Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

32

description

3> Tak Deze advertentie is geplaatst door SPECIAAL SCHOENEN Bilderdijkstraat 69 1053 KM Amsterdam-W. tel. 124193-129465 ' In het Apollo Hotel, luxe 5-sterrenhotel waar je best zomaar eens gezellig een glaasje kunt gebruiken of een heerlijk hapje eten m een steeds uitstekende ambiance Metz'n tweetjes of met een hele bruiloft of partij Waarom eigenlijk niet 9 Nu alvast van harte welkom' Hotels Apollolaan 2, 735922 Kom eens praten met Uw Piedro-dealer: thfj apollo hotel amsterdam

Transcript of Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Page 1: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari
Page 2: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Deze advertentie is geplaatst door

V R O O M & D R E E S M A N N

Gezellig drinken en voortreffelijk eten aan het water..

In het Apo l lo Hote l , luxe 5-s ter renhote l waar je best zomaar eens geze l l ig een g laas je kunt geb ru i ken of een heer l i jk hap je eten m een s teeds u i t s tekende amb iance M e t z ' n tweet jes of met een hele brui lof t of par t i j W a a r o m e igen l i j k n i e t 9 Nu alvast van har te w e l k o m '

Q "O O

t h f j a p o l l o h o t e l a m s t e r d a m

Hotels Apo l l o l aan 2, 735922 3>

knikvoetjes . . . d a n p i e d r o

k o r r e k t i e schoenen

Kom eens praten met Uw Piedro-dealer:

Tak SPECIAAL SCHOENEN Bilderdijkstraat 69 1053 KM Amsterdam-W. tel. 124193-129465 '

Page 3: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

nederlands auschwitz c o m i t é

HERDENKINGSNUMMER

Oplaag: 25.000exemplaren

25e jaargang nr. 1 januari 1981

Secr E Furth, Diemerkade 43, 1111 AC Diemen, tel 020-905310 Bankrek AMRO BANK, bijk van Baerlestr 58, 1071 BA Amster­dam, spaarrek 40 01 75 088 Gem giro 4875500, postgiro 293087 t n.v NAC Redaktie E Tas, Amsteldi)k 23, tel 020-795716, 1074 HS Amster­dam Administratie krant D v Geens, Renkumhof 50, 1106 JB Amster­dam, tel 020-972869

WAAROM WIJ DIT DOEN

Moet dat nog maar steeds, een herdenk ings­n u m m e r en op 25 januar i een herdenk ing van d o o d en l i jden waar al 36 jaar ge leden een eind aan kwam? Maar was dat we l een e i n d e 7 Wa t gebeur t er i m m e r s met de k inde­ren van Cambod ja , in Zuid-Afr ika en met de Indianen? En is het M idden-Oos ten , waar na de Tweede Were ldoo r l og en de u i t roe i ing van zes m i l j oen Joden de staat Israël ont­s tond , niet zoiets als een ol ier i jke vulkaan? Het is a l lemaal waar en nog veel m e e r o o k Er w o r d e n hakenkru isen ve rhande ld op het Wa te r l oop le in , Hit iers fo to hangt in een Ant­w e r p s café; de V ik ing jeugd verspre id t schendschnf ten en wer f t leden. Processen w e g e n s m o o r d op honderddu izenden in er­kende doodsfabr ieken w o r d e n gevoerd als go ld het w a t ruwe zakkenrol lers en de moor ­denaars w o r d e n vr i jgesproken 'wegens ge­brek aan bewi js ' . Hit iers b loedrechters, moordenaars in toga , bereikten zelfs nooi t de bek laagdenbank In Neder land klaagt mr. de Beaufort , nog geen twee jaar belast met opspor ing en ver­vo lg i ng van oo r l ogsmisdaden op Neder­lands g rondgeb ied , dat w i j te laat met die ve rvo lg ing zijn begonnen . Ook h i e r o u d , nog steeds b randend zeer. T rouwens , er w o r d e n nog vandaag n ie t -Joodverk lar ingen ver­strekt. Intussen laait o m ons heen gewe ld op. A a n ­s lagen in A n t w e r p e n , in Bo logna, Munchen en Parijs op k inderen en andere onschu ld i -gen N o g veel g ro ter gewe ld dre ig t : een kernoor­log, die het voor tbes taan van de gehele menshe id in gevaar brengt . Het gevaar van de escalatie van kernraket ten w o r d t ook ge­constateerd doo r beroepsmi l i ta i ren als ge­neraal von Meyen fe ld t en de Westdu i tse (op non-act ief gestelde) generaa l -majoor Basti-an. De menshe id , dat is prakt isch van ons uit ge­z ien: de j eugd . Wan t w i e in de oor log 'e rb i j '

w a r e n v o r m e n nog slechts een kleine fract ie van het m e n s d o m . W a a r o m w i j , als een spl intert je van die frac­t ie, toch di t herdenk ingsb lad in g ro te op laag verspre iden? Als een geschreven m o n u ­ment? Was het maar waar. Een blik o m ons heen is vo ldoende : het vee lkopp ig beest van fasc isme, rassenwaan, terreur bl i jkt niet d o o d en begraven, m a a r t o o n t n ieuwe, lugu­bere levenstekens En met hoe we in ig oude­re mensen en zeker over levenden w i j ook zi jn, dan moe ten w i j reageren Gelukkig ver­re van al leen Al in de Veren igde Naties zijn rac isme en neo- fasc isme aan de orde Het posi t ieve s tandpun t van de Raad van Europa (met na­m e het Europese par lement) leest u h ierach­ter, met de i ns temming van de over levenden van toen , zoals w i j , uit geheel Europa. Het an­t i semi t i sme w o r d t hier behande ld door mensen van twee generat ies, twee were ld ­delen en twee godsd iens ten N ie t temin — j u i s t de gevaren die weer voo r de mens en voor kleine g roepen mensen op­d o e m e n m o g e n en hoeven ons n ie t te leiden tot zg. doemdenken . M e n w o r d t n.l ook be­wuster . We l w o r d t in al lerlei v o r m e n de 'Auschwi tz -Luge ' geco lpor teerd ('er wa ren geen gaskamers ' ) in eerste instant ie, maar niet a l leen, bij onze Oosterburen in de Bondsrepubl iek. Maar daar is ook de f i lm 'Der gelbe Stern ' gemaakt , een nuchtere en des te verschr ikkel i jker repor tage van de Jo­denvervo lg ing met gebru ik van het authen­t ieke mater iaal . De Duitse theo loge Dorothee Sol le heeft voo r de Neder landse tv laten horen hoezeer zij ju ist als Duitse en theo loge de nazi-mis­daad en het vergoel i jken daarvan , zowel als mi l i ta r i sme en ke rnbewapen ing in e igen land afwi js t In West-Ber l i jn spannen jonge lu i zich in de Ak t ion Suhnezeichen met ha r t ve rwa rmend en thous iasme en inzicht in o m iets goed te

maken van wa t hun ouders en g roo toude rs hebben aangericht. De coöperat ie Longo Ma i , heeft o m. de alte Kameraden in Kar in th ië aan de kaak geste ld Haar. cabaretgroep 'Comedia M u n d i ' , met Duitse en Oostenr i jkse j onge kunstenaars als gangmakers , brengt een plaat met ant i ­fascist ische l iederen en een u i ts tekend caba­re tp rog ramma uit, ook soms hier te zien. De gro te bonden van het Westdu i tse vakver­b o n d , de DGB, hebben zich alle tegen het neo-nazisme u i tgesproken, wa t natuur l i jk een massale ui tspraak betekent Het (off i­cieel toegestane 1 ) congres van de neo-nazi-NPD riep in de Beierse stad A u g s b u r g 12 a 15 000 meest j onge tegen-demons t ran ten op de been. Last not least onze Zupfge igenhanse l . U zag al hun aff iche en v ind t meer over hen op p. 5. zij zijn het z ingende en k l inkende bewi js dat Duitse j eugd anders kan en w i l dan t i jdens Auschwi tz Om d i t A u s c h w i t z i s v a n d a a g een were ld in beweg ing , een were ld waar dre i ­g ing van vern ie t ig ing niet is bezworen Maar tegen vern ie t ig ing v o r m t zich een macht , u i teraard voornamel i j k van jongere genera­t ies. Wat doen w i j die uit Auschw i t z te rugkeerden en die er hun d ierbaren ver loren in deze t i jd? Wi j geven dit blad uit, vo l her inner ingen aan het onvoors te lbare dat w i j hebben meege­maakt , maar ook met verwi jz ing naar wa t ons al len te doen staat. O m d a t w i j het fascis­m e in zijn ware gedaante hebben o n d e r v o n ­den , voelen w i j ons verp l ich t te schr i jven en te spreken, nog steeds en missch ien meer dan ooi t . Daa rom leggen w i j niet al leen onze lo tgeno­ten , maar ook t iendu izenden k le ink inderen dit n u m m e r voor . Laten zij zelf oorde len en ernaar handelen

Omslag: affiche voor de plaat 'ch hob gehert sogn 'van de Zupfgeigenhansel

Page 4: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

STARHOUSE B.V. Imitatie-bontmantels uit voorraad

CONFECTIECENTRUM 3.05.10 —R. Lobatto

Kon. Wilhelmmaplein 29 Tel 020- 17 98 58

HERGO

Beethovenstraat 49 Maasstraat 53

Buitenveldertselaan 40 Pretoriusstraat 53

Uw adres voor 1e klas VLEES EN VLEESWAREN

Speciaal aanbevolen: OSSE K O O K W O R S T

Tel. 71 3098

KONINKLIJKE EMBALLAGE

INDUSTRIE

VAN LEER B.V,

AMSTERDAMSEWEG 206 1182 HL AMSTELVEEN TELEFOON 020-5402911

BOEKHANDEL JOACHIMSTHAL Europaplein 85 —Tel. 020 - 640017

1078 GZ Amsterdam

Onze specialiteit JUDAICA

Tallith — Tallith-zakken — Mezoezot Machsoriem — Choemasjiem —Tefilien

Boetiek Tric mode voor jonge mensen

Kinkerstraat 111 Amsterdam

Telefoon 18 62 03

Aangeboden door

G. A. K. O. Groep Mister

Page 5: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

U KOMT TOCH OOK?

25 JANUARI: AUSCHWITZ

HERDENKING 1981 Zondag 25 januari is de dag van de Auschwitz-herdenking 1981.

12.00 uur De eigenlijke herdenking vindt plaats bij het spiegelmonument 'Nooit meer Auschwitz' van Jan Wolkers op de Nieuwe Oosterbegraafplaats, Amsterdam, waar bloemen worden gelegd. Burgemeester W. Polak zal een kort woord spreken. Verzamelen bij ingang Kruislaan (tramlijn 9, bus 8). Na afloop staat er een bus klaar naar de RAI.

13.30 uur De deuren van het RAI-restaurant, Europaplein, gaan open voor de reünie. Wij gaan aan de lunch, ons weer aangeboden door het gemeentebestuur van Amsterdam, uiter­aard tot onze grote voldoening. Er is alle gelegenheid elkaar te treffen voor een gezellig praatje.

Na de lunch volgt het optreden, voor het eerst in Nederland, van de Zupfeigenhansel.

IK HEB HOREN ZEGGEN... Deze jonge Duitse musici — het is een zangduet met een violist en een bassist die begeleiden — legt zich toe op volksmuziek. Bijzonder veel werk en diepgaande studie hebben zij gemaakt van Jiddisje liederen. Op een grammofoonplaat 'Ch hob gehert sogn' (ik heb horen zeggen...) zijn er daar elf van opgenomen. Soms zijn deze liederen van oudere datum, de makers zijn onbekend. Andere zijn geschreven door dichters en zangers die tussen 1848 en 1920 zijn geboren. De inhoud is zeer afwisselend. Naast leed staat liefde, naast onderdrukking verzet, vreugde naast rouw, moed naast wanhoop. Deze liederen zijn meer dan de spiegel van narigheid, zij zijn daarenboven middel tot zelfexpressie en uitdrukking van 'en toch'. Zo kan men het Thomas Friz en Erich Schmeckenbecher horen zeggen. De Zupfeigenhansel hebben er welbe­wust voor gekozen om het cultuurgoed van de vele Oosteuropese Joden, die door de nazibenden zijn uitge­roeid, weer op te zoeken te bewaren. Het is een eerbewijs aan hen die er niet meer zijn, een hoopvol teken voor de toekomst. De Zupfgeigenhansel zijn zeer vereerd met onze uitnodiging. Wij zijn ertrots op dat wij hen aan het Nederland­se publiek, aan onze vrienden, mogen voorstellen. Aan onze andere vrienden, want zij horen erbij.

Bestel kaarten voor de reünie met lunch bij het secretariaat van het NAC, mevr. E. Furth, Diemerkade 43,1111 AC Diemen, tel. 020-905310. Kaarten zijn kosteloos verkrijgbaar zolang de voorraad strekt.

Page 6: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Ontdek zelf eens watdeHema voor u betekent

H E M A

Verkrijgbaar bij boekhandel Pegasus

De waarheid in de oorlog — een bundeling van illegale nummers uit de jaren '40-'45 304 pagina's in facsimile — een uitvoerige inleiding — ge­ven een unieken indrukwekkend beeld van de strijd tegen de fascistische bezetters.

paperback ƒ 45,—

Theun de Vries: Februari De monumentale roman over de Februaristaking 1941. 1280 blz., in drie delen, 4e druk gebonden ƒ 90,— Theun de Vries: Het wolfsgetij — of een leven van liefde Herdruk van de befaamde roman over bezetting en colla­boratie. gebonden ƒ 35,—

Uitgeverij en boekhandel PEGASUS Leidsestraat 25, Amsterdam. Tel. 231138 Hoogstraat 143, Rotterdam. Tel. 125322

DO RIT AS BOETIEK Kinkerstraat 178

Gespecialiseerd in: Bijouteriën — Haarmode en Toiletartikelen

Knip deze advertentie uit: 10% korting op al onze artikelen

L. DE VRIES & CO.

Beurs voor de diamanthandel

Groothandel in

• * JUWELEN

SIERADEN

Nieuwe Achtergracht 36 — Amsterdam Telefoon 020 - 22 56 80

T E I D E M B . V .

Import beenbekleding voor dames-heren

en kinderen PRODUCTIEWEG 52

TEL. 071 -899245 ZOETERWOUDE - RIJNDIJK

BONEWIT IS EN BLJFT DÉ HORLOGER-JUWELIER V A N A M S T E R D A M AL BIJNA 50 JAAR!

DOOR EIGEN IMPORT V A N UURWERKEN EN JUWELEN V A A K

60% GOEDKOPER

ALBERT CUYPSTRAAT 166 "TEL. 79 09 78

Meubel- en Tapijthuis

VAN DER BIJL

VanWoustraat 4 en 6 Telefoon 737165

Amsterdam

Page 7: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Tegen fascisme, racisme en antisemitisme

Zo zag het J D Meyerplein er op zondagmorgen 14 december 1980 vóór de demonstratie uit. Een bewijs te meer hoe nodig is, juist nu, ons tegen het fascisme te weren.

Wel vijftienduizend mensen, daartoe opge­roepen door 86 organisaties, hebben op 14 december in de straten van Amsterdam ge­demonstreerd en daarna de Jaap Edenhal meer dan gevuld: tegen fascisme, racisme en antisemitisme. Hoe bitter nodig dit blijkt, toont bijgaande foto: in alle vroegte hebben onverlaten die zondagmorgen het voetstuk van de Dokwerker besmeurd. Met een ha­kenkruis. De fotograaf heeft het vastgelegd voordat functionarissen van de gemeente deze schennis hadden verwijderd Met te meer recht hebben duizenden, vooral jonge mensen ervan getuigd dat de schen-ners geen kans meer mogen krijgen. In de hal spraken, behalve de secretaresse van het Nederlands Auschwitz Comité, Jo­han Bosma uit de kring van jeugdorganisa­ties, Hugo Kooks namens Surmamers en An-tillianen, de Marokkaan Mohamed Rabbae en Rob Pistor voor de homofielen-bewe­ging. Rabbijn Awraham Soetendorp, als spreker uit Joodse kring nep in gloedvolle woorden op om nooit en nergens welke groep mensen ook, of het zigeuners zijn of Joden, Surinamers of Marokkanen op ras-, godsdienst- of sexuele gronden te discrimi­neren 'De strijd tegen fascisme, racisme en antisemitisme is het cementvan onze saam­horigheid en onze solidariteit', zei hij Er werd tenslotte een Appèl aan de leden van de Tweede Kamer voorgelezen en aan het zestal aanwezige Amsterdamse Kamerle­den aangeboden. Het Appèl verzoekt drin­gend alle initiatieven te nemen voor een doeltreffende bestrijding van fascisme, ra­cisme en antisemitisme, door aan te dringen op verscherpte toepassing van het wettelijk verbod op rassendiscriminatie; door ver­scherping van de wetgeving, waar deze te­kortschiet; door verwijdering van discrimi­nerende bepalingen uit het vreemdelingen­recht;

door strafbaarstelling van discriminatie van mensen met homosexuele voorkeuren, door aan te dringen op ontbinding van fas­cistische groeperingen, die stelselmatig ras­sen- en vreemdelingenhaat prediken De Amsterdamse demonstratie heeft in het hele land weerklank gevonden en krijgt ook in vele plaatsen een vervolg. Tot in Amerika toe is de manifestatie van Amsterdams be­volking bekend geworden

En elders

Het kwaad woedt, zoals bekend, zowel bin­nen als buiten de grens. In Frankrijk zijn er na de bom in de rue Copernic nog weer nieuwe aanslagen geweest. Daar heeft ook de be­ruchte Faurisson weer een boek gepleegd ter 'revisie' van de geschiedenis1 er zouden geen gaskamers in Auschwitz, Sobibor en Majdanek zijn geweest, want er zijn geen ge­tuigen die de vergassing hebben naverteld. Alleen crematoria hebben bestaan Een be­roemde Amerikaanse geleerde, N Choms-ky, heeft zich ertoe geleend een voorwoord voor dit schendstukte schrijven in naam van

de vrijheid van drukpers en daarmee de Auschwitz-Luge ondersteund. Verder zou Faurisson geen antisemiet zijn' Maar intussen rakelt hij de nazi-propaganda van vlak na 1945. Toen heetten de doden­kampen een bedenksel van de Joden en had Hitier noch Himmler de Joden zg. een haar gekrenkt In het Anne Frankhuis laat een (helaas actu­ele) tentoonstelling zien dat de kreet er wa­ren geen gaskamers' en de bewering dat Het Achterhuis, Anne's dagboek, een vervalsing zou zijn, het handelsmerk van oud en nieuw nazigespuis is Het zijn de parolen van het neo-nazisme. Dubbel goed dat er in Amster­dam is gereageerd. Het mag er niet bij blij­ven. Het hakenkruis aan de voet van de dok­werker zij ons een teken.

Rede van Eva Furth

Op de grote demonstratie tegen fascisme, racisme en antisemitisme te Amsterdam op 14 december sprak ook Eva Furth, de se­cretaresse van het Nederlands Auschwitz-Comité Hier volgt haar rede in de Jaap Edenhal

Dames en heren, lieve vrienden, Koningin Wilhelmina gaf de stad Amster­

dam het devies: Heldhaftig-Vastberaden-Barmhartig. Het werd gegeven voor het moedige gedrag van de Amsterdammers tijdens de bezetting en de strijd tegen de vervolging van Joodse stadsgenoten. Van vervolging en verzet zal ik proberen u iets, in kort tijdsbestek, te vertellen. Toen op 10 mei 1940 de Duitse legers ons land binnenvielen wist bijna iedereen dat er voor ons land zware tijden zouden aanbre­ken. Vooral de Joden waren bang en menig­een wachtte de toekomst niet af en pleegde, soms met het hele gezin zelfmoord. Al vroeg begon men zich tegen de bezetterte weren en het allereerste verzetsblad ver­scheen reeds op 14 mei. Zij die het uitgaven noemden zich 'De Geuzen'. Deze groep werd al spoedig opgerold, van hen werden enkele gefusilleerd en samen met de later gearres­teerde februaristakers vormden zij de '18 do den' waar Jan Campert zijn beroemd, ont­roerend gedicht over schreef. Naarmate de bezetting langer duurde wer­den de maatregelen en verordeningen tegen de bevolking steeds scherper Vooral de Jo­den moesten het ontgelden In opdracht van deSS terroriseerden NSB-ers Joodse winke­liers, martkooplieden en zakenlieden. Jood­se jongens vochten zij aan zij met hun niet-

f vervolg pag. 21)

Page 8: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

%ohn Rettich b.v Suède- en Nappakleding

Privé: Zacharias Jansestraat 17 hs Amsterdam-Watergraafsmeer Telefoon 020 - 351035

Showroom: Confectie Centrum, 3e toren, Beg. grond Kon. Wilhelminaplein 29, Amsterdam-W.

Telefoon 0 2 0 - 174364

KELTUM PLEET

GOUD & ZILVER

UURWERKEN

OPTIEK

Vaal Gr T)rukker MAASSTRAAT 33 - AMSTERDAM - TELEFOON 793388

/\ DRUKKERIJ j K D E

NOORDSTER B.V. Dir. H. Van Heuvelen

Voor al uw drukwerk Handels Kan toor Reklame Famil ie

' S i n d s 1905

A m s t e r d a m - O . Scho l lenbrugs t raa t 22 Te le foon 020-65 52 01

Atheneum Boekhandel een tuin in de wildernis

N I E U W S C E N T R U M

Atheneum boekhandel

Spu i 14-16, A m s t e r d a m , te le foon 0 2 0 - 2 3 39 33 /22 6 2 '

MODALET voor Europese mode

1. de Vries B.V. Enorme kollektie in Kalverstraat 3-5 dames en heren lammy jacks bij de Dam, en vachtjassen. tel. 266258-237634. Altijd aanbiedingen in

bont, dames mantels. japonnen, e t c , etc.

IJeklantblijft "Kalief

bij Con&Verdonck C o n & V e r d o n c k heeft een u i t s t e k e n d e n a a m h o o g te h o u d e n in de Pe rz i sche t a p i j t e n w e r e l d D a a r o m , wat er o o k gebeur t , de k lant b l i j f t ka l ie f En na tuu r l i j k d o e n WIJ er- a l le m o e i t e voo r o m u g o e d te a d v i s e r e n Hoevee l p e r z e n wi l t u z i e n ? T ien , t w i n t i g , v i j f t i n? C o n & V e r d o n c k z iet u g r a a g k o m e n .

A m s t e r d a m - D e n H a a g -R o t t e r d a m - A r n h e m -

E i n d h o v e n

Page 9: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Raad van Europa tegen neo-nazisme

De noodzaak het weer opduiken te bestrij­den van de fascistische propaganda en zijn racistische kanten vormt de inhoud van re­solutie 743 van de Raad van Europa. Deze re­solutie is na een uiteenzetting van de Luxem­burgse afgevaardigde Robert Krieps, zelf eens een gevangene in Hitiers kampen, door het parlement van de Raad van Europa op 1 oktober 1980 aangenomen met 31 tegen 0 stemmen en 1 onthouding. Hieronder de tekst.

Het par lement bevest igt zijn gehechthe id aan de beginselen van democra t ie en m e n ­senrechten, de g ronds lagen van de Raad van Europa; is ernst ig bezorgd over het ver­sch i jnen in versche iden l idstaten van een heft ige p ropaganda ter rehabi l i ter ing van de fascist ische theor ieën en hun racistische aspecten: her inner t aan de aanbevel ing uit 1966 en de resolut ie van de raad van min is ters over te nemen maat rege len tegen oph i ts ing to t ras­senhaat, nat ionale en godsd iensthaat , veroordee l t de recente aanslagen die des te weerz inwekkender zi jn, omda t zij zijn ge­p leegd tegen onschu ld ige men ig ten , J o o d ­se k inderen, bu i ten landse arbeiders en v luch te l i ngen ' veroordee l t me t de meeste kracht deze pro­paganda, die met veel lawaai w o r d t te baat g e n o m e n door ext remis t ische groepen en in een a tmosfeer van economische en sociale onrus t gehoor v ind t bij bepaalde delen van de bevo lk ing en zelfs op subt ie lere wi jze vas­

te voet t racht te kr i jgen in de ideo log ie van s o m m i g e pol i t ieke part i jen me t g ro te aan­hang . Het par lement her inner t aan Aanbeve l i ng 453 (1966) aangaande maat rege len tegen rassenhaat, nat ionale en godsd iensthaat , waa r in het de raad van min is ters vraagt de l id- reger ingen te verzoeken een doel t re f fen­de we tgev ing to t s tand te brengen tegen op­hi ts ing tot rassenhaat, nat ionale en gods­diensthaat en tot gewe ld of, als zulk een wet ­gev ing al bestaat, de toepass ing en doeltref­fendhe id daarvan o p n i e u w te bezien in het l icht van de hu id ige oms tand igheden en o m bovend ien alle maat rege len b innen hun ver­m o g e n te nemen opda t deze we t ten strikt w o r d e n u i tgevoerd De vergader ing vest ig t de aandacht van de journa l is ten en van degenen die verant­woorde l i j k zijn voor de massa-media op hun ve ran twoorde l i j khe id inzake de verb re id ing in de openbare men i ng van in fo rmat ie die racist ische en el i taire reacties in de hand werk t . Het par lement pn js tz ich gelukkig met de conferent ie over in to lerant ie in Europa door het Europese j eugdcen t rum van de Raad van Europa te St raatsburg (9-11 de­cember 1980)en met het belang dat de Raad voo r Cul turele Samenwerk ing hecht aan de voorbere id ing van de leer l ingen van het voor tgezet onderw i j s op het leven in een de­mocrat ische samen lev ing .

Z IJ verzoekt reger ingen en par lementen van de l id-staten o m :

a) maat rege len te nemen o m het kwaad bij de wor te l aan te vat ten doo r al len toegang te verschaf fen tot de rechtspraak, het recht op arbe id , cu l tuur en onderw i j s , waa r in me t na­me een behoor l i jke plaats d ient i n g e r u i m d voor het onderw i js in de m o d e r n e geschie­denis tene inde de j ongeren beter voo r te be­reiden op de u i t b o u w van de democra t i e b) we t ten aan te nemen — als die nog niet bestaan — o m door rac isme en v reemde l i n ­genhaat ingegeven daden tegen te gaan , overeenkomst ig de Convent ie van de VN (4-1-1969) en de resolut ie van de raad van m i ­nister (31-10-1968) over het ve rb ieden van d iscr iminat ie wegens ras, nat ional i te i t en godsd ienst

Het par lement roept de raad van min is ters op bij de reger ingen van l id-staten e rop aan te d r ingen o m meer doe lger ich te maat rege­len te nemen o m de centra van fascist isch en nazi gewroe t en o m de vr i je , democra t i ­sche inste l l ingen te beschermen tegen ge­we lddaden die meerma len tot m a s s a m o o r d zijn u i tgegroe id . De raad van min is ters w o r d t verzocht o m te zorgen dat in hun respect ievel i jke landen de Europese convent ie op de onver jaarbaar-heid van misdaden tegen de mensel i j khe id en oo r logsmisdaden w o r d t getekend en gerat i f iceerd. Deze m isdaden m o g e n niet ongestraf t b l i jven en er moe t beter w o r d e n samengewerk t o m hen die deze zware mis­daden hebben bedreven te ve rvo lgen — zo­als staat in de aanbevel ing van 2-2-1979.

BRIEF AAN DE RAAD VAN EUROPA Het Internationale 'Initiatief van Verzets- en Vervolgingsslachtoffers', dat een honderd­tal organisaties uit geheel Europa, ook het Nederlands Auschwitz Comité groepeert, heeft de beide vergaderingen van de Raad van Europa de volgende brief gestuurd:

Het weer o p k o m e n van fascist ische, nazi- en neo-nazi-act iv i te i ten heeft de nat ionale en in ternat ionale ve rbonden van verzetsmen­sen, gedepor teerden en slachtoffers van na­z isme en fasc isme ertoe gebracht hun pog in ­gen o m daar een e ind aan te maken te ver­en igen. Op 11 jun i 1977 hebben zij de Oproep van Brussel doen u i tgaan. Op 4 november 1978 besloten zij te L u x e m b u r g o m hun gemeen­schappel i jke actie te bet i te len als ' Internat io­naal Init iatief van verzetsmensen en slacht­offers van nazisme en fasc isme' .

Meer dan honderd van deze organisat ies uit 18 landen hebben dee lgenomen aan d e g r o -te demonst ra t ies van Keulen op 22 apri l 1978 en Straatsburg op 21 apri l 1979 en daarna aan de Internat ionale Conferent ie te Luik op 29 maar t 1980.

De doele inden van onze gemeenschappe l i j ­ke actie z i jn. — ophef f ing van de SS-bonden ; — verbod van elke nazi-activiteit en -propa­

ganda ; — vervo lg ing en veroorde l ing van al len die

veran twoorde l i j k zijn voor oo r logsmis ­daden en m isdaden tegen de mensel i jk­heid zonder aanzien des persoons.

Nu de Raad van Europa de reger ingen aan­beveelt o m te st reven naar str ikte toepass ing van de bestaande we t ten of he tu i t vaard igen

van doel t ref fende we t ten te versterken en te coörd ineren , verklaart het In ternat ionale Ini­t iat ief alle maat rege len o m de her lev ing van het fascisme s top te zetten, te onders teunen

Al heel lang wi jzen onze nat ionale en inter­nat ionale organisat ies de openbare m e n i n g ui tdrukkel i jk op het gevaar van het weer bo­v e n k o m e n van rac isme, an t i semi t i sme, v reemde l ingenhaat en nazi- fascisme De oud-verzets l ieden en over levenden uit de concent ra t iekampen zul len met gro te be­langstel l ing de actie b l i jven vo lgen van de Raad van Europa, w a a r v o o r zij van ganser harte dank zeggen.

De brief w e r d onder tekend d o o r de voorzi t ­ter van het In ternat ionale Init iatief, Edouard Barbel (Luxemburg) .

Page 10: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

D o e l e n

S c h i l l e r

A m s t e r C e n t r e

V E R K O O P V A N : B R A N D K A S T E N M U U R K L U I Z E N G E L D K I S T E N S L O T E N E T C .

GEDIPLOMEERDE

O P T I C I E N S

TELEFOON 020-166927

Wereld's grootste speciaalzaak voor

Nappa en suède kleding

Exclusieve modellen en kleuren

NIEUWENDIJK 133-143

HET DUMPPALEIS Nieuwendijk 153 - Nieuwendijk 71

AMSTERDAM

De grootste en best

gesorteerde speciaalzaak voor

vrijetijdskleding

H.H. Emigranten 1 0 % korting

HANDELSOPLEIDING

D i n k g r e v e Boekhouden M O S P D . M B A . Marketing Computerkunde

Praktijkdiploma's Boekhouden Talen Typen, Steno Middenstandsdiploma Ondernemersdiploma (Erkende I.M. O.-opleiding)

KANT: WILLEMSPARKWEG 31,1071 GP AMSTERDAM

761176* LES-ADRESSEN IN

* ZUID * WEST * SLOTERMEER > NOORD * AMSTELVEEN * PURMEREND

Lid van de V.P.O. Vraagt prospectus

Page 11: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Opnieuw de wacht betrekken!

Onze Europese samenleving—en in hetver-lengde daarvan de Noordamerikaanse én Zuidamerikaanse — lijdt nog altijd, in tegen­stelling tot die van het Verre Oosten (en m.i zelfs die van het Nabije Oosten) aan defatale doorwerking van wat de Franse hoogleraar Jules Isaac in een onthullend boek als de 'ka-techese der verguizing' heeft beschreven. Stellig bestond er al in de Oudheid allerlei roddel en schimp (met soms vervolging) je­gens de Joden, zoals men bv. bij een toch ta­melijk nuchter en kritisch historieschrijver als Tacitus duidelijk kan vaststellen. Als die namelijk begint over Joden en Jodendom vertelt hij de onzinnigste verhalen, die ken­nelijk niet eens uitzijn eigen duim afkomstig waren.

Maar dat alles was kinderspel bij wat de late­re zg. 'christelijke' eeuwen, onder aanvoe­ring van allerlei anti-Joodse theologen aan schandelijke en vloekwaardige theorieën en praktijken aan de Joden werd toegedicht, met de bijbehorende maatregelen en uitbar­stingen. Natuurlijk kan men, zoals een Jood­se gesprekspartner mij eens jaren geleden, lichtelijk schertsend tegenhield, stellen dat kerk en christendom echt niet het 'alleen ver-toningsrecht op antisemitisme' bezitten.

Het feit immers dat juist in onze eeuw, waar­in de secularisatie en ontkerkelijking toch al ver voortgeschreden waren, de gruwelijkste uitbarsting van antisemitisme van alle eeu­wen heeft plaats kunnen vinden, vormt in­derdaad een waarschuwing dat wij werkelijk de bron van die ellende niet in de religieuze

tegenstelling tussen Jodendom en chris­tendom als zodanig moeten blijven zoeken, maar in reëlere en duidelijker regionen dan die zg. 'religieuze' gevoelens en beseffen plegen te bereiken i

Nu er dus ondanks alles wat er in ons wereld­deel nog maar kort geleden aan gruwelda­den is gepleegd opnieuw duidelijke antise­mitische terreuraanvallen op Joodse men­sen en instellingen zijn gepleegd moet het sein niet allereerst'religieus', maar allereerst politiek-maatschappelijk op onveilig komen te staan en moeten wij, met allen die hierte­gen waakzaam weten te moeten zijn, onge­acht welke 'religieuze' overtuiging ieder dan ook heeft, over één breed front de wacht be­trekken

Die terroristen bedoelen namelijk niet alleen en niet allereerst enkele 'tegenstanders' uit te schakelen, maar veeleer politieke onrust te verwekken teneinde zg. 'latente tegenstel­lingen' in de samenleving aan de dag te brengen en ze te verhevigen, zelfs als die zg. tegenstellingen vervalst zijn of gefanta­seerd. Daarom komt het niet alleen aan op onze sympathieën e d., maarop een nuchte­re politieke analyse en vooral op heldere oor­deelvellingen. Ik wil wel eerlijk bekennen dat daarom de uit Amerika afkomstige en sinds­dien in zwang gekomen gewoonte om over de miljoenenmoord opzovele Jodentespre-ken en te schrijven als 'holocaust' mij hoe langer hoe meer tegen de borst stuit. Dat woord is namelijk afkomstig uit de klassieke religieuze offer-terminologie en blijkt dan

ook hier en daar met zeer vreemdeen onaan­vaardbare religieuze associaties gepaard te gaan.

Het lijkt bijna alsof Hitier en zijn medegang­sters een ontzaglijk en onafzienbaar 'totaal brandoffer' (dat betekent dat woord') ter ver­zoening of vereffening hebben doen op­gaan, in plaats van pure ordinaire rovers en moordenaars te zijn geweest, die medemen­sen bij duizenden en miljoenen hebben ver­nield en vernietigd, omdat ze daarbij niet tijdig en radicaal verhinderd werden door anderen medemensen die daar dapper èn verenigd genoeg voor waren. Zo mogelijk nèg mèèr staat mij echter de titel tegen van een boekje dat begin 1980 over de 'verwer­king van de holocaust in Jodendom en chris­tendom' verscheen onder redactie van een christen-theoloog' 'Izaak wordt weer geof­ferd.' Ondanks een wat beter bedoelde in­houd en intentie moet immers nadrukkelijk volgehouden worden, dat Genesis 22 met kracht zegt, dat de God van Abraham géén mensen-offer wilde en dat ook in deze eeuw niet wilde of wil.

Wij moeten niet een 'holocaust' verwerken, maar een onverdraaglijke onmenselijke mil-joenenmoord 'brandmerken door de moor­denaars bij hun naam te noemen en hun mil-joenenmoord vooral niet diepzinnig met 'God' in verband te brengen Wij moeten al­leen maar de bode van Adonai opnieuw na­zeggen: dat nooit.

K. H Kroon

TER HERINNERING

Het was augustus 1942. Ik had een baby van zes weken oud, toen ik een brief kreeg uit Rotterdam, van mijn broer. Hij schreef mij dat hij te werk zou worden gesteld en zich ge­reed moest houden om naar Polen te wor­den gestuurd en nog wel naar het Silezische dwarsstraatje. Zijn vrouw en vier kinderen mochten ook mee. Dat was voor mij een hele schok. Ik had niet anders meer van mijn familie dan mijn moe­der en broer, terwijl mijn moeder bij mij in Amsterdam in huis was wegens het bom­bardementvan Rotterdam. Ik leende van een vriendin een kruisje met ketting, die ik om mijn hals deed om maar niet als een Joodse vrouw herkend te worden en nam de trein naar Rotterdam met de baby in mijn armen.

In de trein ging alles goed tot Schiedam, daar begon de controle door de groene politie, voor persoonsbewijzen Wat een ramp, het mijne had een J erop Voor de trein zich in be­weging zette sprongen jongens eruit en ik ging tegelijk met die jongens er ook uit, die dans was ik met mijn kind ontsprongen. Bui­ten het station mocht ik met iemand mee die naar Rotterdam moest Op de Coolsingel stapte ik uit en liep naar de Binnenweg, waar mijn broer woonde, maar hij was niet thuis. Ik was toch in Rotterdam en ging maar naar een oud-tante van mij BIJ toeval kwam ik toch onderweg mijn broer tegen. Hij wees mij een portiek aan waar wij wat verscholen konden praten. Want WIJ mochten niet ge­zien worden, hij met een ster op en ik met een kruisje om mijn hals. Wel vroeg hij mij of ik mij had laten bekeren, omdat ik geen ster droeg, maar wel een kruis. Hij begreep het even laterwel: om naar Rotterdam te komen

moest je wel je ster ruilen voor een kruis Na een kwartier namen wij afscheid, hij ging eerst, ik zag hem nog even voorzichtig naar mij zwaaien en ging dehoekom,stiekum,als was hij of ik een misdadiger Nooit heb ik hem weergezien, zo min als de rest van mijn familie. Wel heb ik na de oorlog een kaart van hem ontvangen die hij aan buren van hem had gestuurd Die briefkaart was toen uit de trein gegooid en geadresseerd Oude Bin­nenweg 96, Rotterdam Na de oorlog kwam ik bij een vriendin en zij vroeg mij of mijn broer op dit adres had ge­woond. Ik zei natuurlijk ja. Ik heb die brief­kaart persoonlijk gekregen Hij ligt nu als mu­seumstuk in het Joods Historisch museum in de Waag, waar hij in lengte van jaren mag blijven liggen, als herinnering en als herken­ning van menselijk leed.

Esther van Geens-Flora

Page 12: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Dit indrukwekkende boek krijgt u kado als u zich abonneert

op Vrij Nederland.

r I I

Ik abonneer mij op Vrij Nederland Ik betaal per • kwartaal (ƒ 33,75) • halfjaar (ƒ 67,50) • jaar(/ 135,—)

(hokje naar keuze dichtmaken a.u.b.) • als welkomsgeschenk ontvang ik het boek: "De samenzwering tegen Simon Wiesenthal" (winkelwaarde ƒ 17,50)::" Naam: _ _ _ _ Adres:_ _ ... Plaats: Bon opsturen in open envelop zonder postzegel aan: Vrij Nederland, Antwoordnummer 3043, 1000-PA Amsterdam. Betalen na ontvangst van de acceptgirokaart. Of bel even: 020-262375 ~

1

L De opbrengst van dit boek komt ten goede aan het Vi ïesemhal ionds

Speciale koopjes in de oudste stoffenzaak van

AMSTERDAM Eigenaar — Leo Horn

KALVERSTRAAT 148

1012 XD Amsterdam —Telefoon 23 22 64

Oldenburg-De Beethoven

B E V E I L I G I N G VER NACHTVEILIGHEIDSDIENSTEN B V A " 1 9 0 ' '

% HOOFDKANTOOR TE AMSTERDAM

, i - M I ' A J ' 'i TL L H O H N /"I ,V 1 ' | 1 l i | ' " ' " l

Bewaking • Geüni formeerde

por tier sdiynston

• Bedt i j fsbewakinq

• Mobiele v ei I iqheidspatroui l les

• Riandprt>ventie con t io le • P rnod toko

bi , indveihqheids-inspectie<

Alarmering • Brand • Inbraak • Overval • Computerbeve ihg ing • Technisch alarm • Aanslu i t ing op eigen

stil a la rmcent ra le voor geheel Neder land

• fnqen gesloten mobi lo foonnet

Vestigingen Amsterdam* - Rotterdam - 's Hertogenbosch -Tilburg - Alkmaar - Nijmegen - Hengelo - Enschede

E X C L U S I E V E H E R E N K L E D I N G E N - M O D E

K a l v e r s t r a a t 1 4 1 - 1 4 5 , A m s t e r d a m

Dames,

alleen bij ons koopt u het voordel igst Voor al u w stof fen

STOFFENHUIS Linnaeusstr. 34 Amsterdam Tel. 3531 16 M A R C U S

Page 13: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Fossielen in barnsteen Aan DOLLY:

Vught

Kampcommandant Grunewold was door SS Sturmbannfuhrer Huttig vervangen. Hoewel hij een ondergeschikte de uitvoering opgedragen had, was het Grunewold die de misdaad, het Bunkerdrame op zijn geweten (?) had. Negenentachtig vrouwen uit het FKL hadden zich solidair verklaard met een ba-rakgenote Hun protest, werd bloedig onder­drukt, alsof het een opstand gold Zesentach­tig van hen werden voor het merendeel in één cel opgesloten en zeventien die er niet meer bij konden in een tweede Bij het ope­nen van de deuren de volgende morgen, ble­ken er in de als een ton vol haringen ge­stampte cel tien vrouwen door verstikking en vertreding te zijn gestorven Door de illegale pers werd het bericht van de­ze moordpartij, dit lugubere gebeuren, bui­ten het kamp verspreid en wereldkundig ge­maakt. Vanzelfsprekend had het onder al de ge­vangenen grote verslagenheid veroorzaakt. Diep getroffen rouwden wij nog dagen lang. leder van ons had hetzelfde kunnen overko­men. Voor ons Joden in het bijzonder was Grune-wolds leiding een schrikbewind geweest. Tot de kleinste functie, behalve die van Leh­man, de Lager-schreiber van het gehele kamp, werd door 'Ariërs' overgenomen. Wat stond ons met de 'Nieuwe' te wachten? Mijn moeder, diezich van dietypisch Joodse uitdrukkingen placht te bedienen zou haar oordeel geveld hebben met. 'Een pischer weg, een kakker terug'. In ieder geval kon er aan azijn niets meerzuurworden De eerste zaterdagmiddag werd er groot ap­pèl voor hem gehouden. De mannelijke ge­vangenen stonden opgepoetst en wel bloks-gewijs aangetreden. Wij, ruim driehon­derd loodse mannen, overgebleven van de duizenden geselecteerden en 'durchgegan-gen' voorgangers, stonden min of meer ach­teraf. Onze barakleider Felix, een volgevreten Oberkapo, liet onophoudelijk zijn speurende blikken langs onze rijen gaan. Daarkwam hij opdagen, de man in hetgroen tot en met zijn jagerspet met zijn staf van Hauptsturm — tot Unterscharfuhrers

Facharbeiter

Model schreed hij inspecterend langs de rij­en. Bij onze groep gekomen bleef hij, alsof hij de rand van een afgrond genaderd was, stokstijf staan. 'Gibt es noch Juden hier'? vroeg hij Saathoff, de Unter — tot Oberscharfuhrer gepromo­veerde, die intern als de Führer van het Jood­se kamp te beschouwen was. 'Das sind alle Facharbeiter' antwoorde deze. Vraag en antwoord waren voor de meesten van ons duidelijk te verstaan. Het was het

eerste woord van erkenning ooit door hem over ons geuit. Wij hadden nooit anders van hem gehoord dan. 'Scheisz-Jude, Scheisz OD', het was alles Scheisz wat hem uit de keel spoot, Scheisze-gal. Misschien beschouwde hij zich door ons ge-sperrt, speelde het feit doorzijn pisbleke kop, dat wanneer hij hier overbodig was gewor­den, hij naar het Oostfront gestuurd kon wor­den en dat was op dat moment ook geen geintje. De tijd dat zij zich al schietende in Rusland uitleven konden was gedaan. Hoe dan ook, WIJ klampten ons vast aan zijn antwoord. Wij grepen het aan als een voet­steun in ons leven op drijfzand. Van de nieuwe commandant mochten Jo­den niet meer buiten het kamp werken Kon dat verbetering betekenen7

In het achtergedeelte van het kamp bevon­den zich z g Werkstatte. Het industrieterrein was zeker zo uitgestrekt als het voorgedeel­te Vele barakken dienden er als werkplaat­sen en ateliers. De meeste plaatsruimte werd door 't z.g. commando Luftwaffe ingenomen Naar dit terrein werden de wrakstukken der vlieg­tuigen van vriend en vijand aangevoerd. Zowel de in twee delen gebroken Douglas-bommenwerper, met de vier grote intact ge­bleven motoren er nog aan, als de weef-spoel-vormige jachtvliegtuigjes, de Mes-serschmidts, werden er binnengebracht. De Joden die nog geen emplooi bij 'De Philips' of andere bedrijven gevonden hadden, wer­den aan de duinhoge schrootberg gezet die er opgehoopt lag. Wij waren er niet rouwig om, om de nieuwe werkkring. Met een stuk metaal of bout on­der de arm konden wij nu rustig discussie­rend 'bewegen'. Een erg nare dag herinner ik mij, toen er uit de brokstukken een afgeknel-de vriendenhand in geel leren handschoen stak In de winterse kou was het toch hartverwar­mend dat wij nagenoeg geen -hinderlijke Duitse- of Hollandse SS-bewakers hadden Die drukten zich nog meer dan wij Nog aangenamer werd het voor mij, toen ik bij Philips aangenomen werd Mijn scrupu­les had ik over boord gegooid Andere werk­verrichtingen waren tenslotte ook steeds voor de vijand geweest. Ik leerde hier koper­draad isoleren dooremaillering. Van mij, diamantbewerker, werd enige han­digheid verwacht en onze 'fijngevoelige'vin­gers waren 'n factor om dat werk wel te kun­nen klaren. (Toen ik in het buitencommando gewerkt heb, waren ze dit vergeten ) Wij leef­den nu in een andere wereld, in de veilige, heerlijk verwarmde barak. Op werkdagen de Philips-prak, zonder rotte veenkluiten, maar met boter en vet bereid, koninklijk voedsel Brood in overvloed uit pakketten door liefda­digheids-commissies bezorgd. Voor ons Jo­den, wat de anderen daarvan overlieten. Onderwezen werden wij dooreen civilist van het Philipsconcern Voor hem, Gerritse (?) waren wij medemensen, we werden in het

begin met u aangesproken. In de vier weken dat ik binnenshuis gewerkt had, concludeerde ik toch een mate van li­chamelijke decadentie bij mijzelf. In die tijd werd ik méér keren verkouden dan in de der­tien voorafgaande maanden.

Ingedut

Wij waren in slaap gedommeld. Maar onze dromen werden abrupt afgebroken, wreed verstoord 26 maart '44 We hadden het middagmaal net doorgeslikt, toen Saathoff, de demon, onze woonbarak binnen stapte 'Allemaal naar de appèlplaats1' gelastte hij Onze kartonnen dozen, die open nog op de ruwhouten tafels lagen, moesten wij onver­wijld achterlaten Zij waren nog ons enige en laatste bezit. In die van mij lag nog een stukje brood en een paar pakjes sigaretten (van 10 stuks). Eén, indien voorradig in de kantine, het 14-daags rantsoen, scheergerei en de ve­le belangrijke verzamelde stukken, zoals touwtjes, een paar knopen en soortgelijke snuisterijen, die ik had kunnen buitmaken. Al had niets erop gewezen, wij begrepen het direct. Geen enkel signaal hadden wij opge­vangen of was ons doorgegeven Geen gal-genmaal, transportsoep of-pap werd ons dit keer voorgeschoteld Bij verrassing waren wij beetgenomen. Het nazi-brein was ons weer te slim afgeweest. Voor ons was echter zo een gluiperige overval niet nodig Voor ons was er geen vluchten mogelijk, geen en­kele wijde maas in het over ons heen gewor­pen en dichtgetrokken net. Van de appèlplaats werden wij na geteld te zijn, naar het badhuis gestuurd. Van deze ge­legenheid, die nog pas korte tijd afgebouwd was, hadden WIJ slechts weinige malen ge­bruik mogen maken. Voor het gebouw moesten wij ons spiernaakt uitkleden. Alleen een broekriem mochten wij behouden. Een vooruitziende blik, want in Polen zou hij dich­ter aangehaald moeten worden Ik probeerde een ovaal zakspiegeltje mee naar binnen te smokkelen Op de rugkant was een kleurenfotootje van mijn vrouw Een paar harde klappen beduidden mij dat ik het moest achterlaten. Een nog kleiner fotootje van Fietje en mijn zoontje, toen net 3 jaar, was mij door een kennis, binnengekomen met een der tran­sporten, gegeven Weggefrommeld in de voornoemde gordel heb ik het in diverse kampen meer dan een jaar bij me kunnen dragen. In het badlokaal was de Bademeister, een Duitse Kapo, met groene Winkel, het em­bleem der Verbrecher, heer en meester. Hij zwaaide weliswaar geen scepter, maar richtte een ijskoude straal uit de brandslang op ons en schreeuwde: 'Wenn ihr etwas in

Page 14: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

KLASSE KLEDING B.V.

De kledingzaak met de beste service

F. MICHEL Amste rdam W .

Kinkerstraat 143-149 Tel. 188313

Bekouw Mendes makelaars in assurantiën

Wij willen u helpen

nu en later, bij uw financiering en het treffen van de juiste voorzieningen voor de toekomst.

wettelijke aansprakelijkheid

hypotheek, brand, inboedel, diefstal, ongeval, auto.

onze service houdt niet op na het sluiten van de polis.

illlll Bekouw Mendes Stadhouderskade 2

Amsterdam 0 2 0 - 21 26 26

IMPORT-EXPORT SPECIAAL UIT HET VERRE OOSTEN HUISHOUDELIJKE EN LUXE ARTIKELEN SPORT- EN VRIJETIJDSKLEDING SCHOEISEL WONINGTEXTIEL

VAN PERLSTEIN & ROEPER BOSCH BV. POSTBUS 481 AMSTERDAM, TEL 861151

See u morris hef ore you buy

y o u r r e a l sheepskin

c o a t .

Uitgebreide sortering dames- heren-en

kinder suede-nappa-en

lamsvacht jassen.

Haarlem: Barteljorisstraat, Tel. (023) 3126 55 Amsterdam: Leidsestraat, (bij Koningsplein), Tel. (020) 22 35 96

T E Groothandel in heren- en jongensconfectie

Keizersgracht 806-808, telefoon 235337 en Confect iecentrum, toren II, 5e etage, telefoon 153542

A l o i l a n a K.V.

H A N D S C H O E N E N G R O O T H A N D E L

SCHIPH0LWEG 1011 BOESINGHELIEDE

TEL. 02505-673

Page 15: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

(vervolg van pag. 13)

Ihrem Arsch versteekt haltet, schiesz ich es wieder heraus' Vanuit het 'Mikwah' van alle smetten vrij, moesten wij weer klassikaal naar buiten. Saathoff regisseerde met toe- en alziend oog. Van een hoop vodden, intussen daar aangevoerd, moesten wij vlug ondergoed pakken. Dit had veel overeenkomst met kaas met gaten en de vergaste kleerluis met de kaasmijt. De gestreepte broeken en jassen waren niet beter. Tijd om te passen kregen wij niet, maar geen van ons morde of toonde zich verslagen Bijna vergat ik de klompen te noemen, waarop de eerste gevangenen, van Amersfoort afkomstig, met erdoor gewonde voeten in het begin voortsukkelden Niets van onszelf bezaten wij nog Arm, be­rooid en bestolen, maar rijk aan ervaring en enig_szins voorbereid op hetgeen ons nog boven het hoofd hing, gingen wij op weg, naar het mij bekende stationnetje van Vught. Ik kan niet zeggen dat ik mij ongelukkig voel­de In Westerbork zou ik na veertien maan­den weer met mijn vrouw verenigd zijn.

Tekening van Jerzy Adam

Vught: verleden tijd

De trein, een gordel van grauwe veewagens, stond er stomend op ons te wachten Met ongeveer zestig mannen per wagon klom­men wij erin. Gelukkig was het de hele dag wel koud, maartoch droog gebleven De vloer was van blinkend, schoon metaal­beslag, doch koud als ijs Onmiddellijk spra­ken wij onderling af hem zo schoon mogelijk te houden. Lange uren bleef detrein staan. Er werd op het avonddonker gewacht, want daglicht konden hun duistere daden nooit velen. Meyer Knoop, die eens Stubendienst in blok 2 was, kreeg op onopvallende wijze van de Kapo van de kantine ertegenover, een pakje sigaretten in handen gespeeld. Ook lucifers ontbraken niet, want na een tijd 'stilgestan-

den', stond hij te genieten van een van zijn saffies. Zijn neef Leon bedelde hem een trek­je af Terwijl Meyer de peuk met beide knuis­ten vasthield, gunde hij zijn familielid een trekje, maar waakte ervoor dat het niet te veel werd Verschillende jongens noemden zich zijn vrienden en drongen zich bij hem op, of Meyer, zoals kleuters, op een toverbal stond te sabbelen en ieder op zijn beurt stond te wachten om een kleurtje te mogen verande­ren. Had ik een van mijn pakjes bij mij gehad, zou ik het zeker opgedeeld hebben, maar ik was en ben geen roker Kurt Kaufmann kwam midden zomer '43 be­pakt als een alpinist in het kamp. Hoewel be-trekkelijkjong werd hij onmiddellijk als onze barakleider aangesteld. Triomfantelijk toon­de hij ons een zakhorloge 'Ze hebben mij niet in mijn toges gekeken', glunderde hij. Eindelijk botsten de bumpers tegen elkaar en zette de trein zich in beweging Hoe lang wij heen en weergezeuld werden weetikniet meer. Alsof er een razend druk treinverkeer was, stonden WIJ nog urenlang op een em­placement, maar rolden de dag na ons ver­trek 's middags het kamp Westerbork in.

Westerbork

Voor de administratiebarak stonden wij te kleumen. Ik weet niet of we in de hoofdstraat waren Naar de ruimte te oordelen was het op een plein. Een grote groep nieuwsgierige mensen stond in een wijde boog om ons heen geschaard. Ze werden op afstand gehouden, of wij een troep melaatsen waren Ik zag Fietje zich los maken van tussen de toeschouwers en een metertje naar voren stappen. Zij plaatste haar rechte benen in spreidstand, stevig op de grond. Ook ik maakte een pas in haar rich­ting en zwaaide wild naar haar. Ze droeg een korenblauwe, mij niet bekende sportjas met brede revers Voor mij zag ze eruit als een af­beelding in een modeblad. Twijfelend of ze mij wel herkende zwaaide ze met half gehe­ven arm in mijn richting. Het was te begrij­pen, want met onze kale, bolle koppen, ge­streepte kleren en ogen van gevangenen, hol alsof de oogappels wijde pupillen waren, leken WIJ meerlingen-broers Het publiek verdween, misschien voor het appèl of om te gaan eten Ondertussen ging het registreren voort, konden we baden, kre­gen WIJ vrij goed passende burgerkleding en even onze namen terug Met het slachtvee­stempel, de okergele ster met ons kenmerk, het woord JOOD in het hart, fossielen in barnsteen, bleven wij gewaarmerkt. Na de metamorfose werden wij in het Odeon ver­zameld. Hettoneel was leeg, de stoelen ston­den in de zaal gestapeld en in elkaar gescho­ven, terwijl een peerlampje, triest als een winterzonnetje tegen de schemering, ons probeerde bij te lichten. WIJ zetten de stoelen op de poten en wachtten af. Ik zat nog maar net, toen Fietje met meerdere vrouwen op ons af stormde. Onstuimig sprong ze op mijn schoot en overstelpte mij met kussen Aanvankelijk beantwoordde ik haar zoenen. Het ontging mij niet dat enigen van de man­nen, met wie ik ellende en zelfs de inhoud van de pakketjes had gedeeld, ons omring­den en met jaloerse blikken ons geluk aan­schouwden.

Vrienden

Wij waren boezemvrienden. De meesten van hen hadden vele maanden geleden al af­scheid van hun vrouwen kinderen genomen en ze af moeten staan. Ze werden meege­voerd met de transporten naar hun einde (Sobibor). Een van hen was Bram Hakker van hetzelfde transport naar Vught als ik, met vrouw en een schoolgaande jongen. Vol van liefde en verliefdheid hield hij ons altijd het beeld van haar voorzoals zij in een grijs mantelpak door de straatjes van het kamp schreed In­derdaad was zij een charmante, rijzige vrouw en de weinige toegestane familiebe­zoeken die ons in het begin op zondagmid­dag werden toegestaan, verfraaiden dat beeld naargelang het verdween. Zijn trots had hij in zijn doos moeten achter­laten Dat was een schoolschrift met de werkstuk­ken van zijn zoontje die stuk voor stuk met hoge cijfers gesierd en beloond waren. Dan was hier Juda met zijn vriendelijk zacht ka­rakter. Ook vrouw en kind moeten offeren (kindertransport). Op een avond, na het werk in de barak in Gleiwitz, kwam hij huilende bij mij. Hij was als voorman aangesteld bij een groepje mannen die zand moesten vervoeren met lorries. Er waren enige oude mannen onder hen. Die pasten niet in het systeem en moes­ten zo vlug mogelijk geliquideerd worden. En Juda moest hen van de kankerende wachtposten uitschelden en afranselen. Mannen met wie we in Vught meer dan fami­lie werden.

Weerzien

Ik duwde Fietje met zachte drang terug, heel voorzichtig Nadat wij door grune Polizei-mannen gescheiden werden, hadden wij in veertien ondoorkomelijk lange maanden el­kaar niet meer gezien, niet meer gesproken, niet meer gekust en elkaar niet meer aange­raakt. Alleen werd na enige weken schrijven toegestaan. Mijn eerste brief werd een af­standelijk teken van leven. Hij moest in het Duits gesteld worden en daar had ik een Duitser voor nodig. Het werd dus: 'Het is hier best uit te houden' en 'blij dat we mogen schrijven' Mijn verlangen moest ik bedwin­gen en emoties onderdrukken. Tevens heb ik de censuur geen inzage van mijn gevoelens gegund Als ik, toen zij nog met Dave, ons tweejarig zoontje, in Amsterdam woonde, geschreven had: 'Kom' ' of naar de minste hunkering naar hen had laten doorschemeren, had zij zich ogenblikkelijk naar Vught gespoed en aan de poort gebedeld om binnengelaten te worden. Toen WIJ nog samen waren, zaten we er eigenlijk op te wachten dat wij zouden weg­gehaald worden. Dat was het niet te ontlo­pen lot Toch woelde de gedachte door mijn hoofd, dat er van scheiding sprake kon zijn, dat ik alléén op de een of andere manier ge­arresteerd zou worden. Als er een dergelijke situatie zou ontstaan, konden wij weinig of niets voor elkaar doen prakkizeerde ik ver-

Page 16: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

BANK Onderstaand verhaal is een hoofdstuk uit een boek voor de jeugd, dat in 1981 zal ver­schijnen bij uitgeverij Leopold in Den Haag. De voorlopige titel van het boek is: WIE NIET WEG IS WORDT GEZIEN.

Zwemmen mag ze niet meer. Niet omdat ze ziek is Nee hoor. Gewoon, de moffen heb­ben het verboden. Zelfs al ben je tien jaar, zwemmen mag je niet als je Joods bent en een grote gele ster op je borst moet dragen

Rolschaatsen mag wel en dat doet ze ook. Ze heeft ze zomaar gekregen. Ze was niet eens jarig, nog niet, maar toch heeft ze nu acht mooie glimmende wielen onder haar voe­ten.

In het begin kwam ze niet zo goed vooruit, maar nu gaat het al beter. Zo af en toe schaat­ste ze zelfs op één been en dat is heel moei­lijk.

Vandaag gaat het erg goed Wel twintig keer rijdt ze hetzelfde stukje. Bij haar huis is een sloot en langs die sloot is een stoep die heel lang is. Ze hoeft dan niet elke keer overte ste­ken en dat vindt ze fijn.

Als ze een poosje heeft gereden wordt ze moe. Op het bankje dat op de stoep staat, gaat zal ze even gaan rusten. 'Hè hè'zucht ze. 'Dat zit lekker'

Ze kijkt om zich heen. Het is mooi buiten. De blaadjes aan de bomen worden een beetje geel. De eendjes die deze zomer zijn gebo­ren, zijn groot geworden. Die groeien ook, net als zij, maar wei harder.

'Mir jam 1 ' Ze kijkt naar de overkant Tineke heeft haar geroepen. 'Dag'' roept ze terug. 'Waar ga je naartoe 7 ' Meteen ziet ze dat ze dat eigenlijk niet hoeft te vragen. Tineke heeft een handdoek onder haararm. Zij gaat natuurlijk zwemmen. 'Naar het zwembad. Ga je mee 7 ' 'Mag ik niet'' 'Misschien mag je morgen van je moeder', schreeuwt Tineke.

Ze zegt niets meer. Tineke hoeft niette weten dat ze van haar moeder wel mag, maar van de moffen niet.

Nog even blijft ze op het bankje zitten Dan ziet ze moeder, die uit het huis komt met een grote boodschappentas aan haar arm. 'Stop mam, ik ga mee'' roept ze. Ze doet haar rolschaatsen af en brengt ze thuis Ze vindt het altijd heel gezellig om sa­men met moeder boodschappen te doen. Eigenlijk is dat nog leuker dan buiten spelen.

Als ze de volgende dag wil gaan rolschaat­sen, komt moeder naar haar toe Ze legt een arm om haar schouder en zegt: 'Schat, ik moet je iets vertellen Vanaf van­daag mogen we niet meer buiten op een bank zitten De Duitsers hebben het verbo­den. Je weet wat er kan gebeuren als je het toch doet 7 ' 'Ja mam' Ze moet ervan zuchten. Het heeft zeker weer in de krant gestaan die alleen voor Joden is Alweer iets dat niet mag Niks aan te doen, zij gaat wel op de grond zitten als ze haar rol-

'Zo, even op de bank gaan zitten en dan zul­len we eens kijken wat er aan de hand, of eigenlijk aan de knie is' Ze begint te gillen 'Nee niet doen Niet doen' ' 'Niet bang zijn' zegt de meneer 'Ik zal je niet pijn doen. Kom, alleen maar even op de bank ' Hij wil haar op de bank zetten, maarzegilt.Ze probeert de meneer te bijten. Daar heeft ze zijn hand te pakken. Zo hard ze kan zet ze haar tanden in zijn vingers 'Rotmeid' roept de meneer, terwijl hij zijn

N I E U W E E D I T I E 2 A J A A R G A N G N O 2 3 - 11 S E P T E M B E R 1 9 4 2 2 3 E L O C L 5 / 0 2

>,JVf U I T G A V E V A N D E N D O O D S C H E N R A A D V O O R A M S T E R D A M

ONDER VERANTWOORDELYKHEID VAN A AS5CHER EN PROF DR DCOHEN

J O A C H I I < $ T H A L ' S B O E K H A N D E L U I I G - EH DRUKKERIJBEDRIJF N V

Zitverbod op banken te Den Haag

I I , W RL. . M . . . ,R.LI C <T I U I ,1. N I -< N. [> K NR \ M V T . R.1 . - I * N IIH . 11 V M IH O M ' . . . IH-

- I1 HI I TI. ITV|, H/I , TL.) I L R IH NI . <L< .1. H HL' • 'IL \ , I N I - i' UT IN 1 ^'I'LIRUIKIN.IK< RT \ IIL I' 'LIL • I ,1 r |,,,| [| ,,,, , -

H R- / I . h i- ML I. OP -1 II'. Ï • (

I' /TI ,1 I- N I ' / , PUL.H. ALN / I T ' .

I'. I .UIL, • N U M . 1 . II L M . 1 -

1 I . I I I1IU 11 , ' 'LILT LLLJK ML I M I T L

M! I I- 1:1 IN,., „ , „ M ( | HUN ^I I H U T - HL I , ' I' NRIH N LI- M I

• I

schaatsen aan en uit wil doen Alszetoch op de bank zou gaan zitten, zouden ze de hele fa­milie gevangen kunnen nemen en dat wil ze niet.

Net als de vorige dag schaatst ze op de lange stoep langs de sloot. Het lijkt wel of de eendjes weer een beetje groter zijn gewor­den. Kijktoch wat leuk, nu zwemmen ze alle­maal achter hun moeder aan en daar 'Au' roept ze heel hard. Hoe het is gekomen weet ze niet, maar ze zit zomaar op de straat­tegels. Zevoelteen vreselijkpijn in haarknie Ze legt een hand op de pijn en als ze naar de hand kijkt is die helemaal rood Allemaal bloed ziet ze. 'Mamma 1 ' schreeuwt ze 'Mamma 1 ' 'Kom maar' zegt een meneer die alles heeft gezien 'Kom maar, ikzal je helpen Hij tilt haar op

vingers in zijn mond stoptom de pijn te laten verdwijnen. 'Eigenwijze rotmeid' Met grote stappen loopt hij weg. Vreselijk boos is hij.

ZIJ zit vóór de bank op de stoep. Ze moet nog snikken, maarze isookwel een beetje blij dat die sterke man haar niet op de bank heeft kunnen zetten Stel je voor dat het was ge­lukt. Het mag helemaal niet

'Stommeriki ' zou ze heel hard willen schreeuwen 'Stommeriki ' Ineens weet ze dat hij misschien helemaal niet zo dom is, want hoe kunnen mensen zónder sterren weten dat mensen mèt ster­ren niets mogen 7

Ida Vos

Page 17: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Vergeten sterren, tekening van Truus Menger y

ets haim

b o o m ? geef a n t w o o r d w a a r zi jn ze? j i j heb t zegez ien o n d e r j o u w takken h e b b e n ze ge lopen m i j n b roeders m i j n zusters w a a r zi jn ze b o o m ?

b o o m ! geef a n t w o o r d w a a r zi jn ze? j i j heb t ze gez ien o n d e r j o u w b laderen h e b b e n ze g e l o p e n m i j n zusters m i j n b roede rs w a a r zi jn ze b o o m ?

zes en de r t i g r i ngen later en n o g gaan w e d o o r m e t b loe ien hoe kan dat?

boom. . .?

VAKANTIE

O p v r e e m d kerkhof tussen m a r m e r van bee ld en s y m b o o l m i j n f am i l i e he rdach t

leder d ruk m e t e igen n i e t t e ve rvu l l en w e n s de m i j n e v o o r m i j n m o e d e r ' s e igen gra f

O N G E B O R E N

Een hou ten kr ib een lege w i e g een bed van o u d e v o d d e n

Het o n g e b o r e n k ind spreekt aan in ve le ta len

Het k laagt m i j aan het dank t het kust m i j m a a r h e t t r o o s t m i j n iet t r oos t niet

Het w a c h t nog o p w a t al zo lang niet m e e r

Ida Vos M a r g o t H. de Har tog

Page 18: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

'OPA VERTELT...!

Ik zit achter in de klas en sla de verrichtingen van een hospitant gade Het gaat over de be­zettingstijd en hij is niet onaardig bezig Door vragen te stellen aan de kinderen probeert hij erachter te komen wat ze er al van weten, van .'onderduiken' bijvoorbeeld, weten ze wat dat is? En met behulp van een paar mm of meer goede antwoorden wordt vastge­steld wat 'onderduiken' is Kennen ze mis­schien ook iemand die ondergedoken is ge­weest, je opa of zo? Ja hoor' Een meisje roept enthousiast: 'mijn opa heeft de hele oorlog in een kast gezeten'' Ik grinnik in me­zelf, het lijkt me een oncomfortabele positie voor de duur van vijfjaar... Maar dan opeens schrik ik op. Je opa? Je opa? Maar ik ben zelf opa, bedenk ik, ben zelf ook ondergedoken geweest en voldoe dus ruimschoots aan de vereisten door de hospitant gesteld. En ik re­aliseer me dat hier rond mij de derde genera­tie zit, dat het de grootouders en oudooms van deze kinderen zijn die de oorlog hebben meegemaakt. Voorzover ik kan nagaan, vindt deze genera­tie de oorlog en de bezettingstijd niet oninte­ressant, ze willen er best wat over horen en zien er ook wel het belang van in. Maar veel weten ze er niet van, hun kennis is sterk frag­mentarisch en vaak erg romantisch ge­kleurd. Er zijn grote lacunes, ook met betrek­king tot hoogst belangrijke zaken. De hospi-tanten weten nauwelijks beter, slechts een paar jaar ouder dan de kinderen zien ook ZIJ deze tijd als 'geschiedenis', in wezen niet zo anders als de Franse Tijd of de Tachtigjarige Oorlog. Daar weten ze trouwens ook niet veel van, vaderlandse geschiedenis behoort niet tot hun voorkeur onderwerpen. Van­daar dat ze zich de dag van tevoren, soms wat al te haastig ('ja, ziet u, ik kon zo gauw geen geschikt materiaal vinden'), op hetthe-ma 'bezettingstijd' moeten voorbereiden. Maar ook als de informatie zakelijk juist en voldoende is en de hospitant(e) redelijk goed op de hoogte, ontbreekt er toch iets. Laatst hoorde ik een andere hospitant bezig over de illegale pers, hij had zich erg goed voorbe­reid, er mankeerde historisch niets aan. Nu heb ik zelf een illegaal krantje geredigeerd, geproduceerd, etc. en 't is vreemd als histo­rie te horen behandelen wat een stukje van je eigen leven is 'Inleving' is misschien wel het allermoeilijkste van de geschiedbeoefening en waar deze jongen niet in slaagde was de eigenaardige sfeer van deze dagen over te brengen

Maar, zo bedacht ik later, misschien kan ik dat zelf ook niet meer, dat echte inleven, dat hernieuwd meebeleven Soms, op 4 mei, van 19 58tot20 00 uur, komt het wel eenste­rug, maar meestal liggen de emoties diep verborgen En ze schijnen steeds dieper weg te zakken, 't Is als met oude muziek waar­heidsgetrouw gespeeld op authentieke in­strumenten Dat lijkt 'net echt', maar je hoort die Telemann-sonate niet zoals de tijdgeno­ten die hoorden, WIJ horen haar dwars door Mozart, Beethoven, Brahms, Ravel, Reger, Bartok, Holliger heen En zo zien we, of her­beleven we, de bezettingstijd door allerlei la­tere gebeurtenissen heen, de koude oorlog, de dekolonisatie, de welvaartsstaat, de ont­zuiling en wat niet al, om maar te zwijgen van de feiten uit ons persoonlijk leven sindsdien, en die gevoelens uit de naoorlogse geschie­denis vermengen zich onmerkbaar en on­ontwarbaar met die uit de bezettingstijd en verlenen daar een andere toonaard aan Het is niet anders en het is goed zo Dat de kinderen dit deel van de geschiedenis geen andere rang toekennen dan welk ander stuk ook, dat ze het zien als een object van huis­werk, leerboek en overhoring, dat ze het on­bekommerd aan de vergetelheid prijsgeven en zich daar niet geschokt om tonen, dat ze het romantiseren en het best een spannend onderwerp vinden voortv-series en avontu­renboeken, dat alles bewijst dat deze genera­tie oorlog en bezetting, zonder grootse plech­tigheid, heeft bijgezet in het mausoleum van de geschiedenis Is het goed dat ze dat doen? Ja en neen Voor zover ze er liquidatie van het verleden mee bedoelen is het niet goed, want de geschiedenis is geen opruiming, maar verwerking Maar het is wel goed, dat ze blijkbaar van mening zijn dat de oorlog is afgelopen en niet meer actueel Natuurlijk bedoel ik daarmee niet, dat de leerlingen (en anderen) zo goed als alles maar rustig mo­gen vergeten Geschiedenis is nu juist hette-gendeel van vergetelheid, en 't deugt daar­om niet, als onze leerlingen niet weten wie Alva is of wat de Bataafse Republiek of wie Seyss Inquart, dingen die toch niet zelden voorkomen Ik blijf dus pleiten voor een overzichtelijk, zakelijk en niet al te beknopt of haastig onderwijs in de geschiedenis, ook met betrekking tot de bezettingstijd. Geens­zins mogen de belangrijke namen en ge­beurtenissen daaruit vergeten worden Zo'n geschiedenis-onderwijs zou er ook toe kunnen bijdragen dat deze periode daar ge­

plaatst wordtwaarze hoort, neen, niet in het mausoleum, in een combinatie van vereren en vergeten, maar in het kader van een ver­antwoorde historie, een geschiedbeoefe­ning die niet alleen vertelt wat er is gebeurd en waarom, maar ook wat we er nu verder mee aan moeten En juist dit laatste weten we nog niet, deze tijd behoort nog tot ons 'onverwerkt verleden' De kinderen zijn niet in staat dit te verwerken, omdat hun ouders en de andere ouderen, met inbegrip van de geschiedenisleraren, dit ook niet kunnen Een van de voornaamte functies van het ge­schiedenis-onderwijs, de mensen te helpen harmonie te scheppen tussen henzelf en het verleden, wordt op dit punt niet vervuld Tijdens een internationale conferentie in Zwitserland, in mei 1980, beleefde ik een dra­matisch moment Naar aanleiding van het conferentieteam 'Staatsnation und Kultur-nation' stelde een Westduitser aan alle aan­wezige buitenlanders de vraag hoezetegen-over hetfeit van de Duitse deling stonden En al die Fransen, Italianen, Oostenrijkers, Zwit­sers, draaiden er omheen of zeiden, zo be­leefd mogelijk verhuld, dat ze het bestaan van twee Duitse staten toejuichen, omdat ze een verenigd Duitsland gevaarlijk vonden. Ik noem dit een typisch oorlogssyndroom als­of het feit van twee Duitse staten op den duur niet gevaarlijker zou kunnen worden, en als­of een (ooit) herenigd Duitsland nog in iets zou lijken op het Derde Rijk Het probleem zal dan veel meer zijn hoe die twee uit elkaar ge­groeide helften het met elkander zouden stellen.

We hebben ook zelf nog wel wat te doen' Hoe zou het bijv. komen dat onze Nederland­se leerboeken geschiedenis zo gemakkelijk heenghjden overde Jodenvervolging Erbe-staan boeken, niet eens zo weinig, die de 'Endlösung' met geen woord vermeldenI Waarom niet? Zou ons geweten niet zuiver zijn? Zijn we toch niet zo 'barmhartig, stand­vastig, vastberaden' geweest? Opa verteld Maar opa kan me zo langza­merhand nog meer vertellen metz'n verha­len van 'de hele oorlog in een kast gezeten'' Want het wordt tijd, met het oog op onze toe­komst, dat we van de bezettingstijd echt ge­schiedenis maken- verantwoord, kritisch en op de toekomst gericht

dr. P. F. M. Fontaine

Page 19: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

(vervolg van pag. 15/

der. Om deze denkwijze op haar overte bren­gen heb ik als een exorcist getracht het idee; alle leed samen te delen, het lot gezamenlijk te ondergaan, bij haar uitte drijven. Toen de kindersterfte in het kamp zijn dage­lijkse slachtoffers maakte, heb ik op vele ma­nieren illegale alarmerende briefjes het kamp uitgesmokkeld, om haar te kunnen la­ten besluiten onze jongen in veiligheid te brengen. Gelukkig heeft zij zich deze enorme opoffering kunnen getroosten Haar ogen, die net nog een diepe glans van vervoering hadden uitgestraald, keken mij vragend aan. 'Je bent veranderd Jacques', zei ze met vibrerende zachte stem. Ze had moeite haar tranen te bedwingen Ik was machteloos Van ontroering vol, kon ik niet antwoorden, haar nu niet helpen. Ik was niet bij machte haar te tonen hoe gelukkig ook ik was

Quarantaine

De avond was om. Wij, de mannen van het transport, moesten naar de quarantaine-ba­rak. Het was een grote teleurstelling voor ons. Herman en ik brachten onze vrouwen naar hun barak. Leny en Herman verkeerden in precies dezelfde situatie als wij tweeën Terwijl Herman ongeveer dezelfde tijd als ik in Vught was geweest, woonde Leny samen met Fietje op ons adres en heeft ze ook hun zoontje gelijk met onze Dave laten onderdui­ken. Mijn alarm-slaan had bijgevolg een tweeledig succes, want ook Max, hoewel ou­derloos, is nog in leven Zijn pleegouders hebben het hem aan niets laten ontbreken en hem ouderliefde geschonken. Voor hun verblijf namen wij afscheid en wuifden hen dag tot zij achter het prikkel­draad verdwenen. In de ons toegewezen barak werd ons warm eten gegeven. Het was gestampte pot, be­hoorlijk bereid, maar veel te weinig. Nu had ik pas opgemerkt dat ik meer dan dertig uren niets had gegeten. De volgende dag mochten wij bij elkaar zijn Het bleek dat de vrouwen in de transportba­rak lagen. We waren op verhaal gekomen, ons samenzijn rustiger, gewoon als van­ouds, heerlijk. Woorden waren overbodig geworden Veertien maanden scheiding wa­ren als krijt op een schoolbord met een paar streken weggevaagd. Beroerd echter was het, dat WIJ geen ogen­blik voor ons beiden alleen mochten heb­ben Behalve Leny en Herman, sloten zich aldoor vrienden bij ons aan Wij konden onze lotgenoten moeilijk wegsturen 'Ik begrijp nu, Jacques, wat een pakketje be­tekent 1 ' Het had haar misschien verwonderd of zelfs teleurgesteld, dat ik in de officiële brieven de inhoud der tekens van leven en liefde nauwkeurig opsomde. De eerste tijd ontvingen Hermanen ikdepakketjesvanon-ze vrouwen en toen de laatsten in Wester­bork waren hebben Harry en Rie, vraag niet hoe, voor ons allemaal tot de laatste dag in Nederland gezorgd (Harry is de broer van Fie, Rie zijn vrouw.)

Ochtendappèl in Auschwitz

Zij hadden hun getal

Fietje had enige relatie met een van de Duitse 'Ingezetenen', een oude man die er al jaren lang woonde, een Duitse vluchteling Ik wilde dat de vrouwen moeite moesten doen, misschien, misschien, misschien met zijn invloed (?) om uitstel voor hen te verkrij­gen van het transport Of ze veel moeite ge­daan hebben betwijfel ik, wantzij wilden niet weer opnieuw van ons gescheiden worden Om iets te bereiken moesten ze naar de ad­ministratie Zolang er nog Joden in Amster­dam waren en deportaties plaatsvonden werd er in de toegestane ruimte als in een rattenval gerend. Van Uilenburg (Centrum) en Tugelaweg (Oost) werd er naar de Joodse raad (Zuid) gelopen Onze fietsen waren al lang naar recreatieoorden in Duitsland ge­stuurd en van o.a de tram mochten wij, ge-sterden, geen gebruik maken In Vught kwam het een maal voordat mannen hadden geprobeerd methun vrouwen kinderen mee te mogen, met gelijk succes als van de men­sen die ik boven beschreef, n.l nihil bij prak­tisch al die pogingen (kindertransport 6en 7 juni'43) Onze vrouwen verging het niet anders Met de verse aanvoer hadden zij hun getal, kon­den de gesettelden weer even langer naar onze bevrijders uitzien (al was ik het zelf) Negentig van onze mannen waren gelukkig Die mochten weer terug, omdat ZIJ onmis­baar waren, wist Philips waar te maken. Twee maanden langer uitstel betekende het voor de gelukkigen. Het percentage overle­vende was dan ook het hoogste bij de Phi-lips-werkers

Onze eerste en enige reis samen naar het buitenland

Gearmd gingen we naar het perronnetje Daar stonden enige SS-figuren. Ik zou niet kunnen getuigen wie dat waren Fietje en de vrienden ook niet. Daarvoor hadden ze terug moeten komen. We hadden een grote koffer bij ons, met kle­ren van de vrouwen, eten en medicijnen voor Fietje tegen ernstige darmklachten. Ze hadden goed geholpen, had zij mij in haar brieven steeds gerustgesteld. Ze zag er ook uitstekend uiten was van mager volslank ge­worden. Als zij ze had mogen behouden, had zij grotere kansen gehad Alweer misschien. Ook hier een lange trein, veewagens. In devoorstewagons hadden mensen zich al geïnstalleerd In de opening van een der wagons stond een vrouwtje te gillen. Met wijd gespreide armen en benen als een spin, klampte zij zich aan het houtwerk vast. Het was ongelooflijk, de explosieve kracht en geluid dat dit kleine vrouwtje ontwikkelen kon. Haar man pro­beerde haarte overreden om naar binnen te gaan en haar te kalmeren. Twee oude men­sen stonden bedremmeld naar haar te kij­ken. Haar ouders, zij mochten achterblijven. Maar hier hielpen geen vader en moedertje. Onze vadertjes en moedertjes waren ons an­derhalf jaar geleden al voor gegaan. De SS-ers draaiden hun rug naar het voorval. Wij zouden allemaal wel op de plaats van be­stemming komen (Auschwitz-Birkenau).

Page 20: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Keesings Historisch Archief brengt elke week 16 pagina's hedendaagse

wereldgeschiedenis bij u thuis! O p de hoogte bli| \ en van het wereldgebeuren is voor veel mensen een must Informatiebronnen zijn er genoeg, maar voor het wekelijks doorwerken van stapels kranten en tijdschriften uit binnen- en buitenland is veel tijd nodig, tijd die vaak niet beschikbaar is. Keesings Historisch Archief "zeeft" het belangrijkste nieuws uit binnen- en buitenland en presenteert dat m een wekelijkse aflevering van 16 pagina's Daarin wordt beknopt , feitelijk en overzichtelijk weergegeven wat er zich vooral op politiek en economisch terrein afspeelt. Keesings Historisch Archiefstreeft naar een zo groot mogelijke objectiviteit Waar mogelijk worden de teksten van verklaringen, redes, rapporten, verdragen e.d. letterlijk weergegeven, aangevuld met de nodige achtergronden De 52 wekelijkse afleveringen worden opgeborgen in een praktische, fraaie opbergband Al die geïllustreerde afleveringen samen vormen een waardevol en levend overzicht van de huidige wereldsituatie De periodiek verschijnende,steeds bijgewerkte index vormt de sleutel tot deze unieke informatieverzameling.

Voor iedereen die op de hoogte wil zijn van de hedendaagse wereld is Keesings Historisch Archief al 50 jaar onontbeerl i jk Ook voor bibliotheken, leeszalen en documentat ieafdelmgen is dit archief een dankba re«n veelomvat tende informatiebron. Door zijn beknoptheid , objectiviteit en gemakkelijke toegankelijkheid

Een greep uil de jaargang 1980: Sowjet-interventie in Afghanistan De terugkeer van Indira Gandhi . Ontwikkelingen na militaire coup in El Salvador. Nieuwe leiding Suriname. Spaans regionalisme Machtswisseling in Liberia Nieuw regime in Oeganda. Turkije onder militaire junta Irak en Iran in conflict. Indien u zich nu abonneert voor de jaargang 1981 dan kunt u gebruik maken van ons introductie-abonnement, omvattende de complete jaargang 1980, inclusief fraaie opbergband, voor slechts/55,^ (zolang de voorraad strekt)

N B. De vooroorlogse jaargangen van Keesings Historisch Archief zijn nu ook verkrijgbaar op microfiches.

Onders taande bon in enveloppe, zonder postzegel opsturen naar Keesing BV., A n t w o o r d n u m m e r 10.001, 1000 PA A M S T E R D A M (telefoon 020-6811

S v p invullen in blokletters

J _ L L L L L L L ± 1 _J_L1_ j . _ U

J I I I I I I I L i J i L l 1 J

M I I M ) 1 I J 1 1 1 1 1 postcode woonplaats

beroep/onderwi |s instel l ing

datum

handtekening .

wenst tot wederopzegging

i een abonnemen t o p Keesings Historisch Archief ad ƒ 172,-per jaar inclusief opbe rgband en BTW, pc r 1 -1 -" 81

1 een s t u d e n t e n a b o n n e m e n t ad / 146,- per j aar , inclusief opbe rgband en BTW, per 1-1-'81

en maakt bovendien gebruik van het in t roduc t i e -abonnement laargang 1980 voor de speciale prijs van j 55 . -mclusiet o p b e r g b a n d

, s tuur mij tevens uw informat iepakket over de oude jaargangen Keesings Historisch Archief op microfiches

KEESINGS HISTORISCH A R C H I E F - van blijvende waarde

Page 21: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

NOOIT MEER! (vervolg van pag. 7)

Wij zijn allemaal bezorgd over het opkomen­de antisemitisme in Europa, inclusief Hol­land. Er zijn weer gevallen van openlijke neo­nazi-organisaties en geweldpleging tegen Joden in Frankrijk, Engeland en België. In Amsterdam worden Joden op weg naar de synagoge lastig gevallen en dikwijls door de jeugd uitgescholden. Weliswaar zijn het jon­geren, maar men moet niet vergeten dat zij slechts herhalen wat ze thuis horen Dit heeft tot een zekere ongerustheid in de Joodse gemeenschap geleld. Individuen zijn angstig en Joodse organisaties moeten vei­ligheidsmaatregelen in overweging nemen wanneer zij bijeenkomsten willen organise­ren Of dit nu overdreven is of harde werke­lijkheid is nog niet duidelijk. Maar men ziet toch het probleem onder ogen.

De redenen van dit verschijnsel doen wel niet terzake, maar het is een feit en dat is wat telt Vijfendertig jaar na de moord op zes mil­joen Joden, is het woord 'jood' niet langerta-boe Eriseen nieuwegeneratieen men vindt het niet langer moeilijk, noch voelt men zich slecht op zijn gemak, wanneer men over de Joden spreekt. Er zijn vele mensen die er niet aan willen worden herinnerd wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd. Psychologen beweren dat één van de rede­nen van het antisemitisme is 'onbekend maakt onbemind'. Het is waar dat Holland altijd zijn deuren voor de Jood heeft geopend — of zij nu gevlucht waren uit Portugal in de 16e eeuw of ont­snapt uit nazi-Duitsland in de 20e eeuw, de Jood is nog steeds een buitenstaander Dit heeft zijn wortels in de godsdienst daar WIJ door de eeuwen werden vervolgd omdat WIJ het Christendom niet aanvaard hebben. Er bestaat een bepaalde jaloezie, daar wij geen missionaire godsdienst zijn. WIJ trachten be­keerlingen te ontraden over te gaan tot onze gemeenschap en wij vinden dat iedereen bij zijn eigen godsdienst moet blijven Boven­dien heeft de ene Jood een sterke band met de andere Jood, zelfs wanneer zij bewoners van verschillende landen zijn Een Jood in de Verenigde Staten is werkelijk bezorgd over het lot van de Jood in Israël, Europa en de USSR zelfs wanneer er een politieke prijs voor moet worden betaald. Hoe veleChriste-nen echtersteunen daadwerkelijkde Libane­se Christenen 7 Hoeveel Katholieken voelen zich verbonden met hun geloofsgenoten in Ierland en Polen 7 Ik wijs erop, dat ik slechts een feit memoreer. Dat wil niet zeggen dat wij slechts onze eigen geloofsgenoten moe­ten steunen. Wij hebben zelfsde verplichting als mensen elke regering te bestrijden die menseljke rechten met voeten treedt. Elk zichzelf respecterend mens moet daad­werkelijk alle minderheden helpen wanneer zij vervolgd worden. Sociologen kunnen u vertellen dat in tijden

van economische stagnatie er een opko­mend antisemitisme ontstaat. De Jood wordt de zondebok voor alle economische moeilijkheden Om kortte gaan, de Talmoed heeft ons reeds verteld dat het een gegeven is: 'Ezau haat Jacob'. Met andere woorden, ondanks de goede bedoelingen van vele mensen die ons helpen, zal ertoch altijd anti­semitisme blijven bestaan De belangrijke vraag is nu: wat moet of kan er worden gedaan? De Joden in Holland hebben op verschillende wijze gereageerd. Vele Joden, vooral in de jongere generatie, zijn meer bewust van hun Jood-zijn. Zij zijn vastbesloten dat wat er onder de nazi's is ge­beurd nooit meer herhaald mag worden. In sommige gevallen heeft dit geleid tot de op­richting van zelfverdedigings-groepen. Zo­als de Talmoed zegt: 'Wanneer er iemand komt om u te doden, wees hem een slag voor en vernietig hem'. Aan de andere kant zijn er die er opstaan dat van de eigen politieautori­teiten moet worden geëist dat zij ons be­schermen en ervoor gietste doen valt. In werkelijkheid echter, ligt het antwoord er­gens in het midden Zoals Maimonides, een Joods geleerde in de Middeleeuwen het stelt: 'De goede weg is de gulden midden­weg'. Wij moeten de situatie duidelijk en eer­lijk bekijken. Goddank leven wij hier in Hol­land in een democratisch geregeerd land. Elke burger heeft het recht tegen aanvallen te worden beschermd door de eigen politie In eerste instantie moeten wij ons tot de poli­tie wenden. Wij moeten er ook aan denken dat het officiële regermgs-apparaat en de meeste mensen elke vorm van antisemitis­me veroordelen. Wij kunnen op hun steun rekenen Laat ons echter aan de andere kant geen struisvogelpolitiek bedrijven. Zoals de Profeet Ezechiel ons mededeelt. 'Niet door kracht, noch door macht, maar door Mijn geest, aldus zegt G'd'. Het is onze taak het publiek regelmatig op de hoogte te houden van alle uitingen van antisemitisme. Het is van buitengewoon groot belang vooralle or-ganisties het publiek op te voeden, met be­trekking tot het gevaar voor de wereldvrede dat besloten ligt in het antisemitisme. Dit geldt ook voor andere uitingen van discrimi­natie en vervolging op de wereld. Maar dit alles is niet altijd voldoende Voorlo­pig zouden wij maatregelen moeten nemen voor onze eigen veiligheid, wanneer de poli­tie ons mededeelt dat er niet genoeg kracht is om bepaalde Joodse bijeenkomsten te be­waken. Dit kan zijn in de vorm van vrijwilli­gers, die een oogje in het zeil willen houden om erop toe te zien dat geen verdachte ele­menten dergelijke bijeenkomsten betreden, totdat is vastgesteld dat zij geen bijbedoelin­gen hebben. De details zijn niet belangrijk. Wat wel belangrijk is, is dat wij waakzaam moeten blijven

Rabbijn Aryeh Ralbag

Joodse vrienden tegen de provocateurs. In die strijd vond de NSB-er Koot de dood De nazi's namen wraak. Op zaterdagmiddag 22 februari 1941 zetten zij de gehele Joden­buurt (Waterlooplem en omgeving) af De bruggen werden opgehaald en alle inwo­ners zaten als ratten in een val. 400 jonge Joodse mannen werden op het Jonas Daniël Meyerplein bijeen gedreven, geschopt, geslagen en tenslotte wegge­voerd. Zo groot was de verontwaardiging over het gebeuren dat de stakingsoproep van de ille­gale communistische partij overal gehoor kreeg en heel Amsterdam en omgeving op dinsdag 25februari staakte. Allen tegen de gemeenschappelijke vijand 1

De staking van 1941 was van grote histori­sche betekenis en een stimulans voor het verdere verzet Nooit eerder in de geschiede­nis is het voorgekomen dat de bevolking van een gehele stad zich inzette tegen Jodenver­volging. Van de 400 Joodse weggevoerde mannen stierven allen, op twee na, in enkele maanden een gruwelijke dood in Mauthau-sen. De Jodenvervolging ging stelselmatig door. De Joodse bevolking werd grotendeels ge­deporteerd naar concentratiekampen in Po­len. Dankzij de hulp van goede Nederlanders die, met gevaar voor eigen leven, Joden en vooral Joodse kinderen in huis namen, kon­den sommigen dit lot ontlopen. 104.000 Joodse Nederlanders overleefden niet, ZIJ werden vermoord voornamelijk in de.gaska-mers van Sobiboren Auschwitz-Birkenau. In dit laatste kamp alleen kwamen 4 miljoen mensen om het leven. Ikzelf bracht bijna twee en een halfjaar in dit en andere kampen door. Bij mijn terugkomst, na de bevrijding in 1945, bleek mijn gehele familie te zijn uit­gemoord. Dat is één van de redenen dat ik hier voor u sta om te getuigen tot wat rassenwaan en antisemitisme lijden kan Wij—overlevenden — hadden nooit kunnen vermoeden dat wij, 36jaar na Auschwitz, op­nieuw tegen neo-fascisten zouden moeten optreden. Parijs, Antwerpen, Bologna en München zijn het bewijs dat de internatio­naal verbonden fascistenbenden, met de­zelfde methoden als in het verleden, brutaal weerin hetdaglichttreden. Gevluchte Duitse kampbeulen en oorlogsmisdadigers zijn welkome leermeesters in foltermethoden in landen van Europa, Afrika en Zuid-Amerika Wij, verzetsmensen en vervolgden, achten ons gelukkig in een democratisch land te le­ven Wij overschatten én onderschatten neo-fascistische groeperingen niet. Inhakend op de onlustgevoelens, die in Nederland aan­wezig zijn, over de groeiende werkloosheid, vooral de jeugdwerkloosheid, woningnood en andere problemen, zouden zij op jonge mensen vat kunnen krijgen. Fascisme heeft tot de Tweede Wereldoorlog geleid die, naar schatting, 56 miljoen mensenlevens heeft gekost. Vanuit onze ervaringen waarschuwen wi j ' Vanmiddag hebben wij bloemen gelegd bij 'De Dokwerker' als een hulde aan diegenen die hun leven gaven in de strijd tegen een verfoeilijk systeem In hun geest zetten WIJ de strijd voort.

Page 22: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Dagelijks vers vlees uit eigen slagerij

Dagelijks verse zuivelprodukten

Rond ,Munt & Station

k

Dagelijks vers fruit en groente

Reguliersbreestraat 19, tel. 242994 - Nieuwendijk 175, tel. 244078

D. DRUKKER & Zn. N. V Sarphat ikade 12, A m s t e r d a m 1017 W V

Ruwe- en geslepen diamant

cv. drukkerij heiermann co. v. Hallstraat 685

Postbus 61175, 1005 HD Amsterdam Telefoon 020 - 840505

BOEKDRUK OFFSET

Alle illustratie, boek- en handels­drukwerk

Prima kwaliteiten en service snelle levering

Antiekzaak Bettina en Carola Wolf

Nes 89 — Amsterdam-C. Telefoon 020 - 248339

'T HONK Interieurverzorging

Kunstnijverheid

SCHNABEL

Middenweg 105-107-107a Telefoon (020) 35 12 22

Amsterdam (Oost)

MORRIS AUSTIN

Uitdeuken - spuiten - moffelen Autoreparaties - revisie - doorsmeren

Tevens: financieringen, alle verzekeringen

L A A T O N S U W Y A U T O V E R Z O R G E N

Schnabel - 2e Boerhavestr. 17 - A d a m -Tel. 020-35 31 26

J . M E E R S C H W A M B.V. LEER B O N T LAMSVACHT

AMSTERDAM-ROTTERDAM-BRUSSEL MAASSTRAAT 27

AMSTERDAM - TELEFOON 641072

Confectiecentrum 3.01.35 Koningin Wilhelminaplein 29,

1062 HJ AMSTERDAM (Holland) Telefoon 020 - 1 5 60 14*

Page 23: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Een onderhoud met Herr...? Het was een mooie dag in de voorzomer van 1944. Ik was ingedeeld bij het commando 'Sandgrube Has Sieben'. De banen voor de lorries waarmee zand en grind naar hun be­stemming werden vervoerd moesten wor­den verlegd en verlengd. Daarom namen wij na het uitmarcheren een andere weg en kwa­men bij de 'Bauhof waar wij twee wagens, beladen met stukken rails, meekregen. Te­gen het einde van de dag was het karwei ge­klaard, alleen de wagens moesten nog terug. De Kapo wees drie groepen aan die de wa­gens weer terug moesten brengen, mijn groep was er een van. Vlak voor wij vertrokken keek de Kapo op zijn horloge en berekende dat wij onmogelijk terug konden zijn vóór het commando moest afmarcheren om op tijd weer in het kamp te zijn. Hij droeg ons op om na het afle­veren van de wagens tegenover het nieuwe SS-kamp in de berm van de weg te wachten. Als het commando langs kwam konden wij dan achter aansluiten. Zo gezegd, zo ge­daan. Toen wij de wagens hadden terugge­bracht staken wij een stuk braakliggend ter­rein over en kwamen op het overeengeko­men rendez-vous aan, waar wij in de berm gezeten de komst van ons commando af­wachtten. Dit nieuwe SS-kamp bestond uit naar ik meen zestien blokken, uiterlijk ongeveer identiek aan die, waarin wij in Auschwitz wa­ren ondergebracht. Het was opgezet in vier rijen van vier, met de langsnchting evenwij­dig aan de weg. De eerste twee blokken uit de tweede rij van rechts waren doormiddel van een prikkeldraadomheining van de andere blokken gescheiden en vormden het nieuwe vrouwenkamp. Hier zaten wij recht tegen­over

Op een gegeven moment, en ondanks her­haalde waarschuwingen dit niet te doen liep er iemand uit onze groep naar de overkant en begon met een van de bewoonsters te pra­ten in de hoop enige informatie over vrou­welijke familieleden los te krijgen. Even later werd er geroepen: 'hé, kom terug 1 ' en jawel hoor, daar kwam een SS-er aangestapt. Toen deze ons op zo'n vijftneter was gena­derd, bleef hij midden opde weg staan en ge­lastte ons ons op te stellen. Wij formeerden ons zoals bij het commando, behalve de man die naar de overkant was geweest en om wie alles draaide, die had zich ergens

middenin tussen een paar grotere mannen verstopt. Gewoontegetrouw stond ik in de laatste rij, uiterst rechts en had zodoende een mooi uitzicht op de SS-er. Wijdbeens bleef hij wachten tot wij stonden aangetreden en vroeg toen: 'Wie van jullie is bij het vrouwenkamp geweest 7 ' Niemand gaf antwoord Nu, bozer- 'Vooruit, zeg op, wie was het 7 ' Weer geen reactie, 'het was iemand met een licht jasje aan',' zei hij, in mijn richting kij­kend.

Er ging een schok door mij heen. Zover ik in een oogopslag kon zien was er buiten mij en de schuldige niemand anders die een licht jasje droeg. Ik besloot om niet te reageren. 'Jij kleine zak', riep hij mij wenkend, 'kom eens hier1' Ik voelde mij beslist niet gevleid door zijn be­langstelling voor mij, maar omdat ik niets had misdreven liep ik uiterlijk onbewogen op hem toe en ging in de houding staan 'Jij bent bij de vrouwen geweest' stelde hij vast, mij streng aankijkend. Ik keek hem recht in de ogen terwijl ik hem, zonder hem met zijn rang aan te spreken op een zo uitdagend mogelijke toon als ik maar durfde, ant­woordde. 'Ik ben daar niét geweest.' 'J IJ bent daar wél geweest.' 'Ik ben daar niét geweest.' Hi zette een been naar voren, haalde uit en maakte zich gereed om me een flinke klapte verkopen terwijl hij woedend uitriep: 'Ver­domme nog aan toe, jij bent er wél geweest' ik bleef hem strak aankijken, knipperde zelfs niet met mijn ogen, zo weinig was ik onder de indruk. Het zou waarachtig niet het eerste pak rammel zijn dat ik opliep. Bovendien, ik had niets misdaan. Uiterlijk nog steeds rus­tig, hoewel ik mij inwendig woedend begon te maken omdat ik niet werd geloofd, ant­woordde ik weer: 'Ik ben er niet geweest'. De klap bleef uit. De man boog zich nu naar mij over en zwaaide dreigend zijn wijs- en middenvinger onder mijn neus heen en weer. 'Mensch, ik wéét dat je staat te liegen. Als je nu niet toegeeft dat je er bent geweest dan laat ik je vanavond na het appèl doodknup­pelen.' Degene van de gevangenen die het dichtst bij mij stond fluisterde: 'Geef toch toe dat je er bent geweest', maar ik dacht: 'Verdomme, ik ben er niet geweest Als ik nu

ga toegeven is het toch al te laat. Bovendien ben ik een Hollander, dus een stijfkop en dus blijf ik bij wat ik heb gezegd.' En hem nog steeds strak aankijkend zei ik weer: 'Ik ben er niét geweest'. Hij bleef mij nog steeds dreigend en door­dringend aanstaren. Tenslotte liet zijn blik de mijne los en dwaalde af naar mijn nummer. In het midden van de driehoek die aangaf waarvoor ik was gevangen gezet had ik, zo­als velen deden, een H getekend.

'Je bent een Hollander, is het niet 7 ' vroeg hij plotseling op een vriendelijke toon. Nu gaf ik hem beleefd zijn rang toen ik hem antwoordde: 'Jawohl, Herr Scharfuhrer'. Met zijn linkerarm wees hij in de richting van mijn plaats in de colonne. 'Hau ab du, du Hollandischer Dickkopf'. Terwijl ik naar mijn plaats terugliep kon ik de groep verlicht horen opademen. Toen de verantwoordelijke voorman op zijn vraag wat wij daar eigenlijk deden, uitleg had ge­geven, zei hij: 'Gaan jullie maar een eindje verderop wachten. Afgemarcheerd.vEn laat ik jullie niet weer bij de vrouwen betrappen i' Hij bleef staan kijken tot wij voorbij waren. Toen ik hem als laatste passeerde, plaatste hij zijn voet onder mijn zitvlak. Een echte schop was het niette noemen. Toen ik er jaren later nog eens over nadacht kreeg ik het idee dat, was ik een van zijn on­dergeschikten, of een normale burger ge­weest, hij mij waarschijnlijk een schouder­klopje zou hebben gegeven.

Een anderhalf jaar later zag ik zijn gezicht op een krantenfoto als een der beklaagden i n een proces tegen een kampbeul Zijn naam was Josef Kramer, alias de beul van Bergen-Belsen waarheen hij enige maanden later was vertrokken.

PS. Toen wij op de aangewezen plaats waren aangekomen ging ik apart van de anderen zitten. Niemand hoefde te zien dat als reactie op de ondervraging, de dreigementen en ten slotte de schop, mij de tranen in de ogen wa­ren gesprongen. Mijn God, wat voelde ik mij toén verlaten...

Fred Norden

Page 24: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

STA EEN OGENBLIK

ST IL . . .

M o n u m e n t e n b o e k 1940-1945

Tekst: Wim Ramaker Foto's: Ben van Bohemen

' . . . en beider arbeid is uitgegroeid tot wéér een monument. Ramaker is een kritische toe­schouwer, die lang niet altijd mooi vindt wat wij geacht worden mooi te vinden. En wat is er soms gesold met die monumenten! Ze zouden er staan „ ten eeuwigen dage", — jawel, zolang het duurt. Een schitterende reportage, maar soms wel triest stemmend. ' Het Parool

Dit monumentenboek betekent voor de lezer een tocht langs 750 in kleur afgebeelde mo­numenten . . . een stille rondgang. Wim Ramaker schreef een ingehouden sobere en tegelijk aangrijpende tekst. Meteen register van alle monumenten 1940-1945 in Nederland.

'Sta een ogenblik stil . . . Een teken aan de wand voor velen.'

Nieuw Israëlietisch Weekblad

Een indrukwekkend en voor Nederland uniek boek dat een plaats verdient in elk Nederlands gezin. 256 bladzijden, gebonden met een vierkleurenomslag. Prijs ƒ 55,-

Verkrijgbaar in de boekhandel

UITGEVERSMAATSCHAPPIJ J. H. KOK KAMPEN

Nü in boekvorm tekeningen uit het concentratiekamp Theresienstadt

De dag dat Tommy drie werd

DE DAG DAT T O M M Y DRIE W E R D

Theresienstadt, 22 januari 1944 - Tekenen voor later • Prentenboek van Bedrich Fritta Tekst Mies Bouhuis 90 blz., gebonden / 20,90

Ontroerende vierkleurentekeningen door een jood­se schilder illegaal gemaakt in Theresienstadt voor de derde verjaardag van zijn zoontje. Ingemetseld in de muur overleefden deze tekeningen de oorlog. Mies Bouhuys verwoordde de geschiedenis voor de kinderen van vandaag en maakte het boek tot een aangrijpend document voor kinderen en volwasse­nen samen.

Gelijktijdig is ook een facsimile-editie ver­schenen getiteld:

V O O R T H O M A S OP Z I J N DERDE V E R J A A R D A G

Theresienstadt, 22 januari 1944

106 blz., met 52 vierkleurentekeningen gebonden in een linnen band, ƒ 57,90

Toegevoegd werd een „woord ter herinnering" van Tommy's pleegvader Prof. Leo Haas, die There­sienstadt overleefde en een levensschets van Tho­mas Fritta Haas, door hemzelf geschreven. De exemplaren van deze facsimile zijn genummerd van 1-2000. Bedrich Fritta tekende voor later, alleerst voor zijn zoontje. Deze tekeningen zijn echter bestemd voor alle mensen, opdat volgende generaties zullen we­ten wat er toen gebeurd is.

Deze uitgaven zijn verkrijgbaar in de boekhandel

OMNIBOEK - DEN HAAG

Page 25: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

STA EEN OGENBLIK STIL..

Sta een ogenblik stil... die raad zal zeker wor­den opgevolgd en niet alleen op 4 mei om acht uur 's avonds. Het boek met foto's van Ben van Bohemen dringt eersttot zitten, bla­deren, kijken en lezen. Prachtige foto's, op zichzelf al bezienswaardig genoeg. Daarna beseft men pas de massa werk die twaalf jaar lang is besteed, vaak letterlijk aan het achter­halen van de monumenten en gedenktekens die sinds 1945 in Nederland zijn neergezet. Een enkele eenvoudige naald of bakstenen muurtje is nog tijdens de bezetting verrezen voor gesneuvelde militairen. Indelen van die vele foto's, het zijn er wel 750, in alle formaten en nu en dan een pagina groot, bracht zijn eigen problemen mee. Fo­tograaf Van Bohemen en tekstschrijver Wim Ramaker deden een meervoudige keuze De oudste eerst, chronologisch dus. Dan naar de gebruikte figuren en zinnebeelden: leeu­wen, zwaarden, het naakt, vlaggen, het kruis Dan weer ging de rangschikking volgens de herdachte groepen: het verzet, daarin de vrouw in het verzet, gefusilleerden. Elders zijn nationale en provinciale monumenten bijeengebracht. Ruime aandacht kreeg de herinnering aan de vervolgden. Er staan in het boek bijzonder goede foto's van Jan Wolkers' glazen ge­denkteken 'Nooit mefir Auschwitz' op de Amsterdamse N. Oosterbegraafplaats, dat door onze lezers tot stand kwam. Maar ook de gebogen rails in Westerbork, de Holland­se Schouwburg en vele andere vonden hun plaats zowel in beeld als in tekst. Een onderwerp op zichzelf is natuurlijk de bevrijding. Dikwijls luidde de opdracht aan de kunstenaar een monument voor de be­vrijding te maken en die opdracht is dan ook in een weelde van variaties uitgevoerd. Een enkele figuur of een groep, symbolisch of ab­stract, alles passeert de revue. Een goede gedachte was het om een aantal gedenktekens in hun functie te laten zien: het Nationaal Monument op de Dam tijdens een 4de mei, de gebroken spiegels op de N Oos­terbegraafplaats die de bloemen weerspie­gelen en de herdenkingsstoet in de be­sneeuwde laan, de Dokwerker in de avond met een brede, kleurige krans om zijn voet­stuk. Instructief en piëteitsvol is de tekst van Wim Ramaker, die ook de onderschriften verzorg­de, maar gelukkig een keur van dichters en prozaïsten het woord laat Wij hebben lang op een dergelijke, vrijwel complete, uitgave moeten wachten, maar nu deze bestaat is het een onschatbaar bezit Hulde'

E.T.

Sta een ogenblik stil.. Monumentenboek 1940/1945 Teksten van Wim Ramaker bij een beeldregistratie van Ben van Bohemen. Uitgeversmaatschappij J H Kok, Kampen, 1980. Prijs: ƒ 55 —

Met de titel 'Woorden tegen vernietiging' is eigenlijk alles gezegd. Vooral als men de om­slag met kinderen achter prikkeldraad ziet Bertus Dijk heeft Europese poëzie uit de Tweede Wereldoorlog bijeengebracht. Hij heeft Nederlandse verzen uitgekozen en de Engelse, Franse, Spaanse en Portugese ook vertaald. Voor de vertaling uit zestien andere talen zorgden andere, allen zeer competente auteurs

De bloemlezer heeft ervoor gewaakt dat bij het verzamelen het internationale karakter van de strijd tegen het fascisme uit het oog zou worden verloren, zoals hijzelf opmerkt. Wat te schrijven over deze veeltalige schreeuw van pijn, van verdriet, om recht, om leven? Wij kennen die maar al te goed, maar toch is het steeds anders, niet wegens het telkens andere land, maar uit een ander mens Geen historisch verslag kan dit getui­genis evenaren, zette de uitgever achterop. Inderdaad. De woorden van de overleven­den en van de gefusilleerden — van een en­kele zijn de verzen in een massagraf gevon­den — zijn zo indringend dat ze elke weerga­ve wegvagen Het is zware lectuur omdat vnjwe) ieder vers de hele gruwel laat herle­ven. Hetzelfde, maar wel telkens totaal an­ders. De stof is ons maar al te zeer vertrouwd; de

Tekens aan de weg Tekens aan de w a n d

Samengesteld door C. Reitsma, conservator van het Verzetsmuseum Friesland, ligt voor ons een fotoreportage van Gedenktekens in Friesland, '40-'45 (in zwart/wit). In steen, hout of brons getuigen zij van heldenmoed, vaderlandsliefde en trouw. De talrijke beken­de en onbekende verzetshelden worden hier geëerd, zij die hun leven gaven in de strijd te­gen de gehate vijand, het nazisme, en de be­zetters. Friesland is bekend om zijn talrijke moedige verzetsdaden, om zijn onderduikers, vooral om de vele Joden en vooral Joodse kinderen, die gered werden. Gaarne bevelen wij dit boek aan, een waar­dig bezit in uw boekenkast, om er telkens weer in te kijken, in te lezen en stil te staan bij dit zo nabije verleden.

E.F-H

De Friese Pers, Leeuwarden, prijs ƒ 49,50.

Joodse vrouw met kind; onderdeel van het oorlogsmonument in het Volkspark te En­schede, in 1955 gemaakt door Mari Andries-sen

dichters en dichteressen varieren van ano­niem tot overbekend. Onze lezers zullen on­der de Nederlandse auteurs er vele aantref­fen die in dit blad hebben gepubliceerd. Ook het kwatrijn dat A. Roland Holst op ons ver­zoek schreef is in de bundel opgenomen. Het boek eindigt met een summiere toelich­ting op oorlog, bezetting, verzet en genoci­de, met literatuur en een register. Omdat de lezer helaas 'de wijs en het lied' kent, laten wij hier iets van de andere kant volgen: de eerste en de laatste strofe van het gedicht 'Waarom ikde vrede wil 'van de Oos­tenrijker Walter Niedermayer, vertaald door W.Wielek-Berg.

Mijn broerwas met het Hitlerleger in Polen.

In tijden van vrede — zo zeiden ze — zou hij geen moordenaar geworden zijn.

En ook dit zijn woorden tegen vernietiging. Bertus Dijk heeft voortreffelijk werk gedaan.

E.T.

Woorden tegen vernietiging. Europese poë­zie uit de Tweede Wereldoorlog, samenge­steld door Bertus Dijk. Van Gennep Amster­dam, 1980. Prijs: ƒ 22,50.

WOORDEN TEGEN VERNIETIGING

Page 26: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

...in het harnas te sterven...

Luister, wie oren heeft en 't hoort, om 't even wie vertelt: naar schucht're fluistering, 't betoog vlammend op schrift ge­

steld,

aarz'lend gezegd een kortverhaal, de weldoordachte speech, 't pathetisch, lyrische gedicht, gebroken zin... dan niets 1

Luistert, naar hen die doorgeven de lessen van weleer, opdat wat toen geschieden kon niet nogmaals gebeurt weer!

't Is onverschilig, hoe gezegd, als 't komt diep uit het hart, gemeend de woorden zijn en waar al is de waarheid hard.

Luistert, naar wie waarschuwt, wijst, die kennen het gevaar en nu als wachters zijn alert, staan onversaagbaar klaar,

om wat verworven is, gered nooit meer te raken kwijt. Luistert, naar wie getuigt van toen voor ons in deze t i jd!

Marijke Karten-Pels

Een sterk boek , duidelijk verteld d o o r een on twikkeld man , die over de dingen van het leven heeft na­gedacht en ook een gelovig man en iemand die zowel lichamelijk als geestelijk een groot uithoudingsver­mogen bezat . [k vind dit boek (nog) beter dan dat van Dick Walda over Lex van Weren. Het staat duidelijk op een hoger plan Maandorgaan van de Documentatie

groep '40 - '45

. ex. H. Sachnowitz MUZIKANT ONDER DE GALG af 24,50

Naam: Straat: — Postcode: Plaats

Uitgeverij T. Wever b.v., Franeker. Telefoon 051 70 - 3 1 4 7

Bankrekening- of gironummer *doorhalen wat u niet wenst. In open envelop zonder postzegel zenden aan:

— Uitgeverij T. Wever b.v.,

LAntwoordnummer 5, 8800 VB. Franeker. o l

verzekeringen Wij wensen adverteerders en lezers nog een goed 1981! NAC

Page 27: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Penningmeesterkrabbel

Mijn krabbel in dit herdenkingsnummer wil ik niet benutten voor onze financien, maar voor iets dat ik momenteel dringend vind. Deze krant is gewijd aan de herdenking van de bevrijding van Auschwitz, die plaats vindt op de Nieuwe Oosterbegraafplaats bij ons momument. Bij dit monument staat groot geschreven 'Nooit meer Auschwitz', het­geen tevens inhoudt 'Nooit meer Oorlog' en strijd tegen elke vorm van fascisme. Wij voe­ren onze strijd vrij en onafhankelijk van wel­ke politieke partij dan ook. Natuurlijk is het wel zo dat de politiek ons niet ongemoeid laat en die zich wel met ons be­moeit. Wij doen mee alser demonstraties zijn tegen b v. de neutronenbom en wij vinden het prachtig als de Synode van de Hervormde Kerk zich uitspreekt voor éénzijdige kernont­wapening. Ikvmd hetmin of meerbelachelijkalserpoli-tiek wordt touw-getrokken over het aan­schaffen van bepaalde aantallen oorlogs-vliegtuigen en of ze wél of niet van kernwa­pens moeten worden voorzien. In tijden van oorlog kunnen ze immers in een vloeken een

W I J O V E R L E V E N D E N

W i j o v e r l e v e n d e n v a n al le o o r l o g e n ui t al le e e u w e n a l len zi jn w e even o u d

W i j h o r e n bi j n i e m a n d en ne rgens

O n s a fgr i j zen is eender het v e r v u l t o n s i m m e r w e e r p lo ts en t o c h v e r w a c h t

In ge i j k te d r o o m w a c h t o n s de angs t

W i j g e l o v e n de m e n s h e i d te k e n n e n en h e b b e n elkaar m a a r m o e i z a a m lief

zucht voor kernbewapening worden omge­bouwd 1

Ik vraag mij weieens de zin af van wel of geen neutronenbom, als er reeds genoeg 'gewo­ne' kernbommen zijn om de zelfvernietiging compleet te doen slagen, afgezien nog van het verschrikkelijke chemische en techni­sche zogenaamde conventionele oorlogs­tuig waarover men beschikt. Niet meer en nog uitgekiender bewapening kan tot oplossing van conflicten leiden, maar de enige weg blijft onderhandelen. En als er een voorlopige overeenkomst als SALT II is, laat men dan daaraan vasthouden en laat niemand hem in de prullemand gooien Ik ben van mening dat de mens tot grote din­gen in staat is. Wij hoeven maar te denken aan onze prestaties op de gebieden van tech­niek, kunst, natuurwetenschappen, gezond­heidsleer enz. Waarom zouden wij dan niet tot een rechtvaardiger wereldeconomie en politiek kunnen komen en zelfvernietiging door oorlog kunnen uitbannen?

Fnts Degen

DE KRIJTBERG

Het is in de anna len o p g e t e k e n d : één o p t w e e h o n d e r d k w a m w e e r o m v a n depo r ta t i e

A l z i ende b l ikken ui t g e b r o k e n o g e n b e o o r d e l e n m i j n s tap

O m r i n g d ga ik m i j n w e g

De w e r e l d is te k le in v o o r m i j n tekor t .

Ik w a n k e l o p de kr i j tberg v a n t w e e h o n d e r d leegten

Zo boe t ik iedere dag v o o r het leven dat m i j v o o r w a a r t s d w i n g t

M a r g o t H. de Har tog

Het interieur der wagens werd gemeubi­leerd met ieder een leeg botertonnetje, een luxe vergeleken bij onze vorige en volgende reizen. Op een spoordijk mochten enige van onze mannen ze zelfs in een van de zwarte nachten, terwijl de trein er expres voor stop­te, legen. Een nacht reden wij dwars dooreen straat en over de huizen van een grote stad heen. Rei­zigers onder ons beweerden dat het Berlijn was Wij verdrongen ons voor de luiken. De stad, hoewel verduisterd, zag er ongeschon­den uit en het leven scheen er normaal ge­leefd te worden. Ook de spoorbaan was van begin tot einde gaaf en ongeschonden. De spoorwegen brachten ons ongehinderd naar het verdoemde verdelgingsoord

De laatste nacht van samenzijn

Fietje schoof onder onze deken vandaan. De heerlijke Leidse wollen deken. Het enige wat nog over was van thuis. Zij had daar onze vereniging als met vleugels beschermd Maar de engelen hadden reeds lang de liefde op een andere planeet gezocht. Sophie moest gebruik maken van het sani­tair. Haar billen bolden over de rand en de­den de rest van haar naakt raden. Een stomp­je kaars, misschien een offerande van deze of gene rijkaard onder ons, verlichtte onze spelonk. Een golf van begeerte doortstroomde mij. Fietje kroop weer bij mij. Ik trok haar dichter­bij me 'Dat kan hier toch niet, tussen al die mensen 7 ' lispelde zij tussen haar kussen door, alsof zij mij daarmee wilde troosten. De baby van Kurt begon te kirren. Dat heerlij­ke half jaar jonge kindje lag in een reis­mandje naast ons te slapen. Waren de gelui­den van het kindje een waarschuwing van daar, uit de helse kraters, de gaskamers, de stank, rook en vlammen der crematoria? Fietje richtte zich op en boog zich over het mandje. Het kindje sliep weer. Het had de boodschap afgegeven. Fietje legde zich weer in mijn armen 'Had­den wij Dave ook niet bij ons kunnen heb­ben 7 ' pruilde ze Banaal antwoordde ik: 'Daar zal het ook wel onmogelijk zijn voor kinderen, als wij weer bij elkaar zijn, krijgt hij broertjes en zusjes. Ik voelde mij rot alsof ik onze jongen van haar had afgenomen. De dag was ook al triest. Terwijl de vrouwen een weinig mastiek maakten, stonden wij mannen naar buiten te kijken Alles was groezelig wit. We reden evenwijdig aan een heuvelrug, gelijk van hoogte, een witte dijk, geen uitzicht daarach­ter. En de trein denderde maar door. Leny verdeelde een pannetje gekookte gort. Alle vrienden kregen ook een klont. Mij smaakte het minder dan rauwe bonen.

Zij is niet teruggekomen. Een van honder­denvierduizend Nederlanders. Ik heb het ve­ge lijf hier weer kunnen presenteren. Mocht ik meer verlangen 7 Hoe zij daar gestorven is? Is zij zich haar daad bewust gebleven? Zij zal het begrepen hebben!

Heeft zij het begrepen 7

Page 28: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

ISRAËL AIRLINES In samenwerking met _

gaan wij zeker iedere week m a r l 5 f e A < L Als u plannen hebt in die richting,kies dan ook voor één van onze vrije groeps­reizen. U kunt ons bellen of de bon invullen.

In 1981 publiceren wi j 13 begeleide reizen met volledige verzorging. Wi j kunnen voor gesloten groepen reizerrnaar uw wensen samenstellen Vrijbli jvende offertes.

s(c Transferkosten per privé auto of sherut op aanvraag.

H: Vele mogelijkheden voor één- of meer­daagse tours door Israël.

STUDENTEN- EN SCHOLIERENRETOURS (vraag onze speciale tarieven

Folders en inlichtingen bij:

NET WORLD TOURIST ORGANIZATION Rokin 9-15, 1012 KK Amsterdam Tel. 020 - 243350*

Wij verzorgen al uw reizen over de gehele wereld.

Page 29: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

WUV-gerechtigden opgelet! Van het ministerie van CRM ontvingen wij het volgende persbericht

VERZETSDEELNEMERS EN VERVOLGDEN

Met het ministerie van Volksgezondheid en milieuhygiëne is overleg gevoerd over de mogelijkheid aan personen, die een beroep hebben gedaan op de Wet uitkeringen ver­volgingsslachtoffers 1940-1945 of de Wetten buitengewoon pensioen, inzage te verschaf­fen in medische gegevens, die bij de uitvoe­rende instantie berusten en die als basis heb­ben gediend voor de beslissingen op inge­diende aanvragen. Het overleg is nog niet afgerond. In het ko­mende begrotingsjaar zal de Uitkerirrgsraad naar Zoetermeer verhuizen Aangenomen wordt, dat de betere huisvesting een positie­ve uitwerking zal hebben op de behande-lingsduur van de aanvragen Ook zal een wij­ziging van de Wet uitkeringen vervolgings­slachtoffers 1940-1945 tot stand worden ge­bracht, waardoor de werkingssfeer van deze wet met terugwerkende kracht tot 1 januari 1980 wordt uitgebreid met bepaalde groe­pen staatlozen en displaced persons Tevens zal dan geregeld worden, dat de aanvullende periodieke uitkering aan de gehuwde vrou­

welijke vervolgde, wier man een lager inko­men heeft dan de voor toepassing van de W u v. geldende minimum-grondslag ook na 65-jarige leeftijd wordt voortgezet. Verder ligt het in de bedoeling 1981 een ontwerp van wet aan de Kamer aan te bieden, die de huidige op de Algemene Bijstandswet steu­nende Rijksgroepsregeling Oorlogsslacht­offers omzet in een afzonderlijke wet. Over de uitvoering van deze wet zal nader overleg plaatsvinden met de betrokken or­ganisaties en instanties. De uitkeringssyste-matiek van de huidige rijksgroepsregeling zal geen ingrijpende veranderingen onder­gaan, zij het dat, waar mogelijk, op een aan­tal punten een afstemming op de bepaling van de Wet uitkeringen vervolgingsslachtof­fers 1940-1945 zal plaatsvinden In de Wet Buitengewoon Pensioen zullen enkele wijzi­gingen worden voorgesteld. Ze zijn van technische en administratieve aard. Ook zal echter de mogelijkheid onder ogen worden gezien, of het opnemen van een sluitingsda­tum met betrekking tot het indienen van aan­vragen om een buitengewoon pensioen aanbeveling verdient Tenslotte ligt het in het voornemen door middel van een wijziging in bovengenoem­de wet het voorzitterschap van de Buitenge­wone Pensioenraad niet langer te koppelen aan de functie van directeur van het Alge­meen Burgerlijk Pensioenfonds.

D r o o m En nog een ander verhaal.

Een paar jaar geleden heb ik een droom gehad die ik nooit meer vergeet, die ik trouwens ook direct opgeschreven heb. Ik was weer in de gevangenis — een the­ma dat de dromen van onze generatie nu eenmaal vervult — en ik stond met mijn mede gevangenen op het appèl en wij moesten, zoals steeds 'abzahlen'. Maar de man die tegenover ons stond was niet een Duitse bewaker maar de Franse le­raar die ik op de middelbare school had gehad en die een beruchte NSB-er was geworden En in mijn droom stond hij vlak voor me en vroeg me opeens: En wat is het nou eigenlijk wat jullie tot Hol­landers maakt? En ik antwoordde: de wind in de bomen. En toen werd hij woe­dend en schreeuwde: dat is onzin, er moet iets anders zijn dat je niet zeggen wilt. En ik zei: Ja, dat wij en de Joden bij elkaar horen

Prof dr. J. W. Schutte Nordholt

Uit. het geestesmerk van het Neder­lands verzet Rede op de reünie van de Vriendenkring van Oud-Natweilers 24-10-1980.

Zigeuners in Dachau Er staat een monument voor de in de oorlog vermoorde zigeuners in Amsterdam De le­venden die men in enige Nederlandse ge­meenten probeerde te integreren hebben het nog steeds moeilijk. In Beieren zijn de nazi-regelementen tegen de Sinti zoals de betreffende stam heet, pas een tiental jaren opgeheven. Officieel. In fei­te worden ze nog steeds toegepast. De (over) levende Sinti verlangen geen geld, maar verzoening. Daarvoor zet de Aktion Suhne-zeichen, die ook samenwerking tussen Christenen en Joden nastreeft, zich in. Deze groep ondersteunde ook de Sinti die (zomer 1980) in de stad Dachau in een lokaal van het Evangelische kerkbestuur een hongersta­king hielden Een drietal hongerstakers had in datzelfde Dachau en in Auschwitz in het kamp gezeten.

Als volgende stap wil men in Dachau een cul­tuur- en ontmoetingscentrum voor de Sinti inrichten. Bovendien moet er een documen­tatiecentrum komen voor onderzoek van de nazimisdaden tegenover de zigeuners. Ook hierbij zegt de Aktion Suhnezeichen hulp toe.

Monument in Jad Wasjem te Jeruzalem

In Amerika is het initiatief genomen om van 15-18 juni 198Ue Jeruzalem een samenkomst te houden van overlevenden van de massamoord op de Joden. Inlichtingen bij Sonny Herman, Lindenlaan 22, Zaandijk, tel 075-282766.

Page 30: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Nieuwe kollektie verjongd en vernieuwd

f oriqa Natura Speciaalschoenen D a a r l o o p t u m e e w e g

met o n z e g e k l e d e B a n d s c h o e n e n en P u m p s m o d i e u z e u i t v o e r i n g z a c h t leer in m o d e r n e k le

De s c h o e n d i e pas t als m a a t w e r k Die uw l e v e n s v r e u g d e v e r h o o g t

O o k in S p o r t i e v e s c h o e n e n z i jn WIJ r u i m g e s o r t e e r d BIJ u i t s tek g e s c h i k t v o o r d ie

b e r o e p e n w a a r b i j u z o n d e r v o e t k l a c h t e n veel m o e t l o p e n

of s taan V o o r k o m e n is be te r g e n e z e n F o r m a N a t u r a h e e f t v o o

ede re voe t de j u i s t e leest Dat g e l d t v o o r d e moe i l i j k

voe t m a a r o o k v o o r g o e d e v o e t e n

d ie g e m a k k e l i j k w i l l e n l o p e n en

g o e d e c o n d i t i i w i l l e n b luvei

D a t u r a Amsterdam, Amsterdam, Den Haag, Groningen, Rotterdam, Hilversum, Utrecht,

Weteringschans 209, Linnaeusstraat81, Noordeinde 18, St Walburgstraat8, W deWithstraat9, 's-Gravelandseweg 33 B, Nobelstraat 1A,

tel 23 30 12 tel 65 39 59 tel 46 41 81 tel 12 18 97 tel 13 57 37 tel 4 90 09 tel 31 10 51

Dé specialist ARCHIEFVERNIETIGING

J O BL IK OUD-PAPIERHANDEL

Vliegtuigstraat 8 Telefoon 155358-157592 b.g.g. 822268

Geopend: maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 16.00 uur

Ham Koekoek Bnina

OVER OORLOG EN VRIJHEID, OVERLEVING EN VERNIETIGING

Hans Koekoek

Het houten hoofd

In sobere st i j l ve rhaa l t de schr i j ver ove r de be leven is ­sen v a n een j o n g e n — hal f J o o d s — in de t w e e d e w e ­r e l d o o r l o g , t e g e n latere e rva r i ngen in een ' v r i j e ' w e ­re ld . De v ier v e r h a l e n d ie d i t boek c o m p l e t e r e n , beva t ten e l e m e n t e n ui t de v o o r b i j e o o r l o g die in s o m m i g e v a n Koekoeks karakters let ter l i jk o f f i guur l i j k als een ziekte is b l i j ven nav re ten .

bruna

Bij M. VERDOONER

Uw taarten en bolusleverancier

nu ook GODIVA BONBONS

CHOT O U . 111 K

M. VERDOONER Gelderlandplein 55 TEL. 44 10 56 (ook zondag tot uw dienst)

Page 31: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari

Bezoek aan Auschwitz Uit het dagoek van dr. Sam Bos

Katowice, maandag 23 juni 1980

Twee souvenirs zal ik uit Polen meenemen-een klein boekje, de catalogus van het inter­nationale Auschwitz museum en bovendien een klein bosje bloemetjes geplukt tussen de restanten van de gaskamers, de crematoria en de barakken van het onzalige Birkenau. Birkenau is het meest troosteloze en akelige dat wij op deze reis hebben meegemaakt: een groot vlak verlaten barakkenkamp Vele barakken staan nog rechtop, vele anderezijn vergaan, verdwenen of vervallen De spoor­rail l igternog, het eindpuntvan hetspoordat in Nederland in Westerbork begon en in alle andere landen van Europa een ander begin­punt had. Hierwas het grote eindstation, het eindstation van het leven van ongeveer vier miljoen mensen, bijna allen Joden De spoorrail eindigt vóór de grote crematoria II en III; de ruines van deze crematoria staan er nog Tussen deze crematoria bevindt zich hetgro-te en indrukwekkende monument. Hier ging Sonny Hermans van de Liberaal Joodse Ge­meente ons voor in het kaddisj gebed Het was erg indrukwekkend. Daarna doolden wij wat rond over deze vlakte Toen Birkenau nog in vol 'bedrijf was, was het één grote

In het nummer juli/augustus van het bulletin van het Internationaal Auschwitz Comité staat een uitvoerig artikel over de Neder­landers in Auschwitz van Tadeusz Iwaszko, een medewerker van het Auschwitz-mu-seum De schrijver wijst erop dat de martelgang van de Nederlandse slachtoffers nooit meer volledig zal zijn na te gaan, omdat de admini-tratie-bescheiden grotendeels door de SS zijn vernietigd. De eerste Nederlanders in Auschwitz waren twee politieke gevange­nen, de gebroeders Johan en Robert Beek­man. Zij kwamen aan op 8juli 1942 en kregen resp. de nummers 45218 en 45216. Negen dagen later arriveerde de eerste trein met Joden uit Nederland Van de ruim 60.000 Nederlanders die naar Auschwitz zijn gedeporteerd zijn er maar 17 309 ooit in het kamp Auschwitz geregistreerd. Alle overi­gen zijn direct na aankomst vergast. Ook de meeste gevangenen vonden, zoals men

modderpoel, vertellen ons de overlevenden van dit kamp die de reis meemaakten. Nu is er alles vredig, overal groeit het gras en er tussenin vele bloemetjes. Ik lette er eigenlijk niet op maar werd mij deze paradox pas be­wust toen Chaja Polak uit onze groep een klein bundeltje bloemen, dat zij geplukt had aan mij overhandigde- bloemen uit Birke­nau' Ik heb ze meegenomen naar Neder­land; ik weet nog niet wat ik er mee moet doen. Wij hebben in het concentratiekamp Ausch­witz lang niet alles bekeken Het terrein iserg groot, vele barakken zijn tot permanente mu­sea ingericht en wel per land. Uitvoerig be­zochten wij het door Israël verzorgde Joodse museum. Natuurlijk mag de naam van Israël niet op de betreffende barak prijken in het museum van het Joodse lijden Daar ben ik twee keer geweest Eén plaats hebben wij in Auschwitz bewust niet opgezocht en wel de gaskamer en het crematorium I welke nog intact zijn. De meeste bezoekers gaan er wel naar binnen, maar wij hebben het niet ge­daan Op zaterdag 21 juni gingen wij na het bezoek aan Auschwitz in de morgen een sightseeing maken naar Krakau gedurende de namiddaguren Krakau is een mooie ou­de stad in het oude Galicie Onze kop stond

weet, de dood. Slechts 1053 van hen zijn ooit teruggekomen. In de eerste maand van de deportaties, tus­sen 17 juli en 18 augustus 1942, werden er 4591 Nederlandse Joden geregistreerd, al­leen op 17 augustus 1942 stierven er, blij­kens bewaarde aantekeningen, 105 Neder­landers. Men heeft op grond van bewaard gebleven gegevens kunnen berekenen dat in de loop van die eerste maand al 40 a 50 procent van de Nederlanders die in het kamp zijn terechtgekomen, waren gestorven. De 115 in 1944 uit Nederland gedeporteerde zi­geuners moeten allen zijn omgekomen Eén gevangene, Jenny Spritzer, nr 10291, slaagde erin tijdens de dodenmars te ont­snappen en bij omwonende Polen onder te duiken. Op 27 januari 1945 troffen de Sowjet-militai-ren die het kamp bevrijdden 230 gevange­nen uit Nederland aan, die niet hadden kun­nen meelopen bij de evacuatie

niet erg naar het maken van zo een tour, maar het Poolse reisbureau dat de reis voor weinig geld heeft georganiseerd vond dat dit er wel bij behoorde. Het meest waren wij nog geïnteresseerd in de oude Joodse wijk met haar twee zeer oude sjoels. Veel Joden zijn er niet meer in deze oude stad met haar vroeger zo grote Joodse bevolking. De oude (niet Joodse) Pool, die een sjoel voor ons open­maakte hield er een behoorlijke fooi aan over. Ik gaf hem een dollar dat is één van de vijf dollars die ik op deze hele reis heb uitge­geven. Een verder opvallend verschijnsel was onze maaltijd in een goed restaurant in de plaats Auschwitz (Oswiecim) op 22 juni na de ope­ning van het Nederlands paviljoen door mi­nister Gardeniers (tijdens een wolkbreuk met onweer in de openlucht) en vóór ons be­zoek aan Birkenau. Het was een goede vis-maaltijd: forel. In het bezoekerspaviljoen van het Nederland paviljoen hebben wij opgeschreven :

In dankbaarheid aan de nagedachtenis aan onze ouders en familie die hier zijn omgeko­men

(ik was er te naar aan toe om beter Neder­lands te produceren). Onze reis zit er op Wij hebben onze ouders begraven en kaddisj gezegd en dat was het doel.

Sam en Ruth Bos-Watermann

Défa/7 van het onvoltooid gebleven monu­ment door Edu Waskowsky ter nagedachte­nis van de 3000 vermoorde Joden van Gro­ningen Het staat daar aan de Heereweg Fo­to: B. van Bohemen.

Nederlanders in Auschwitz 1980

Page 32: Auschwitz Bulletin, 1981, nr. 01 Januari