nederlands auschwitz c o m i t é

12de Jaargang no. 2-3 — febr.-maart 1968

s e c r . : volkerakstraat 10hs, amsterdam-z., postgiro 293087 bankrek.i AMRO, bijk. van baer lestraat , amsterdam-z. red.: amsteldijk 23, amsterdam-z. g e m . g i r o N 5500 N.A.C.

VAN W I E MOET HET I

D c k o u d e o o r l o g is w e e r a a n g e s t o k e n , d i t ­m a a l p e r b e e l d b u i s en m e t v o l l e k o u d - v u u r -k r a c h t g e r i c h t t egen h e t N e d e r l a n d s A u s c h ­w i t z C o m i t é , z o l i jk t h e t . Is ons k l e i n c o m i t é , w a a r v a n s lechts een e n k e l l id o v e r een r e d e l i j k e g e z o n d h e i d b e ­s c h i k t , d.i. n i e t te l i jden h e e f t o n d e r de g e ­vo lgen v a n A u s c h w i t z en w a t d a a r a a n v a s t ­z i t , z o v e e l m o e i t e , k o s t e n , k r a n t e n p a p i e r en t a p e w a a r d ? N a t u u r l i j k , a n d e r s z o u d e n ze er w e l n i e t a a n zi jn b e g o n n e n , d e n k t m e n z o . H e t N . A . C . h e e f t één , e e n v o u d i g b e g i n s e l : n o o i t m e e r A u s c h w i t z ! E n d a a r z i t hee l w a t a a n v a s t . O m te b e g i n n e n : w i j zi jn z e l f s l a c h t o f f e r s , en d o o r een t o e v a l p e r s o o n l i j k a a n de g a s d o o d o n t s n a p t . H e t h o u d t in d a t wi j o p a l l e r l e i m a n i e r e n en z o v e e l wi j k u n ­n e n v o o r d e s l a c h t o f f e r s o p k o m e n . A l l e d a ­gen, o o k o p de d a g v a n h e t d u r e o f f e n s i e f tegen h e t N . A . C .

N o g s teeds h e e f t een z i e k e o u d - A u s c h w i t z e r geen r e c h t o p p e n s i o e n , t e r w i j l d i t , w i j w e ­ten he t , m e e r en v o o r m e e r m e n s e n n o d i g is d a n o o i t . M a a r z o r g o m de s l a c h t o f f e r s b e ­t e k e n t n i e t a l l e e n p e n s i o e n . A u s c h w i t z w a s n a z i w e r k , v e l e n v a n die n a z i ' s l e v e n n ie t a l l e e n n o g , m a a r z i t t e n l e t t e r l i j k ten t r o o n . , N o o i t m e e r A u s c h w i t z ' is n o g steeds en steeds o p n i e u w w a a k z a a m zi jn t e g e n o v e r h e t n a z i d o m , d.i . h e t f a s c i s m e en h e t f a s c i s t i s c h e g e v a a r . D a t n a z i d o m h e e f t A u s c h w i t z g e ­m a a k t , d a a r v e c h t e n w i j t egen en w i j z u l l e n d a t b l i j v e n d o e n .

Z e k e r , de k o u d e - o o r l o g s v e t e r a n e n z o u d e n l i e v e r z ien d a t wi j t egen c o m m u n i s t e n , R u s ­sen, A r a b i e r e n , C h i n e z e n , C u b a n e n , V i e t n a -m e z e n en w a t n ie t a l , w a t h u n n i e t z i n t , z o u d e n a g e r e n ; m a a r d a n z o u d e n w i j geen A u s c h w i t z - c o m i t é z i jn , w a n t A u s c h w i t z , d a t is h e t f a s c i s m e ten t o p , h e t n a z i p a r a d i j s in v o l l e g l o r i e . W i j zi jn m i s h a n d e l d d o o r S S - e r s ( o f , als w i j g e l u k h a d d e n , hun n e t o n t s n a p t ) , o n z e m e d e g e v a n g e n e n en m e d e v e r v o l g d e n , o n v e r s c h i l l i g o f z i j u i t W e s t - , M i d d e n - o f O o s t - E u r o p a k w a m e n , w a r e n n a z i - s l a c h t o f ­fe rs , n e t als w i j . N i e t t o e v a l l i g w a s d e g e n e die h e t N e d e r ­l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é en d a a r m e e de s l a c h t o f f e r s m o e s t a a n v a l l e n d e z e l f d e die geen w o o r d e n en f i l m b a n d t e v e e l k o n v i n d e n o m de o n s c h u l d v a n een K i e l m a n s e g g a a n te p r i j z e n .

E e n A u s c h w i t z C o m i t é m a a k t a l d o o r z i jn b e s t a a n de k o u d e o o r l o g t o t een a a n f l e u i t i n g . H e l a a s v i n d e n w i j s teeds g e n o e g te doen , e i g e n l i j k m e e r d a n wi j a a n k u n n e n . A l s w i j n ie t a l les t e r w e r e l d in ons k l e i n b l a d o n d e r de l o e p n e m e n , b e t e k e n t l i e t niet dat wij als

c o m i t é — w a n t er zi jn w e r k e l i j k v e r s c h i l ­l e n d e p e r s o o n l i j k e m e n i n g e n in h e t N . A . C . — al les w a t o v e r a l gebeur t z o m o o i v i n d e n . M a a r de a l a r m k l o k luiden wi j t e l k e n s w e e r v o o r het f a s c i s m e , o u d , h e r l e v e n d o f o n t l u i ­k e n d , en d a a r v o o r v i n d t h e t c o m i t é in ons l a n d r u i m s c h o o t s b e g r i p . D e b e z o r g d h e i d , o m d a t de g e v a r e n reëel z i jn , h e e f t o n s e r t o e g e b r a c h t ons h e r d e n k i n g s n u m m e r d i t j a a r te wi jden a a n de v e r g e t e n s l a c h t o f f e r s v a n de t w e e d e w e r e l d o o r l o g en a a n de b r a n d ­h a a r d e n v a n h e d e n , w a a r u i t geen d e r d e w e ­r e l d o o r l o g m a g o p v l a m m e n . O m d a t er n o o i t m e e r een A u s c h w i t z m a g zi jn . In h o e v e r r e ons w e r k n v s b r u i k n .b . v a n o n z e n a a s t e mensen , dus v a n o n s z e l f , is , m o e t ie ­d e r v o o r z i c h u i t m a k e n ; de 5 0 0 0 v a s t e l e ­zers van o n s b l a d , de d r i e m a a l z o v e e l v a n het j a n u a r i n u m m e r en de d u i z e n d e n b e z o e ­kers v a n o n z e h e r d e n k i n g e n k u n n e n e r o v e r o o r d e l e n . E n k e l e getuigenissen v i n d t u in di t b l a d .

W i j z o u d e n degenen die z o t e e r g e v o e l i g z i jn d a t zi j d o c u m e n t a t i e m a t e r i a a l v a n een a n d e r l a n d , d a t in een b a r a k v a n A u s c h w i t z l ig t , ons c o m i t é a a n w r i j v e n , w i l l e n v r a g e n : h e b ­ben zi j er één s e c o n d e e v e r g e p e i n s d h o e de o u d - g e v a n g e n e n en de n a b e s t a a n d e n v a n hen die in A u s c h w i t z zi jn v e r g a s t z i c h g e v o e l d h e b b e n , t o e n de h e e r V e r k i j k h e t c r e m a t o ­r ium te B i r k e n a u u i t z o c h t o m enige o u d - g e ­v a n g e n e n d a a r a a n te v a l l e n , die z e l f n o o i t iets h e b b e n g e d a a n o f gezegd d a n v o o r en in het b e l a n g v a n de o -- e r l e v e n d e n v a n h e t k a m p ?

W a n t d a t , o p k o m e n v o o r de l e v e n d e n , is de m a n i e r o m w e r k e l i j k die mensen in ere te h o u d e n , w i e r as n o g de f_rond v a n h e t k a m p ­terre in w i t k l e u r t . D a t , o n z e w a a r d i g h e i d , die n i e m a n d ons b e h o e f , te l e ren , z o a l s wi j in d e z e d a g e n w e e r o n d e r v o n d e n . E e n v a n o n z e R o t t e r d a m s e v r i e n d e n w e e s o p d e g r o e i ­e n d e w a a k z a a m h e i d en ineent : ' H e t N . A . C . h e e f t a l les g e d a a n o m d e w a a k z a a m h e i d te b e h o u d e n en te s t i m u l e i e n . ' H e t is e c h t e r o p m e r k e L j k d a t een h a a s t i g a a n de zg. A u s c h w i t z - d c c u m e n t a i r e g e p l a k t e t o e g i f t v o l k e r s v e r s e b e z o r g d h e i d v o o r de s l a c h t o f f e r s o o k n o g gopaard m o e s t g a a n m e t een h e t z e tegen een deel v a n d i e z e l f d e s l a c h t o f f e r s . D e d a a d w e r k e l i j k e zorg v o o r de v e r g e t e n c a t e g o r i e s t a a t n o g steeds v e r r e a c h t e r bi j die v o o r hun b e u l e n , gezien de m e n s l i e v e n d ­h e i d v o o r ' s t e r v e n d e ' l a g e s . H o e v e e l v a n zijn s l a c h t o f f e r s , die toer. n o g , n i e t d a n k zi j h e m , in l e v e n w a r e n , z i n sinds z i jn v r i j l a ­t i n g werkelijk gestorven? H e e f t d e r e g e r i n g

T.V.-hetze tegen het N.A C. U i t h e t H a a r l e m s D a g b l a d f e b r u a r i 1 9 6 8 :

19

Dr. Roessingh beeft in eerste instan­tie de documentaire van Dick Verkijk over het Auschwitz-comité verboden voor uitzending.

Vrijdagmorgen bezocht dr. L. de Jong van het Rijksinstituut voor oorlogs­documentatie de heer Roessingh en deelde hem mede namens Simon Wiesenthai mee, dat het uitzendver-bod o n a a n v a a r d b a a r was. Dr. de Jong d r e i g d e dat hij in Amster­dam en Wiesenthai in W enen perscon­ferenties zouden beleggen waarin zy d e z e affaire openbaar zouden maken.

T o t z o v e r h e t H a a r l e m s D a g b l a d , s p a t i e r i n g van o n s .

1) W a t is d a t v o o r een ' a f f a i r e ' , die b e s t a a t in h e t z e n tegen h e t N . A . C ?

2 ) W i e o f w a t s te l t p r o f . de J o n g in s t a a t o m te d r e i g e n en w a a r m e e ?

3 ) V o o r w i e w a s het n i e t - u i t z e n d e n v a n een o n v e r v a l s t b r o k k o u d e o o r ­log ' o n a a n v a a r d b a a r ' ?

W i e h e t a n t w o o r d w e e t m a g h e t ons s turen .

N . A . C .

z i c h d a a r o o i t v a n v e r g e w i s t ? T e r w i j l h e t r u m o e r o m de ' w a n d a d e n ' v a n h e t A u s c h w i t z C o m i t é n o g d e l u c h t v e r v u l ­d e , w e r d een v a n de h o o f d s c h u l d i g e n a a n d e m i s d a a d v a n A u s c h w i t z en een v a n de z e e r w e i n i g e n die o o i t v o o r een r e c h t e r zi jn v e r ­schenen , R o b e r t M u l k a , n a zi jn (hee l k o r t ) v e r b l i j f a c h t e r t ra l i es k l a m p j e s w e e r n a a r z i jn m i l j o n a i r s h o m e g e t r a n s p o r t e e r d . H i j i s te z i e k o m in een g e w o o n g e v a n g e n i s z i e k e n ­huis te w o r d e n v e r p l e e g d . H i j v o l g t d e a p o t h e k e r C a p e s i u s , d i e g o u d u i t d e k i e z e n v a n de s l a c h t o f f e r s i n z a m e l d e en h e t g a s b e w a a k t e , m a a r n u a l w e e r z e l f z i jn l u x u ­e u z e s c h o o n h e i d s s a l o n s b e s t i e r t . U i t d o o d g o u d .

J a z e k e r , wi j v i n d e n a l die z o r g en t e d e r h e i d v o o r de beulen , d ie soms z i e k , m a a r n o o i t v e r a n d e r d zi jn , o n m e n s e l i j k . E n w i j m e n e n d a t een r e c h t s p r a a k d ie een d e r b a z e n v a n

doorlezen op pag. 2

W i j lazen in het N i e u w Israëli t isch W e e k b l a d van 9 februari 1 9 6 8

HERDENKING AUSCHWITZ

In zijn v a n d iep a f g r i j z e n g e t u i g e n d e rede tegen de n a z i t e r r e u r u i t de l a a t s t e w e r e l d ­o o r l o g , w e l k e de d i c h t e r E d . H o o r n i k m e t z o g r o t e o v e r t u i g i n g , z e g g i n g s k r a c h t en g e l a ­d e n h e i d deed i n w e r k e n o p zi jn t o e h o o r d e r s o p de a v o n d v a n de A u s c h w i t z - h e r d e n k i n g o p 2 8 j a n u a r i in het R A I - C o n g r e s c e n t r u m , da t geheel w a s u i t v e r k o c h t , zei h i j , d a t n i e ­m a n d z i c h z o i n d r i n g e n d en k e r n a c h t i g h a d u i t g e d r u k t als de h e r o i e k e , o n v e r m o e i b a r e , h e l a a s te v r o e g g e s t o r v e n s t r i j d e r v o o r o n z e v r i j h e i d , H e n k v a n R a n d w i j k : „ t e g e n de t e r ­r e u r p a s t s lechts één m i d d e l : h e t v e r z e t . " D e z e a v o n d , z o g ing hij v e r d e r , m o e t n ie t a l l een zi jn een a v o n d v a n h e r d e n k i n g , m a a r m o e t b o v e n a l d ienen als een w a a r s c h u w i n g v o o r de g e v a r e n , die in o n z e d a g e n z i c h t ­b a a r en v o e l b a a r de m e n s h e i d b e d r e i g e n . D e o p e e n v o l g e n d e r e g e r i n g e n en p a r l e m e n t e n v e r w e e t hij m e t g r o t e f e l h e i d d a t zi j v o l s t r e k t o n v o l d o e n d e h a d d e n g e d a a n o m de s l a c h t ­o f f e r s der n a z i s te s t e u n e n . W a n n e e r ik d i t o v e r z i c h t b e n b e g o n n e n m e t b o v e n s t a a n d e o n t b o e z e m i n g w i l d i t n ie t z e g ­gen, d a t ik di t o n d e r d e e l b e s c h o u w als h e t

h o o g t e p u n t van de in a l le o p z i c h t e n z o g e ­s l a a g d e a v o n d ; z e k e r is, d a t het één d e r h o o g t e p u n t e n is g e w e e s t . H e t p u b l i e k d a t v o o r een z e e r g r o o t deel uit n i e t - j o d e n b e ­s t o n d , w a s z e k e r o o k o n d e r de i n d r u k v a n de d o o r g a z z a n C h a p i r a u i t B u s s u m g e z o n g e n J i z k o r . E n n a u w e l i j k s b e h o e f t te w o r d e n v e r ­m e l d , d a t de a a n w e z i g e n o p g e t o g e n w a r e n o v e r het v o o r t r e f f e l i j k e spel v a n h e t K u n s t ­m a a n d o r k e s t o n d e r l e id ing v a n A n t o n K e r s j e s .

N i e m a n d m i n d e r dan de b i j z o n d e r e k u n s t e ­n a a r D a n i ë l W a y e n b e r g h a d de t a a k o p z i c h g e n o m e n het p i a n o c o n c e r t in a k l . t. v a n E d v . G r i e g te v e r t o l k e n , w a a r m e e hi j de a a n ­w e z i g e n d u s d a n i g b o e i d e , d a t zi j h e m m e t een l a a i e n d a p p l a u s b e l o o n d e n . H e t o n b e t w i s t b a r e h o o g t e p u n t van de a v o n d w a s w e l h e t o p t r e d e n v a n L i e s b e t h L i s t , w a a r v a n z o n d e r o v e r d r i j v i n g m a g w o r d e n g e z e g d , d a t di t een o p e n b a r i n g w a s . Z o h a d ­den wi j h a a r n o g n o o i t g e h o o r d en w a t zij b e r e i k t e met h a a r s t e m m i d d e l e n w a s w e r k e ­l i jk f e n o m e n a a l . V o o r het eerst w e r d de M a u t h a u s e n C y c l u s van de G r i e k s e v e r z e t s ­

s t r i jder M i k i s T h e o d o r a k i s in h e t o p e n b a a r ten g e h o r e n g e b r a c h t en d a a r d o o r h e b b e n w i j de g e l u k k i g e g e l e g e n h e i d g e h a d k e n n i s t e m a k e n m e t t e k s t e n v a n L e n n a e r s t N y g h en m u z i e k v a n de reeds g e n o e m d e T h e o d o r a k i s z o a a n g r i j p e n d en o p de z i e l i n w e r k e n d , d a t zi j h i e r v o o r de w a r m e d a n k en h u l d e k r e g e n v a n h e t t o e n sti l g e w o r d e n p u b l i e k . L i e s b e t h L i s t h e e f t de l i e d e r e n g e z o n g e n en v o o r g e ­d r a g e n o p o n n a v o l g b a r e w i j z e ; e l k w o o r d , e l k e k o m m a h e e f t zi j v e r s t a a n b a a r g e m a a k t en de i n t o n a t i e , de b e k l e m m i n g , de sugges ­t i e v e k r a c h t d ie v a n t e k s t en m u z i e k u i t g i n g h e e f t zi j o p o n v o l p r e z e n w i j z e a ls h e t w a r e o v e r g e d r a g e n o p het o n t r o e r d e p u b l i e k . D o o r d e z e v a n h o g e k u n s t g e t u i g e n d e p r e s t a ­t ie h e e f t zi j z i c h g e p l a a t s t in de v o o r s t e ri j v a n de v o o r n a a m s t e l i e d e r e n z a n g e r e s s e n . A l w a s h e t v o o r h e t v e r w e r k e n en l a t e n i n ­w e r k e n a l s o o k v o o r de w i j d i n g v a n h e t g e -b o d e n e g e p a s t g e w e e s t , n a d e z e z a n g v o o r ­d r a c h t een z w i j g e n d e h o u d i n g a a n te n e m e n , t o c h is h e t te b e g r i j p e n en te v e r g e v e n , d a t h e t p u b l i e k a a n h a a r o p g e k r o p t e g e v o e l e n s u i t i n g h e e f t w i l l e n ( m o e t e n ) g e v e n en h e e f t h e t de z a n g e r e s t e r e c h t m e t een z o o v a t i o n e e l a p p l a u s b e l o o n d , a ls m e n s lechts g e w e n d is te g e v e n a a n de a l l e r g r o o t s t e n . T o t s lot zi j h i e r h u l d e g e b r a c h t a a n de o r g a ­n i s a t o r e n die d o o r de s a m e n s t e l l i n g v a n h e t p r o g r a m m a b l i jk h e b b e n g e g e v e n v a n h o g e , c u l t u r e l e o p v a t t i n g e n .

S i e g f r i e d G o u d s m i t

vervolg van pag. 1

A u s c h w i t z s t r a f t als een f i e t s e n d i e f w e i n i g m e e r is d a n e e n d e k m a n t e l v o o r w a t in f e i t e a m n e s t i e m a g h e t e n . Z a c h t h e i d v o o r de m o o r d e n a a r s , s c h e r p e a a n v a l l e n tegen hen die a a n de M u i k a ' s o n d a n k s de i j v e r der l a a t s t e n o n t s n a p t e n . M o e t e n w i j d a n n o g w i j z e n o p d e m a n a a n de t o p v a n de B o n d s r e p u b l i e k , die z e l f z o g r a a g de enige e r f g e n a a m v a n h e t D e r d e r i jk w i l z i jn? M e n m o e t v o o r z i c h t i g zi jn , wij w e t e n h e t , als m e n o v e r b e v r i e n d e s t a a t s ­h o o f d e n s p r e e k t . M a a r h i j s p r e e k t ( o f z w i j g t ) n u e i n d e l i j k v o o r z i c h z e l f , d u i d e l i j k e t a a l . A l s m e n di t a l les o v e r z i e t , k o m t m e n v a n ­z e l f w e e r t e r u g o p de t . v . - u i t z e n d i n g die ons c o m i t é m o e s t ' o n t m a s k e r e n ' . D a t w a s n o o d ­z a k e l i j k , z e i d e c o m m e n t a t o r . D i t d r i n g t d e v r a a g a a n ons o p : w a a r o m ? S o m s o m de a a n d a c h t eens even v a n de m o o r d e n a a r s en hun v r i e n d e n a f te l e i d e n m e t een s t u k j e k o u d e o o r l o g ?

H e t is v e r d r i e t i g , m a a r h e t m o e t , z o v e r n a ­m e n wi j in h e t z e l f d e c o m m e n t a a r . E n w e e r r i js t een v r a a g : v a n w i e m o e t he t? E e n v r a a g w a a r wi j n a z o v e e l i n t e r v i e w s w e l eens a n t w o o r d o p z o u d e n w i l l e n h o r e n . W i j zuï/en e r o v e r i g e n s n i e t o p g a a n zitten wach­ten. W i j g a a n g e w o o n d o o r .

E v a T a s

HULDE EN DANK

VOOR UW HULP

H e t is l a n g ge leden , er is v e e l g e r u c h t o p g e ­v o l g d , m a a r er w a s de o n g e m e e n g e s l a a g d e h e r d e n k i n g o p 2 8 j a n u a r i . E l d e r s leest m e n de r e d e v a n E d H o o r n i k , die al in V r i j N e d e r l a n d v a n 2 f e b r u a r i h e e f t ges taan en een impress ie , die w i j a a n h e t N . I . W . v a n 9 f e b r u a r i o n t l e n e n . D e l ezers v a n d a t b l a d k u n n e n , a ls zij die d a g n a a r de t . v . k e k e n , een v e r g e l i j k i n g m a k e n . O n s rest v a n d e z e p l a a t s a a n te g e v e n w a t o.i . de b i j d r a g e v a n de music i en v a n de d i c h t e r , die de s p r e k e r o o k in zi jn r e d e b l e e f , v a n de o e r o u d e re l ig ieuze z a n g v a n v o o r z a n ­g e r S h a p i r a en w a t de m o d e r n e , p r o f a n e (?) v a n L i e s b e t h L i s t h ier te z e g g e n h a d d e n . Z i j zi jn de u i t i n g v a n w a t bi j ons l e e f t en v a a k geen w e g v i n d t , de u i t i n g die s l a c h t o f f e r s en j o n g e b e l a n g s t e l l e n d e n , o u d e n a b e s t a a n d e n en o f f i c i ë l e v e r t e g e n w o o r d i g e r s h e e f t v e r ­e n i g d v o o r de duur v a n een a v o n d . . E e n a v o n d d a n die o n v e r g e t e l i j k b l i j f t en ui t n i e m a n d s leven meer z a l v e r d w i j n e n . H e t is h a a s t ongepast h i e r w e e r ons t r o u w e K u n s t m a a n d o r k e s t en A n t o n K e r s j e s te n o e ­m e n ; o n d a n k s een m a t e r i ë l e h a n d i c a p w a s hun spel m e t D a n i ë l W a y e n b e r g de k r o o n o p een al l a n g e s c h o n e r e e k s . W a t is h e t N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é ?

D e v r a a g is vee l g e h o o r d d e z e r d a g e n . G e e n b e t e r a n t w o o r d d a n de b i j e e n k o m s t in h e t R A I - C o n g r e s c e n t r u m : h i e r z a g m e n ons w e r k zoa ls wi j h e t w i l l e n en z u l l e n v o o r t z e t t e n . I e d e r die h e e f t m e e g e w e r k t , de v e r o v e r de h o n d e r d d i r e c t e u i t v o e r d e r s , de o n t e l b a r e n die o p de a c h t e r g r o n d h i e l p e n , zi j h e b b e n ons s t r e v e n o p de bes t m o g e l i j k e w i j z e g e ­d i e n d : n o o i t m e e r A u s c h w i t z ! I n n a a m v a n h e t p u b l i e k en v a n hen die thuis m e e l e e f d e n : l a a t d i t v o o r hen h u l d e en d a n k z i jn .

N . A . C .

PROTEST TEGEN VRIJLATING MULKA Het Nederlands Auschwitz Comité heeft tegenover dr. Gustav Heine-mann, minister van justitie van de Bondsrepubliek en de president van het Landesgencht te Frankfort zijn ontzetting geuit over de vrijlating 'wegens ziekte' van de adjudant-com­mandant van Auschwitz, Mulka. Het verwees ter waarschuwing naar de vnjUiting op soortgelijke gronden van Lages en schreef: 'De mildheid van strafoplegging en behandeling van oorlogs- en nazi-misdadigers verster­ken ons in de mening dat omvang en intentie van de gepleegde massamoord niet tot de Bondsjustitie is doorge­drongen.'

Toespraak van Ed Hoornik op de Auschwitz-herdenking

A U S C H W I T Z 1 9 6 8

O o k in de he l zi jn g r a d a t i e s . V e r s c h i l l e n in

t o r t u u r , v a n d r a g e l i j k t o t o n d r a g e l i j k , v e r ­

sch i l l en o o k in m e t h o d i e k , v a n b o t t o t g e ­

r a f f i n e e r d , n a a r g e l a n g van de ins t ruc t i es

v a n h o g e r h a n d en a f h a n k e l i j k v a n luim en

m e n t a l i t e i t der f o l t e r k n e c h t e n . D a c h a u w a s

b e t e r d a n A u s c h w i t z , m a a r D a c h a u en

A u s c h w i t z , T r e b l i n k a en S o b i b o r , M a u t h a u -

sen en B e r g e n B e l s e n , G r o s s r o s e n en S a c h e n -

h a u s e n , N e u e n g a m m e en R a v e n s b r ü c k ,

A m e r s f o o r t en V u g h t b e h o r e n a l le t o t h e t

c o n c e n t r a t i o n a i r e u n i v e r s u m , en w i e d a a r i n

is o p g e n o m e n g e w e e s t , z a l to t zi jn d o o d t o e

d o o d en he l m e t z i c h m e e d r a g e n . D a a r o m

h e e f t , nu w e de d a g h e r d e n k e n , w a a r o p , 2 3

j a a r ge leden , A u s c h w i t z w e r d b e v r i j d , o o k

de m a n ui t D a c h a u r e c h t v a n s p r e k e n .

H i j en u h e b b e n d e z e l f d e l u c h t i n g e a d e m d :

de l u c h t v a n het c r e m a t o r i u m , de l u c h t in

de z i e k e n b l o c k s , de w e e m a k e n d e l u c h t v a n

de k o o l s o e p . D e l u c h t v a n de c l o s e t p o t t e n ,

w a a r o p de t y f u s l i j d e r s in een rij n a a s t e l ­

k a a r z a t e n , a a n g e s t a a r d d o o r de a n d e r e , de

s t a a n d e , t e l k e n s ui t h e t d o n k e r n a a r v o r e n

s c h i e t e n d e , v l o e k e n d e , b e d e l e n d e , b u i k s p r e ­

k e n d e . . . j a , w a t , h o e m o e t ik ze n o e m e n :

b r o e d e r s ? m a r t e l a a r s v o o r de v r i j h e i d ?

Z o , nu w e t e n w e t e n m i n s t e w a a r w c o v e r

p r a t e n . E n als w e ze d a n g a a n h e r d e n k e n ,

die zes m i l j o e n , en die h e r d e n k i n g a e s t h e t i s c h

m e t m u z i e k o m k l e d e n , d a n m o e t e n w e w e l

b e s e f f e n , d a t , hoe er o o k in A u s c h w i t z w e r d

g e s t o r v e n , d a t s t e r v e n a l t i j d g e p a a r d ging

m e t d e z e l f d e m u z i e k : h e t g e b r u l v a n de S . S .

en de s lagen v a n de c a p o ' s . U w e e t d a t ik

m e nu hee l b e h o e d z a a m en heel g e d i s t a n ­

t i e e r d u i t d r u k , w a n t de w e r k e l i j k h e i d v a n

d a t s t e r v e n w a s d u i z e n d m a a l e r g e r , m a a r

n a a r die d i e p t e n k a n ik (en m a g ik missch ien

o o k n i e t ) a f d a l e n . N i e t te vee l t e r u g k i j k e n ,

m a a r o m je heen z ien , h e t k w a a d a a n w i j z e n

w a a r h e t nu is, ze iden mi j d e o r g a n i s a t o r e n

v a n d e z e a v o n d . G o e d , g o e d , goed , ik b e n a l

d r i e ë n t w i n t i g j a a r v e r d e r en ik k i jk v o o r u i t .

O p w e g h i e r h e e n h e b ik ze l f s n iet één k e e r

o m g e k e k e n , o f ik missch ien w e r d g e v o l g d ;

ik s ta n ie t o p een li jst v a n g e z o c h t e n , ik heb

geen va lse p a p i e r e n o p z a k , de E u t e r p e s t r a a t

h e e t al l a n g G e r r i t v a n der V e e n s t r a a t , ik

ga w a a r ik w i l , ik z e g w a t ik w i l , i k d o e

w a t i k w i l , mi jn g e w i c h t is v e r d u b b e l d en de

S t e c k r ü b e n v a n h e t k a m p h e b b e n p l a a t s g e ­

m a a k t v o o r een a l l esz ins n o o d z a k e l i j k d iee t .

D a t de s c h i m m e n v a n het v e r l e d e n a f en toe

m e t m e m e e l o p e n , nou j a , en ze w o r d e n , e e r ­

l i jk g e z e g d , s teeds s c h i m m i g e r net als de v e r ­

b l e k e n d e p o r t r e t t e n v a n de D u i t s e v a d e r s en

g r o o t v a d e r s , g e k l e e d in S . S . - u n i f o r m in D u i t ­

se h u i s k a m e r s . H e t v e r l e d e n z i n k t w e g en

m a a k t p l a a t s v o o r het h e d e n . D a g m e n e e r

L u n s , d a g m e n e e r L u n s h o f , h o e g a a t he t?

H e b t u die f o t o ' s gezien in de „ D a i l y T e l e -

g r a p h " : V i e t c o n g - r e b e l l e n g e m a r t e l d d o o r

f u n c t i o n a r i s s e n v a n het Z u i d v i e t n a m e s e l e ­

ger? K i j k , zo ie t s was v r o e g e r , l a t e n w e z e g ­

gen in de d a g e n v a n A u s c h w i t z , n ie t m o g e ­

l i jk . D a a r s c h r o k k e n de D u i t s e r s t o c h v o o r

t e r u g , d a t w a s een vui l z a a k j e , d a t w e l eens

a a n het w e r e l d g e w e t e n z o u k u n n e n a p p e l l e ­

ren. N u , v a n d a a g , w o r d t h e t f o l t e r e n en

d o d e n g e f o t o g r a f e e r d met t o e s t e m m i n g v a n

de b e t r e f f e n d e a u t o r i t e i t e n en w o r d t d a t f o l ­

t e ren cn d o d e n een d o o d g e w o n e z a a k . N a ­

t u u r l i j k zi jn ze n o g n ie t o v e r a l z o v e r : in

S p a n j e bi j v o o r b e e l d m e t en n ie t in P o r t u ­

ga l , in A n g o l a n ie t en n ie t in I n d o n e s i ë , in

G r i e k e n l a n d n i e t en niet in Z u i d - A f r i k a , in

de V e r e n i g d e S t a t e n niet , w a a r , z o a l s o o g g e ­

tuigen v e r h a l e n , t i jdens en n a de o n l u s t e n

v a n de v o r i g e z o m e r m a r t e l i n g e n a a n de

o r d e v a n de dag w a r e n in de n e g e r g h e t t o ' s

van D e t r o i t , C h i c a g o , L o s A n g e l e s , C l e v e -

l a n d en O a k l a n d . E n in de S o w j e t - U n i e ?

N e e geen m a r t e l i n g e n m e e r als o n d e r S t a l i n ,

m a a r w e l v e r v o l g i n g en h o o n , o p s l u i t i n g en

d w a n g a r b e i d v o o r n o n - c o n f o r m i s t i s c h e

schr i jvers .

„ I k w e e t z e k e r d a t het geen v e r s c h i l m a a k t ,

o f ik D a c h a u o f de w e r e l d z e g " , s c h r e e f ik

een a a n t a l j a r e n ge leden en die regels h e b ­

ben n o g nie ts a a n ge ld ighe id i n g e b o e t . L e v e n

in een c o n c e n t r a t i e k a m p b e t e k e n d e , in een

p a a r w o o r d e n g e z e g d , o p g e s l o t e n z i t t e n o m ­

w i l l e van l e v e n s o v e r t u i g i n g o f r a s , ges lagen

w o r d e n en w e r k e n t o t j e e r bi j n e e r v i e l , h o n ­

ger l i jden, u i t d o v e n en s t e r v e n . E n d a t zi jn

nu prec ies de d ingen , w a a r v a n w e 2 3 j a a r

ge leden d a c h t e n , da t ze v o o r g o e d v o o r b i j

z o u d e n z i jn , m a a r die j e z e k e r in t w e e d e r ­

den v a n de w e r e l d v a n d a a g o p n i e u w ziet g e ­

b e u r e n . Ziet gebeuren , zeg i k , w a n t n i e m a n d

k a n b e w e r e n d a t ze zo v e r s c h r i k k e l i j k o n g e ­

k e n d en o n v o o r s t e l b a a r z i jn , ze g e b e u r e n i m ­

mers in u w h u i s k a m e r o p h e t t . v . s c h e r m , u

k u n t er o p u w gemak n a a r z i t t e n k i j k e n .

N a a r h e t n e e r s l a a n van de r e b e l l e r e n d e n e ­

gers in de z w a r t e g h e t t o ' s v a n A m e r i k a ,

n a a r d ie a g e n t d ie m e e r d a n d e r t i g k o g e l s

in het l i c h a a m v a n een n e g e r j o n g e n joeg ,

s teeds m a a r s c h r e e u w e n d : s t e r f d a n , s m e e r ­

l a p , s t e r f ; n a a r de B - 5 2 ' s , de n a p a l m , de

v e r w o e s t e d o r p e n , de g e d e p o r t e e r d e n , d e

v e r m i n k t e n en de d o d e n v a n V i e t n a m ; n a a r

die to t o p het b o t v e r m a g e r d e s te l t lopers en

v o g e l v e r s c h r i k k e r s , p r e c i e s z o a l s z e t o e n bi j

ons l i epen in de L a g e r s t r a s s e en zoa l s ze n u

bi j m i l j o e n e n lopen in de c o n t i n e n t e n v a n

h o n g e r en a r m o e d e en d ie n a a r ons k i j k e n ,

z o a l s wi j in het k a m p k e k e n n a a r de z i c h

v o l v r e t e n d e c a p o " s en S . S . - e r s .

A u s c h w i t z h e r d e n k e n b e t e k e n t b e s c h a a m d

zi jn , niet a l leen o m w a t er is g e b e u r d , m a a r

o m w a t er g e b e u r t . N u k u n n e n w e t w e e d i n ­

gen d o e n : l e v e n m e t die s c h a a m t e en doc i i

o ! o n z e neus b l o e d t , — m a a r w a t is da t v o o r

een o n w a a r a c h t i g en m i e z e r i g b e s t a a n ? —

o f de g r o n d v a n o n z e s c h a a m t e w e g n e m e n .

M e t H e n k v a n R a n d w i j k g e l o o f ik , d a t o n ­

der b e p a a l d e o m s t a n d i g h e d e n rebe l l i e de en i ­

ge m a n i e r is o m je m e n s - z i j n te m a n i f e s t e r e n

en de s c h a a m t e v o o r te z i jn . G e e n b e r u s t i n g

dus, m a a r v e r z e t . D i e o o g k l e p p e n a f d o e n en

k i j k e n . K i j k e n n a a r A u s c h w i t z z o a l s h e t z i c h

v a n d a a g in h o n d e r d g e d a a n t e n a a n ons v o o r ­

d o e t . N e e zeggen en d a t nee zeggen o p a l l e

m o g e l i j k e m a n i e r e n p r o b e r e n w a a r te m a k e n .

D o o r o p te k o m e n v o o r h e t r e c h t d a t i eder

v o l k h e e f t o p v r i j h e i d , d o o r o p t e k o m e n

v o o r h e t r e c h t d a t i e d e r v o l k h e e f t o p zi jn

a a n d e e l in de rijkdommen v a n deze w e r e l d .

D o o r terug te s laan als er t e r u g g e s l a g e n m o e t

w o r d e n , zoa l s de j o d e n t e r u g s l o e g e n in

W a r s c h a u en T r e b l i n k a ; d o o r s o l i d a i r te z i jn

m e t h e t V i e t n a m e s e v o l k , d a t o n d e r het m o m

v a n h u l p dre ig t te w o r d e n u i t g e r o e i d , s o l i ­

d a i r o o k m e t de o p s t a n d i g e b e w e g i n g e n in

de V e r e n i g d e S t a t e n , in de L a t i j n s - A m e r i ­

k a a n s e l a n d e n , in Z u i d - A f r i k a , in A n g o l a e n

in S p a n j e en w a a r o o k in de w e r e l d , w a a r

o n d e r d r u k t e n v e c h t e n tegen hun o n d e r d r u k ­

k e r s .

H e t w a r e n geen h e l d e n en he i l igen , die de

k a m p e n b e v o l k t e n , m a a r d o o d g e w o n e m e n ­

sen, n ie t o f n a u w e l i j k s v o o r b e r e i d o p w a t

doorlezen op pag. 4

ZIGEUNERS IN AUSCHWITZ Ondergetekende, frater H. Omlo, die dc belangen van zigeuners en woonwagenbewoners behartigt, heeft met intense belangstelling de TV . uitzending op 9 februari j . l . en daar­na de verklaringen per radio en in de dagbladen gevolgd. Immers ook velen van mijn p r o t é g é s moeten nog de rampzalige gevolgen van het doorgestane leed als een droevige nasleep ondervinden.

In mijn schrijven aan de V.P.R.O. heb ik meegedeeld, dat ik, al ben geen lid van uw C o m i t é , de verdachtmaking tot dusver niet kon onderschrijven en ook niet kon inden­ken. Wel , dat ik op de hoogte was en ben van het sympathieke streven: „ G e e n Ausch­witz meer! Geen oorlog meer!" Door deze leuze wil U de mensheid en vooral de na­oorlogse generatie behoeden voor een herhaling van de gruwelen, door waakzaamheid en door afschrik in te boezemen voor losgeslagen dierlijke instincten van de mens!

Daar zo goed als allen van mijn p r o t é g é s analfabeet zijn, is het slechts mogelijk dat een enkeling onder hun uw blaadje ontvangen, lezen kan 1

Toch roept het woord „ A U S C H W I T Z " bij hen afschuwelijke herinneringen op aan het doorgaan van een HEL en aan onmenselijke wreedheden, als ook smartelijke herinnerin­gen aan de honderdduizenden van hun stamgenoten, waaronder zovele familieleden, die er zijn uitgeroeid en afgemaakt! Opvallend is het, dat er slechts zeer sporadisch over de vervolging, uitroeiing en af­slachting der zigeuners is en wordt geschreven en gesproken. Ook in uw N.A.C.-blaadje. De zigeuners zelf zien hierin een blijvende discriminatie van hun ras!

Een Joodse dokter, die het concentratiekamp Auschwitz heeft overleefd, zei mij: „ D e Joden hebben veel geleden. Doch ik heb met eigen ogen gezien, dat de zigeuners het meer moesten ontgelden. Zij werden onmenselijker behandeld en hadden meer te lij­den. Zij waren de mikpunten van de beulen en ondergingen meer wreedheden!" Deze dokter voegde er in het verdere gesprek er nog aantoe: „ F r a t e r , maak de rege­ring en de wereld wakker! Spoor de zigeuners aan om nu nog hun aanvragen in te die­nen, want deze mensen vooral hebben recht op de WIEDERGUTMACHUNG en ten volle aanspraak op hulp, vanwege het doorgestane onmenselijke leed!"

Bij deze geeft ondergetekende zich op als lid van het N.A.C.

Hoogachtend,

frater H. Omlo

Kroostweg 149

Zeist.

Vragen in de Kamer VRAGEN

door de leden der Kamer gesteld overeen­komstig artikel 107 van bet Reglement van Orde, en de daarop door de Regering schrif­telijk gegeven antwoorden.

3 1 2 .

V R A G E N v a n de h e r e n Voogd ( P . v . d . A . ) en Egas ( P . v . d . A . ) b e t r e f f e n d e d e s i t u a t i e v a n een a a n t a l o v e r l e v e n d e n v a n c o n c e n t r a t i e ­k a m p e n . ( I n g e z o n d e n 31 j a n u a r i 1 9 6 8 ) .

1 . H e e f t de M i n i s t e r k e n n i s g e n o m e n v a n d e b e s c h o u w i n g v a n de h e e r E d . H o o r n i k — g e g e v e n bi j d e A u s c h w i t z - h e r d e n k i n g 1 9 6 8 — o v e r de s i t u a t i e w a a r i n een a a n t a l o v e r ­l e v e n d e n v a n d e c o n c e n t r a t i e k a m p e n z i c h b e ­v i n d t ?

2 . K a n de M i n i s t e r o v e r d e z e s i t u a t i e n a ­d e r e m e d e d e l i n g e n d o e n en w i l hi j a a n g e v e n w e l k e m i d d e l e n h e m ten d i e n s t e s t a a n o m in b e s t a a n d e n o d e n t e v o o r z i e n ?

A N T W O O R D v a n de h e e r Van de Poel, S t a a t s s e c r e t a r i s v a n C u l t u u r , R e c r e a t i e en M a a t s c h a p p e l i j k W e r k . ( I n g e z o n d e n 13 f e ­b r u a r i 1 9 6 8 ) .

1 . D e o n d e r g e t e k e n d e h e e f t de b e s c h o u w i n g v a n de h e e r E d H o o r n i k — g e g e v e n bi j de A u s c h w i t z h e r d e n k i n g 1 9 6 8 — in d e pers g e ­l e z e n .

2 . H e t is begr i jpe l i jk — en i n l i c h t i n g e n v a n de S t i c h t i n g J o o d s M a a t s c h a p p e l i j k W e r k h e b b e n z u l k s b e v e s t i g d — , d a t o v e r l e v e n ­den v a n de d o o r v r a a g s t e l l e r s b e d o e l d e k a m ­p e n z w a a r g e b u k t g a a n o n d e r h e t l e e d , d a t zi j z e l f m e t z o v e l e n i e t - t e r u g g e k e e r d e n in di t k a m p m o e t e n o n d e r g a a n . D e z e s t i c h t i n g g e e f t v o o r z o v e r n o d i g d a a r a a n b i j z o n d e r e a a n d a c h t en t r a c h t hun w a a r m o g e l i j k a l l e steun en b e g e l e i d i n g te b i e d e n . Z i j , d ie ten g e v o l g e v a n h u n v e r b l i j f in h e t k a m p m i n d e r v a l i d e z i jn , a l s m e d e h u n n a g e ­la ten b e t r e k k i n g e n , k u n n e n een b e r o e p d o e n o p de v o l g e n d e r e g e l i n g e n :

a. de W e t B u i t e n g e w o n e P e n s i o e n e n 1 9 4 0 -1 9 4 5 , v o o r z o v e r h e t v e r b l i j f in k a m p e n o o k een g e v o l g w a s v a n een v e r z e t s d a a d o f v e r ­z e t s h o u d i n g v a n h e t s l a c h t o f f e r ;

b. de R i j k s g r o e p s r e g e l i n g O o r l o g s s l a c h t o f ­fers 1 9 4 0 - 1 9 4 5 ( R . O . ) .

D e u i t k e r i n g e n o p g r o n d v a n d e z e l a a t s t e r e g e l i n g zi jn — b i n n e n de d a a r i n a a n g e g e v e n g r e n z e n — a f g e s t e m d o p h e t i n k o m e n u i t a r b e i d , d a t h e t o o r l o g s s l a c h t o f f e r , w a r e hi j n ie t a ls z o d a n i g i n v a l i d e , t h a n s z o u h e b b e n g e n o t e n . D e u i t k e r i n g b e d r a a g t s e d e r t 1 j a ­n u a r i 1 9 6 7 t en h o o g s t e ƒ 8 1 7 7 p e r j a a r , v e r ­h o o g d m e t de z i e k e n f o n d s p r e m i e . B o v e n d i e n k u n n e n k r a c h t e n s de g r o e p s r e g e l i n g d a a r b o ­v e n n o g b i j z o n d e r e u i t k e r i n g e n w o r d e n v e r ­s t r e k t .

hen te w a c h t e n s t o n d , b e d a c h t o p z e l f b e ­

h o u d , o o k in h u n t o t a l e o n t l u i s t e r i n g , en

a a n v a n k e l i j k w e i n i g s o l i d a i r . M a a r in h e t ene

k a m p m e e r , in h e t a n d e r e m i n d e r , f o r m e e r d e

z i c h o n d e r o n d e n k b a a r z w a r e o m s t a n d i g h e ­

den , t e g e n w a n h o o p en d o o d in , h e t v e r z e t .

D o o r e n k e l i n g e n g e ï n s p i r e e r d , z o a l s in T r e ­

b l i n k a , w e r d h e t v e r l a m m e n d e g e v o e l v a n

o n m a c h t , d a t w e o o k v a n d a a g w e e r z o g o e d

k e n n e n , o v e r w o n n e n . D e w e e r s t a n d g r o e i d e

en m e t die w e e r s t a n d de t o e w i j d i n g , de

m o e d , de s o l i d a r i t e i t en w i e s t i e r f , s t i e r f n i e t

m e e r als s l a a f en a l l e e n , m a a r in s t r i j d b a r e

en g e l u k k i g e v e r b o n d e n h e i d m e t de a n d e ­

ren.

U z ie t he t , d a m e s en h e r e n , h o e i k o o k m ' n

best g e d a a n h e b v o o r u i t t e k i j k e n , i k b e n a l

w e e r t e r u g in h e t k a m p . H e t k a m p , w a a r ­

m e e w e m o e t e n leven , w a a r w e v a n d r o m e n ,

d a t ons a c h t e r v o l g t , d a t w e t e l k e n s w e e r

m o e t e n o v e r w i n n e n en w a a r w e een e n k e l e

k e e r , d e n k e n d a a n een v r i e n d s c h a p o f een

s tuk s o l i d a r i t e i t , w e l eens h e i m w e e n a a r h e b ­

ben . W i j u i t D a c h a u , j a , wi j d ie geen j o d e n ­

ster d r o e g e n , d ie een n u m m e r o p o n z e k l e ­

ren h a d d e n g e n a a i d en n i e t in de h u i d g e ­

b r a n d , w i j die n o o i t z i jn a f g e d a a l d n a a r de

o n d e r s t e t r a p p e n , w i j d ie n o o i t v o o r d e d e u r

v a n de g a s k a m e r h e b b e n g e s t a a n . H e i m w e e

n a a r h e t k a m p , i k b e g r i j p d a t i k u b e l e d i g ,

m a a r ik k a n A u s c h w i t z n i e t h a l e n , ik t a s t ,

ik v e r m o e d , m a a r i k b e n als een b l i n d e die

o v e r k l e u r e n s p r e e k t . E n d a a r o m v r a a g ik

u, v a l ze m a a r n i e t t e h a r d , m e n e e r S c h m e l -

zer , m e n e e r D e n U y l , m e n e e r T o x o p e u s en d e

a n d e r e h e r e n en d a m e s v o l k s v e r t e g e n w o o r ­

d igers , d ie u g e p r o b e e r d h e b t u i t te l eggen

w a t A u s c h w i t z w a s en v o o r a l w a t h e t g e ­

weest is a l de j a r e n d a a r n a t o t o p d i t o g e n ­

b l i k v o o r d a t h a n d j e v o l d a t is t e r u g g e k e e r d .

„ I e d e r e m o r g e n als i k o p s t a , z ie i k o p m i j n

o n d e r a r m d a t n u m m e r ; i k v o e l h e t t o t in d e

l a a t s t e w o r t e l v e r t a k k i n g e n v a n m i j n b e s t a a n ;

ik b e n e r n i e t z e k e r v a n o f d a t n i e t m i j n h e l e

b e s t a a n i s " , s c h r e e f een m a n , d ie e r g e w e e s t

is. I e d e r e m o r g e n , h e r e n , s te l h e t u v o o r , h o e

o n v o o r s t e l b a a r h e t o o k is. M a a r e r zi jn d u i ­

d e l i j k e r g e v a l l e n , die u m s s i c h i e n m e e r a a n ­

s p r e k e n : de c h r o n i s c h e z i e k e n , d e i n v a l i d e n ,

de p s y c h i s c h g e s t o o r d e n , de v r o e g t i j d i g v e r ­

o u d e r d e n , v a n w i e een k i n d k a n z i e n d a t ze

m o e t e n w o r d e n g e h o l p e n en die w e n u a l

d r i e e n t w i n t i g j a a r in de k o u v a n A u s c h w i t z

l a ten s t a a n . E n o v e r hen v a l l e n w e u w e l

h a r d . G e e n p e n s i o e n ; geen c o m p e n s a t i e ; geen

e n k e l g e b a a r o o i t v a n enige N e d e r l a n d s e r e ­

g e r i n g . D a t is een s c h a n d a a l , w a a r t e g e n i e d e ­

re v o l k s v e r t e g e n w o o r d i g e r z o u m o e t e n p r o ­

t e s t e r e n . I k w e e t n i e t w a t v o o r b e d r a g e r ­

m e e g e m o e i d z o u z i jn , ik w i l h e t o o k n i e t

w e t e n . H e t g a a t o m een e r e s c h u l d . E n w i e

die n i e t i n l o s t h e e f t geen g e w e t e n .

Een kambiaar telt vierdubbel

I k ben IV2 j a a r in A u s c h w i t z geweest . W a a r ­o m ben ik d a n geen lid v a n het A u s c h w i t z C o m i t é ? N i e t uit g e b r e k a a n w a a r d e r i n g , en z e k e r n o c h niet uit enig p o l i t i e k m o t i e f . H e t is m a a r een z e e r subject ief m o t i e f . M a a r v o o r mij betekent het A . C . — a l t h a n s in de N e d . v e r h o u d i n g e n — de o n a c c e p t a b e l e real isering v a n de d i s c r i m i n a t i e tussen t w e e soor ten o o r ­l o g s s l a c h t o f f e r s : de verzets l ieden en de a n ­deren .

M a a r a a n d e z e d is c r im in at ie d r a a g t het A . C . geen schuld , m a a r de a n d e r e n . D e v e r e n i g i n ­gen, die alleen hen a c c e p t e e r d e n , die o p g r o n d v a n v e r z e t s h a n d e l i n g e n g e v a n g e n ge­zet w a r e n en de o v e r h e i d , die alleen deze c a t e g o r i e v o o r b u i t e n g e w o o n pensioen in a a n m e r k i n g deed k o m e n . T w e e j a a r geleden hield ik een lezing o v e r de late g e v o l g e n v a n de c o n c e n t r a t i e k a m p e n v o o r de N e d . V e r . v . E x pol . G e v a n g e n e n . N a a r a a n l e i d i n g d a a r v a n o n t w i k k e l d e z ich een discussie w a a r u i t eens te m e e r bleek d a t bij hen geen p l a a t s w a s v o o r b v . i e m a n d , die als j o o d w a s o p g e p a k t . M e n v e r g e e t bij deze d i s c r i m i n a t i e d a t o o k die J o d e n , die in 1 9 4 2 en 1 9 4 3 reeds c o n t a c t e n m e t het v e r z e t h a d ­den als J o o d w e r d e n w e g g e v o e r d v o o r zij d o o r h u n w e r k als v e r z e t s l i e d e n g e a r r e s t e e r d k o n d e n w o r d e n .

D o o r d e z e d is c r im in at ie is een g r o e p , die v a a k t o t de ergste s l a c h t o f f e r s b e h o o r d e , v e r s t o k e n gebleven v a n zijn rechten o p h u l p en r e h a b i l i t a t i e . E n d e n k t U niet d a t dit p r o b l e e m niet m e e r ac tueel is, d a t het is u i tges torven m e t die ­genen, die v o o r t i j d i g d o o r de g e v o l g e n v a n de g e v a n g e n s c h a p zijn o v e r l e d e n . H e t p r o ­bleem is nog altijd a c t u e e l . I k z o u U dit k u n n e n a a n t o n e n a a n een kast v o l l i t e r a t u u r o v e r de la te g e v o l g e n v a n de c o n c e n t r a t i e ­k a m p e n en o o k z o u ik, als mijn b e r o e p s g e ­heim mij di t niet v e r b o o d , uit mijn eigen pat ié 'n tenmater iaa l t iental len geval len t e r i l lustrat ie k u n n e n voors te l len . I k wil slechts één p a t i ë n t n o e m e n . E e n m a n v a n nu begin vi jf t iger ja ren , die 2 j a a r in k a m p e n w a s en nu t o t geen enkele a r b e i d m e e r in s t a a t is d o o r de angst , de onrust en de a c h t e r d o c h t , w a a r d o o r hij beheerst w o r d t . N a t u u r l i j k k o m t zoiets v a k e r v o o r bij m e n ­sen v a n even 5 0 j a a r . M a a r er is m e e r , e r is iets z e e r specifieks. I k heb verschi l lende mensen m e t wie deze p a t i ë n t t e z a m e n in de w a c h t k a m e r gezeten h a d g e v r a a g d : hoe o u d d e n k t U d a t die mijnheer is? N i e m a n d h e e f t h e m o o i t j o n g e r d a n 6 5 j a a r geschat . E n z o zijn er , n a a s t deze v o o r t i j d i g e v e r o u d e r i n g vele specifieke k e n m e r k e n , v a n het z .g. c o n ­c e n t r a t i e k a m p s y n d r o o m . Specif ieke k e n m e r ­ken, die de s a m e n h a n g tussen het huidige lijden en de v r o e g e r e g e v a n g e n s c h a p bewij ­zen.

In een individueel g e v a l is dit bewijs niet alt i jd z o gemakkel i jk te leveren . A l t h a n s m e d i s c h - c a u s a a l wetenschappel i jk . Menselijk gezien ligt het w e l vee l gemakkel i jker , z o a l s het v o l g e n d e v o o r b e e l d i l lus t reer t : E e n D u i t s e r e c h t e r , die m o e s t oordelen o v e r het r e c h t o p ui tker ing bij een m a n , die in de o o r l o g t w e e v a n zijn k i n d e r e n v o o r zijn ogen h a d zien v e r m o o r d e n , w e e s de a a n s p r a k e n af , „ W a n t de man zou voor de o o r l o g al n e r v e u s e k l a c h t e n g e h a d hebben, d a a r d o o r

h a d hij het gebeurde niet k u n n e n v e r d r a g e n " . K u r t Eissler , v o o r a a n s t a a n d N e w Y o r k s p s y c h o - a n a l y t i c u s , g a f het menselijke a n t ­w o o r d o p dit juridische o o r d e e l . H i j s c h r e e f een a r t i k e l m e t de cynische t i t e l : „ D i e E r -m ö r d u n g wievie le seiner K i n d e r muss een M e n s c h s y m p t o m f r e i e r t r a g e n k ö n n e n d a m i t e r psychisch n o r m a l g e n a n n t w e r d e n k a n n ? " W a a r o m h e e f t m e n in H o l l a n d w e l alti jd e r k e n t d a t Indische jaren dubbel tel len en heef t m e n niet wil len zien, d a t c o n c e n t r a t i e ­k a m p j a r e n v i e r d u b b e l tellen. W a a r o m z a l iedere a r t s a c c e p t e r e n d a t een v r o u w , die h a a r k i n d d o o r d e t r a m h e e f t z ien o v e r r i j d e n h a a r hele leven h i e r d o o r shock s y m p t o m e n z a l blijven behouden. M a a r t o c h zijn er a r t ­sen, die twijfelen aan de g e v o l g e n v a n de c o n c e n t r a t i e k a m p e n , terwijl d a a r t o c h s o m ­migen hun hele famil ie hebben v e r l o r e n , hun v e r w a n t e n v o o r hun ogen hebben zien n e e r ­k n u p p e l e n en d a g in — d a g uit ze l f geleefd hebben in een t o e s t a n d v a n v o o r t d u r e n d e rechte loosheid , w a a r i n elke m i n u u t h u n l a a t ­ste k o n zijn en w a a r i n alleen n o g m a a r de d o o d als u i t k o m s t gezien kon w o r d e n . I e m a n d , die in A u s c h w i t z o f in een d a a r m e e te vergel i jken ui t roe i ingskamp z a t , k o n zich n o g slechts instellen op de d o o d als enig mogeli jk e inde.

I k heb in verschil lende p s y c h o - a n a l y t i s c h e insti tuten in E u r o p a en in A m e r i k a de stel ­ling v e r d e d i g d , d a t het de v o o r t d u r e n d e c o n ­f r o n t a t i e m e t de d o o d w a s , die een v a n de h o o f d o o r z a k e n v o r m d e v o o r de bemoeili jking na het k a m p v a n de nieuwe aanpassing. E n de mensen die toen — d a g in — dag uit — m e t de d o o d g e c o n f r o n t e e r d w e r d e n zijn nu, v o o r z o v e r zij nog leven, mensen o p m i d d e l b a r e leeftijd g e w o r d e n . J a r e n l a n g hebben ze v a a k h a r d g e w e r k t en g e v o c h t e n o m z ich een p l a a t s in het leven te h e r o v e r e n . S o m m i g e n zijn d a a r i n ges laagd, a n d e r e n w a r e n m i n d e r gelukkig . M a a r n u zijn zij o p een leeftijd w a a r o p de n o r m a l e c o n f r o n t a t i e m e t de d o o d v o o r ieder mens begint p l a a t s te v i n d e n . H e t is deze si tuatie v a n de m a n o p m i d d e l b a r e leeftijd, die t o t z o v e e l neuras tene inzinkingen aanleiding geeft , o o k bij hen die nooit in c o n c e n t r a t i e ­k a m p e n w a r e n .

M a a r bij de o u d - k a m p s l a c h t o f f e r s krijgt deze ac tuele c o n f r o n t a t i e met de d o o d een v o l l e ­dig a n d e r k a r a k t e r . H e t w e k t de beelden v a n v r o e g e r w e e r o p , de beelden uit de tijd w a a r ­in de d o o d een veel g r o t e r real i tei t w a s dan het v o o r de a n d e r e n ooi t geweest is. D e beelden v a n de stapels lijken, de beelden v a n u i t h o n g e r i n g en o v e r m a t i g e z w a r e a r ­beid. D e beelden v a n de mishandel ing en de lucht v a n de c r e m a t o r i a die z o velen g e r o ­ken hebben. H e t is d o o r deze vermenging v a n n o r m a l e , beginnende ouderdomsverschi jnselen m e t het n o o i t v e r w e r k t e t r a u m a v a n het c o n c e n t r a ­t i e k a m p , d a t z o vele o u d - s l a c h t o f f e r s nu de strijd o m het b e s t a a n niet m e e r k u n n e n v o l ­houden, en een r e c h t op hulp z o u d e n k u n ­nen doen gelden.

H e t v a l t e c h t e r niet te v e r w o n d e r e n d a t m e n z o weinig v a n deze gevallen weet , w a n t de o u d - s l a c h t o f f e r s schromen z ich als z o d a n i g k e n b a a r te m a k e n . Zij v e r m i j d e n l iever d e h e r i n n e r i n g en vermijden het n o g m e e r o v e r

Dr. E. de Wind, psychiater te Am­

sterdam, hield deze inleiding op

de persconferentie in Nieuwspoort

op 20 februari 1968.

d e z e her inner ingen te m o e t e n spreken en z ich a a n medische o o r d e l e n te m o e t e n o n d e r w e r ­pen. D a a r o m m o e t ik nu o o k de D u i t s e w e t ­g e v i n g ten v o o r b e e l d stellen. N a d a t in D u i t s ­l a n d v e l e o n v e r k w i k k e l i j k e processen h a d d e n p l a a t s g e v o n d e n , h e e f t h e t n i e u w e B u n d e s -E n t s c h a d i g u n g s G e s e t z b e p a a l d d a t indien een z e k e r e g r a a d v a n inval idi te i t b e s t a a t bij i e m a n d die in een c o n c e n t r a t i e k a m p geweest is, het v e r b a n d a u t o m a t i s c h w o r d t a a n g e ­n o m e n en r e c h t o p ui tker ing bestaat , en d a a r ­bij w o r d t in D u i t s l a n d niet g e d i s c r i m i n e e r d tussen o u d - v e r z e t s l i e d e n , joden, z igeuners o f w a t v o o r g r o e p dan o o k . H e t z o u o o k in N e d e r l a n d niet moeili jk zijn, de o u d - s l a c h t o f f e r s o p h e t s p o o r te k o m e n . E r is n o g alti jd de lijst v a n de C a d s u - u i t k e -r ingen, die o p heden bij het R o d e K r u i s b e ­rust . D a a r hebben v e r r e w e g de m e e s t e n v a n de o u d - s l a c h t o f f e r s z i c h g e m e l d , o m d a t bij d e z e u i t k e r i n g - n i e t geëist w e r d d a t m e n zijn k l a c h t e n ter ta fe l z o u brengen. E e n w e r k g r o e p b e s t a a n d e uit P r o f . B a s t i a a n s , D r . L o u de J o n g , P r o f . N o a c h , D e H e e r Sijes, D r . v a n N e s en mijzelf h e e f t t w e e j a a r geleden een o n d e r z o e k o p stapel gezet o m a a n de h a n d v a n dit m a t e r i a a l de g e z o n d ­h e i d s t o e s t a n d v a n de o u d - s l a c h t o f f e r s te p e i ­len. M a a r wij hebben het p l a n m o e t e n s t a ­ken, w a n t w e hebben het m o r e e l niet v e r ­a n t w o o r d g e a c h t de o u d - s l a c h t o f f e r s , die d a a r a a n v a a k niet h e r i n n e r d wensen te w o r ­den, m e t een enquête o m t r e n t hun lijden o p h e t d a k te k o m e n . M a a r w a n n e e r het in i t ia ­t ie f z ich te m e l d e n a a n het o u d - s l a c h t o f f e r w o r d t o v e r g e l a t e n , k a n d a a r t e g e n natuur l i jk n o o i t een m o r e e l b e z w a a r b e s t a a n en k a n m e n zel f kiezen o f m e n z ich wi l melden o f niet .

I k kan slechts hopen d a t deze bespreking er toe m o g e bijdragen, een dergelijk v e r l a a t m a a r n o g niet obsoleet r e c h t te real iseren. I k k a n slechts hopen d a t hij o f zij die wi l t r a c h t e n v a n dit r e c h t gebruik te m a k e n evenals o p heden in D u i t s l a n d niet g e d w o n ­gen za l w o r d e n zijn hele a c t u e l e el lende o p t a f e l te moeten leggen. U i t het besprokene v o l g t n o g één belangri jke c o n c l u s i e : men m a g niet v e r w a c h t e n een juist beeld te kunnen krijgen v a n de ellende v a n z o v e l e o u d - s l a c h t o f f e r s d o o r hen in de ge­legenheid te stellen z ich te m e l d e n bij enige p a r t i c u l i e r e ins tant ie o f commiss ie . N a 2 0 j a a r miskenning en sociale isolatie zullen v e ­len pas de m o e d h i e r t o e v i n d e n w a n n e e r ze n a u w k e u r i g wetetv -welke r e c k t e n Wun o v e r h e i d s w e g e zijn t o e b e d e e l d .

Brieven aan minister Klompé Naar aanleiding van de publiciteit in verband met het uitblijven van een pensioenrege­

ling voor de vergeten categorie van nazislachtoffers wendde het N.A.C. zich op 19 en op

27 februari met een brief tot dr. M. A. M. Klompé, minister van Cultuur, Recreatie en

Maatschappelijk werk. Hieronder volgen deze brieven.

19 februari 1968:

In zijn toespraak bij de Auschwitz-herdenking op 28 januari 1968 herinnerde de heer Ed Hoornik eraan dat niet wegens verzet gearresteerde oud-gevangenen uit de Duitse vernietigingskampen geen pensioen kunnen krijgen analoog de regeling volgens de Bijzondere Pensioenwet. Het Nederlands Auschwitz C o m i t é heeft in september 1965 een adres gericht tot de Tweede Kamer der Staten Generaal over deze zaak, opdat die bij de betreffende be­groting aan de orde zou worden gesteld. Noch het NAC, noch de slachtoffers hebben hierop enige reactie gekregen. Nu er na het herhaald aandringen door het NAC bij regering en parlement, van particu­liere zijde aandacht aan dit brandende vraagstuk wordt besteed en wel in het kader van verdachtmaking van ons c o m i t é , richten wij ons tot u met het dringende verzoek alsnog de nodige stappen te doen opdat de zaak van de „ v e r g e t e n categorie" van nazislacht­offers behandled wordt waar zij thuishoort- bij de overheid, dat is dus bij uw departe­ment. Wij vertrouwen dat de algemene bekendheid die het ontbreken van een rechtma­tige pensionering van de meest getroffen nazislachtoffers nu heeft gekregen een snel­le opheffing van dit onrecht zal bevorderen. Voor te velen is het al te laat.

27 februari 1968:

Uit de publicaties over door ons onder de algemene aandacht gebrachte merendeels Joodse nazislachtoffers, die naar onze mening onder de bepalingen van de Buitenge­wone Pensioenwet dienen te vallen, blijkt dat o.a. de heer Egas ons verwijt dat wij uw departement geen lijst van deze slachtoffers hebben overgelegd. Afgezien van de vraag of ons c o m i t é zulk een lijst zou kunnen samenstellen, hebben wij hiertoe nooit opdracht van uw departement gekregen. Wanneer wij er al toe in staat waren geweest, hadden wij zo een lijst niet samengesteld, daar de heer Egas in augustus 1955 (als staatssecretaris) ons duidelijk had gemaakt dat de slachtoffers in kwestie niet onder de bovenbedoelde wet zouden kunnen vallen. Naar onze mening behoort er een uitbreiding of ruimere uitleg aan de wet te worden gegeven, resp. een nadere bepaling te worden toegevoegd, waardoor zij, die uit Ausch­witz e.d. vernietigingskampen zijn teruggekeerd, ongeacht de vraag of zij wegens ver­zet zijn gearresteerd, onder dezelfde voorwaarden en op dezelfde wijze als gebeurt door bemiddeling van de Stichting '40-'45 wettig recht op pensioen kunnen doen gelden. Nu wordt ons van diverse particuliere zijden verzocht een lijst als bovenbedoeld samen te stellen. —

a. Onze bedoeling is het recht op een pensioen voor de vergeten categorie analoog aan dat der verzetsgepensioneerden erkend te zien.

b In onze brief van 19-2-1968 hebben wij erop gewezen dat het opstellen van een lijst van hen die voor pensioen in aanmerking dienen te komen een taak van uw depar­tement is.

c. Dr. E. de Wind, neuroloog en psychiater te Amsterdam en oud-gevangene van Ausch­witz, heeft er op onze persconferentie op 20-2-1968 in Nieuwspoort op gewezen dat voor het opstellen van de onderhavige lijst door uw dienst gebruik kan worden ge­maakt van de destijds voor de CADSU opgemaakte lijsten van door de bezetter ver­volgden Deze gegevens berusten bij het Rode Kruis.

d. Het NAC is graag bereid uw departement bij dit noodzakelijke werk naar vermogen behulpzaam te zijn.

e. Elke andere methode van inzameling van gegevens zal grote weerstand bij de betrok­kenen opwekken (vgl. de mening van de bovenaangehaalde Dr. E. de Wind en het artikel van Dr. E. A. Cohen, eveneens oud-gevangene van Auschwitz, in het het Alge­meen Handelsblad van 17-2-1968).

Het N.A.C. ontving de volgende medede­ling van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, d d. 5 maart 1968:

In aansluiting aan het contact, dat mijn collega mr. Koops met U heeft gehad over het adres van het Nederlands Auschwitz Comité, deel ik U mee, dat het in de be­doeling ligt van de Kamercommissie voor Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, nog in de loop van deze maand over deze kwestie een bespreking te voeren met de Staatssecretaris van C.R.M. Te zijner tijd hoop ik U over deze bespre­king nader te berichten.

Wie kan inlichtingen verstrekken

over Gerard Schruyren, geb. 10-6-'21

Laatst bek woonplaats Venlo of om­

geving.

Sedert 1940 in KZ Sachsenhausen

onder nr 52065, blok 4 B/L.i. wegens

hulp aan joden

Gaarne bericht aan fam Schippers,

Hiliegomstraat 31 h. Amsterdam-W.

UIT EEN BRIEF

AAN DE V.P.R.O.

I k h e b z e l f dr ie j a a r in c o n c e n t r a t i e k a m p e n

g e z e t e n (he t l angs te in A u s c h w i t z ) ; z o a l s ik

reeds e e r d e r s c h r e e f is m i j n h e l e f a m i l i e u i t ­

g e m o o r d . M i j n z e n u w g e s t e l h e e f t e r n s t i g g e ­

l e d e n en i k h e b t e n g e v o l g e v a n d i t a l les sui ­

k e r z i e k t e en b e n o n d e r b e h a n d e l i n g v a n een

i n t e r n i s t en n e u r o l o o g .

I k h e b v o o r mi j en een p a a r o v e r l e v e n d e n

v a n mi jn t r a n s p o r t b i j de r e g e r i n g g e v r a a g d ,

o f e r n i e t e e n m o g e l i j k h e i d w a s een p e n s i o e n

te k r i j g e n ( z o a l s b . v . de m e n s e n v a n de s t i c h ­

t i n g 4 0 - 4 5 ) d a a r de dui t se n a z i - s l a c h t o f f e r s

d i t w e l k r i j g e n v a n de dui t se r e g e r i n g en d e ­

genen die e r e n i g e t i jd g e w o o n d h e b b e n m a a r

d a n w e r d e r z o h a r d en o n m e n s e l i j k g e a n t ­

w o o r d , d a t i k w e l eens de i n d r u k g e k r e g e n

h e b , d a t d i e z e l f d e m e n s e n d ie d e z e b r i e v e n

b e a n t w o o r d e n , t i jdens de b e z e t t i n g o o k o p

d i e z e l f d e p o s t e n h e b b e n g e z e t e n .

N a 2 0 j a a r h e b b e n wi j n a v e e l g e m a r c h a n ­

deer , een s c h a m e l e u i t k e r i n g g e h a d , w a a r h e t

A u s c h w i t z C o m i t é n o g z o vee l m o g e l i j k b e ­

h u l p z a a m bi j is g e w e e s t . V e r d e r h e e f t n i e ­

m a n d z i c h iets v a n de n a z i - s l a c h t o f f e r s a a n ­

g e t r o k k e n . E r z i jn w e d u w e n , w i e r m a n n e n

bi j m i j in A u s c h w i t z z a t e n en v e r m o o r d z i jn ,

die z e l f o o k in A u s c h w i t z z a t e n en er m e t

a l l e r l e i k w a l e n u i t zi jn t e r u g g e k o m e n , die o n ­

d a n k s h u n s l e c h t e g e z o n d h e i d s t o e s t a n d in

h u n e igen o n d e r h o u d m o e t e n v o o r z i e n . T o e n

zi j bi j d e s t i c h t i n g 4 0 - 4 5 a a n k l o p t e n , w e r d

hun g e z e g d , d a t zi j d a a r n i e t v o o r in a a n ­

m e r k i n g k w a m e n . N u m o e t U m i j n i e t v e r ­

k e e r d b e g r i j p e n , w a n t i k h e b a l l e r e s p e c t

v o o r de m e n s e n die in h e t v e r z e t g e z e t e n

h e b b e n en h e t is v e r s c h r i k k e l i j k d a t z i j , d o o r

z i c h z e l f v o o r a n d e r e n te w a g e n , h e t l e v e n

h e b b e n g e l a t e n en h u n w e d u w e n a l l e e n a c h ­

t e r b l e v e n , m a a r d e z e w a r e n n o g v a a k g e ­

z o n d , t e r w i j l de w e d u w e n v a n de o v e r i g e

n a z i - s l a c h t o f f e r s , b u i t e n h e t v e r d r i e t d a t zi j

h a d d e n , d a t o o k h u n m a n n e n v e r m o o r d w a ­

ren, er o o k n o g een s l e c h t e g e z o n d h e i d s t o e ­

s t a n d v a n o v e r h a d d e n g e h o u d e n en b i j n a

n i e t in s t a a t w a r e n t e w e r k e n . T o e n h e t w e -

d u w c n p e n s i o e n k w a m , k w a m e n z i j d a a r o o k

n ie t v o o r in a a n m e r k i n g , w a n t z i j w a r e n

t c j o n g w e d u w e n g e w o r d e n e n h a d d e n „ o h

i r o n i e " geen k i n d e r e n , w a a r d o o r zi j er v o o r

in a a n m e r k i n g k o n d e n k o m e n .

W i j voe len o n s h e e l e r g in d e s t e e k g e l a t e n

en de enige d ie z i c h n o g v o o r ons b e i j v e r e n

is h e t A u s c h w i t z C o m i t é .

N o g m a a l s , e r z i jn a l l e r l e i s t r o m i n g e n in , dus

o o k c o m m u n i s t e n , m a a r a a n g e z i e n e r geen

c o m m u n i s t i s c h e p r o p a g a n d a b e d r e v e n w o r d t ,

m a a r e r a l l e e n m a a r g e w a a k t e n g e w a a r ­

s c h u w d w o r d t t egen n a z i s t i s c h e s t r o m i n g e n ,

z o w e l h i e r als in D u i t s l a n d en er b e h a l v e

o v e r h e t n a z i r e g i m e n i e t o v e r p o l i t i e k w o r d t

g e s p r o k e n , h e b ik z o ' n v e r m o e d e n , d a t h e t

A u s c h w i t z C o m i t é d o o r r e c h t s e e l e m e n t e n

h i e r in d i s c r c d i e t w o r d t g e b r a c h t , z o d a t h u n

s t r e v e n d e n a z i s l a c h t o f f e r s te h e l p e n w o r d t

g e d w a r s b o o m d en g e t r a c h t w o r d t h u n d i t

o n m o g e l i j k te m a k e n .

A . K o l l e m

Amsterdam en Warschau of: van februari tot april D e jaarl i jkse oproep van het N . A . C . om met de duizenden de Februar i ­staking te gaan herdenken is er dit­maal bij ingeschoten; wij hadden, zo­als ieder wel zal hebben begrepen, let­terli jk geen tijd om een afzonderl i jk februarinummer te laten verschijnen. Gelukkig is de grootse verzetsdaad van 27 j a a r geleden geëerd zoals het behoort . Ons comité heeft zijn bloe­men weer aan de voet van de dok­werker gelegd, omringd door heel veel vrienden. H e t is o f elk j a a r die staking, het be­gin van het grote nationale verzet, de kroongebeurtenis uit de geschie­denis van Amsterdam, meer betekenis voor ons allen kri jgt . Een stoutmoe­dige toepassing van een eeuwenoude traditie van verdraagzaamheid, het 'neen' tegen de nazi's bracht de be­slissende wending in de mentaliteit van een overrompeld volk. In diep geheim georganiseerd, voor de neus van de S D uitgevoerd, toonde de sta­king de eigen wil van de Neder lan­ders tegenover de Duitse bezetters om zich schrap te zetten tegen barbaarse maatregelen om medeburgers te dis­crimineren. D e februaridagen van 1941 brachten de enige tegen antisemitische schand­daden gerichte massastaking uit de

geschiedenis. D e twee dagen algemeen en eensgezind gevoerde actie is uniek en voorbeeldig gebleven. D a t was februari . In de volgende maand, april , is het een k w a r t eeuw geleden dat een evenzeer ongekend optreden van een getergde bevolking de geschiedenis in ging. H e t getto van Warschau stond op tot verbazing en weldra tot ontzetting van SS en wat dies meer zi j . D e getto-opstand en zelfs de geschie­denis van het getto zijn intussen le­gendarisch geworden. H e t zorgvuldig verborgen en weer opgegraven archief van dr. Emanuel Ringelblum heeft gediend als grondslag voor wie zich verdiept in de opstand en wat eraan voorafging. Zo is het al in 1950 gebruikt voor het boek ' T h e W a l l ' (De muur) , dat de Amer ikaan J o h n Hersey over de Warschause Joden in hun ongelofe­lijke laatste strijd schreef. 'Getrouw aan de belofte aan Warschau's gettostrijders' herinnert J . K o r m a n er dezer dagen in het J i d ­disje blad 'Folksst imme' aan dat de gettobewoners binnen hun muur, be­halve hier en daar met het Poolse ver­zet, al jarenlang geen contact met de buitenwereld hadden en toch tot ge­wapend verzet overgingen. D e op­

stand gaf de stoot tot soortgelijke be­wegingen in alle getto's en doden­kampen, in Sobibor , Czestochowa, Trebl inka en Auschwitz ; hij heeft ge­ïnspireerd tot strijd tegen de bloedige vi jand en dit was mogelijk, omdat in die letterli jk gedecimeerde stadswijk eenheid tot stand was gekomen. ' H e t tweede front is eigenlijk op 10 april 1943 in de straten van het W a r ­schause getto begonnen', schri jft K o r ­man. D e laatste tekenen van leven konden niet worden gedoofd. H e t f ront is uitgegroeid over het gehele grondgebied van Polen. W a t de get­tostrijders bezielde was het ideaal van de geallieerden, van de partisanen in zoveel landen. D e opstanden in de getto's en vernietigingskampen logen­straffen het praat je dat de opgejaagde J o d e n zich maar lieten afslachten. Men dient niet te vergeten dat onder de zes mil joen vermoorden twee mil ­joen kinderen waren. D a t er toch op­standen waren drukt de stri jdbaar­heid onder de Joodse bevolking uit. H e t is goed hieraan te herinneren, nu er al weer neo-nazi 's zijn en hun oude vrienden, die Hit iers misdaden pro­beren te verdoezelen o f te loochenen. Wi j moeten eraan bli jven herinneren, aldus K o r m a n . Wi j mogen nooit ver­geten en nooit vergeven.

Is Gustav Mayer, Maier of Meier bekend?

E e n D u i t s e p o l i t i e k e g e v a n g e n e v e r z o e k t ons

h e m in c o n t a c t te b r e n g e n m e t G u s t a v M a y e r

( o f M a i e r o f M e i e r ) , g e b o r e n tussen 1 9 0 9 en

1 9 1 3 , m e t w i e hi j t o t o k t o b e r 1 9 4 4 s a m e n

h e e f t g e w e r k t in h e t Haftlmgsbaubüro

Auschwitz II Birkenau. G u s t a v M. ' s b e r o e p

w o r d t a a n g e d u i d als B a u i n g e n i e u r o f H o c h -

b a u s t a t i k e r . H i j b e h o o r d e t o t een J o o d s k e r k ­

g e n o o t s c h a p , w a s g e t r o u w d m e t 1 o f 2 k i n d e ­

ren , is in 1 9 4 3 d o o r de G e s t a p o g e a r r e s t e e r d

en m e t een J o o d s t r a n s p o r t u i t H o l l a n d n a a r

A u s c h w i t z I I B i r k e n a u g e d e p o r t e e r d ; z i jn

v r o u w en k i n d e r e n zi jn bi j a a n k o m s t v e r g a s t .

M a y e r w a s a f k o m s t i g u i t K e u l e n en w o o n d e

al g e r u i m e t i jd v o o r de o o r l o g in N e d e r l a n d .

D e a a n v r a g e r , die m e t M a y e r b e v r i e n d w a s ,

w e r d in o k t o b e r 1 9 4 4 n a a r een N e b e n l a g e r

g e s t u u r d en h e e f t M . , d ie n a a r hij m e e n t de

o o r l o g h e e f t o v e r l e e f d , v e r d e r uit h e t o o g

v e r l o r e n .

K a n i e m a n d i n l i c h t i n g e n g e v e n ? Z o j a en

v o o r de h e e r M a y e r , a ls hi j d i t l e e s t : h e t

adres is K a r l P l ö c h i n g e r . S t e e i e r S t r a s s e 2 2 2 ,

E s s e n , B R D .

O o k n a m e n s h e m , b i j v o o r b a a t o n z e d a n k .

RECHT! D e u i t z e n d i n g A c h t e r h e t N i e u w s v a n v r i j ­d a g a v o n d 15 m a a r t o v e r d e n a z i - s l a c h t o f f e r s w a s , h o e w e l g o e d b e d o e l d , o n v o l l e d i g . O o r ­z a a k is d a t de V a r a w e l v a n ons adressen-m a t e r i a a l g e b r u i k h e e f t g e m a a k t , m a a r ons n i e t o m n a d e r e i n f o r m a t i e s h e e f t g e v r a a g d . H i e r d o o r is j a m m e r genoeg de s t e l l i n g n a m e v a n de h e e r W i g b o l d v e r z w a k t . D e s t a a t s s e c r e t a r i s m r . v a n de P o e l , die er a l les v a n ' b e g r e e p ' , b l e e k h e l a a s een v r e e m ­de in J e r u z a l e m en k o n a l l een d e n k e n a a n een o p t i m a l e w i j z e v a n u i t v o e r i n g v a n de r i j k s r e g e l i n g o o r l o g s s l a c h t o f f e r s (die w i j , en m e t r e d e n , f a l i k a n t a f w i j z e n ) en n ie t a a n p e n s i o n e r i n g . D e ' w e t v a n de a r m o e d e ' v i e r ­de h o o g t i j .

P e n s i o e n , a l d u s de s t a a t s s e c r e t a r i s , is een ' h o n o r e r i n g v a n een d a a d ' . W a r e n de J e h o v a ­g e t u i g e n en de w e d u w e n v a n P u t t e n d a n w e l v e r z e t s l i e d e n ? D e P u t t e n a a r s zi jn a ls r e p r e ­sa i l le v o o r een a a n s l a g o p R a u t e r n a a r d o ­d e n k a m p e n g e z o n d e n . D a t w a s één r e d e n t o t v e r n i e t i g i n g en l a t e r één g r o n d v o o r p e n ­s ioen. M a a r h e t d e p o r t e r e n en v o o r h e t o v e r ­g r o t e deel v e r n i e t i g e n v a n de J o d e n is als een l a n g e reeks represa i l les v a n de n a z i ' s te b e s c h o u w e n , die i m m e r s in hun j a r g o n de J o ­den v a n a l les en n o g w a t b e s c h u l d i g d e n . I n e l k g e v a l b e t e k e n d e de J o d e n v e r v o l g i n g v o o r de a l l e r m e e s t e n de d o o d en de t e r u g g e k e e r ­den — een h a n d j e v o l — h e b b e n h e t z w a a r s t e l o t te d r a g e n g e h a d dat m e n z e l f s in d e t w e e d e w e r e l d o o r l o g heef t g e k e n d . Wat wij willen is duidelijk.

a) A l l e s l a c h t o f f e r s van de n a z i - t e r r e u r m e ­disch k e u r e n , o o k de o n d e r d u i k e r s e t c .

b ) I e d e r die in een v e r n i e t i g i n g s k a m p is g e ­w e e s t m o e t o p g r o n d d a a r v a n d i r e c t v o o r

p e n s i o n e r i n g in a a n m e r k i n g k o m e n . W e ­d u w e n m o g e n d a a r v a n n i e t w o r d e n u i t ­ges lo ten .

c ) Z o snel m o g e l i j k een a a n v u l l i n g m e t t e ­r u g w e r k e n d e k r a c h t bi j de B u i t e n g e w o n e P e n s i o e n w e t o p n e m e n .

Wij willen geen regeling oorlogsslachtoffers. a ) o m d a t h e t een a r m e n w e t j e is, ( d o o r S o ­

c i a l e Z a k e n b e h a n d e l d ) . b ) o m d a t d e z e r e g e l i n g een gunst is en geen

r e c h t . W i j w i l l e n e i n d e l i j k eens r e c h t , z o a l s d a t in h e t B E G , d a t o o k v o o r ons b e d o e l d is, s t a a t a a n g e g e v e n . W i j w i l l e n r e c h t , geen gunst .

J o s S l a g t e r

C O M M U N I Q U É Het N.A.C. heeft met bezorgdheid kennis genomen van uitlatingen in Poolse organen en van Poolse instanties die een antisemitisch karakter dragen. Voor het N A.C. is Polen het land waar Auschwitz lag (evenals Sobibor, Treblinka, Majdanek en meer), waar de eerste minister een oud-gevangene van Auschwitz is en waar de regering op de meest prijzenswaardige wijze en met grote opofferingen de martel­plaatsen en massagraven van o.a. miljoenen Joden in stand houdt ter waarschuwing voor komende generaties.

Elk Auschwitz Comité, ieder die het nazi­dom zelf aan het werk heeft gezien, elke jongere die door ons toedoen van de nazi­misdaden heeft gehoord moet het specifiek aan joden toeschrijven van enig onwelge­vallig politiek streven ten scherpste afwijzen.

N e t f e r l a n d s Auschwitz Comité

Begrepen! H e e l vee l mensen hebben de t . v . - h e t z e tegen o n s c o m i t é g o e d b e g r e p e n . Zi j n a m e n h u n g i r o b o e k en s c h r e v e n een b e d r a g o v e r . V e l e n i e t - l e z e r s v a n o n z e k r a n t belden o p en v r o e ­gen het g i r o n u m m e r . Zij b e g r e p e n w a t een h e t z c a m p a g n e tegen h e t A u s c h w i t z C o m i t é betekent , m a a r o o k d a t en w a a r o m ons c o ­m i t é geld n o d i g heef t .

O n z e v r i e n d e n in de V . S . b l e v e n niet a c h t e r en er is al w e e r 1 0 d o l l a r binnen. M a a r w a a r o m z o u d t u m i n d e r zijn? M e t guldens g a a t het o o k . M a a k t h e t g e l d o v e r o p :

N . A . C . A m s t e r d a m , p o s t g i r o r e k e n i n g \29 3 0 8 7 .

V o o r A m s t e r d a m m e r s :

N . A . C . A m s t e r d a m , g e m . g i r o N 5 5 0 0 .

D a n k u !

I . S t ibbe , p e n n i n g m e e s t e r

Men schreef ons: Het comité is opgekomen voor al degenen die in kampen hebben gezeten. Jammer dat de Nederlandse regering trots uw werk nog steeds niets heeft gedaan. De herdenkingen waren alle vanaf de op­richting prachtig. Of er nu communisten in het bestuur zitten of niet heeft met het doel niets te maken. Wat is de bedoeling van de V.P.R.O.?

G . W e i j l - v a n d e r S t a m

E e n ziek n a z i - s l a c h t o f f e r s c h r e e f :

Deed de V.P.R.O. na de oorlog iets voor de mensen die uit de kampen kwamen?

Adressen T i e n t a l l e n n i e u w e lezers hebben z ich gemeld , een ber icht d a t u wel za l interesseren. G e e f ons e c h t e r n i e u w e n a m e n m e t adressen d o o r . A a n b e v e l i n g v e r d i e n t een reeds gelezen b l a d a a n een a n d e r d o o r te g e v e n .

Penderecki E r zijn nog enige p l a t e n v a n het A u s c h w i t z -o r a t o r i u m v a n de Poolse c o m p o n i s t K r z y s t o f P e n d e r e c k i bij ons te bestellen. D i t w e r k w e r d g e c o m p o n e e r d en u i t g e v o e r d t e r gele­genheid v a n de onthul l ing v a n het m o n u m e n t te A u s c h w i t z . P e n d e r e c k i is een v o o r a a n ­s t a a n d h e d e n d a a g s c o m p o n i s t . D e p l a t e n kosten ƒ 1 8 . — p e r stuk en k u n ­nen w o r d e n a a n g e v r a a g d bij m e v r . F u r t h , D i e m e r k a d e 4 3 , D i e m e n . Tel . 0 2 0 - 5 88 4 2 .

Bij dragenlij sten en kaarten O p de bijdragenlijsten v o o r de h e r d e n k i n g is t o t 5 m a a r t in t o t a a l ƒ 1 4 0 9 . 8 7 b i n n e n g e ­k o m e n . D e lijsten v e r m e l d e n soms heel kleine sommetjes , soms g r o t e r e . E e n w o o r d v a n e x t r a - l o f v o o r de o n v e r m o e i d e w e r k e r s en meesta l niet v a n de a l l e r j o n g s t e ! — die ƒ 1 0 8 . 5 0 , ƒ 2 0 0 . 5 0 , ƒ 2 2 7 . — en v o o r degeen die o p lijst n r . 31 m a a r liefst ƒ 3 0 5 . — k w a ­m e n a f r e k e n e n ! H u l d e en d a n k .

N . A . C .

N o g een klein a n t a l v a n o n z e m e d e w e r k e r s m o e t nog lijsten m e t bi jdragen en ( o f ) k a a r ­ten a f rekenen . W i l t u dit a .u .b . p e r o m g a a n ­de doen?

A d m i n . N . A . C .

Geen juist adres of naam, geen bedankje H e t is verbl i jdend d a t v e l e A m s t e r d a m m e r s

aan ons v e r z o e k hebben v o l d a a n o m hun bij­

d r a g e v i a de g e m e e n t e - g i r o a a n ons o v e r te

m a k e n . H i e r is in een b e h o e f t e v o o r z i e n .

D a a r e c h t e r n o g l a n g niet a l o n z e A m s t e r ­

d a m s e v r i e n d e n hun f inancië le h u l p a a n ons

hebben o v e r g e m a a k t , v r a g e n wij n o g eens u w

m e d e w e r k i n g .

l . Z e t duidelijk u w n a a m en a d r e s .

2 . V u l ui ts lui tend N.A.C, Amsterdam in

niet meer.

Geen n a m e n , geen adressen.

3 . D i t z e l f d e g e l d t v o o r o v e r m a k i n g o p de

p o s t g i r o r e k e n i n g 2 9 3 0 8 7 ; dit v o o r de

n i e t - A m s t e r d a m m e r s .

V a a k w o r d t p e r g i r o o v e r g e m a a k t z o n d e r

n a a m o f a d r e s v a n de s t o r t e r , w a a r d o o r de

p e n n i n g m e e s t e r u onmogel i jk k a n b e d a n k e n .

Als u geen b e d a n k j e o n t v a n g t , d a n k o m t d a t

d o o r het b o v e n s t a a n d e . N e e m t u d a n in elk

geval v a n a f deze p l a a t s o n z e d a n k in o n t ­

v a n g s t .

p e n n i n g m e e s t e r

I . St ibbe,

ED HOORNIK

D E O V E R L E V E N D E

D e z o j u i s t v e r s c h e n e n r o m a n v a n E d . H o o r n i k , ,De o v e r l e v e n d e " i s d e g e s c h i e d e n i s

v a n e e n m a n , d ie A u s c h w i t z h e e f t o v e r l e e f d . T i j d e n s e e n v a k a n t i e in Z u i d - S p a n j e ,

w a a r e e n A m e r i k a a n s v l i e g t u i g e e n a t o o m b o m h e e f t l a t e n v a l l e n , w o r d t d e z e o v e r l e ­

v e n d e o p n i e u w m e t de d o o d g e c o n f r o n t e e r d . B e l a d e n m e t s c h u l d g e v o e l e n s h e r b e ­

l e e f t hi j d a a r d e d i e p t e n d e r D u i t s e c o n c e n t r a t i e k a m p e n . D e l e z e r w o r d t m e e g e s l e e p t

in e e n w e r e l d , w a a r i n e e n w r e e d v e r l e d e n e n e e n b e z e t e n h e d e n l e t t e r l i j k op l e v e n

e n d o o d m e t e l k a a r v e c h t e n o m de o v e r l e v e n d e , d ie h e t m i s s c h i e n z e l f g e s c h r e v e n

h e e f t .