gouden ereteken van de stad Amsterdam op. (Foto: Dolly Furth).

Vervolg van pag. 3

Daarnaast blijkt in de praktijk de patiënten-stroom niet kleiner te worden, maar eerder groter, zeker nu er steeds meer kinderen uit Jappenkampen en anderen, die als kind oor­logservaringen hebben ondergaan, bijko­men. Dit strookt met de voorspelling die de Projectgroep Behandeling Oorlogs en Ge-weldsgetroffenen (PBOG) onder voorzit­terschap van Prof. B.S. Polak heeft gedaan en die vervat is in het eindverslag, dat op 10 oktober aan Minister Brinkman zal worden aangeboden. Ik ben in mijn functie lid geweest van de werkgroep Gezondheids­zorg van deze projektgroep en heb dit ook gehonoreerd gezien in een officiële vermel­ding van mijn unit in het betreffende eind­verslag. Al deze ontwikkelingen tesamen doen op dit moment de gedachte rijzen, dat in de toekomst uitbreiding van de man­kracht in mijn unit met een tweede internist wenselijk zou kunnen zijn. Aan het slot van dit verslag is het misschien wel goed om vast te stellen, dat op nationaal en internationaal niveau de kennis over de late gevolgen van oorlogsgeweld gestadig blijft toenemen en dat het uitdragen hiervan in het belang is van alle slachtoffers, die er op vele plaatsen in de wereld ook nu nog steeds vallen.

W.S. de Loos

Geen vereenvoudiging De rechtszekerheid voor de oorlogsgettof-fenen is heel wat minder onaantastbaar dan voor weduwe Rost. Henk Roos sptak dit nog eens uit voor de KRO-radio op 4 okto­ber Ook aan rechtsongelijkheid tussen oude en nieuwe uitkeringsgerechtigden tilt de regering niet zwaar. Wel worden er in het wetsvoorstel vereen­voudiging en coördinatie van dc wetten voor oorlogsgetroffenen zwaardere eisen gesteld wat betreft inkomstenderving dan bij de AAW. Gezien het bijzondere karakter van de W U V zou men het omgekeerde verwachten. Onduidelijk is wat er gebeurt met de 6 5 -plussers, wat de meeste uitkeringsgerech­tigde aanvragers zijn. En wat gebeurt et met de 20% die in het buitenland woont? De vergoeding en tegemoetkomingen in de W U V berusten op de bijzondere solidari-teitsplicht van het Nederlandse volk jegens de vervolgden. In het wetsvoorstel wordt het beginsel van integrale vergoeding van medische kosten losgelaten. Drie soorten regels maken toe­passing van de W U V veel ingewikkelder. Het werkt niet snel, niet doorzichtig en niet cliënt-vriendelijk.

Nieuwe vertragingen door de voorgestelde wet zijn te verwachten.

Lin Jaldati Een berichtje in de pers: de Nederlandse zangeres Lin Jaldati is, 75 jaar oud, in Oost-Berlijn gestorven. Velen van ons hebben Lientje Brilleslij-per gekend. Z i j wist als jong meisje een dansopleiding te krijgen, een zeldzaam­heid in die dagen, zeker voor een kind uit de arme Jodenbuurt. Z i j ging ook zingen, legde zich vooral toe op het Jiddisje lied en trad al gauw op samen met de Duitse antifascistische vluchteling Eberhard Rebling, pianist en musicoloog. Een halve eeuw lang vormden zij een voor­beeldig en onafscheidelijk paar, in het leven en in de kunst. Verzet en duister verraad brachten in de oorlog Lientje naar Auschwitz en daarop naar Bergen-Belsen. In 1 9 4 8 vestigde het jonge gezin zich in Oost-Berlijn, dat uit­gangspunt werd van een succesrijke car­rière. Beide dochters wijden zich ook aan muziek en toneel: Amsterdam was in 1986 ook getuige van een familie­optreden en gul applaus. In kinderen, kleinkinderen en plaatopna­men leeft Lin Jaldati voort. Een slin­kende, maar trouwe vriendenkring be­houdt de herinnering aan Lientje Rebling.

E.T.

Welzijn of niet-zijn

Veertig jaar bestaat J M W , het Joods Maat­schappelijk Werk. Veertig jaar - voor ons een begrip, zwaar van betekenis en niet alleen in bijbelse zin. Veertig jaar in de woes­tijn na een tocht door de hel, waar de mees­ten van de onzen verloren gingen. J M W omvat tegenwoordig - met uitzonde­ring van religieuze zaken en onderwijs - alle activiteiten op Joods gebied, van niet-materièle hulp to t babbelgroepjes, zowel voor jongeren als hoogbejaarden. He t bekendst is J M W in onze kring door de W U V : het is een officieel uitvoeringsorgaan voor deze wet.

Uiteraard vaagde de Sjoah, de grote vernie­tiging, niet alleen vier-vijfde van de J o d e n van Nederland weg, maar ook hun talrijke en fijnvertakte organisaties. De resten of nieuwe stekjes zijn vanaf 1948 onder één koepel gebracht en dat is J M W . Een zeer druk bezocht symposium in het Tropeninst i tuut te Amsterdam bezegelde de veertig jaar door een toespraak van minister Brinkman, die de jubilaris aan het algemene maatschappelijk werk hier te lande ten voorbeeld stelde. Een voorbeeld voor de verantwoordelijke samenleving. (?) Drie inleidingen hoorde men. Van oud­voorzitter dr. M. Goudeket , van dr. Rober t Cohen van de universiteit Haifa en van dr. I. Lipschits, hoogleraar te Groningen. Elke inleiding werd gevolgd door discussie met een forum van wisselende samenstelling, steeds onder de ver t rouwde, levendige en spitse leiding van J o o p van Thijn. J M W 2 0 0 0 , Welzijn of niet-zijn, zo werd het onderwerp aangeduid. Natuurlijk was het uitgangspunt het Joodse begrip 'tsedaka', dat eigenlijk rechtvaardigheid betekent, maar meer omvat, ook liefdadigheid. Ook de plicht voor wie iets kan bijdragen om dat dan te doen en dus het recht van wie dit nodig heeft die steun te ontvangen. Een en ander toegelicht met een van de vermaarde sjnorrer-moppen. In een schitterend gedo­cumenteerd betoog (ondanks veelal ontbre­kende exacte cijfers) schetste Rober t Cohen toch een somber beeld van her getal der Joden in Nederland voor de rest van de eeuw en daarna. Prof. Lipschits, zelf een pupil van een bonte groep fondsen en aan­verwante instellingen, bood een treffende uiteenzett ing over de Nederlandse J o d e n en de Joodse wereld. Zowel het bestaan van de Joodse identiteit als de houding tegenover Israël werden belicht van uit een sterk per­soonlijke visie.

Terecht gewaagde directrice Wilma Stein aan het eind met veel boeketten van een geslaagd symposium.

E.T.

Deze steen werd op 20 mei j.l. door Vluchtelingen Werk, een overkoepelend orgaan voor hulp aan huidige vluchtelingen, aangeboden aan het gemeentebestuur van Dinxperlo. In deze dicht bij de Duits grens gelegen plaats in de Achterhoek werd in de dertiger /aren veel hulp geboden aan mensen die voor de Hitlerterreur moesten vluchten.

Secretariaat NAC

Wegens haar ziekte en verblijf in het ziekenhuis kan Eva Furth het secre-rariaat niet voeren. Men wordt drin­gend verzocht geen post voor het Ned . Auschwitz Comité naar Die­men te sturen en ook niet te telefoneren. Alle brieven, drukwerk etc, voor het comité wik u wel sturen naar het voorlopig secretariaat:

Suzet Valkhoff Wibautstraat 3 1 a 1091 G H Amsterdam tel. 020-6686307

Wij vertrouwen dat u hiervan goede nota neemt. Dank u!

N A C

Getrouwde vrouw en W U V

Pas eind 1978, zes jaar te laat, heeft de Nederlandse regering gehoor gegeven aan het voorschrift van de Europese gemeen­schap en de achterstelling van de gehuwde vrouw bij de W U V opgeheven. Formeel, ja. De nieuwe wet is er nog nier, maar zal ook niet alle getrouwde vrouwen die recht kun­nen laten gelden op een uitkering die ook toekennen. Een aantal vrouwen heeft daarom geen aanvraag ingediend. Wie dat wel deed kan een uitkering ontvangen met terugwerkende kracht, d.i. vanaf 1987. Als u in aanmerking komt voor W U V en een getrouwde vrouw bent, doet u er goed aan alsnog een periodieke WUV-ui tker ing aan te vragen.

N A C

Oproep na 50 jaar

Herinneringscentrum

Het Herinneringscentrum Westerbork spreidt een grote activiteit ten toon. Sinds de aanbouw en uitbreiding zijn er weer vele tienduizenden bezoekers ontvangen, vooral veel schoolklassen. Ter gelegenheid van de bijeenkomst van donateurs van de Stichting Herinnerings­centrum Westerbotk, die destijds op last van de kampcommandant Gemmecker is ge­maakt. Verder mocht directeur D . Mulder een nauwkeurige maquet te in ontvangst nemen van het vernietigingsoord Sobibor, waar meer dan 34.000 Joden uit Neder land zijn vermoord. He t fraaie werkstuk is uitge­voerd door leerlingen van de Chr. H T S te Apeldoorn onder leiding van de heer Knol . De adjunct-directeur H. Esmeyer heeft er de s toot toe gegeven na een bezoek aan Sobibor tijdens de door het N A C georgani­seerde reis naar Auschwitz en andere kam­pen in 1986.

Een waardevol stuk is uiteraard ook het dagboek dat de heer I J . van Gelderen uit Doet inchem als ordonnans in Westerbork heeft kunnen bijhouden. N u verrijkr het de

collectie van het - alweer te klein geworden Herinneringscentrum. Toch wordt ieder opgeroepen dingen die met het kamp te maken hebben naar het gebouw in Hoogha­len te brengen of te sturen. Daar zit men overigens niet stil. Tot 1 november is er een tentoonstelling van heel persoonlijke teke­ningen van Jacques Kopinsky, als een soort therapie gemaakt. In de vakantie was een expositie gewijd aan de strip Maus van Art Spiegelman, die de Sjoa in beeld bracht. In april hebben basisscholen uit Westerbork het herinneringsteken en het nabij het kampterrein gelegen verzetsmonument ge­adopteerd. O p het terrein worden de laatste jaren onder belangstelling op 4 mei de doden herdacht. Rondleidingen over het terrein, filmvertoningen in het centrum vinden geregeld plaats. Z o ver toont men 'Een schijn van twijfel' doot Rolf Orthel . O m nieuwe schenkingen van soms onver-wachte vondsten op zolders enz. aan te moe­digen worden in de hall recente aan­winsten tentoongesteld.

Het Internationaal Auschwitz Comité heeft van zijn algemene vergadering te Auschwitz (24/26 - '90) een oproep doen uitgaan, nu de 'Reichskristallnacht' vijftig jaar achter ons ligt. 'De brandende synagoges hebben onthuld wat de rassenpolitiek van Hitler was: bran­den, roof en misdrijven hadden in die tragi­sche nacht op gro te schaal plaats. Er bleken honderd Joodse personen op straat te zijn doodgeslagen, tienduizend werden gedeporteerd naar concentratie­kampen en overal werd er gemarteld en mishandeld.

Deze racistische razernij vormt de eerste etappe van dc politiek van gemoeide die uit­liep op de helse uitbarsting in de gaskamers van Auschwitz. Denkend aan de miljoenen nazi-slachtoffers zijn wij verontrust door de huidige drei­gende gevaren: de mensheid loopt gevaar zichzelf te vernietigen. Nieuwe hoop rijst door de vernietiging van de raketten voor de middellange afstand. Anderzijds stellen wij vast dat bijna een halve eeuw na de val van het nazi-systeem rassenhaat en in het bijzonder antisemitisme opkomen evenals vreemdelingenhaat overal waar fascistische of neo-nazibewegingen herleven.

Wij herinnneren daarom aan de boodschap van alle gedeporteerden in het voorjaar van 1945: ' N o o i t meer fascisme, noo i t meer oor log! '

Terug uit Polen

Van 5 tot 10 oktober heeft een groep van 87 personen van wijd en zijd, uit alle kringen en generaties een bezoek gebracht aan verschil­lende kampen in Polen.

De reis was georganiseerd door het Neder ­landse Auschwitz Comité met hulp van het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum. Onderwijsmensen, journalisten, functiona­rissen in het openbare leven en vele jonge mensen van de tweede generatie behoorden tot de deelnemers. De leiding berust te bij voorzitster Annie Fels-Kupferschmidt.

Auschwitz-Birkenau, Sobibor, Treblinka en Majdanek, alle destijds bestemd voor de Endlösung, werden bezocht. Deze bezoeken hebben op iedereen diepe indruk gemaakt. Unaniem vond men de verzorging van ver­voer en verblijf door de L O T (luchtvaart) en het reisbureau Orbis voortreffelijk. Er zijn al aanvragen binnen voor een volgende reis. Wie weet.

Tentoonstelling Mauthausen

Vanaf 2 november tot en met 19 december 1988 zal in her Anna Frank Huis aan de Prin­sengracht 263 een fototentoonstell ing be­treffende het voormalig concentratiekamp Mauthausen te zien zijn. De foto's zijn gemaakt tijdens een reis die de vriendenkring Mauthausen in april 1988 heeft georganiseerd. In de expositie wordt geprobeerd d.m.v. recent fotomateriaal een beeld te geven van het concentratiekamp Mauthausen; hoe het was en hoe het is. Tevens wordt aandacht bsteed aan de tot­standkoming van het Nederlands monu­ment in Mauthausen.

Een van de meer dan 1600 Nederlandse slachtoffers die in dit kamp gevallen zijn, was Peter van Pels. Als onderduiker in het Achterhuis is hij in Anne Frank's dagboek bekend geworden onder de naam Peter van Daan.

OREGANUM

Uit de Hor tus Botanicus. Kor t na het tot stand komen van de Gro te en de Portugese Synagoge werd achter de laatste de Hor tus Botanicus aangelegd, alles te Amsterdam. Van meet af aan legde men zich toe op het kweken van geurige kruiden. Van de wilde marjolein worden al eeuwen dergelijke teke­ningen gemaakt.