** - I - P J i r

nederlands auschwitz c o m i t é

H E R D E N K I N G S N U M M E R

13de jaargang, nr. 1. januari 1969

s e c r . : victorieplein 32 ' , amsterdam-z. , postgiro 293087 bankrek.: AMRO, bijk. van baer les traat , amsterdam-z. gem. giro N 5500 N.A.C. red.: amsteldijk 23, amsterdam-z.

Blad eren voor ae bloem de bh A u s c h w i t z is een s y m b o o l g e w o r d e n , e igen­lijk al z o d r a de g a s k a m e r s en c r e m a t o r i a uit N a c h t u n d N e b e l z i jn g e t r e d e n . D e j a a r ­lijkse h e r d e n k i n g s a v o n d e n en - b l a d e n w e r ­den hoe l a n g e r hoe m e e r een t o e t s : w a t is e r toen gebeurd? E n o o k : h o e v e r is het nu g e k o m e n ?

S l a a t u v o o r a f g a a n d e e n u m m r s m a a r o p . U v i n d t er de n o o d v a n de s l a c h t o f f e r s , w a a r v o o r nu eerst w a t r u i m e r b e g r i p b e ­gint te rijzen. U ziet e r steeds w e e r o u d zeer en nieuwe w o n d e p l e k k e n g e t o o n d . U v i n d t e r o o k iets a n d e r s . Ie ts v a n de w e e r ­k l a n k v a n het w e r k v a n het N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é binnen en buiten de kr ing v a n o u d - g e v a n g e n e n en hun leeft i jd­genoten .

Bi jna een k w a r t e e u w is e r v e r l o p e n sinds de e v a c u a t i e v a n B i i k e n a u en G r o s s - R o s e n . D e m i s d a a d z o u a l l a n g v e r j a a r d zijn, als d e z e m i s d a a d v e r j a r e n k o n . D e v o o r s t a n d e r s v a n de v e r j a r i n g in D u i t s l a n d wensen de n a z i - m i s d a d e n niet te zien als w e e r g a l o o s . N i e t een nieuw r e c h t s g e v o e l , de o u d e n a z i -leer speelt hun p a r t e n . Z o j u i s t is a l w e e r een verse v a r i a n t o p het v e r j a r i n g s t h e m a v o o r ­g e d r a g e n .

N a z i s m e , fasc isme is niet d o o d . H e t w o e k e r t en niet alleen bij o u d - en n e o - n a z i ' s , niet a l ­leen in Spanje , G r i e k e n l a n d en P o r t u g a l . E r w a s 3 le reden v o o r de U N O - u i t s p r a a k t e ­gen genocide . In V i e t n a m en nu o o k in B i a f r a g e b e u r e n openlijk d i n g e n d ie o n d e r H i t i e r ' g e h e i m e R e i c h s s a c h e ' w a r e n . M i n s ­tens z o erg als be t m a s s a - m o o r d e n is de g e w e n n i n g e r a a n bi j de o m s t a n d e r s , de t o e ­s c h o u w e r s rnag men nu wel z e g g e n . O o k dit g e v a a r bes t r i jden wi j . M e e r en m e e r t r e f f e n ons n i e u w e g e l u i d e n . Z e k e r , d i s c r i m i n a t i e , v e r d r u k k i n g v a n m i n d e r h e d e n — en o o k v a n m e e r d e r h e d e n — b e s t a a n v o o r t . M a a r - leeds s t e r k e r o v e r h e e r s t de stern v a n het v e r z e t , de stern v a r rie j e u g d . M i s s c h i e n is het b e g o n n e n in C a l i f o r r . i ë , in een p r o t e s t

tegen u i t z e n d i n g v a n jonge mensen in uni ­f o r m o m a n d e r e jeugd te g a a n vers t ikken . Misschien in A z i ë ; misschien dr ingt het in het ene deel v a n de w e r e l d m e e r o p de v o o r g r o n d d a n in het a n d e r e . V a s t s t a a t bij de i n t r e d e v a n 1 9 6 9 : de jeugd is in a c t i e . O n v e r s c h i l l i g h e i d , lusteloosheid zijn v e r te z o e k e n , v o o r a l bij de s tuderen­den. O v e r a l is de jeugd in beweging en m a a k t zij ernst m e t de eigen v e r a n t w o o r d e ­lijkheid. V o o r ons is zulk een a n t w o o r d o p o n z e eigen a c t i v i t e i t belangri jk . Z o b e l a n g ­rijk d a t wij dit n u m m e r a a n deze a c t i e v e jeugd hebben o p g e d r a g e n . H e t is een goede g e w o o n t e d a t een h e r d e n k i n g s n u m m e r g r o ­tendeels zijn weg v i n d t o p m i d d e l b a r e en hogescholen. A l l e e n z o w o r d t g e h o o r d w a t wij te zeggen hebben. O f gezien w a a r v o o r n i e m a n d de ogen m a g sluiten. D i t j a a r zou m e n h i e r v o o r dit n u m m e r zelfs niet b e h o e v e n open te s laan . D e bedoelingen v a n het N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é zijn d o o r J a n W o l k e r s in een t i te lprent g e v a t en d a a r m e e z o u d e n wij u t e v r e d e n kunnen zijn. Z o v e e l bondigheid blijft de k u n s t e n a a r v o o r b e h o u d e n .

O p de v o l g e n d e p a g i n a ' s zijn een o u d - h o o g ­l e r a a r aan de V . U . , een c o n - r e c t o r , een A m ­s t e r d a m s w e t h o u d e r , t w e e K a m e r l e d e n , een ' co lumnis t ' , een s t u d e n t e n p a s t o r en n a t u u r ­lijk de jeugd, a a n het w o o r d . U kunt hun visie leren kennen en d a a r i n de v o r m h e r ­kennen w a a r i n ons c o m i t é di t j a a r h e r d e n k t w a t der t ig j a a r geleden b e g o n . ' N o o i t m e e r A u s c h w i t z ! ' O n z e z inspreuk brengt hen samen z o n d e r o n d e r s c h e i d van g e l o o f o f d e n k r i c h t i n g , v a n g e n e r a t i e oi e r ­v a r i n g . Al len begrepen zi j w a a r het o m g a a t . L a a t dit de d a n k zi jn die zi| n ie t w i l l e n h o r e n . Zi j wenden geen b e d a n k j e s , de m e d e ­w e r k e r s a a n di t n u m m e r en die a a n de h e r ­d e n k i n g in de B a c h z a a l , allen j o n g e m e n ­sen deze k e e r , net als h e t j o n g b l i j v e n d e t r o u w e K u n s t i n a a n d o r k c s t .

Plechtigheid bij de urn Op de Nieuwe Oosterbegraafplaats te Amsterdam worden weer bloemen gelegd bij de urn met as uit Ausch­witz en wel op zondag 26 januari

• 1969 om twaalf uur 's middags. Ieder is welkom bij deze korte plechtigheid. Wij verzamelen ons voor twaalf uur bij de hoofdingang.

N.A.C.

m e u b e l e n ; s t o f f e n j s i e r k u n s t

a p o l l o l a a n 8 3 a ! a m s t e r d a m - z

In de v a l l e n d e b l a d e r e n en de k l e u r i g e b l o e m o p de o m s l a g k a n i e d e r z o e k e n en v i n d e n w a t hi j w i l . V o o r ons b e d u i d e n zi j de o n g e b r u i k t e k r a c h t die t e r h a n d n e e m t w a t zij die v i e l e n o f die nu a f v a l l e n niet k o n d e n u i t v o e r e n . D e m e n s e n v a n toen , v a n nu en v a n d a n s a m e n in één b e e l d . N o d i g zi jn ze a l l e m a a l , v e l e n zi jn er in de w e e r , m a a r de j e u g d , de b l o e m , h e t m e e s t . D a a r ­o m is di t b l a d v o o r hen .

E . T .

A U S C H W I T Z - H E R D E N K I N G 1 9 6 9 TE A M S T E R D A M O p 2 6 j a n u a r i o m 8 u u r h e e f t de j a a r l i j k s e A u s c h w i t z - h e r d e n k i n g p l a a t s in de B a c h z a a l , B a c h s t r a a t , te A m s t e r d a m . D e z e h e r d e n k i n g v a n de b e v r i j d i n g v a n h e t k a m p A u s c h w i t z d o o r h e t S o w j e t - l e g e r o p 27 jar'uori 1 9 4 5 za l in het b i j z o n d e r zi jn g e r i c h t o p de j eugd .

M e d e w e r k i n g w o r d t v e r l e e n d d o o r : h e t K u n s i n ü a n d o r k c s t o . l . v . A n t o n K e r s j e s . H a n de V r i e s , s o l o - h o b o ï s t v a n het C o n c e r t g e b o u w ­o r k e s t . L e e r l i n g e n v a n de A c a d e m i e v o o r D r a m a t i s c h e K u n n tc A m ­s t e r d a m .

K a a r t e n a ƒ 3 . 7 5 en ƒ 2 . — ( v o o r s t u d e n t e n , s cho l i e ren en b e j a a r d e n ) k a n m e n s c h r i f t e l i j k o f t e l e f o n i s c h b e s t e l l e n bi j m e v r . E . F u r t h , D i e -m e r k a d e 4 3 , D i e m e n . T e l . 0 2 0 - 5 8 8 4 2 . V e r d e r bi j m e v r . E . v a n G e e n s ,

O r r e ü u s s t r a a t 1 7 8 hs . , A m s t e r d a m - W . T e l . 0 2 0 - 3 8 5 5 7 2 . M e v r . S. N e t e r , N w e . P r i n s e n g r a c h t 1 4 " , t e l . 2 3 9 0 6 7 . J . S l a g t e r , V i c t o r i e ­ple in 3 2 ' , t e l . 0 2 0 - 7 3 6 2 S - . Z. L . G r o e n , P r e s . S t e y n p l a n t s o e n 12 hs. , t e l . C7C-53551. O . M t e u w e M w i e k h a n d e l , L c i c U e s t r a a t 50, C. N e J e t l a n c U T h e a t e r O r . T I U . T » , S i n g e l 1 8 6 .

H a g e n a a r s en R o t t e r d a m m e r s ! L r r i jd t een bus n a a r de h e r d e n k i n g . Pr i j s ( t o e g a n g s k a a r t en v e r v o e r heen en t e r u g ) 1 6 . — . A a n m e l d e n en i n l i c h t i n g e n b i j :

m e v r . H . H a k k e r , H o n g a r e n b u r g 4 3 5 , D e n H a a g . t e l . ( a l l een n a 19 uur) 0 7 0 - 8 5 2 7 9 6 . L . J . A . v. B e n t v e l d , H e n e g o u w e r l a a n 1 8 a , R o t t e r d a m , te l . 0 1 0 - 1 2 5 5 1 3

wat de jeugd

D e jeugd wordt overladen met ver ­wijten. Ju l l ie hebben de oorlog niet meegemaakt . Ju l l ie hebben er geen benul van w a t onderdrukking en terreur, honger en angst in werkel i jk­heid betekenen. Ju l l ie beseffen niet hoe dankbaar je moet zijn te leven in een welvaartsstaat , in een par le­mentaire democratie , in een systeem met vri jheid van meningsuiting. S terker nog: door gebrek aan kennis en ervaring ondergraven jull ie onze democrat ie . D o o r naïeve f l ir tat ions met niet-democratische systemen. D o o r een ondoordachte afwijzing van ons verdedigingssysteem. D o o r een l ichtvaardige omgang met het wapen der buitenparlementaire actie.

Deze verwijten zijn in hoge mate on­bil l i jk. D e politiek geïnteresseerde jeugd beseft donders goed w a t zich in de jaren veertig heeft voorgedaan. De lessen van het verleden zijn aan haar niet voorbi jgegaan. M a a r terecht vraagt zij zich a f : wat kopen wij voor lessen als er geen lering uit wordt ge­trokken? W a t doen wij vandaag met de wetenschap van gisteren? En om­gekeerd verwijt zij de oudere genera­t ie :

— V o l te zijn van oorlogsherinnerin­gen maar tegelijkertijd b ' ind voor de verschrikkingen van vandaag;

— vast te houder, aan oude ideolo­gieën maar tegelijkertijd k l a k k . -loos de maatschappeli jke orde van vandaag aanvaardend;

— hoog op te geven van onze demo­cratie m a a r tegelijkertijd berus­tend in een schromelijk tekort aan effect ieve inspraak.

H e t zijn deze paradoxen die ten grondslag liggen aan de huidige revol­te van de jonge generatie. Een revol­te die zich concentreert op een dr ;>*-tal punrc. i : de interna, ionaie malaise, de maatschappeli jke o r c e en de de­mocratische inspraak.

O p het gebied van de buitenlandse polit iek is het vooral de oorlog in

Vie tnam geweest die tot een ware ge­neratiebreuk heeft geleid. V o o r een groot deel van de oudere generatie zijn de Amerikanen nog alti jd de „be­vr i jders" . V o o r een groot deel van de jonge generatie zijn de Amer ika ­nen „oorlogsmisdadigers" . Een wel ­haast onoverbrugbare kloof , tekenend voor het verschil m denken over vele aspecten van de internationale pol i ­t iek. D e jonge generatie heeft bi jzon­der goed weet van de fouten en kor t ­zichtigheden die tot de verschrikkin­gen van Ie jaren veertig hebben ge­leid. M a a r deze wetenschap onbelast toepassend op de huidige ti jd, weigert zij te denken in oude schema's van goed en slecht, van oost en west, van oog om oog, van blok tegen blok. Zi j komt in opstand tegen de vernie­tigingsoorlog in Vie tnam, de volke­renmoord in B i a f r a . de imperialisti­sche polit iek ten opzichte van Ts je ­choslowakije , enz. Zi j is de c l ichéma­tige, fantasieloze en daardoor ca ta ­strofale buitenlandse polit iek van de grote mogendheden beu. Zi j eist soli­dariteit met de onderdrukten van vandaag : de ontrechten in Zuid-A f r i k a en de Portugese koloniën, het „andere ' Amerika , de arme landen in de derde wereld, de revolutionaire bewegingen in Zuid-Amerika . Niet de handhaving van de status quo van onrecht, maar een strijd vol risico's voor een betere wereld, dat is de in­zet van de revolterende jeugd. Eenzel fde generatiebreuk tekent zich a f in de binnenlandse poliriek. H e t is niet een gebrek aan besef voor de verworpenheden van de welvaarts ­staat, dat men de jongeren kan aan­wri jven. Beter dan de ouderen besef­fen zij welke ongekende mogeli jkhe­den in de welvaartsstaat liggen opge­sloten. En wat een schandaal het is, dat d c c mogelijkheden zo onvol­doende worden benut om de heersen­de onrechtvaardigheden in ons maat ­schappeli jk bestel weg te nemen. Zi j k o m e r :i opstand tegen een maat -sc'•appi.r.ïruktuur waar in enkelingen de di ->.>.. uitmaken en de prioriteiten bey a!'-n. Een maatschappijstruktuur die erop gericht is onrechtvaardighe­den op het gebied van de inkomens-en vermogensverdeling, ongeli jkhe­den in woon- en levensomstandighe­

den, ongelijke kansen tot verkri jging van kennis en informatie , enz. in stand te houden. D e jeugd loopt te hoop tegen deze maatschappi jstruk­tuur en zijn uit ingsvormen: de con­sumptiemaatschappij met zijn door reclame „ v e r d o o f d e " k loot jesvolk ; de onderwijsstruktuur, de universiteit voorop, een fabriek van kri t iekloze diplomaontvangers ; de persconcen­trat ie en een radio en TV-bes te l , die in toenemende mate de maatschappe­li jke orde ondersteunen ten detr imen­te van maatschappi jkrit ische p r o ­gramma's als Zo-is-het , H o e p l a en van der Poels : L a a t de Mensen P r a ­ten. H e t is tegen de grondslagen van deze maatschappeli jke orde, met zijn toe­nemende machtsconcentrat ies , dat de jongerenrevolte zich r icht .

E e n en ander spitst zich toe in de strijd om inspraak op allerlei gebied. D e oudere generatie moge het nemen, dat enkelingen in ons bestel de dienst uitmaken, de jonge generatie weigert zich daarbi j neer te leggen. Zi j eist met de vuist op tafel inspraak en m e ­deverantwoordeli jkheid in alle seg­menten van ons maatschappeli jk be­stel. In het polit ieke leven vecht de jonge generatie voor een systeem waarbi j de kiezer ui tmaakt wie er regeert in plaats van sf inx-acht ige regenten. Binnen hun parti jen vech­ten zij voor interne part i jdemocrat ie . Buiten hun parti jen voor poli t ieke rechten en vrijheden, zoals het recht van demonstratie, het recht op in for ­matie , en het recht op inspraak in het overheidsbeleid. M a a r ook buiten de politiek (in engere zin) woedt de strijd om inspraak. In de bedri jven, waar de jonge werknemers het niet langer pikken sluitpost te zijn in het onder­nemingsbeleid. O p de universiteiten met hun hiërarchische struktuur, w a a r de studenten niet langer van plan zijn de rol van onmondig toehoorder te blijven spelen. In de kerken w a a r jonge priesters en leken het niet meer nemen tot in de diepste uithoeken van hun persoonlijk leven de wet gesteld te krijgen.

Deze inspraakrevolte is niet te be­dwingen. Zi j zal onze maatschappi j ­struktuur even ingrijpend beïnvloe­den als destijds de strijd om het alge­meen kiesrecht. W a n t de naoorlogse generatie is begeesterd. Zi j weet b i j ­zonder goed w a t er loos was in de jaren veertig. M a a r haar gevolgtrek­kingen zijn toegesneden op de p r o ­blematiek van vandaag. Zi j weigert te berusten in een positie van machte ­loosheid. Zi j vecht voor invloed op de ontwikkel ing. O m op die manier naar vermogen te kunnen bevorderen dat nooit weer gebeurt w a t eens is voorgevallen.

E d . van Thi jn

H E M A k i e s v o o r ' u w g e l d

Voor al uw reizen per vliegtuig schip spoor

hotelreserveringen, bagage- en ongevallenassurantie

Passage- en Keisbureau

HOYMAN & SCHUURMAN R O K I N 8 0 / 8 2 - A M S T E R D A M - T E L . 2 4 1 6 7 7

Waar mode een lust voor het oog is

M A N T E L S — J A P O N N E N D E U X P I È C E S — N A P P A S U E D E — M A N T E L C O S T U U M S B O N T — B O U T I O U E

Modehuis De Vries en Lampie K a l v e r s t r a a t 3 — 5 , bi j d e D a m ,

T e l . 0 2 0 — 2 3 . 7 6 . 3 4 A m s t e r d a m

B O E K H A N D E L

Robert Premsela

v a n B a e r l e s t r a a t 7 8

A m s t e r d a m

T e l e f o o n 7 2 4 2 6 6

'T HONK I n t e r i e u r v e r z o r g i n g

K u n s t n i j v e r h e i d

Middenweg 105-107-107a Amsterdam (Oost )

Telefoon (020) 5 12 22

R . A . F R i j n s t r a a t 1 5 8 + 1 4 2

T e l . 7 1 3 5 9 7 - 7 3 9 1 0 3

R A D I O - T V - G A S - E N E L E C T R . H U I S H O U D E L I J K E A P P A R A T E N

Ook nu specialisten Hl-FI-Stereo gebied

S i n d s 1 9 2 3 d e z a a k v a n v e r t r o u w e n

B R I L J A N T E N e n O B J E C T E N g e m a a k t i n e i g e n a t e l i e r

voor de halve prijs

fa. Barber & Zoon Keizersgracht 740

Amsterdam Tel. privé 42 34 78

Z I N V O L H E R D E N K E N

E l k j a a r opnieuw dringt zich de vraag aan ons op o f het herdenken van het lijden en de ellende van de bange oor­logsjaren wel zin heeft . Met name de jeugd, die naar de volwassenheid is gegroeid zonder angst en knechtschap, zou, zo meent men, geen belangstelling hebben voor het nameloze leed, dat in en buiten de concentrat iekampen is geleden. Zi j hebben geen weet van de spanningen in een voortdurend bedreigd leven, de martel ing van een aan wreedheid en willekeur overgeleverd bestaan. Zi j dragen niet aan den li jve de littekens van psychische en physieke mishandelingen. M o e t men daarom maar liever afzien van het herdenken, van het oproepen van trieste beelden uit de donkerste pe­riode van het twintig-eeuwse Europa? Zeer zeker niet! Wi j moeten weliswaar kunnen vergeven, al val t ons dit nog zo zwaar , m a a r vergeten mogen wij .nooit! D a a r o m gaat het bij de terugblik op w a t in de jaren 1 9 4 0 - ' 4 5 werd doorleefd en geleden, niet om het koesteren van oud zeer, om een ongezond wroeten in het doorstane leed, om een levendig houden van haat- en wraakgevoelens. H e t gaat om heel' iets anders. Zinvol herdenken heeft een dubbele betekenis. Enerzi jds is het een daad van piëteit tegenover hen die het weerioos s lachtoffer waren van door hoogmoed en rassenwaan bezetenen. Tevens is het een eresaluut aan hen die vri jwillig het leven gaven in de ongeli jke strijd tegen onrecht en onschuldigen-vervolging. E l k j a a r moet de oproep weerkl inken tot bezinning op w a t er in het z.g. „chris te l i jk" Europa kan gebeuren. D e jeugd van thans moet weten van de afgrond van rechte­loosheid en onmenseli jkheid, waarin een k w a r t eeuw ge­leden de wereld — onze wereld — v e r z o n k e n lag. Een volk dat zijn verleden vergeet kan niet bouwen aan zijn toekomst. O o k de diepdonkere schaduwen geven reliëf aan de image van ons volksleven, zij kunnen en mogen niet worden verdoezeld.

N o o i t en tenimmer mogen wij vergeten wat het volk der J o d e n is aangedaan. Hun bloed schreit nog steeds ten he­mel . H e t is onze taak bij de jeugd van nu het besef van verantwoordel i jkheid te verlevendigen. Zi j zijn het die er voor moeten waken dat zulk een massamoord nooit meer kan plaats vinden. D a a r o m alleen al mogen wij niet zwi j ­gen. „ N o o i t meer A u s c h w i t z " is geen holle kreet . D e zin van het herdenken is echter meer dan een eerbie­dige nagedachtenis. H e t is ook een waarschuwingssignaal, dat permanent op rood behoort te staan. D e jeugd van vandaag is vri jmoediger in haar krit iek en haastiger in haar protest dan de jeugd van een k w a r t eeuw geleden. Zi j k o m t thans gauwer tot georganiseerd of onge­organiseerd protest . Studenten aan nederlandse en bui­tenlandse universiteiten gaan voor in het verzet tegen de bestaande orde. Men vraagt zich soms a f of zij nog tijd over hebben om te studeren, wat toch het hoofddoel van hun student-zijn is. W a a r m e e niet gezegd wil zijn dat er binnen en buiten de universiteiten in de structuur van onze maatschappi j niets te verbeteren zou zijn. E r zijn ongetwijfeld misstanden en een waardig protest kan zeer wel op zijn plaats zijn. O o k het streven naar vernieuwing binnen vri jwel elke po­litieke part i j heeft zeer zeker eveneens zijn goede zijde, mits men de proporties in het oog houdt en niet luide pro­testeert om de pret van het protest zelf . Men winde zich niet op over relatief geringe zaken, terwijl om ons heen de wereld bloedt uit duizend wonden. H e t heeft vaak de schijn of het kleinzielig eigenbelang domineert, w a a r ge­meenschappeli jk f ront maken tegen opkomende gevaar­li jke geestesstromingen eerder geboden zou zijn. D a t is een kwal i jke zaak . A l o m in de wereld heerst nog onrecht en verdrukking, oorlog en bittere nood. O n d a n k s de „Declarat ie van de

rechten van de m e n s " , w a a r v a n wij de twintigste j aardag onlangs hebben gevierd, worden schier overal op aarde deze mensenrechten met voeten getreden. Discr iminat ie van de ene groep tegenover de andere, van het ene ras ten aanzien van het andere viert nog hoogti j . D e tegenstelling tussen de arme en de rijke landen is schrijnender dan ooit . Een lange afschuweli jke oorlog sleept zich in Vie tnam al jaren lang voort . D e vri jheid, voor elk volk van zo vitale betekenis, kri jgt vaak nau­welijks de kans o m ' t e worden gerealiseerd. H e t fascisme of nationaal-socialisme steekt op allerlei plaatsen de ko p op — en dat niet alleen in E u r o p a . E n waar dictatuur de democratie verdringt gaat de terreur heersen. H e t baat niet om in de veiligheid van het eigen land te volstaan met protestmeetingen en protestmarsen. W a t no­dig is, is de veel moeili jker en minder spectaculaire taak , om door woord en geschrift te trachten de publieke opinie te beïnvloeden. H e t signaleren van de gevaren van een ultra-nat ionale polit iek, van elke discriminatie in welke vorm ook, is nodiger dan ooit . Jongeren moeten met de ouderen voortdurend op de bres staan om de ethische waarden te verdedigen, wier naleving onontbeerl i jk is voor een rechtvaardige nationale en internationale sa­menleving. H e t zijn de ethische waarden w a a r v o o r het beste deel van de nederlandse jeugd in de oorlogsjaren zo fel en met de inzet van hun volle persoonli jkheid heeft gestreden en die vandaag de dag opnieuw met voeten worden getreden. H e t is niet nodig hiervan voorbeelden aan te halen. Ieder kan ze voor de vuist weg opsommen. Deze ethische waarden culmineren in het respect voor de menselijke persoonli jkheid tot welk ras o f stam hij ook behoort . E l k mens, elk individu is als beelddrager Gods een schepsel van hoge komaf . D e mensheid is een eenheid, die zich in pluraliteit manifesteert .

T o t de ethische waarden, die G o d aan de mens schonk be­horen vrijheid voor volk en individu, vrede in de nat io ­nale en internationale samenleving, gerechtigheid in de verhouding van mens tot mens en van volk tot vo lk . B o ­venal ook een gemeenschappeli jke krachtsinspanning om de strijd aan te binden tegen honger, ziekte en gebrek door een eerli jker verdeling van de aardse goederen tot stand te brengen. Men mene niet dat het herdenken van een triest en be­schamend verleden met dit alles niets van doen heeft . H e t heeft er alles mee uit te staan. W a n t de gevaren die deze en de komende generatie bedreigen ontspruiten aan de­zelfde bron, waaruit al het leed en de dood van de mil ­joenen slachtoffers van de jaren ' 4 0 - ' 4 5 zijn voor tgeko­men. D e jongeren van thans zijn niet meer zo argeloos als de vroegere generatie. Zi j kunnen weten hoe diep zelfs de westerse cultuur kan zinken. Zi j kennen de bron van on­gebreidelde begeert naar macht . H e t moet hun worden ingeprent waartoe een rassistische hoogmoed, een vals en misplaatst nat ionaal eigenbelang o f een „ v o l k s e " trots kan leiden. D e tegenwoordige jeugd zij kritisch, doch zij spitse haar krit iek toe op w a t wezenli jke schade doet aan de opbouw van een op vri jheid, gerechtigheid en op l iefdevolle w a a r ­dering van de ander gefundeerde samenleving. Alleen de onwankelbare trouw aan de hoogste waarden, die God aan de mensheid schonk, verleent aan ons her­denken van het verleden de diepste rechtsgrond. Wanneer ons herdenken de jeugd aanspoort haar energie en idealis­me te richten op zuivere maatstaven voor de relatie van de een tot de ander, van het ene v o l k tot het andere, a l ­leen dan zal onze herdenking de zinvolle verbindings­schakel zijn tussen het nameloos \eed v a n net - v e r l e d e n e n de hoop op een toekomst waarin het „ N o o i t meer Ausch­w i t z " zal worden gerealiseerd.

P r o f . dr . Gesina H . J . van der Molen

Uitgeverij athenaeum boekhandel Athenaeum - Polak & Van Gennep Amsterdam: spui u / Van Woustraat 124 / Keizersgracht óos Amsterdam C Banstraat 22 Maastricht.- Vrijthof 29

HefVi-geVolk uw krant? Ja, omdat Het Vrije Volk nog é é n van de zeer zeldzame progress ieve verschi jningen in ons persvrije land is . Een moderne, onafhankeli jke nieuwskrant voor mensen die zich kritisch opstel len tegen al les wat strijdig is met gezonde soc iaa l -economische verhoudingen. Een krant die kleur bekent . Geen spreekbuis van een politieke partij. Een veelzijdige krant. Die u zou moeten lezen. Doe de antwoordbon vandag op de bus.

Ik ontvang Het Vrije Volk t w e e weken ter kennismaking.

Naam:

Adres :

Woonplaats :

In envelop koste loos opzenden en a d r e s s e r e n :

H E T V R I J E V O L K A N T W O O R D 1 N R . 4 0 A M S T E R D A M

HANDELSOPLEIDING

H A N D E L S O P L E I D I N G Boekhouden M.O. S.P.D. M.B.A. Praktijkdiploma's Boekhouden

r e v e Talen Typen Steno M iddenstandsdiploma Officiële I.M.O.-opleiding

K A N T . : W I L L E M S P A R K W E G 3 1 , A M S T E R D A M - Z .

7 6 1 1 7 6 L E S - A D R E S S E N : • W i l l e m s p a r k w e g 3 1 • D a C o s t a k a d e , W e s t • J a n d e L o u t e r s t r a a t , S l o t e r m e e r • M e e u w e n p l e i n , N o o r d • N o o r d - Z o n n e s t e i n , A m s t e l v e e n

L i d v . d . P . I . H .

A u s c h w i t z a l s g e s c h i e d e n i s l e s

„ H e t uitweiden over de 2e Were ld­oorlog bij het geschiedenisonderwijs is niet het aangewezen middel tot het wekken van historisch bewustzijn bij de schoolgeneratie en werkt boven­dien op gevaarli jke wijze op de sen­satiezucht en de gevoelens van valse romantiek bij de leerlingen", luidde de destijds zoveel gerucht makende veertiende stelling bij het proefschrift van D r Lea Dasberg. E n inderdaad weet de historicus bij het Middelbaar Onderwijs , dat zeer vele van de aan hem toevertrouwde pupillen de lessen over deze oorlog, die immers (in jaren) voor hen meer dan een mensenleefti jd geleden werd uitgevochten, ondergaan als één boei­end verhaal . N u ja , er waren wel „ w a t " moorden en zo, maar in welke oorlog gebeurde zo iets niet en ten­slotte bewijst de hedendaagse wester­se maatschappi j met al zijn welvaart , dat de oorlog zelf als een zuiverende kata lysator had gewerkt. Dus geen uitweiden over de mil i tair-strategische aspecten, niet door boei­end vertellen over de grootheidswaan aan de ene kant en de olie en heroïek ter anderen zijde, gevoelens van valse romantiek wekken. M a a r betekent dat dan dat we die hele oorlog maar moeten overslaan en door middel van verder gelegen gebeurtenissen, uit de niet-emotionele sfeer, de leer­lingen historisch bewust moeten m a ­ken?

D a t hoeft niet en dat kan ook niet op deze absolute wijze! W a n t boven alle gebeuren uit de jaren 1 9 4 0 - 1 9 4 5 staat als gruweli jk symbool de ver ­nietiging van volkeren en groepen die we samenvatten in die éne naam „Auschwi tz " . In de geschiedenis k o m t het herhaaldeli jk voor, dat vol­keren zichzelf het énige, echte volk achten. Bi j de eskimos zijn de naam van het volk en van het begrip mens „ I n u k " zelfs nu nog synoniem. M a a r nimmer is daaraan de consekwentie verbonden, dat dus de rest van de mensheid subhumaan zou zijn. Minder dan het zich zelf uitverkoren achtende volk, zeker; maar een vr i j ­brief tot uitmoorden, tot totale ver­nietiging nooit . Zegt een midrasj niet, dat G o d bedroefd was, toen de E g y p -tenaren ten onder gingen bij de R o d e Zee? W a n t de inwoners van Mitsra -jim waren toch ook zijn schepselen. Leefden niet, vele eeuwen na de ver­overing van K a n a a n , talloze afs tam­melingen van de oorspronkeli jke be­woners rustig te midden van de J o ­den, ondanks de kri jgshaftige taal van Tenach?

M a a r in „ A u s c h w i t z " volvoerde voor

het eerst in de geschiedenis, een volk, dat zijn minderwaardigheidsgevoe­lens uitschreeuwde in een hysterische superioriteitswaan, een volkeren­moord, zo grondig en zo technisch volmaakt , dat de Armeens geruwelen uit de Eerste Wereldoorlog en de Spaanes moord op de Caraïbische Indianen in de zestiende eeuw, er on­schuldige spelletjes bij leken.

En dat nu moet de kinderen wel bi j ­gebracht. D i t is een opgave, zo zwaar , dat hij de krachten van een docent, die -dit goed wil doen, bijna te boven gaat . Deze moorden k w a ­men voort uit een mentaliteit en wer­den uitgevoerd met een precisie, die zo infernaal was, dat de docent die zich tracht in te leven het mentaal niet omvatten, laat staan dus, ver­werken kan, teneinde het op verant­woorde wijze aan de leerlingen door te geven.

En toch moet het. Men mag de leer­lingen voor wie B i a f r a en Vietnam de werkeli jkheden van vandaag en Auschwitz geschiedenis is, niet met lege handen wegsturen. W a n t eigen­lijk heeft de leraar die er emotioneel sterk bij betrokken is slechts één op­welling, n l . : „ jongens, wat de Dui t ­sers met de J o d e n en andere groepe­ringen die hen niet welgevallen w a ­ren, weten jullie wel. H e t is té ver-

U vraagt mij een artikel van 1 0 0 0 woorden over D e Jeugd in Actie , en u schrijft dat u in deze actieve jeugd een parallel ziet met uw eigen stre­ven. Aangezien uw streven, dacht ik, uitgedrukt wordt in de slagzin: Nooi t meer Auschwitz, vraag ik mij a f in hoeverre uw veronderstelling juist is. I k heb de indruk dat juist in die lan­den waar de jeugd weinig of niets van Auschwitz weet en het gescherm ermee beschouwt als het rookgordijn van een schuldige, oudere generatie, zij in actie is gekomen. In het enige land waar de jeugd er erg veel over gehoord heeft, Israël , komt zij niet in actie, althans niet in acties van protest tegen haar oudere generatie. En het zelfde geldt voor de jeugd in Oost -Europa en de Sowjet -Unie , van wie aangenomen mag worden dat zij over Auschwitz beter onderricht is dan b.v . de Amerikaanse. O o k daar komt zij niet massaal tot actie, het-

schrikkeli jk om over te praten, laten we het daarom maar overs laan" . E n wie zal het deze docent durven kwali jk nemen? Nog weer terug te moeten gaan om het onoverbrengbare te doen overspringen op kinderen voor wie de grote Jodenmoorden van 1648 en 1 9 4 0 - 1 9 4 5 van dezelfde orde zijn, is een opgave die voor menig leraar te zwaar is.

D a a r o m lijkt het m.i. beter om, met Prof . Presser sprekende, het „ A n t ­woord aan het k w a a d " te geven, niet door beschrijving van de factuele uitingen van dit kwaad, maar door te trachten door te dringen tot de bronnen van de genocide. D o o r op eenvoudige wijze na te gaan hoe een verziekte volksmentali teit door schijnmotiveringen enquasi weten­schappeli jke constructies tenslotte tot de, voor hun gevoel, volkomen ver­antwoorde grootste bestialiteit van de wereldgeschiedenis kon komen.

Lukt deze wijze van overdracht , komt bij de leerlingen na het over­winnen van de verbijstering en a f ­schuw, de vaste wil om door persoon­lijke inzet „ A u s c h w i t z " te voorko­men, dan heeft de les zin gehad en is de opzet van de geschiedenisles het „wekken van historisch bewustz i jn" geslaagd. •

D r . A . S. R i j x m a n

geen wellicht mede geweten mag wor­den aan de daar heersende polit ieke richtli jnen volgens welke het handje­vol dat gek genoeg is a f en toe een demonstratie te wagen, gearresteerd wordt , gevangen genomen en verban­nen, beschuldigd o.m. van „z ion isme" of „joods internat ional isme" . O n z e hoop moet daarom gevestigd zijn op een jeugd die van Auschwitz zo weinig weet, dat zij niet in de vrees leeft er zelf ook nog eens te­recht te komen en die daarom risico's durft te nemen die een oudere gene­ratie met angst vervullen. In a f w a c h ­ting van de herstructurering van de maatschappij moet ons streven daar ­om zijn de bestaande maatschappi j zo menselijk mogeli jk te houden (beter gezegd: het haar zo moeili jk mogeli jk maken onmenseli ker te worden) , op­dat het protest ertegen niet in kerkers wordt gesmoord.

Renate Rubinstein

TJ v r a a g t m i j . . .

opöat en RechtvaaRöiqheiö zi] Iedere l iefhebber v a n gedichten za l wei een dichter kennen wiens w e r k h e m bi jzonder a a n s p r e e k t . V o o r mij w a s die d ichter altijd E d . H o o r n i k . Ik h e r i n n e r mij hoe ik vele jaren geleden met een schok zijn vers las w a a r i n hij de k o m s t v a n de N a z i - h o r d e n o p h u i v e r i n g ­w e k k e n d e wijze v o o r s p e l d e . „ D e J o d e n b r e e -s t r a a t is een diep r a v i j n " . H e t w a s i n d e r d a a d m a a r weinig uren v a n Berlijn n a a r N e d e r l a n d . . . Z o k w a m e n er vijf ja ren v a n onmensel i jkheid en t e r r e u r . O n v o o r s t e l b a a r en o n v e r g e t e l i j k . O n v e r g e t e l i j k ?

D e N e d e r l a n d s e s a m e n l e v i n g ging z o o p in herstel , o p b o u w en w e l v a a r t s g r o e i d a t e r t o c h vergeten w e r d . H e t w a s o p n i e u w H o o r ­nik die ruim twint ig j a a r l a t e r bij de n a t i o ­nale A u s c h w i t z - h e r d e n k i n g o p — g o d d a n k — s c h o k k e n d e wijze de a a n d a c h t ves t igde o p w a t v e r g e t e n w a s : r e c h t te doen w e d e r ­v a r e n a a n de kleine en h e l a a s steeds slin­

kende g r o e p o v e r l e v e n d e n van c o n c e n t r a t . e -k a m p e n , v o o r z o v e r die met vielen ondei de wet B u i t e n g e w o o n Pensioen 1 9 4 0 - 1 9 4 5 . „ A u s c h w i t z herdenken betekent b e s c h a a m d zi jn" , zei H o o r n i k o p die d a g . H e t beteken­de ook b e s c h a a m d zijn van de velen — w a a r o n d e r ikzelf — die al te l a n g h a d d e n geleefd langs een o n r e c h t jegens diegenen, bij wie de r a m p z a l i g e g e v o l g e n v a n het k a m p v a a k pas jaren la ter t o t uiting k w a ­m en . E r k w a m eindelijk w e e r de a a n d a c h t die z o lang te gering w a s geweest .

D e ac t ie v a n het A u s c h w i t z C o m i t é heeft nu d an gelukkig resul taa t g e h a d . E e n K o n i n k ­lijk Besluit v a n 7 n o v e m b e r 1 9 6 8 wijzigde de Rijksgroepsregel ing O o r l o g s s l a c h t o f f e r s in gunst iger z in . H e t m o e t v o l s t r e k t n o o d ­zakelijk w o r d e n g e a c h t d a t deze regeling nu snel, soepel en m e t begr ip w o r d t toegepast . In de toel icht ing bij het Koninkl i jk Besluit s t a a n t w e e belangri jke z m n e n : „ I n v e r b a n d

d a a r m e d e is de causal i tei ts -eis in ar t ikel 18a (het v e r b a n d tussen k a m p v e r b l i j f en inval i ­ditei t ) z o d a n i g g e f o r m u l e e r d , d a t in geval ­len van niet n a u w k e u r i g e a a n w i j s b a a r h e i d de twijjel niet ten nadele van de vervolgde werkt". En v e r d e r : „ O o k bij de beoordel ing of de inval ide v e r v o l g d e nog tot het ver r i chten van arbeid in s taat w o r d t geacht kan niet voorbijgegaan worden aan de psychosomati­sche gevolgen van de gevangenschap". in die geest zal de regeling ook moeten w o r ­den u i t g e v o e r d . B e t e r t w e e te veel dan één te weinig geholpen .

D a a r m e d e zijn de v e r l a n g e n s v a n het C o m i t t n o g niet v e r v u l d . H e t streeft n a a r een pen­sioenregeling z o a l s die ook geldt v o o r de s l a c h t o f f e r s v a n P u t t e n , de J e h o v a - g e t u i g e n en a n d e r e n . H e t lijkt mij een r e c h t v a a r d i g en r e c h t m a t i g s t r e v e n . N a a s t een gelukwens aan het C o m i t é v o o r het b e h a a l d e resul taa t in 1 9 6 8 past d a a r o m een wens v o o r nieuw succes m het n i e u w e j a a r . O p d a t er r e c h t v a a r d i g h e i d zij.

J . J . V o o g d

Regering, neem een grootmoedig besluit! Pensioen is de oplossing

Het kopen van een góed Perzisch Tapijt

i s tóch alt i jd een z a a k

van v e r t r o u w e n .

AMSTERDAM Leidsestraat 74-76

V o o r z o v e r wij hebben kunnen n a g a a n is er n o g m a a r heel weinig v e r a n d e r d sinds o p 7 n o v e m b e r het K . B . op de v e r r u i m i n g v a n de Ri jksgroepsregel ing O o r l o g s s l a c h t o f f e r s is a f g e k o n d i g d . V a k m e n s e n b e w e r e n d a t dit nog niet k a n . D e landelijke adviescommiss ie m o e t nog geïns ta l leerd w o r d e n en de a m b t e ­n a r e n zi t ten m e t de h a n d e n in het h a a r . Begrijpelijk.

H o e het za l g a a n w e r k e n ? Als men de v e r ­w a c h t i n g e n d i e n a a n g a a n d e kent v r a a g t m e n z ich a f o f d a a r o o i t iets v a n t e r e c h t za l k o m e n . D e gemeentebes turen , de a m b t e n a r e n v a n de drie sociale diensten en o o k J o o d s M a a t s c h a p p e l i j k W e r k en de St i cht ing 4 0 - 4 5 w e t e n eigenlijk nog niets . Ieder is bang de cirkel te d o o r b r e k e n , o m d a t eigenlijk nie­m a n d goed weet w a t hij m e e r kan doen dan w a t gisteren en eergisteren m o c h t , u i t g e z o n ­d e r d misschien de toepassing bi js tandswet . M e t alle w a a r d e r i n g v o o r de leden v a n de landelijke a d v i e s c o m m i s s i e : wij zijn b a n g d a t ook zij de ambtel i jke m u u r niet zullen k u n -

Cl0at ió dit voor een blad H e t is het j a n u a r i n u m m e r v a n het m a a n d ­blad v a n het N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é . H e t is een h e r d e n k i n g s k r a n t , o m d a t o p 2 7 j a n u a r i 1 9 4 5 h e t k a m p A u s c h w i t z d o o r het S o w j e t l e g e r w e r d bevrijd. D i t e x t r a - n u m m e r ( o p l a a g 2 0 . 0 0 0 ) p l a a t s t de jeugd in het m i d ­d e l p u n t : het bereikt vele onderwijs inste l l in­gen. „ N o o i t m e e r A u s c h w i t z ! " is de z in­spreuk v a n het N . A . C .

W i l t u een o f m e e r e x . v a n dit b l a d hebben

o f n a a r enig a d r e s la ten sturen? W i l t u elk n u m m e r v o o r t a a n lezen? G e e f t u dit op a a n het secr . N . A . C , V i c t o ­rieplein 3 2 , A m s t e r d a m 1 0 1 0 . U o n t v a n g t het b lad grat is , z o n d e r enige v e r p l i c h t i n g . Bi jdragen o p p o s t r e k . 2 9 3 0 8 7 o f ( v o o r A m ­s t e r d a m m e r s ) g e m . g i r o N 5 5 0 0 ten n a m e v a n N . A . C , A m s t e r d a m , zijn natuur l i jk meer d an w e l k o m .

N . A . C

nen d o o r b r e k e n . H e t is d a a r o m goed bij de a a n v a n g v a n het n i e u w e j a a r duidelijk uit te spreken w a a r wij n a a r toe wil len. W i j w i l ­len een v a s t e t o e l a g e v a n b.v . ƒ 7 0 0 p e r m a a n d v o o r al degenen die uit de v e r n i e t i ­g i n g s k a m p e n zijn t e r u g g e k e e r d , o n g e a c h t o f zij i n k o m s t e n hebben o f niet . V o o r de rest a a n alle n a z i - s l a c h t o f f e r s een pensioen o p basis v a n de b i j z o n d e r e ui tker ing , z o a l s de P u t t e n a r e n , J e h o v a ' s getuigen en gi jzelaars . H e t b e t r e f t hier slechts h o n d e r d e n en geen d u i z e n d e n s l a c h t o f f e r s . V o o r dit h a n d j e v o l mensen m o e t de r e g e r i n g v a n de w e l s t a n d s -s t a a t N e d e r l a n d een g r o o t m o e d i g besluit n e ­men. H e t geld is er .

J o s S l a g t e r

Han de Vries speelt hobo op de Auschwitz-herdenking.

Waardeert u dit blad? Toont het dan! Maak een bijdrage over.

Vraat- en oorlogszuchtig heest. Tekening uit 1555, toe­

geschreven aan francais Rabelais.

DE KINDERVLOOT

Kijk, de grote witte kindervloot vaart naar de berg van Sint André, de zon verft de zeilen limonaderood en van zijde is de grote blauwe zee.

Het hele grote mensenland staat in de krant pas op voor de soldaten kijk het gras zit vol met gaten en de scholen staan in brand de kinderen spelen in het zwarte zand en dansen hand in hand heel ver, heel ver weg.

Ze hebben zelfs geen kleren meer, geen teddybeer, alle ouders zijn verdwenen en heel stil op blote tenen gaan de kinderen door het land ze vluchten naar het laatste strand en zingen hand in hand heel ver, heel ver weg

De kinderen vliegen door de nacht niet één die lacht, geen ernstige meneren meer om kinderen te leren er is geen leven in dit land behalve aan een heel ver strand daar wuift een kinderhand heel ver, heel ver weg.

Kijk, de grote witte kindervloot vaart naar de berg van Sint André, de zon verft de zeilen limonaderood en van zijde is de grote blauwe zee.

Lennaert Nijgh

Vertrouwen in de jeugd

Veele o u d e r e n h e r i n n e r e n z i c h m e t a f s c h u w de fascist ische v e r s c h r i k k i n g e n

v a n de t w e e d e w e r e l d o o r l o g .

H e t is begrijpelijk, d a t de s l a c h t o f f e r s d a a r v a n d e z e her inner ingen le v e nd

willen houden, o p d a t een h e r h a l i n g w o r d t v o o r k o m e n .

M a a r een her inner ing alleen is niet v o l d o e n d e . D e z e z o u z ich ui ts lui tend

r ichten o p de s l a c h t o f f e r s v a n de Dui tse overheers ing ó f o p de generat ies

die het hebben m e e g e m a a k t .

H e t begrip „ A u s c h w i t z " m a g niet alleen een kwest ie zijn v a n „ N o o i t v e r ­

g e t e n " , m a a r m o e t v o o r a l een w a a r s c h u w i n g inhouden v o o r de t o e k o m s t ,

w a a r i n dit z ich nooi t m e e r za l m o g e n v o o r d o e n .

O p deze wijze a a n „ A u s c h w i t z " her inneren betekent het o v e d r a g e n v a n de

e r v a r i n g e n d e r o u d e r e n a a n de jongeren, die de v e r s c h r i k k i n g e n v a n d e z e

o o r l o g niet hebben m e e g e m a a k t .

D a t is niet eenvoudig , o m d a t de o m s t a n d i g h e d e n w a a r o n d e r de j o n g e r e n

v a n v a n d a a g leven, aanzienli jk verschil len v a n die w a a r i n de o u d e r e n hun

jeugd hebben d o o r g e b r a c h t .

W i j beleven o o k thans w e e r een t i jdperiode v a n g r o t e beweging , v a n g r o t e

schokken en v a n bi jzonder veel interesse o n d e r jongeren v o o r m a a t s c h a p p e ­

lijke v r a a g s t u k k e n , veelal t o t uiting k o m e n d in een s c h e r p e , kr i t ische h o u ­

ding. M e n spreekt soms zelfs o v e r de tegenstelling tussen jeugd en v o l w a s ­

senen en o v e r een breuk tussen de generat ies .

E e n dergelijke b e n a d e r i n g v a n de huidige o n t w i k k e l i n g is v o l s t r e k t onjuist .

D e k o n s e k w e n t i e e r v a n z o u zijn, d a t de ( o u d e r e ) c o n c e n t r a t i e k a m p - g e v a n ­

gene o v e r één k a m w o r d t g e s c h o r e n met zijn (eveneens o u d e r e ) sadistische

b e w a k e r ; een dergelijke b e n a d e r i n g stelt de verze ts t r i jder op één lijn m e t de

O o s t f r o n t s t r i j d e r v a n de S.S.

D a t is natuurl i jk absurd en t o o n t gelijktijdig a a n , d a t de tegenstell ing niét

ligt tussen o u d en jong, m a a r tussen goed en k w a a d , tussen v o o r u i t g a n g en

c o n s e r v a t i s m e . D i é tegenstell ing, dié scheiding loopt d w a r s d o o r o u d e r e én

jongere generat ies .

D e strijd v a n de o u d e r e n , die k o z e n v o o r v r e d e en d e m o c r a t i e en teger»

fasc isme w a s en is niet t e v e r g e e f s geweest . D a t k a n en m o e t d u i z e n d v o u d i g

w o r d e n uit - en o v e r g e d r a g e n a a n de jongere generat ies .

Tegeli jk m o e t a n t w o o r d w o r d e n g e g e v e n o p de b r a n d e n d e v r a a g v a n de

j o n g e r e n : „ W a a r o m is e r n o g o o r l o g , o n d e r d r u k k i n g en h o n g e r in de w e ­

r e l d ? " . W a n t deze w e r e l d is in hun ogen de w e r e l d d e r v o l w a s s e n e n . H e t

stellen v a n d e z e v r a a g is v e r h e u g e n d . H e t t o o n t de groeiende belangstell ing

v a n de j o n g e r e n v o o r de o n t w i k k e l i n g e n in de m a a t s c h a p p i j .

H e t is tevens e c h t e r een uitdaging a a n dié o u d e r e n , die a a n de k a n t v a n

de v o o r u i t g a n g willen s t a a n . J o n g en oud dienen bij te d r a g e n aan het a n t ­

w o o r d , dat tevens een o p r o e p za l zijn t o t a c t i v i t e i t v o o r v r e d e en d e m o ­

c r a t i e .

D e o u d e r e n zul len — n a a s t h e t posi t ieve v a n de o v e r w i n n i n g o p de fascis ­

tische o n d e r d r u k k i n g — duidelijk moeten m a k e n , w a a r o m die o v e r w i n n i n g

o n v o l t o o i d bleef m e t het d a a r d o o r blijvend g e v a a r v a n o o r l o g , h o n g e r , o n ­

d e r d r u k k i n g en rassendiscr iminat ie .

D c b a n d tussen die e r v a r i n g e n d e r o u d e r e n — z o w e l posi t ief als n e g a t i e f —

én de geestdr i f t ige , energieke k r a c h t der jongeren is de v o o r w a a r d e t o t

werkeli jke v o o r u i t g a n g . In d e z e b a n d ligt niet al leen het p e r s p e k t i e f v o o r

een nieuwe w e r e l d , m a a r o o k de v o o r w a a r d e d a t de kr i t iek d e r j o n g e r e n

zich v o r m t t o t een posi t ieve k r a c h t , w a a r o p r e a c t i e en c o n s e r v a t i s m e geen

i n v l o e d zullen hebben.

H e t N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é toont m e t dit h e r d e n k i n g s n u m m e r , d a t

z ich op de jeugd o r i ë n t e e r t , zijn bi jdrage t o t deze o n t w i k k e l i n g te willen

geven.

D o o r het her inner ing a a n A u s c h w i t z op deze wijze levend te h o u d e n v e r ­

krijgt het herdenken een a k t u e l e w a a r d e als een w a a r s c h u w e n d teken uit

het v e r l e d e n v o o r de t o e k o m s t , die de t o e k o m s t v a n de jeugd is.

d e c e m b e r 1 9 6 8 . A . A . Verhei j

Imposante L.P. van Het Parool:

B E R I C H T A A N D E L E V E N D E N

Bericht aan de levenden, voor orkest, koor en declamatie is in opdracht van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-'45 gecomponeerd door Hans Henkemans, op tekst

van H. M. van Randwijk. Deze stereo L.P. is opgenomen tijdens het herdenkingsconcert van 4 mei 1968 in

Amsterdam. De uitvoerenden zijn: Concertgebouworkest, Nederlands Filharmonisch Koor, NCRV Vocaal Ensemble, het geheel onder leiding van Anton Kersjes.

Declamatie: Han Bentz van den Berg. Op kant 2 staat een uitvoering van Beethovens Vijfde Symfonie door Orchestre des Concerts Lamoureux o.l.v. Igor Markevitch. (Het uit 4 tonen bestaande klopmotief in

deze symfonie is in de 2e Wereldoorlog voor zeer velen een symbool van de vrijheidsgedachte geworden.)

De L.P. is verpakt in een zeer fraaie klaphoes met de volledige tekst van H. M. van Randwijk in 6 talen. Het binnenwerk is bovendien verlucht met twee sfeervolle

tekeningen van Maaike Braat. Prijs van dit album + plaat: f 15,—.

BON Stuurt u mij deL .P . Bericht aan de leven­den. Ik betaal na ontvangst met de giro-a c c e p t k a a r t .

N a a m :

A d r e s :

P laats :

Gemakkel i jk . Deze bon invullen, uitknip­pen, in envelop doen en zonder postzegel opsturen aan : HetParool , Antwoordnum­mer 2470, Amsterdam.

Ook verkrijgbaar bij de erkende grammofoonplatenhandel

HET

STUDENTEN

PROTEST

men die het rendement van een uni­versiteit, m a a r ook van een groot stuk maatschappeli jk leven bepalen? Zijn zij niet hoofdzakel i jk ingegeven door het geloof dat alles zo eff ic iënt mogelijk dient te verlopen, en w o r d t die ef f ic iency niet vri jwel uitsluitend vertaald in termen van economisch welzijn? Betekent geluk in de heden­daagse maatschappi j nog wel iets meer dan welvaart , dat is luxe? Heerst er niet een zeker soort v a n ­zelfsprekendheid waarmee wij allen geloven dat ons geluk wordt gega­randeerd door een diploma, de tech­niek en een hoog economisch peil? Is het niet zo , dat zelfs die gebieden waarop de persoonli jkheid en de crea­tiviteit vri j spel moesten hebben, het terrein van de grote en de kleine kunst, zozeer gewikkeld zijn in de banden van een gereglementeerde economie, dat een mens er nog maar met moeite de kans kri jgt zichzelf te zijn? Zijn verschijnselen als de 'h ip­pies' niet veelzeggend, i n ' z o v e r r e ze juist buiten deze maatschappi j op zoek gaan naar een leefmilieu met nog onontgonnen ervaringen en daar ­uit voortvloeiende vormen van sa­menleving?

H e t gaat er de rebellerende studenten niet om, dat men al deze vragen met een volmondig en ongenuanceerd ' j a ' beantwoordt . H e t gaat er hen om, dat men ze aan zichzelf stelt op de plaats w a a r men staat. In eerste in­stantie stellen zij ze zelf aan hun eigen universitaire wereld. Is het in­stituut dat pretendeert een al l -round gespecialiceerde opleiding te ver­schaffen, zich bewust van waar het bij die opleiding nu, in deze maat ­schappij , het meest om gaat? O f zijn haar strukturen verouderd autoritair , is haar ideaal te abstrakt , haar metho­de wereldvreemd? W a a r het om gaat, is immers niet mensen a f te leveren die glad-gepoli jst en onbewust zich invoegen kunnen in de technische welvaar-maatschappi j . Wi l de univer­siteit iets betekenen, dan dient ze een kritische en profetische instantie te zijn, die „ p r e e k t " tegen de heersen­de machten en wetten, omwil le van de geest, de persoonli jkheid en de vrijheid.

H e t studentenprotest probeert de universiteit opnieuw bewust te ma­ken van haar taak . O p de weg die het volgt, verschijnt het daarmee van­zelf op straat, in de pers, in de maat ­schappij . D a a r m e e wordt het aller­eerst een uitnodiging aan ieder, om zich dezelfde vragen te stellen ten aanzien van het milieu in dat stukje maatschappi j , waar hij zelf werk­zaam is. Een van de methoden van het protest is de open discussie met ieder die daartoe bereid is, een ge­

sprek dat, als het goed ver loopt , on­herroepeli jk een appèl doet op ieders krit ische stellingname t.o.v. zijn eigen plaats in het geheel. De impuls van het studentenprotest is de behoefte om een daad te stellen die uitnodigt tot onderscheiding en waakzaamheid .

E n vervolgens is het een poging om iets aan het bestaande bestel te doen. H e t te veranderen. O p dat punt ont­moet het protest ui teraard de* meeste weerstand. Wie praat is nog partner , hij lijkt nog gelijke, hij kan nog wor­den ingelijfd bij het bestaande, zi j het als vreemde eend. W i e een daad stelt dwingt tot de tegendaad. D a a r ont­staan dan altijd weer dezelfde pogin­gen om de zaak a f te doen: het zijn maar enkele heethoofden, het is m a a r een pressure-groep, het zijn normloze anarchisten, het zijn staatsgevaarli jke individuen, wier ongeordend optre­den met geweld de ko p in dient te worden gedrukt. In dit reactieschema zit generaal de Gaulle naast iedere mistroostige huisvader achter het t .v . -toestel . H e t schema is zo oud als de wereld, even oud als poging tot ver­nieuwde visie, w a a r die tot de daad groeit . H e t bewijst alleen het gelijk van die daad.

N u zijn er natuurli jk aan het studen­tenprotest kanten die terecht krit iek uit lokken. Studentikoze naiëviteit , de „Lust zu fabul ieren" , de roes van de sensatie en het spelen van een rol , zij ontkrachten soms de autenticiteit van het protest — maar vindt men aan de andere zijde dan niets anders dan pure autenticiteit? Moeil i jker te be­oordelen, en misschien wel tot terug­houding manend, is dat meest in het oog springende punt van de studen­tenacties: het geweld. H e t li jkt moei­li jk, om op dit punt een generalise­rend oordeel uit te spreken, en bij voorbeeld te zeggen: overal w a a r ge­weld aan te pas komt , gaat iets ver­keerd. Misschien moet men toch zijn oordeel opschorten, bij gebrek aan precieze kennis van zaken in elk a f ­zonderli jk geval, eenvoudigweg a l ­leen al omdat men nooit exact weet w a a r en wanneer het geweld begon­nen is. Natuurl i jk is het geweld nooit een weg. M a a r wie weet zeker dat het telkens werd beoogd? D a t het protest voornameli jk als gewelddadig in de publiciteit komt , bewijst natuur­lijk niets. — H e t is wel te wensen, dat het studentenprotest ook voor zichzelf kritisch bl i j f t . Als het dat is, kan men het wel soms tijdelijk ver­lammen, maar men kan zijn impul­sen niet elimineren. Vroeg o f laat k o m t het terug, in welke vorm dan ook — zolang de onrust en het heim­wee bli jven bestaan.

T . van der S tap

In Pari js , in R o m e , in Praag, Berli jn Amsterdam: protestdemonstraties, soms het heftig tref fen met de pol i ­t iemacht , het bezetten van Univers i ­teitsgebouwen, het interrumperen van colleges, al o f niet gevolgd door eindeloze, vaak verwaterende, hier o f daar komische meestal ook wel pro­vocerende discussies, — dat is wat de buitenstaander zo op het eerste ge­zicht waarneemt aan dat vreemde verschijnsel, dat plotseling vri jwel te­geli jkerti jd en internationaal als een storm de universiteiten beroert. In de huiskamer komt het uit krant en t .v . op ons a f als opgewonden, overdre­ven sensatiezucht. H e m die werkt , geld verdient en een gezin onderhou­den moet, l i jkt het een ergerlijke t i jd­en geldverspilling, een spel ten koste van zijn eigen harde verdiensten. D e aanbidder van welke ideologie dan ook, zij het de democratie, de be­staande rechtsorde, de bestaande staatsvorm o f een bestaand kerkge­nootschap, k o m t het studentenoptre­den voor als gezagsondermijnend, agressief, een domme pretentie, in ieder geval minstens een onverant­woordeli jke daad.

Zi j hebben allen gelijk, min of meer. H u n ergernis heeft grond. S terker : zij is ook bedoeld. Was er niemand geërgerd, juichte iedereen mee met de oproep tot verzet, dan was die daar ­mee ontkracht . H e t verzet bleek zin­loos. D e weerklank van het protest der studenten, de kreten en gebaren van verweer ertegen, bewijzen hun geli jk, minstens het gelijk van hun oorspronkeli jke impuls.

W a t behelst die dan?

W a t zijn de strukturen en mechanis-

D e W a a r h e i d d e e n i g e k r a n t d i e o o k n ü k o n s e k w e n t s t e l l i n g n e e m t t e g e n W e s t - D u i t s m i l i t a r i s m e e n h e d e n d a a g s f a s c i s m e , e e n p r i n c i p i ë l e k r a n t , o n a f h a n k e l i j k v a n d e m o n o p o l i e s e n g r o t e o n d e r n e m e r s

vraag een gratis proefabonnement aan:

De Waarheid

antwoordnr. 2518, Amsterdam

Cer hoeft geen postzegel op3

w a a r o m w i j U . S . s p e l e n

W a a r o m is het z i n v o l A u s c h w i t z te h e r d e n ­ken en w a a r o m is het z i n v o l je m e d e w e r k i n g te v e r l e n e n ' a a n deze h e r d e n k i n g . W a t bete­k e n t v o o r ons, die alleen de g e v o l g e n er v a n o n d e r g a a n , A u s c h w i t z n o g ? J e w o r d t ge­d w o n g e n je die v r a g e n te stellen, als e r ge­v r a a g d w o r d t o m m e d e w e r k i n g te ver lenen a a n deze herdenking .

W i j d a c h t e n d a t het geen zin h e e f t o m de tijd 1 9 4 0 - 1 9 4 5 o f o m uit ingen v a n die tijd in welke v o r m d a n o o k , t e r u g te ha len . E e n h e r d e n k i n g m o e t n a a r ons gevoel posi­t ief en c o n s t r u c t i e f zijn. H i e r m e e is nog niets g e z e g d . ' D i t m a g nooi t m e e r gebeuren ' , is een kreet , w a a r iedereen het m e e eens zal zijn en d a a r o m geen g e w i c h t in de schaal legt . H e t g a a t e r niet o m d a t di t ' n o o i t m e e r m a g gebeuren' , het g a a t e r o m d a t dit 'nooi t m e e r gebeurt ' . D i t laa ts te v e r o n d e r s t e l t een v e r a n d e r d e en v e r b e t e r d e mens , o f een v e r ­a n d e r d e o f v e r b e t e r d e m a a t s c h a p p i j w a a r ­d o o r e t c . O m het v e r a n d e r e n en v e r b e t e r e n v o o r jezelf te oefenen is het g o e d je reken­

s c h a p te geven v a n j e h o u d i n g t e g e n o v e r p r o b l e m e n v a n d e z e t i jd . D e z e p r o b l e m e n zi jn o .a . de o o r l o g m V i e t n a m , de s i t u a t i e in h e t M i d d e n O o s t e n e t c . I k h e b t w e e a c t e u r s ( M a r j o n B r a n d s m a en F r e d d v a n der H i l s t ) g e v r a a g d , om n a a r a a n ­l e i d i n g v a n h e t f r a g m e n t u i t U . S . v a n P e t e r B r o o k d a t wi j v a n p l a n zi jn te g a a n spelen o p de A u s c h w i t z - h e r d e n k i n g , hun e igen m e ­n i n g en ideeën te u i ten . In U . S . w o r d t o a. d o o r i e m a n d z e l f m o o r d g e p l e e g d d o o r m i d ­de l v a n z e l f v e r b r a n d i n g , w a a i m e e de p e r ­soon in k w e s t i e de a a n d a c h t o p h e t g e b e u ­ren in V i e t n a m w i l v e s t i g e n . H i j z ie t d e z e z e l f v e r b r a n d i n g , als v o o r h e m de enige a d e k w a t e h o u d i n g D e v r a a g l u i d t o f de a k t e u r s h e t eens zi jn m e t d e z e d a a d . M a r j o . n : N e e . H e t is i j d e l h e i d . A l s hi j dit d o e t m o e t hi j d a t thuis d o e n , m a a r n i e t o p de t r a p p e n v a n h e t P e n t a g o n in W a s h i n g t o n . D o o r d e z e d a a d s c h u i f t hij de v e r a n t w o o r ­d e l i j k h e i d a f o p a n d e r e m e n s e n , die net z o m a c h t e l o o s zi jn als h i j z e l f . F r e d d : A l s ik het m e t die z e l f v e r b r a n d i n g eens z o u zi jn , z o u ik h e t n ie t m e e r k u n n e n

spelen. W a t h e t v c r s c i i u i v e n v a n die v e r ­a n t w o o r d e l i j k h e i d b e t r e f t b e n ik h e t m e t M a r j o n eens , m a a r ik k a n m e v o o r s t e l l e n u a t i e m a n d d e z e d a a d , als de u i t e r s t e k o n s e -k w e n t i e v a n zi jn d e n k e n z i e t . W a t is j u l l i e h o u d i n g t e g e n o v e r di t s o o r t z a k e n , h e e f t i e m a n d iets als een w e r e l d g e ­w e t e n ? M a r j o n e n : J e m o e t m e t h e t z o e k e n n a a r j e h o u d i n g o p j e e igen t e r r e i n b l i j v e n . W a t k a n je er in g o d s n a a m a a n d o e n ! J e b e n t m a c h t e ­l o o s . J e m o e t e r o v e r p r a t e n en d e n k e n en o v e r t o n e e l s p e l e n . F r e d d : J e m o e t geen g e w e e r p a k k e n en er heen g a a n . G e w e r e n z i jn e r ju i s t g e n o e g . D o o r er z o v e e l m o g e l i j k o v e r t e l e z e n ga j e w e t e n . D i t w e t e n h e l p t j e j e h o u d i n g te b e p a l e n .

W i s t e n w e m a a r w a t o n z e h o u d i n g m o e t z i jn . H o e k a n i e m a n d een e f f e c t i e v e d a a d ste l len t e g e n o v e r h e t o n r e c h t ? A l s w e d i t w i s t e n z o u de gesch iedenis er a n d e r s h e b b e n u i t g e z i e n . D e z e v r a a g s t e l l i n g is v o l g e n s ons , o n z e p o s i ­t i e v e b i j d r a g e t o t de A u s c h w i t z - h e r d e n k i n g .

L e o n a r d F r a n k

Leest naast Uw krant

Vrij Nederland

RIJN-GARAGE N.V. ALLE MODELLEN UIT VOORRAAD LEVERBAAR

UW AUSTIN-DEALER VOOR AMSTERDAM, AMSTELVEEN EN OMSTREKEN

Kantoren en Showroom: Werkplaatsen: C e i n t u u r b a a n 2 2 3 - 2 2 5 P i e t e r B a s t s t r a a t 5 T e l e f o o n 7 2 2 2 0 4 - 7 1 9 1 5 4 T e l e f o o n 7 9 7 5 8 2

Ruime keuze in alle merken occasions

U w w a r m e bakker

is

M.VERD00NER TUGELAWEG 80 AMSTERDAM

TEL. 94 90 13

O V E R H E M D E N

in a l l e m o u w l e n g t e n e n n a a r m a a t

MARCEL FRENKEL s h i r t m a k e r

B e e t h o v e n s t r a a t 7 b A m s t e r d a m

U . C . A . C O N F E C T I E Z A A K V O O R H E T B E T E R E G E N R E

Beethovenstraat 11 Tel. 720744 Amsterdam

D e echte o r i g i n e l e O s s e w o r s t v e r k o o p t a l l e e n S l a g e r i j F r i s i a

slagerij

F r i s i a C a m p e r s t r a a t 6 2

A m s t e r d a m

voor een lekker kopje koffie in een aangename sfeer naar

e ópreóóo Kalverstraat 142 Amsterdam

.. de heldere krant

NRC dagelijkse bijdrage tot genuanceerde

meningsvorming en onafhankelijk denken

NIEUWE ROTTERDAMSE COURANT

Bestel de NRC veertien dagen op proef. Gratis. Schrijf een briefkaart

aan NRC, Postbus 824, Rotterdam of bel (010) U.10.00

KELTUM PLEET GOUD & ZILVER UURWERKEN OPTIEK

Drukker & Vaal MAASSTRAAT 115 - A M S T E R D A M - TEL. 42 75 79

M. Verdoner van Baer les traat 84 Amsterdam te l . 722608

DAMESTASSEN, HANDSCHOENEN

REISARTIKELEN, PARAPLU'S

ALLE LUXE LEDERWAREN

Ook 's maandags de gehele dag geopend

ISRAËL VAN DE EINDEN DER AARDE T i e n t a l l e n a f b e e l d i n g e n , m a a r v o o r a l e e n m a s s a e x a c t e i n f o r m a t i e . I n d i t w e r k s t a a t c e n t r a a l d e p r o ­b l e m a t i e k r o n d d e v e e l h e i d v a n t a l e n e n v e r s c h e i d e n h e i d in h e r k o m s t d e r b e v o l k i n g v a n I s r a ë l . M e d e w e r k e r s z i j n o . m . d r . M . A . B e e k , d r . J . E. E l l e m e r s , d r s . D . J a e g e r , d r . J . M e l k m a n , Y e h u d a R a t z h a b i , d r s . C . v a n P r a a g . G r o o t f o r m a a t . Gebonden ƒ 18,50

T e k o o p in e l k e b o e k h a n d e l A r b e i d e r s p e r s

Administrat ie-kantoor

J. Haan Administrat ies

Belastingzaken Verzekeringen

Molenmakerss traat 19 Zaandam, tel . 02980-66491

Ook voor Uw aangiften inkomsten­

belasting en vermogensbelasting.

A. PAIS ZIJDEN- EN

WOLLEN STOFFEN

KALVERSTRAAT 146-150, hoek Spui Amsterdam — Telefoon 23 22 64

D f Voor al uw bloemwerken

®

Sr

I czAalémeer Ö

^ '^^Bloemenmagazijn

F O T O - E N F I L M S T U D I O ' S

H E N K

BqMS Utrechtsestraat 20, tel. 243210

Van Woustraat 242, tel. 720666

M e e r d a n 100% s e r v i c e

Saenredamstraat 64 h Amsterdam (Zuid) ® Tel. 72 01 23

V o e t k l a c h t e n ?

W I J H E L P E N U !

Cees Tak " V O E T V E R Z O R G I N G "

D a m e s - , heren- en kinder-speciaalschoenen

B i l d e r d i j k s t r a a t 69 A m s t e r d a m T e l . 129465 - 124193

<8

KEURSLAGERIJ

„BEER" LEVERT ALLEEN HET BESTE

TEGEN BILLIJKE PRIJZEN

Spec ia l i s ten : ossenworst en kalfsleverworst

Pretoriusstraat 55 - Amsterdam - Tel. 945179

_ Confectiehuis „JOLANDA" _ SPECIALE NAJAARSAANBIEDING

MET EEN UNIEKE KEUZE IN EXCLUSIEVE

DAMES- EN HERENKLEDING Damesafdel ing Herenafdeling

Wollen mantels v.a. 79.50 Regen jassen 49.50 Deux-Pièces v.a. 49.50 Japonnen v.a. 19.95 Kostuums v.a. 89.50

LINNAEUSSTRAAT 104 • TELEFOON 50208 (T.O. HEMA)

Een gouden ring, horloge of uurwerk vol fit, koopt men

allen bij

IBonewü alleen nog Alb. Cuypstraat 166 — Kinkerstraat 338

Specialiteit in briljantenringen

11 BiwMnt 1 ' ~CHEWINGGUM *

k a u w g o m ,

in d o o r d r u k . s t r i p

(De handigste verpakking beschermt nu M L Blue Mint's nieuwe, heerlijke, fantastisch frisse smaak !) M L Blue Mint nieuwverpakt, stimulerend fris

30 ct

P. v. Vlissingenstraat 6-8

Amsterdam

ACTIE IS BESLISSEND Een goed inzicht in doelstel l ingen en program van de Nederlandse communisten 84 blz., paperback ƒ 2,60

Marcus Bakker — KIEZEN OF KNOEIEN Een kritische analyse van de huidige pogingen tot 'her­vorming' van het k iess te lse l en een weergave van de strijd van de arbe idersk lasse voor parlementaire demo­crat ie , 136 blz., geïll., paperback, ƒ 5,10

Paul de G r o o t — D E DERTIGER JAREN 1930-1935 DE DERTIGER JAREN 1936-1939

De schri jver g e e f t in zijn herinneringen en overdenkingen een balans van activiteiten en standpunten van de com­munist ische beweging, waarbij hij 'penibele ' vraagstukken niet uit de weg gaat, 200 en 184 blz., geïll . geb . per deel

ƒ 9,25

INDONESIË EN DE GENERAALS Een actuele documentat ie , 72 blz., geïll . paperback / 3,90

Gerard Maas — TIJGERS IN TANKS — Tegenstel l ingen in het Midden Oosten . Een boeiend en zeer gedocumenteerd overzicht van de geschiedenis en de achtergronden van de huidige situatie in het Midden-Oosten, 116 blz., geïll . paperback ƒ 5,10

Karl Marx — Friedrich Engels — HET COMMUNISTISCH MANIFEST Elfde druk. Met alle voorwoorden van Marx en Engels en talrijke in historisch opzicht belangrijke aantekeningen, 111 blz. geïll. paperback ƒ 3,65

Karl Marx — LOONARBEID EN KAPITAAL Een duidelijke uiteenzetting van de e c o n o m i s c h e verhou­dingen onder het kapitalisme, waarin aandacht wordt be­s t e e d aan het tot stand komen van prijzen en lonen, 83 blz., paperback / 3 _

Friedrich Engels over "HET KAPITAAL", 12 blz., ingen. ƒ 0,80

Friedrich Engels — ANTI-DUHRING Een bijzonder in teressante uiteenzetting van de filosofi­s c h e , economische en politieke grondslagen van het marxisme. 495 blz., geb . ƒ 3 , —

Friedrich Engels — DE OORSPRONG VAN HET GEZIN, VAN DE PARTICULIERE EIGENDOM EN VAN DE STAAT. Een marxist isch onderzoek van de primitieve maatschappij en de ontwikkeling van de beschaving 231 blz., geb. ƒ 1,30

Lenin — KARL MARX — FRIEDRICH ENGELS Een korte inleiding tot hun leven en denken, 68 blz., ing.

ƒ 1,55

Lenin — HET IMPERIALISME ALS HOOGSTE STADIUM VAN HET KAPITALISME Een scherpzinnige uiteenzetting over het imperialisme, die een juist begrip gee f t van de fundamentele e c o n o m i s c h e problemen. 150 blz., geb . ƒ 3 , —

Volledige fondscatalogus zenden wij u gaarne toe.

Onze importafdeling heeft boeken en tijdschriften uit vele landen, en is gespecialiseerd in Slavische Talen.

Prijzen inclusief B.T.W.

e g a s u s P E G A S U S — AMSTERDAM — LEIDSESTRAAT 25

maandblad voor de vrouw van nu

Een uitgave van De Geïllustreerde Pers N.V Stadhouderskade 85 Amsterdam

nederlands auschwitz c o m i t é

1 3 d e j a a r g a n g , nr . 2 . f e b r u a r i 1 9 6 9

s e c r . : victorieplein 3 2 ' , amsterdam-z., postgiro 2 9 3 0 8 '

bankrek.: AMRO, bijk. van baer lestraat , amsterdam-z.

g e m . g i r o N 5 5 0 0 N.A.C.

red.: amsteldijk 2 3 , amsterdam-z.

Auschwitz Februari

Herdenken is waarschuwen Een saluut aan gisteren, een w a a r ­schuwing voor morgen, zo noemt het comité dat elk j a a r oproept de F e ­bruaristaking te herdenken het défilé langs de dokwerker . O o k voor de Auschwitz-herdenking geldt dat herdenken waarschuwen is. Een verslag van die avond vindt u hierachter van de hand van een be­zoeker van buiten Amsterdam. H e t N . A . C . kan alleen constateren dat het ons v o o r k o m t dat de zin van de herdenking steeds beter en in steeds breder kring begrepen wordt en niet minder door de jongste l ich­tingen. H e t li jkt zo langzamerhand een dooddoener om te schrijven dat let­terli jk iedereen tot wie wij ons in ver­band met herdenkingsavonden en -krant wendden onmiddell i jk k laar stond ons te helpen — maar het is toch w a a r . E n het is verheugend. D e schakels grijpen in e lkaar . D e ver­schillend gepluimde schrijvers in ons blad zijn zeker van de meest passen­de lezerskring, nu dit blad naast de vaste lezers alle universiteiten bereikt een een groot aantal v .h .w.o . - en v a k ­scholen. E n de merendeels jeugdige artisten en de spreker kregen steun van A V R O en N R U , die voor een voortref fe l i jke radio-weergave zorg­den, van wat , als steeds, zo gul werd geboden.

C h a i m Storosum droeg op indruk­wekkende wijze het Kaddis j voor . N a a s t H a n de Vries in zijn stralende hobosolo stond een andere jonge mu­sicus voor het Kunstmaandorkest : Lucas Vis , die de beide barokwerken sti j lvol en toegewijd leidde. E n dat practisch zonder voorbereiding.

Al le hulde!

D e bewonderaars van de pas door ^riep gevelde Anton Kersjes kunnen gerust zi jn: hij is vast van plan op de 25ste herdenking te komen d.ri-geren. T w e e leerlingen van de Academie voor Dramat ische kunst, M a r j o n Brandsma en Fredd van de Hi ls t ,

o. l .v. regisseur Leonard F r a n k , die juist zijn toneelcarrière begint, bleken uit Peter Brook 's , U . S . ' een bit ter ac ­tuele greep te hebben gedaan. Alweer een waarschuwing. Een waarschu­wing sprak ook dr. E . de W i n d uit, die door het talri jke gehoor ook is verstaan. ( D e kaarten waren uitver­kocht ; helaas belette griep een aan­tal houders daarvan te komen.) In dezelfde geest waar in wij onze doden gedachten, nu Auschwitz 24 j a a r geleden is bevri jd, roepen wij on­ze lezers op aanwezig te zijn op het J o n a s Danië l Meyerplein op 25 fe ­bruari , precies 28 j a a r na de grootse staking. „ D e staking was een manifestat ie van onvervalst Nederlands ant i - fas-cisme. E n w a a r het fascisme overal in de wereld de kop opsteekt, bete­kent ook de herdenking van de F e ­bruaristaking 1941 een hedendaags protest " , lezen wij in de oproep van het in de aanhef aangehaalde comité. En het vervolgt : „ A a n onze oostgrenzen groeit het oude gevaar : de Duitse revanchist i­sche kringen pogen door herbewape­ning van hun land, inzonderheid door hun greep naar atoomwapens,

Voor vrede in het Midden-Oosten N.A.C. SCHREEF MIN. LUNS

O p 3 1 j a n u a r i r i c h t t e het N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é z i c h m e t de v o l g e n d e br ief t o t minis ter L u n s :

Het Nederlands Auschwitz Comité, op­nieuw opgeschrikt door gruwelijke gebeur­tenissen in het Midden-Oosten, b.v, de openbare, feestelijke executies in Irak, die herinneringen wekken aan de nazikampen, wijst op een weer toenemende discriminatie van minderheden als uitvloeisel van het zich opnieuw toespitsende conflict in het Midden-Oosten.

Het N.A.C. dringt er bij de regering op aan al haar invloed zowel binnen als buiten de Verenigde Naties aan te wenden ten gunste van een spoedige concrete en vreedzame op­lossing van dit conflict.

25 februari Het Nederlands Auschwitz Co­mité roept ieder op aanwezig te zijn in Amsterdam hij het défilé lams de Dokwerker op 25 februari, des middags om 5 uur, ter herdenking van de grootse staking van 1941. Verzamelen op of bij het Wa­terlooplein.

Het N.A.C. za. bloemen leg­gen aan de voet van het monu­ment. Laat ieder die dit leest komen en anderen meebrengen.

N.A.C.

de n e d e r b a g van Hi t ie r ongedaan tc m a k e n . Zi j streven ernaar door op­bouw van dreigende machtsposities - mil i tair en economisch - zwakkere en kleine mogendheden aan hun be­slissingen te onderwerpen. Zi j heb­ben nauweli jks een van Hit iers aan­spraken laten vallen en het herleven van het fascisme in de Bondsrepu­bliek . . . de N . P . D . . . . spreekt boek­delen. "

N o g een ander aspect van de z a a k dri j f t ons tot de stille gang langs dc dokwerker . H e t is de straffeloosheid voor oorlogsmisdadigers, die door ver jaring in de Bondsrepubliek bin-aenkort wet en regel dreigt te w o r ­den, als wij het niet verhinderen. E l k e herdenking, elke manifestat ie tegen de wandaden der nazi 's is een gebod tot bestraff ing van de nazimis­daad en een appèl tegen ver jar ing. D a a r o m mag niemand ontbreken, als wij na Auschwitz ' bevri jding in j a ­nuari 1 9 4 5 de staking van februari 1941 herdenken. O m te waarschu­wen tegen resten en nieuwe kiemen v a n fascisme.

E . T .

Tegen oorlogsmisdaden:

Aan het eind van dit j a a r dreigt ver­jaring, wij hebben het uitentreure herhaald. D e oorlogsmisdadigers kun­nen dan vrijeli jk hun gang gaan en wie hen zo noemt gaat zelf de bak •n. D i t geldt dan voor oorlogsmis­daden en misdaden tegen de mens­heid, zoals de Verenigde Nat ies in hun resolutie het terecht geformu­leerd hebben.

Een oorlogsmisdaad kan zijn het uit­moorden van Put ten of Oradour zg. als represailles. Anders dan Rauter looot de beul van O r a d o u r en Tul le overigens f r a n k en vri j in Düsseidorf rond en doet daar goede zaken. H e t deporteren en vermoorden van de verpleegden van het Apeldoornsche Bosch o f van de leerlingen van de muziekschool te Odessa is volgens de algemene maats ta f een misdaad tegen de mensheid, een nazimisdaad. D e deportatie naar de vernietigings­kampen van hele bevolkingsgroepen vormt een misdaad tegen de mens­heid, een soort misdri j f dat voor de tweede wereldoorlog niet was onder­kend en dan ook in geen enkel wet­boek van strafrecht noch in de re­gels voor het volkenrecht v o o r k w a m . H e t is in 1968 opnieuw door de V . N . aangewezen als een specifieke en on-ver jaarbare misdaad, m a a r dit is nog niet door de verschillende landen ge­rat i f iceerd. In het bi jzonder in West -Duits land, waar de meeste schuldi­gen wonen en processen aan de gang zijn, wordt de naaste handlanger van Eichmann, b .v . K r u m e y , als een overtreder van het commune recht en dan nog zeer lankmoedig behandeld. In de zaak te D a r m s t a d t tegen elf SS-ers van Einsatzgruppe C, Sonder-k o m m a n d o 4a , beter bekend als het Babi Ja r -oroces , heeft de president dr. Pauet nog eens uitdrukkeli jk ge­zegd dat dit „geen polit iek proces en ook geen proces tegen oorlogsmisda­digers, m a a r een gewoon strafrecht­proces w a s " . E r zijn in deze straf­zaak, die 14 maanden duurde, w a a r 175 getuigen optraden en het ging om de 3 3 . 7 7 1 s lachtoffers , die eind september 1941 in de k l o o f Bab i J a r bij K i ë w waren vermoord , zeven S S -Führer tot s traffen van 15 tot 4 j a a r veroordeeld, allen als commune moor ­denaars o f medeplichtigen. V e r w i j ­zing naar de massamoord van de na-zistaat werd niet toegelaten. D e vri jspraak van de beruchte nazi -rechter Rehse in West-Berl i jn heeft meer aandacht getrokken, vooral Rehse's r e c h t v a a r d i g i n g ' : „ I k ben nog overtuigd dat de in Hit iers naam en met mijn medewerking uitgespro­ken doodvonnissen juist w a r e n . " D r . R o b e r t Kempner , destijds A m e ­rikaans aanklager in de Neurenber-

verjaring opheffen ger processen, die te F r a n k f o r t als eetuige-deskundige is gehoord in het nieuwe proces tegen de E i c h m a n n -trawanten K r u m e y en Hunsche, heeft er op gewezen dat de verdachte S S -ers vele vrienden op hoge posten in de Bondsrepubliek tellen, die zich in­spannen om hen niet hun straf te la ­ten uitzitten, v a a k wegens de boter die die hooggeplaatste vrienden zel f op hun hoofd hebben. D e revisie van het grote Auschwitz­proces . o o m nog. In augustus 1965 zijn m a a r 17 beklaagden tot toch al l ichte s traffen veroordeeld. A c h t van hen, onder wie de onder-comman­dant M u l k a en de apotheker C a p e ­sius, zün allang weer vri j . H e t tekent het rechtsbewustzijn in en om B o n n dat een jonge vrouw, die bondskanselier Kiesinger door e oorvijg aan zijn welvoorziene nazi ­verleden herinnerde, binnen 24 uur tot een j a a r werd veroordeeld. Natuur l i jk gaan er in West -Dui ts ­land ook andere stemmen op, tot in de bondsregering toe. D e minister van justitie, Heinemann, is tegen ver ­jar ing voor m o o r d ; ook hij onder­scheidt geen misdaden tegen de mens-neid bij de berechting. Zeer veel mensen in het Duitse open­bare leven willen van dit onder­scheid niets weten. Men werpt zich over de Ri jn dan ook maar al te graag op de kwestie van het juist ach­ter en in het nieuws gebrachte op­treden van de Nederlandse militaire macht in Indonesië. Wie „ N o o i t meer A u s c h w i t z " tot zinspreuk heeft , wijst uiteraard oor­log a f en w a a k t voor elk oorlogsge­vaar . N i e t in de laatste plaats , om­dat oorlog gruwelen meebrengt en zg. excessen. W i j weten zo langza­merhand wel dat de ene oorlogvoe­rende natie niet braver is dan de an­dere. D a a r o m is bij elk gewapend conf l ic t een noodsignaal op zijn plaats .

H e t systeem en de omvang van de misdaad tijdens de tweede wereld-ooi log hebben, het bl i jkt uit het voor ­afga ande, een nieuw begrip gescha-prn dat nog niet eens door de nauwst i.rbii betrokkenen wordt erkend. D u i ­zenden en duizenden nazimisdadi-gers lopen rond, actief en wel en een groot deel van hen zal dat bli jven doen, ook al gaat de ver jaring niet door. Geen enkel argument houdt tegen de dringende eis tot voortgaande be­rechting stand. Allerminst het ie i t dat er gruwelen in de oorlog, in het bi jzonder in de koloniale oorlog zijn gepleegd en nog bestaan. Ju is t de schrijvende en schreeuwende advoca­ten van de Hit lermoordenaars gaan

voor een oorlogsprovocatie niet op­zij en sturen m a a r al te v a a k op een revanche-oorlog aan - als zij de kans m a a r kri jgen. D e Westduitse justitie die nog zopas de commandant van Ebensee en de Gestapochef in N o o r ­wegen vri jsprak, heeft alle gelegen­heid de oorlogsmisdaad te bestrijden. D o o r recht te doen en wel aan de ve­le zwaarbelaste nog ongestrafte S S -ers. D e Bondsdag kan zich inderdaad van de oorlogs- en nazi-misdaad dis-tanciëren: door de ver jaring op te heffen.

In het N e d . Isr . W e e k b l a d van 3 1 - 1 -'69 t rof fen wij het volgende verslag aan:

Auschwitz-Herdenking O n d a n k s de begrijpeli jke huivering van velen b : : de idee van een reünie van de weinigen die het verschrikke­li jke, dat Auschwitz was , hebben overleefd, heeft het Nederlands Auschwitz Comité afgelopen zondag, aan de vooravond van de vierentwin­tigste ver jaardag van de bevri jding van het k a m p Auschwitz , een her­denkingsavond georganiseerd, die in alle opzichten voldeed aan de eisen die men aan zo'n avond mag stellen. Verleden, heden en toekomst, res­pectieveli jk de herdenking van hen die o m k w a m e n , de aanklacht over de verzorging van hen die het overleef­den, en de waarschuwing voor het fascisme, kregen alle hun beurt . D e heer C h . Storosum sprak de J i z -kor uit, nadat drs. E v a T a s de avond geopend had. H e t belangri jkste punt van de avond was evenwel de toe­spraak van de Amsterdamse psvchia-tei dr . E . de W i n d , die de nadruk legde op de „ f u s i e " in de mens tus-s.-n liefde en haat . H e t nat ionaal -so-cialisme vormt het beste voorbeeld van de ontmenging: de liefde voor de eigen groep, en de haat voor al wie daar niet toe behoort . D e agressie van de, na de Eerste Wereldoorlog gede­sillusioneerd naar huis teruggekeerde Duitse soldaten, heeft zich geuit in het gedrag van hun, volwassen ge­worden, kinderen in de Tweede W e ­reldoorlog. Echter ook bij hun slacht­offers vond deze ontmenging plaats ; jarenlang hebben zij hun agressie moeten onderdrukken. D e geestelijke schokken, daardoor veroorzaakt , kunnen niet verholpen worden door het optrekken van de f inanciële uit­kering tot ƒ 1 9 4 , — per week. Zowel de il legaliteit als de Duitse joden k o ­men er veel beter a f dan de Neder -la idse joden en de zigeuners, zoals dr. D e W i n d aan de hand van prak­ti jkgevallen illustreerde. Bi jzondere nadruk legde hij op de jongeren, die in de oorlog alle betuiging van lief­de hadden moeten missen. H e t Kunst -maandorkest met als solohoboist H a n de Vries , en leerlingen van de A m ­sterdamse Academie voor D r a m a t i ­sche Kunst verzorgden het culturele gedeelte van deze avond. S.

Begrip is eerste voorwaarde Bi j herhaling kri jgen wij k lachten over de afwerking van de R i j k s ­groepsregeling Oorlogsslachtoffers . "Wat gebeurt er nu precies? L m a n d schri jft een brief om zich aan te melden. Enige dagen later k o m t er antwoord . , U w geval is genoteerd; u kunt binnenkort formulieren ver ­wachten. ' E inde eerste episode. Anders ligt het met gevallen die al gemeid z " n en zelfs al een ondersteu­ning ontvangen. H u n gegevens moe­ten eerst naar Arnhem worden ge­stuurd om daar bekeken te worden. Wanneer zo een geval naar de medi­sche o f sociale commissie wordt door­gestuurd, treedt een wachtt i jd in waarvan wij de duur nog niet uit er­varing K e n n e n . Een ambtenaar , die hiernaar werd gevraagd, sprak v a n 6 tot 12 maanden. Een mooi v o o r ­uitzicht .

W i j hebben ons l icht eens opgestoken O D het ministerie zelf , m a a r veel wi j ­zer zijn wij er niet geworden. Wi j hopen er over enige ti jd nog eens heen te gaan om er enige concrete ge­vallen voor te leggen. N o g alti jd is het ons niet geheel dui­delijk w a t men onder de zg. verrui­ming verstaat . D a t men bij de uitke­ring het max i mum van ƒ 1 9 4 , — per week voor 1 0 0 % kan bereiken be­tekent niet dat dit in de prakt i jk veel zal voorkomen. Wanneer men b.v . een salaris van ƒ 2 5 0 , — p .w. heeft genoten kan to t deze maximum-ui t ­kering worden overgegaan.

Ri jksgroepsregel ing Oor logsslachtof fers

E r schijnt nog steeds grote verwar­ring te bestaan over bovengenoemde regeling.

1 . Deze regeling geld alleen en uit­sluitend voor personen, die door l ichameli jke o f geestelijke moei­li jkheden niet meer o f gedeeltelijk niet meer in hun onderhoud kun­nen voorzien.

2. Eveneens geldt dit voor hen die door geestelijke of l ichameli jke moeili jkheden extra f inanciële lasten hebben.

M e n kan het volgende doen: W e n d t u schrifteli jk tot de gemeente­lijke Sociale Dienst van uw plaats van inwoning. V o o r Amsterdam is dit Marnixs t raa t 3 1 5 — 3 1 7 .

U w brief moet kor t zijn en behoeft alleen m a a r naam en adres te bevat-

N o g alti jd bl i jkt dat de ambtenaren, die zijn belast met de uitvoering, on­voldoende zijn geïnstrueerd hoe zij onze mensen tegemoet moeten t re­den. H e t gaat niet om de f inanciële hulp alleen. Zi j hebben meer nodig. Begr ip ! Begr ip ! Begr ip ! H e t zijn mensen die langzaam in een put ziin gezakt . Zi j proberen hun ko p boven water te houden, m a a r slagen daar meestal niet in. Men moet deze mensen tegemoet treden met gevoel voor alles w a t zij ondergaan hebben en nog ondergaan. H e t is echter niet gemakkeli jk en wij benijden de amb­tenaren niet die deze moeili jke kwes­ties moeten oplossen. H e t sociale probleem is geen optel­sommetje van twee en twee is vier . H e t is meer. H e t gaat niet aan o m tegen een oud-gevangene te zeggen: uw C.A.O. - loon was zoveel, u hebt nu dat , dus k o m t u voor deze rege­ling niet in aanmerking.

E r moet met overtuiging worden ge­zocht hoe deze man o f vrouw aan een zo hoog mogeli jke uitkering kan komen. O n z e mensen mogen met hun ellende niet op de rand van het mini­mum bli jven leven. O m hen te hel­pen dient de overheid behoorli jk in de zak te tasten en te zorgen dat de­ze mensen eindelijk onbekommerd kunnen leven. Alleen door zulk een benadering kunnen de enkele hon­derden slachtoffers worden geholpen.

J o s Slagter

ten en de mededeling dat u voor de Rijksgroepsregeling Oorlogsslachtof­fers in aanmerking wenst te komen. U kunt verder direct opgeven door welke instantie u geholpen wenst te worden. U kunt uit drie kiezen:

o) de gemeentelijke sociale dienst; b) J o o d s Maatschappel i jk W e r k ; c) St ichting 4 0 — 4 5 .

H i e r v o o r behoeft u slechts een kort zinnet je aan uw brief toe te voegen, zoals , Ik wens mijn geval door . . . . behandeld te zien'.

J . S .

De Commissie van Advies

V a n het ministerie van C R M ontvin­gen wij bericht over de samenstelling van de Commissie van Advies, die onduideli jke gevallen inzake de Rijksgroepsregeling Oorlogsslachtof­

fers te beoordelen zal kri jgen. Alge­meen voorzi t ter van de commissie is ds heer A . van E m d e n te D e n H a a g . Secretaris is de heer N . F . H a r t l a n d , Jansbinnensingel 2 0 te Arnhem. Als ambteli jke adviseurs zijn aan de commissie toegevoegd drs. L . Lamers (plaatsvervanger drs. H . J . M . B r o e k -huyse) en de heer P . Versteeg. D e le­den van de commissie ziin met tus­sen haakjes hun plaatsvervangers :

mr . G . C h . Aalders te D o r d r e c h t (plv . C . Mulder , U t r e c h t ) , dr . J . M . Appelman, D e n H a a g ; dr . J . Z . Baruch, Amsterdam ( I . L . Palache , A ' d a m ) ; mr .S. Boas , A 'dam (mr. M . Drielsma, D e n H a a g ) ; dr. E . A . Cohen, Arnhem; dr. S . Herzberg, A ' d a m ; ( G . Hirsch , A ' d a m ) ; W . Hesselink, arts, D e n H a a g ; J . H . J . Kersten, A ' d a m ; (mr . H . J . P . v . Meerendonk, A m ­sterdam) ;

m e j . P . A . Vomberg, A ' d a m ; ( J . Glaser , D e n H a a g ) ; dr . J . A . Weijel , A ' d a m (heeft be­d a n k t ) ; mevr . H . G . M . Wichers—Dut i lh , Den H a a g ; ( J . T h . Vermeulen, D e n H a a g ) .

O o k nu n ie t naar Polen

H e t Nederlands Auschwitz C o m i t é heeft besloten om zijn voorzi t ter , de heer J . Slagter, die lid is van het I n ­ternat ionaal Auschwitz Comité ook r i e t naar de uitgestelde bi jeenkomst in Auschwitz, die was uitgeschreven voor 22 februari , af te vaardigen. D e reden is het onverminderde antisemi­tische optreden van de Poolse rege­ring en het feit dat het I . A . K . zich daarvan nog steeds niet heeft gedis-tancieerd.

H e t N . A . C . heeft behalve het secre­tar iaat van het I . A . K . te Warschau ook de comité 's van Israël , Oosten­ri jk, België en Frankri jk , die even­eens een ander beleid wensen, van zijn besluit op de hoogte gesteld. Intussen hebben niet alleen nog meer burgers van Joodse afkomst Polen moeten verlaten, m a a r bl i jkt ook een zg. humoristisch blad daarover grap­jes te maken. H e t te Lodz verschi j ­nende weekblad Karuze la drukte in zijn nummer van 15 januari een p a ­gina onvervalst antisemitische car i -caturen a f onder de titel „ D e a fge­dwaalde emigrant" . D i t kan onze verontwaardiging en ons protest te­gen de antisemitische activiteiten van Poolse instanties slechts versterken.

T r a n s p o r t ui t Bergen-Belsen V a n bevriende zijde ontvingen wij de hieronder afgedrukte lijst, die is op­gesteld door het V e r b a n d der J ü d i -schen Gemeinden in der D D R . H e t betreft hier de 61 bekende namen van de 68 mensen, die begraven liggen op een Joodse begraafplaats in T r ö -bitz, een klein plaats je ten N . W . van Dresden. Deze mensen waren in april 1 9 4 5 , enkele dagen voor de be­vrijding van Bergen-Belsen, op tran­sport gesteld naar Theresienstadt. Zi j zijn daar nooit aangekomen. Zi j k w a ­men niet verder dan T r ö b i t z , w a a r zij naar het bericht luidt, nog enige ti jd zijn verzorgd. Zi j waren evenwel zo uitgeput dat zij kor t daarop zijn gestorven, de laatste op 18 juni 1 9 4 5 .

D e 68 hier bedoelde mensen werden begraven op het plaatseli jke erekerk-hof voor de slachtoffers van het fas ­cisme. La ter is er even buiten T r ö b i t z een begraafplaats ingericht en goed onderhouden alleen voor de slacht­offers van dit t ransport . I n november had te Dresden een gro­te bi jeenkomst plaats ter herdenking

Vrienden helpen H o e kan dat? vragen o.a. de direc­teuren van de scholen, w a a r ons her­denkingsblad w o r d t verspreid — zonder kosten voor de school. D a t kan, omdat onze vrienden hel­pen, van heinde en ver . Ti jdens het jaarl i jkse Kerstdiner van de verzetsgepensioneerden werd na een oproep van de heren B . Kuster en J . J . Renes liefst ƒ 2 1 2 , 0 5 voor onze herdenking op tafel gebracht . Een van onze kampioen-voorvech­ters, mevrouw Lien van Amerongen, bleef niet achter en bracht op één lijst al ƒ 1 8 3 , 5 0 bijeen. Men helpt niet alleen vanuit Neder­land. E r was geen plaats meer voor in het herdenkingsnummer, maar u mag het best weten : onze vaste ,star-ter ' , Y . R . in N e w Y o r k , had nog vooi de kaarten te koop waren al tweemaal vi j f dollar overgemaakt . O m d a t wij nooit mogen vergeten. V e ­len van u hebben deze vrienden al nagevolgd. Wi j danken u hier allen gezamenli jk. U kri jgt ieder persoon­lijk nog antwoord. E n zij die nog niet hebben gestort? Di e doen het nog vandaag. U ziet het weer in dit nummer. Herdenken en waarschuwen; het is allebei nodig en het kost allebei geld. U was al van plan ons te helpen — wacht niet lan­ger.'

Biidragen t .n .v . N . A . C . , postgiro 2 9 30 87. V o o r Amsterdammers : gem.giro N 5 5 0 0 .

van de Kris ta l lnacht , Hit iers eerste pogrom. D a a r traden ook de uit Ne­derland afkomstige zangeres L in J a l -dati en haar man, de pianist E b e r -hard Rebl ing op, die ons al deze ge­gevens verschaften. D e dag na de b i j ­eenkomst t r o k een groot aanta l m e n ­sen, van wie velen voor deze gele­genheid uit het buitenland waren ge­komen, naar de begraafplaats van T r ö b i t z . Nederlanders waren daar niet b i j . O o k wij weten niet o f het bestaan

1 . S z ö k a — R i d e r , E te l 2 . Stein, La jos 3 . Sa l t i e l—Eja ten ie , Elies 4 . B e r g — H a n f , Frederike 5 . R o t h s c h i l d — H e i l b r o n n , M e t a 6 . Berna th—Si lber , L ina 7. Sonneberg, K a r l 8 . Salt iel , Benno 9 . Weinberg, Siegfried

10 . S a r f a r t y , A n n a 1 1 . Fr iedmann, Isedor 1 2 . Deutsch—Berger , E r n a 1 3 . P a r a w a , A b r . S a m 1 4 . Lichtenstadter , R u t h 1 5 . Korngold , Feiwel 17 . A b r a h a m — G o l d s c h m i e d , Beate 1 8 . S a n d e l o f s k y — W o l f , R o s a 1 9 . Abrahams, Micke l 2 0 . L e r i e — E d e , Lea 2 1 . Bireshek, Moses 2 2 . S a r f a t y , Michel 2 3 . Goldberg, R u d o l f 2 4 . Lerie , Louis 2 5 . Hont i l io? , Lea 2 6 . H e r z k a , K a t h a r i n a 2 7 . Jessurun, Roset te 2 8 . Z a a k — F r a n k e n , Josephi/Li l ly 2 9 . Presseisen—Speelmann, F lora 3 0 . P o l l a k o f f , Samuel D r . 3 1 . Lederer, El isabeth 3 2 . Graer lbaum, M a x 3 3 . Freudenberger, Lulius 3 4 . Schyreschnurder, Leendert 3 5 . Sa lomon, Gott l ieb 3 6 . Adler , Iszo 3 7 . S c h w a r z — K r a u s , O l g a 3 8 . P r o n t — G e h e n , Cel ina 3 9 . H o c h f e l d , J a c o b 4 0 . Schwarz , Agnes 4 1 . Mora l i , A l f red D r . 4 2 . K o t t e k , Anneliese 4 3 . K o t t e k , Sa lomon D r . 4 4 . Osterre icher—Laquer , Gerda 4 5 . Farkas , E r w i n 4 6 . K o r r e t z , Levi 4 7 . L ivaz , Ascher 4 8 . Spitzer , Al fons 5 0 . B lumenthal , W a k e r 5 1 . B a m b e r g e r — P r i n z , Margarete 5 2 . Oesterreicher, Fe l ix D r . 5 4 . Zucker—Elsass , E l la 5 5 . Hein , A b r a m 5 6 . Hol lander , J a m e s 5 7 . Mante l , F r . 6 0 . R o t h n e r — S h o r , Sara 6 1 . Mante l , Samuel 6 2 . Engel , K l a r a 6 3 . Danië l , R a c h e l 6 4 . Mil ler , K l a r a

van deze begraafplaats in N e d e r l a n d bekend is. W i j menen er goed aan te doen alle namen die zich op de gra f ­stenen bevinden hier a f te drukken. E r zijn stellig heel w a t Nederlandse bi j , soms iets verbasterd, zoals b .v . Leendert Schi jveschuurder. E r zullen er onder onze lezers zeker zijn die namen herkennen en nu weten dat de betref fende personen een graf hebben gekregen. E r waren twee jon­ge kinderen b i j ; de oudste dode was 7 4 .

Geb.datum Sterfdatum

16 . 1 . 1 8 7 2 1 .5 .1945 2 2 . 1 0 . 1 8 8 4 2 . 5 . 1 9 4 5 1 0 . 3 . 1 8 7 1 2 . 5 . 1 9 4 5

6 . 6 . 1 8 9 5 2 . 5 . 1 9 4 5 2 8 . 1 0 . 1 8 8 5 1 .5 .1945 17. 7 . 1 8 8 7 2 . 5 . 1 9 4 5 2 7 . 2 . 1 9 0 4 4 . 5 . 1 9 4 5 3 0 . 6 . 1 8 9 7 7 . 5 . 1 9 4 5

3 . 4 . 1 9 0 6 7 . 5 . 1 9 4 5 1 9 0 8 9 . 5 . 1 9 4 5

1 8 . 7 .1911 9 . 5 . 1 9 4 5 2 9 . 1 .1877 9 . 5 . 1 9 4 5

onbek. 1 1 . 5 . 1 9 4 5 2 3 . 9 . 1 9 2 2 1 4 . 5 . 1 9 4 5 1 3 . 3 . 1885 1 4 . 5 . 1 9 4 5 1 8 . 9 . 1 9 0 4 2 1 . 5 . 1 9 4 5

9 . 6 . 1 9 3 9 1 4 . 5 . 1 9 4 5 1 1 . 2 . 1 9 2 7 1 4 . 5 . 1 9 4 5 2 8 . 1 0 . 1 9 1 0 1 4 . 5 . 1 9 4 5

4 . 1 1 . 1 9 1 2 1 4 . 5 . 1 9 4 5 1 9 1 1 1 4 . 5 . 1 9 4 5

2 3 . 9 . 1 9 1 4 4 . 6 . 1 9 4 5 1 5 . 2 . 1891 1 7 . 5 . 1 9 4 5

1 8 8 9 1 5 . 4 . 1 9 4 5 8. 5 .1911 1 7 . 5 . 1 9 4 5

2 9 . 7 . 1 9 0 8 1 7 . 5 . 1 9 4 5 2 4 . 1 .1901 1 7 . 5 . 1 9 4 5 1 5 . 1 0 . 1 8 9 2 2 0 . 5 . 1 9 4 5

1 . 5 . 1 8 9 5 2 0 . 5 . 1 9 4 5 onbek. 2 0 . 5 . 1 9 4 5

5 . 7 .1901 2 1 . 5 . 1 9 4 5 2 8 . 1 .1885 2 2 . 5 . 1 9 4 5

4 . 1 1 . 1 8 8 7 2 2 . 5 . 1 9 4 5 1 0 . 2 . 1 8 7 2 2 2 . 5 . 1 9 4 5 2 3 . 1 1 . 1 8 9 2 2 2 . 5 . 1 9 4 5 2 6 . 4 . 1 8 8 1 2 5 . 4 . 1 9 4 5 1 8 . 8 .1915 2 6 . 5 . 1 9 4 5

4 . 3 . 1 9 1 1 2 8 . 5 . 1 9 4 5 17 . 7 . 1 9 2 9 2 6 . 5 . 1 9 4 5 1 4 . 5 . 1 8 8 8 3 1 . 5 . 1 9 4 5

4 . 6 . 1 9 0 9 3 0 . 5 . 1 9 4 5 2 3 . 6 . 1 8 9 4 3 0 . 5 . 1 9 4 5

9 . 1 . 1 9 0 6 3 1 . 5 . 1 9 4 5 17. 5 . 1 9 3 9 2 . 6 . 1 9 4 5

2 . 6 . 1 8 9 4 3 . 6 . 1 9 4 5 2 0 . 1 1 . 1 9 3 0 5 . 6 . 1 9 4 5 2 8 . 1 1 . 1 8 8 9 7 .6 .1945 1 9 . 1 1 . 1 8 9 7 7 .6 .1945 1 0 . 9 . 1 9 2 0 8 .6 .1945

onbek. 9 .6 .1945 1 0 . 7 . 1 8 9 8 8 .6 .1945

1 8 8 4 1 3 . 6 . 1 9 4 5 1 . 5 . 1 8 9 7 2 5 . 4 . 1 9 4 5

onbek. 1 5 . 6 . 1 9 4 5 2 7 . 5 . 1 9 2 6 1 2 . 6 . 1 9 4 5

75 j a a r 1 7 . 6 . 1 9 4 5 9 . 4 . 1 9 1 0 1 7 . 6 . 1 9 4 5

55 j a a r 1 8 . 6 . 1 9 4 5 onbek. 2 1 . 6 . 1 9 4 5