Karel de Grote-Hogeschool vzwKatholieke Hogeschool Antwerpen Departement Lerarenopleiding Professionele Bachelor Lager Onderwijs

Campus Noord Oude steenweg 81 2060 Antwerpen

03 613 14 05

Augustientje weet allesEen bachelorproef over: het informeren van ouders op de pediatrie en muzische activiteiten als middel om iets te verwerkenAcademiejaar 10-11 Dave Alfaro Ponce Promotor: Marian Lesage

VoorwoordDeze bachelorproef is eerder toevallig gevolueerd van een enkelvoudig, meer praktisch werk tot een tweeluik waarin ook een belangrijk theoretisch gedeelte zit. Ik heb dit jaar veel geleerd over kinderafdelingen in het algemeen. Daarnaast ondervond ik ook wat er allemaal bij komt kijken wanneer een kind opgenomen wordt, wat het kind bezig houdt, wat de ouders doormaken,

Daarom wil ik graag alle medewerkers van de pediatrie van het Sint-Augustinus ziekenhuis en in het bijzonder mevrouw Sophie Van Antwerpen en mevrouw Kyra Van Loon bedanken. Natuurlijk verdienen ook de kinderen en hun ouders die dit werk hebben mogelijk gemaakt een woord van dank. Meneer Paul Bottelberghs heeft mij ook tot een nieuw inzicht gebracht, waarvoor ik hem dus ook graag bedank. Mevrouw Denise Nieuwejaars heeft mij geholpen door het uitlenen van een stop-motiondoos. Daarvoor en ook voor het laten volgen van haar workshop hierrond ben ik haar dankbaar. Tenslotte dank ik mevrouw Marian Lesage voor haar vertrouwen in en haar geduld met mij.

InhoudsopgaveInhoudsopgave .......................................................................................................................4 Inleiding...................................................................................................................................6 Verantwoording ......................................................................................................................7 Luik 1: Informatiefilmpje........................................................................................................8 1. Inleiding.....................................................................................................................8 2. Enkele benodigdheden .............................................................................................8 3. Specifieker ................................................................................................................9 3.1 Ideen ...........................................................................................................................................9 3.2 Acteurs/figuranten .......................................................................................................................11 3.3 Tijd ..............................................................................................................................................12

4. Verspreiding............................................................................................................12 5. Andere ziekenhuizen ..............................................................................................13 Luik 2: Media op de pediatrie..............................................................................................14 1. Inleiding...................................................................................................................14 2. Kinderen en media..................................................................................................14 3. Onderwerpen ..........................................................................................................16 3.1 Onderwerpen van kinderen.........................................................................................................16 3.2 Opgelegde onderwerpen.............................................................................................................16

4. Zin van muzisch werken op de pediatrie.................................................................16 4.1 Waarom.......................................................................................................................................16 4.2 Op welke manier .........................................................................................................................17

5. Media op de pediatrie .............................................................................................17 5.1 Waarom.......................................................................................................................................17 5.2 Op welke manier .........................................................................................................................18 5.3 Enkele zinvolle opdrachten .........................................................................................................19 5.3.1 Opdrachten voor de kennismakingsfase:.................................................................................19 5.3.2 Opdrachten voor de verwerkingsfase: .....................................................................................20 5.3.3 Kader........................................................................................................................................21

6. Conclusie ................................................................................................................22 7. Overdracht naar de klaspraktijk ..............................................................................23 Jaarplanning .........................................................................................................................24 Logboek ................................................................................................................................25 4

Woensdag 22 december ...................................................................................................................25 Donderdag 23 december ..................................................................................................................27 Woensdag 29 december 2010 ..........................................................................................................28 Maandag 31 januari ..........................................................................................................................30 Vrijdag 18 februari.............................................................................................................................31 Woensdag 9 en donderdag 10 maart................................................................................................32 Dinsdag 12 april ................................................................................................................................33 Vrijdag 22 april ..................................................................................................................................34 Woensdag 1 juni ...............................................................................................................................35 Maandag 6 juni..................................................................................................................................36 Woensdag 8 juni ...............................................................................................................................37 Donderdag 9 juni...............................................................................................................................37

Bewijsmateriaal ....................................................................................................................38 Slot.........................................................................................................................................41 Bibliografie............................................................................................................................42

5

InleidingIn deze bachelorproef heb ik mij toegespitst op twee samenhangende onderwerpen. Het eerste is een praktisch, namelijk het maken van een informatiefilmpje voor ouders van kinderen die worden opgenomen, met als hoofdrolspeler Augustientje. In het filmpje moest duidelijk gemaakt worden wat er voor de ouders allemaal mogelijk is (praktisch) en wat er van hen verwacht wordt. Het ziekenhuis kwam met deze vraag omdat ze ervoeren dat veel mensen na het nieuws van de opname van hun kind geen aandacht meer hebben voor de praktische informatie die hen dan nog verteld wordt. Daarnaast merkten ze dat de folders en brochures die op de afdeling voorzien zijn ook niet snel geraadpleegd worden. Dit alles heeft als gevolg dat het verpleegkundig personeel al die praktische zaken nog eens moet herhalen, terwijl ze al hun tijd goed kunnen gebruiken. Een informatiefilmpje dat men op de televisie in de kamer kan raadplegen zou daarom handiger zijn. Zo kunnen de ouders zichzelf alsnog informeren op een meer hedendaagse en daarom misschien aantrekkelijkere manier, en dit op een zelfgekozen tijdstip.

Het tweede luik vloeit hieruit voort. Vanop de hogeschool kwam de opmerking dat dit kansen creert om kinderen met media te laten werken. Omdat dit in eerste instantie niets te maken heeft met het bovenstaande filmpje, was het oorspronkelijk niet gemakkelijk om hier n werk rond te maken. Na het gesprek met Paul Bottelberghs kwam hier verandering in. Hij had immers het idee om wat de kinderen met media deden, te gebruiken in het filmpje voor het ziekenhuis. In dit tweede deel wordt het onderwerp media op de pediatrie eerst open getrokken naar kinderen en media in het algemeen, om daarna gerichter te gaan kijken naar de mogelijkheden op een kinderafdeling zelf. Dat werd op zijn beurt weer wat veralgemeend naar muzisch werken op de pediatrie en de zin en onzin daarvan.

6

VerantwoordingIk onderzoek in mijn bachelorproef een aantal samenhangende zaken. Hoe kan je op een zinvolle manier muzische activiteiten en meer bepaald media gebruiken op een pediatrie/in een ziekenhuis? Is het berhaupt zinvol om dit te doen? Hoe wordt er momenteel met kinderen rond media gewerkt? Als ik het antwoord op deze vragen weet, weet ik hopelijk genoeg om ook in de klas muzische activiteiten als middel te gebruiken om negatieve ervaringen te verwerken (bv pestgedrag, een familielid dat gestorven is, een ziekenhuisopname, ) De invalshoek is dus duidelijk die van de leerkracht, en tegelijk ook die van het kind.

Op deze manier werk ik rond drie basiscompetenties. De eerste is die van de leraar als opvoeder, meer bepaald deelcompetentie 2.6: De leraar kan de fysieke en geestelijke gezondheid van de leerlingen bevorderen. Aan de hand van de opgedane kennis tijdens dit werk, kan ik in de toekomst activiteiten bedenken die de leerlingen kunnen gebruiken om nare ervaringen te verwerken. Zo draag ik zorg voor het algemeen welbevinden van de kinderen.

Ten tweede werk ik rond de leraar als innovator. Ik onderzoek hoe er momenteel gebruik wordt gemaakt van muzische activiteiten in een verwerkingsproces. Daarna probeer ik zelf nieuwe manieren te vinden die ook media hierin integreren. Ook het filmpje dat ik voor de pediatrie maak, valt hieronder.

Tot slot komt ook de leraar als partner van externen aan bod. Gedurende dit schooljaar kom ik meerdere keren in het GZA Sint-Augustinus op de kinderafdeling. Ik moet afspraken met hen maken, met hen communiceren,

7

Luik 1: Informatiefilmpje

1. InleidingEen informatieve spot maken is volgens mij ongeveer 75% voorbereiding en 25% maken. Zo heb ik dit in elk geval ervaren. Eens alle voorbereidingen achter de rug zijn, is het einde in zicht. Die voorbereiding moet ook grondig gebeuren. Als dit niet doordacht gebeurd is, zal je nooit een kwalitatief eindproduct kunnen afleveren, en zal je bijgevolg ook weinig voldoening uit je werk halen. Eerst en vooral zet ik even op een rij wat er bij kwam kijken. Daarna ga ik op elk onderdeel iets dieper in.

2. Enkele benodigdhedenIdeen Natuurlijk moest ik eerst weten wat er in de spot moest komen. Die vraag stelde ik niet alleen aan de verpleegkundigen, maar ook aan enkele ouders1. Ik heb ook een shift meegelopen op de dienst2. Enerzijds deed ik dit om zelf een idee te krijgen van hoe een dag er daar uitziet. Anderzijds kon ik mij ook min of meer een beeld vormen van wat de patinten gedurende een dag doen. Op advies van mevrouw Lesage nam ik contact op met meneer Paul Bottelberghs. Met hem had ik een gesprek over hoe ik de twee opdrachten die ik had te combineren. Hij heeft me tot het inzicht doen komen dat wat ik met de kinderen maakte gemakkelijk over de themas kon laten gaan die in het filmpje aan bod moeten komen. Vervolgens had ik dan ook inspiratie nodig voor de projecten die ik met de kinderen wilde doen. Hiervoor raadpleegde ik in de bibliotheek een aantal boeken over fotografie, filmen, beeldbewerking, voor kinderen. Bovendien volgde ik een workshop stop-motion van mevrouw Denise Nieuwejaars op onze eigen opleiding. Mevrouw Nieuwejaars heeft een mobiel stop-motion-pakket samengesteld.

1 2

De vragenlijst die gebruikt werd bij de ouders vindt u in het logboek, evenals de reflectie daarover. Een verslag van die dag vindt u in het logboek.

8

Tijdens de workshop kreeg ik dan ook de kans om te testen of de meegeleverde webcam werkt om mijn MacBook.

Acteurs/figuranten Hiervoor ging ik dus op zoek bij de kinderen die in het ziekenhuis liggen. Het was natuurlijk altijd een beetje gokken en hopen dat er kinderen waren waar ik iets mee kon. De kleuters zijn namelijk nog te klein om zelf materiaal (camera, computer, ) te hanteren, terwijl de jongens en meisjes ouder dan 12 jaar niet happig waren op mijn vraag.

Tijd Omdat het om korte-termijn-patinten ging, had ik met elk kind bijna nooit meer dan twee uur tijd. Het was ook nooit zeker of hij/zij er de dag er na nog zou liggen. Daarom was het nodig dat het telkens om kleine projecten ging die op die twee uur tijd afgerond waren en dat er dan een afgewerkt product was. Door het drukke schema op de afdeling3 kon ik op n dag ook bijna nooit met meer dan twee kinderen werken.

Materiaal Voor het filmen gebruikte ik een JVC Everio HM330 Ik heb ook mijn digitale fotocamera gebruikt, een simpele Sony Cybershot die toch al enkele jaren oud is. Een statief mocht ik lenen van mijn zus (waarvoor dank). Verder gebruikte ik mijn eigen laptop, een MacBook van Apple. De software die ik hanteerde was iMovie van Apple, maar ook FrameByFrame voor Apple en Comic Life voor Apple. Dat voorlaatste is een programma voor stopmotion met een webcam. Het laatste is een programma om een fotostripverhaal te maken.

3. Specifieker

3.1 Ideen Na het analyseren van de informatie die ik van de verpleegkundigen en de ouders kreeg, kon ik de conclusie trekken dat alles wat er in de spot moest komen in de brochure staat. De ouders vonden namelijk dat ze meer dan voldoende genformeerd werden door het personeel en het personeel vertelde hen niet meer dan wat er in de folder staat.

3

Zie verslag meegevolgde dag in het logboek.

9

Wat wel opviel is dat bij de bevraagde ouders niemand Augustientje kende.

De themas die ik kon vastleggen aan de hand van de analyse zijn de volgende: ouderparticipatie: Wat kunnen/mogen ouders allemaal zelf doen? Wat wordt er van hen verwacht? Wat zijn hun mogelijkheden op de afdeling qua overnachten? maaltijden: Wanneer wordt het eten geserveerd? Wat te doen wanneer je klaar bent? Wie krijgt een maaltijd? Wat met speciale behoeften (vegetarisch, hallal, speciaal dieet, )? bezoekuren: Wanneer is de afdeling open voor bezoekers? opvang op de dienst: Wat als het kind niet bedlegerig is? Welke opvang is er voorzien? benodigdheden: Wat heeft de patint nodig voor zijn verblijf in het ziekenhuis? weetjes: Interessante extras.

In de bibliotheek vond ik dan weer de ideen die ik nodig had om de themas in samenwerking met de kinderen te kunnen verwerken in de spot. Ik kwam op de volgende werkwijzen: Dag uit het leven - strip: In de loop van de dag heeft het kind fotos getrokken. Op het einde kiest hij/er 7 uit die de dag het beste weergeven. We gaan dan samen aan de computer zitten en gebruiken het programma Comic Life om er een strippagina van te maken. Naargelang de selectie van de fotos krijgt de lezer van de strippagina een beeld van een aantal themas die aan bod moeten komen: maaltijden, bezoekuren, opvang en ouderparticipatie. Deze opdracht is omwille van het beperkte publiek en interesse niet uitgevoerd. Dag uit het leven video: Een kind kreeg s ochtends (of de dag tevoren) de camera. Er werd hem/haar uitgelegd hoe de camera werkt en waar je op moet letten als je filmt. Er werd ook een informatie-fiche4 achtergelaten. Aan de hand van de filmpjes kunnen dezelfde themas aan bod komen als bij de strip. Ook deze opdracht werd niet uitgevoerd omwille van het beperkte publiek en de beperkte interesse. Stop-motion: Met het pakket van mevrouw Nieuwejaars kon ik gemakkelijk aan de slag op de pediatrie. De kinderen konden zelf kiezen wat ze zouden laten bewegen. Ik moest wel constateren dat iets duidelijk maken van de themas uit de brochure hiermee niet aan de orde was. Daar heb je immers meer dan een paar seconden beeld voor nodig. De kinderen vonden het trouwens in eerste instantie vooral leuk om4

Zie bijlage.

10

hun spullen te zien bewegen. Er ook nog een verhaal mee vertellen was dan maar bijzaak. Er waren drie soorten animatie waar ik iets mee kon: animatie met alledaagse voorwerpen (eigen knuffel, armbandjes, autos, ) cut-out-animatie: In deze vorm kon ik ook Augustientje een rol geven. Het betreft ofwel een uitgeknipt volledig figuurtje ofwel een figuur waarvan ook de ledematen apart uitgeknipt worden. Die laatste biedt meer mogelijkheden door de grotere bewegingsvrijheid. whiteboard-animatie: Met een klein whiteboard en een stift kan je heel gemakkelijk kleine aanpassingen aan een tekening maken. Wat zit er in mijn koffer: Dit is een eerder klassieke tekenopdracht. De kinderen tekenden eerst hun koffer, gezien vanaf de bovenkant. Daarna kregen ze een tweede blad en tekenden ze de binnenkant. In de eerste tekening werd zo gesneden dat het deksel of de rits open kon. De eerste tekening kwam dan bovenop de tweede. Nu kon de inhoud van de koffer of reistas bekeken worden. Het spreekt voor zich dat dit over het thema benodigdheden gaat. Andere: Soms gaf ik het kind de camera en deden ze wat ze zelf wilden, of de camera werd op hen gericht en ze mochten iets vertellen over hun verblijf in het ziekenhuis. Dit waren de meest vrije opdrachten. Ze waren dan ook het meest geschikt als uitlaatklep.

De delen die achetraf onbehandeld bleken, werden ingevuld met eigen filmwerk.

3.2 Acteurs/figuranten Op de kinderafdeling liggen patinten van 0 tot en met 18 jaar. Mijn doelgroep was oorspronkelijk echter kleiner. Ik wilde werken met kinderen van lagere-schoolleeftijd. Dat idee moest ik laten varen. Met dat criterium zou ik immers te weinig kandidaten hebben. De doelgroep werd dus langzamerhand vergroot. Jongeren van 13 en 14 jaar kwamen nu ook in aanmerking. Ik heb bewust gekozen om niet met kleuters te werken nadat ik merkte dat de technische zijde van de opdrachten voor kinderen ouder dan 6 dikwijls al moeilijk genoeg was. Doorheen het jaar ondervond ik de nadelen van dit project in een klein ziekenhuis. Er zijn op de pediatrie 26 kamers. Babys, peuters en kleuters vertegenwoordigen het grootste deel van de populatie. De dagen wanneer ik naar de afdeling kwam, heb ik telkens maar met n, maximum twee kinderen kunnen werken. Eigenlijk wilde ik telkens een kleine workshop

11

organiseren in de ontspanningsruimte, de kinderen en de ouders daarover informeren en dan de genteresseerden laten afkomen. Ik merkte echter snel dat deze werkwijze weinig succes zou hebben, dit in eerste instantie door dat beperkte publiek, maar anderzijds ook door de aard van het publiek. Er komen namelijk ook nogal wat kinderen met anderstalige ouders naar het ziekenhuis. Dit vormde een drempel, zowel bij de ouders als bij mij. Daarnaast liggen er ook dikwijls kinderen met een verstandelijke beperking. Navenant de aard van die beperking kon ik wel of niet aan de slag met hen.

3.3 Tijd De beperkte tijd die ik met elk kind had was ook een struikelblok. Dit heeft er bijvoorbeeld ook voor gezorgd dat de opdrachten Dag uit het leven niet zijn kunnen doorgaan. Zij vereisten namelijk dat het kind de foto- of videocamera van voor het ontbijt tot na het bezoekuur had en dat ik daarna met hen de beelden nog zou verwerken. Dit lijkt me nog steeds een zeer interessante opdracht, maar ze vraagt veel van de patint en er zijn veel factoren. 1) De camera moet de dag ervoor achter worden gelaten. Ik wilde hen hier niet s ochtends vroeg voor wakker maken. 2) Het kind/de ouder moet de opdracht goed begrijpen. Als er de dag er na geen bruikbaar materiaal bleek te zijn, was de opdracht zowel voor mij als voor het kind niet leuk, aangezien het resultaat niet tot zijn recht zou komen. 3) Het kind moet minstens twee volledige, maar liefst drie dagen in het ziekenhuis blijven. Er moest namelijk nog tijd zijn voor het verwerken van het materiaal. De meeste kinderen waar ik mee gewerkt heb, mochten de dag er na s middags of dezelfde dag nog naar huis.

4. VerspreidingHet is de bedoeling dat het filmpje in een lus op het intern kanaal van de afdeling gespeeld wordt. Door de duur van de spot (06:05) is het volgens mij niet erg om, als je een stukje gemist hebt, even te wachten tot het terug voorbij komt. Ik lever echter ook elk onderdeel apart mee. Zo kan de afdeling nog steeds kiezen wat ze er mee doet.

12

5. Andere ziekenhuizenVooraleer ik met de spot begon, ging ik op onderzoek in andere ziekenhuizen om te weten te komen hoe zij de ouders van hun patinten informeren over de praktische kant van het verblijf op de afdeling. Op de pediatrie van AZ Monica in Deurne is er nog maar weinig hieromtrent gebeurd. De verpleegkundigen lichten de ouders mondeling in. Ze zijn niet geneigd hier verandering in te brengen.

In het Jan Palfijn in Merksem werkt men voorlopig met een papieren brochure en mondeling inlichten, zoals men het gewend is in Sint-Augustinus. De spelbegeleider wist mij echter te vertellen dat ook zij op zoek zijn naar een nieuwe manier. Er staat een gelijkaardig project aan het mijne op de planning. Zij gooien het wel over een andere boeg. Ze gaan met een filmploeg werken en het filmpje zal volledig zonder tekst zijn. Dit omwille van het publiek dat voornamelijk anderstaligen zijn. De spelbegeleider en de psychologe hebben een scenario uitgeschreven waarin alles wat kind en ouders moeten weten aan bod komt, van het moment dat de ouders vaststellen dat het kind ziek is tot het ontslag uit het ziekenhuis.

De pediatrie van het UZ Leuven werkt met enkele zeer duidelijke paginas op de website van het ziekenhuis zelf. Daarnaast werken ook zij met papieren brochures.

De kinderafdeling van Sint-Augustinus onderscheidt zich nu al van de andere pediatrien door het feit dat ze een eigen website heeft (www.augustientje.be). Op die site vinden ouders ook alles wat ze moeten weten. Desondanks moeten vele ouders de weg naar de webstek nog vinden. Ik hoop dat de extra vermelding op het filmpje hier ook toe zal bijdragen.

13

Luik 2: Media op de pediatrie

1. InleidingDoor met dit project bezig te zijn, zijn een aantal vragen bij mij opgekomen. Hoe wordt er momenteel met kinderen rond media gewerkt? Welke onderwerpen brengen ze zelf aan? Welke onderwerpen moesten aangebracht worden omwille van de spot? Wat is de zin van muzisch werken op de pediatrie? Ik tracht in dit luik een antwoord te vinden op deze vragen.

2. Kinderen en mediaWat is media? Het is het meervoud van medium. Medium is het latijnse woord voor het midden. Het woord wordt gebruikt in de communicatiewetenschappen om een drager van informatie te benoemen, meer bepaald een drager die de informatie naar velen tegelijk kan overbrengen. Vandaar het woord medium, het staat namelijk in het midden tussen de boodschapper en de ontvanger(s). De traditionele media zijn uiteraard papier (kranten, tijdschriften, ), radio, televisie, Maar dankzij de communicatierevolutie die het internet met zich mee bracht kennen we nu veel meer en veel bereibaardere media. In een oogopslag heb je een foto of een video met de rest van de wereld gedeeld. Ook woorden zijn veel makkelijker bekend te maken aan een massa, denk maar aan de blogs. Daarbij komt ook nog dat een camera niet meer uit ons leven weg te denken is. Bijna elke gsm en elke laptop zijn er mee uitgerust. Bovendien is een digitale camera tegenwoordig voor bijna iedereen betaalbaar. Desondanks het feit dat kinderen in deze moderne wereld opgroeien, wordt er nog zo weinig met hen rond media als middel gedaan. Wanneer je op het internet de termen kinderen en media (ook in het Engels) intypt vind je honderden sites over cyberpesten en de gevaren van het internet, wat uiteraard zeer belangrijk is, maar het toont wel aan dat er nog niet veel over bestaat. Ook in de literatuur is er nog maar weinig over terug te vinden. Je vindt wel informatie over de technische aspecten van die nieuwe/bereikbaardere technologien (boeken voor kinderen over fotografie, animatie, ). De nadruk ligt dus voornamelijk nog op media als doel, wat in feite al een contradictie is.

14

Twee websites zijn mij bijgebleven: INgeBEELD en Ambrosias tafel (de eerste werkt met de laatste). INgeBEELD is een project van Canon Cultuurcel: Media spelen een ontzettend grote rol in ons leven. Maar wat zijn media eigenlijk? Hoe zijn ze ontstaan? En waartoe dienen ze? Hoe kunnen we ze optimaal gebruiken om er ons zelf mee uit te drukken? En wat moeten we weten en kunnen, om er bewust mee om te gaan? Niemand heeft pasklare antwoorden op deze vragen. Daarom bouwen we dit platform rond mediawijsheid als een virtueel forum waarop we knowhow en expertise met elkaar willen delen.5 Op het eerste zicht is de site nogal ingewikkeld. Het zou echter de bedoeling kunnen zijn dat bezoekers moeten grasduinen en zo op allerlei interessante en inspirerende zaken stoten.

Ambrosias Tafel is een vzw in Gent. Ze hebben het bovenstaande Platform voor Mediawijsheid uitgewerkt: Ambrosias tafel is een kunst- en erfgoededucatieve vzw en als zodanig erkend en structureel gesubsidierd door de Vlaamse Overheid. Ambrosias tafel is een vzw die specifiek werkt rond multimediale geletterdheid of mediawijsheid. Dat betekent dat we mensen willen stimuleren bewust om te gaan met media en om die media te gebruiken om een dialoog aan te gaan met elkaar. Daartoe werken we op 3 niveaus: naar buurten toe met wijk-tv; naar het onderwijs toe rond multigeletterdheid en meervoudige intelligentie; naar het delen van knowhow en expertise toe aan de hand van het platform rond mediawijsheid.6 De helft van het brein achter Ambrosias Tafel is Paul Bottelberghs, een man die ook nog op de loonlijst van de VRT staat. In het verleden maakte hij onder andere reportages voor Panorama. Hij is ongeveer op zijn eentje verantwoordelijk voor mijn motivatie voor dit deel van mijn bachelorproef. Het gesprek met meneer Bottelberghs zorgde voor een bewustzijn van onze moderne wereld en het gebrek aan vat daarop. Dat gebrek weerspiegelt zich in de beperkte informatie over kinderen en media. Hij vertelde dat hij samen met de Vlaamse Gemeenschap plannen heeft om naar scholen te gaan met projecten gelijkaardig aan die van Ambrosias Tafel, maar hij duidde er ook op dat er in onze lerarenopleiding nog te weinig

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Canon Cultuurcel, http://www.canoncultuurcel.be/inspireert/ingebeeld Langelet Ann en Paul Bottelberghs, Ambrosias Tafel, http://www.ambrosiastafel.be/Ambrosias_Tafel/Wie_zijn_we_%28hoofd pagina%29.html6

5

15

aandacht wordt besteed aan media. Hij begreep echter ook dat elke school, ook de onze, het moet stellen met beperkte middelen en beperkte lestijden.

3. OnderwerpenVoor een aantal opdrachten liet ik het onderwerp in eerste instantie open. Ik wilde weten welke themas de kinderen zelf aanbrachten. Af en toe moest ik toch zelf een onderwerp opleggen om de resultaten ook in mijn project (het filmpje) te laten passen.

3.1 Onderwerpen van kinderen Wanneer ik de kinderen zelf liet kiezen, kwamen de meest uiteenlopende onderwerpen aan bod. De ene vertelde graag over het speelgoed dat hij kreeg, de andere wilde graag een dansje laten zien, ... Ik merkte bij bijna elk kind enthousiasme wanneer ik voorstelde om met de camera of de laptop te werken. Dit toont aan dat media een handige uitlaatklep voor hen kan zijn. Daarover later meer.

3.2 Opgelegde onderwerpen Uiteraard moest ik zo nu en dan zelf een onderwerp opleggen. De tekening van de koffer is daar een voorbeeld van, maar ook de stop-motion met Augustientje, aangezien het personage dan al vast ligt.

4. Zin van muzisch werken op de pediatrie

4.1 Waarom Kinderen die in het ziekenhuis liggen, liggen daar niet voor hun plezier. Wanneer ze dan ook nog eens een operatie moeten ondergaan, kunnen we spreken van een zeer nare ervaring. Om die ervaring te verwerken kunnen we de hulp inroepen van de psychosociale begeleid(st)er. Maar we kunnen die verwerking ook op een andere manier laten gebeuren. Muzische activiteiten lenen zich daar uitstekend voor.

16

4.2 Op welke manier Kunst is al eeuwen een uitlaatklep. Denk maar aan Guernica van Picasso, dat hij schilderde naar aanleiding van het bombardement op het stadje Guernica door de fascisten onder leiding van Franco. Het gedicht van John McCrea, In Flanders Fields, is hier ook een schoolvoorbeeld van. In die zin kunnen we spreken van kunst als middel. Muzische activiteiten in een ziekenhuis kunnen dus ook een soort van helende werking hebben, zowel voor hen die niet goed zijn met woorden als zij die er wel goed mee overweg kunnen. Kinderen die niet goed met woorden zijn krijgen de kans om hetgeen ze meegemaakt hebben om te zetten in iets waar ze niet per se woorden voor nodig hebben. Zij die net wel taalvaardig zijn kunnen een gedicht of een kortverhaal schrijven. Naast de reinigende functie van die activiteiten, kunnen we ook de ontspannende functie in beschouwing nemen. Een kind dat in het ziekenhuis ligt, zal zich gauw vervelen. Daarom dat er ook een klasje aanwezig is in zo goed als elk ziekenhuis. In die klas kunnen de kinderen terecht om te knutselen, lezen, muziek te beluisteren, met elkaar te spelen, met andere woorden, een uitgelezen kans om muzisch te werken. De knutsel- en tekenopdrachten die hier worden gegeven zijn wel meestal van die aard dat iedereen met ongeveer hetzelfde resultaat eindigt. Er wordt ook vaak teruggegrepen naar kleurplaten. De kinderen vinden dit ongetwijfeld leuk, maar ze vallen niet echt onder de noemer muzisch, aangezien er geen echte inbreng van het kind zelf in zit. Ondertussen zijn we wel aangekomen in een tijdperk waarin met muzische activiteiten niet alleen beeld, muziek, beweging en drama worden bedoeld. Media heeft hier stilaan ook zijn weg in gevonden.

5. Media op de pediatrie

5.1 Waarom Door de zeer snelle technologie die schuil gaat achter media, kunnen we zo goed als altijd en overal met media werken. Dit biedt ons extra mogelijkheden binnen de muzische activiteiten. Als we fotos willen nemen, moeten we geen dagen wachten vooraleer we de resultaten kunnen bekijken. Met behulp van een computer kunnen we ze zelfs zeer gemakkelijk bewerken. Als we met video willen werken, hebben we geen zware cameras nodig. Met onze handige en compacte digitale videocameras kunnen we onmiddellijk aan de slag. Digitaal wil ook

17

zeggen dat we, net zoals met fotos, de beelden snel en eenvoudig kunnen bekijken, bewerken, De computer staat ons ook toe om alles snel met anderen te delen, zowel de fotos en video die we eerder gemaakt hebben als bijvoorbeeld een dagboek (blog). We kunnen zelfs simplistische games maken als vorm van uitlaatklep. Daarnaast kunnen we de computer ook gebruiken om tekeningen te maken, te schrijven, muziek te maken, kortom alle muzische activiteiten die we voordien met concreet (en dus veel) materiaal moesten uitvoeren. Hiermee wil ik niet zeggen dat de computer die concrete materialen zal vervangen, maar het geeft ons wel meer keuze. En hoe meer keuze er is, hoe gemakkelijker iedereen een manier om zich uit te drukken vindt die bij hem past. Al deze voordelen wijzen er op dat werken met media op de pediatrie een handige en interessante manier van werken kan zijn.

5.2 Op welke manier Omdat er over dit onderwerp nog zo goed als niets geschreven is, is het niet gemakkelijk om manieren te bedenken waarop je media als middel zou kunnen integreren op een kinderafdeling. Toch kan ik enkele mogelijkheden bedenken.

De eerste is bijscholingen voor de spelbegeleid(st)ers, niet alleen rond media, maar rond muzisch werken in het algemeen. Er bestaan reeds muzische bijscholingen, en eens je uitgerust bent met die bagage kan je ook zelf beginnen nadenken over een bredere aanpak waarin ook media aan bod komt.

Vervolgens denk ik aan een uitgebreid onderzoek naar de zuiverende werking van muzische activiteiten (en bijgevolg ook media). Creatieve therapie en traumaverwerking gaan al langer hand in hand, maar op een gewone kinderafdeling kunnen we mijns inziens niet spreken over traumas, althans niet als we het hebben over wat de kinderen tijdens hun verblijf meemaken. Het is natuurlijk perfect mogelijk dat een kind met een eerder opgelopen trauma op de afdeling belandt, maar dat is dan louter toeval. In de thesis van Alytha Koelewijn7 kunnen we wel lezen dat muzische activiteiten effectief een invloed hebben op de verwerking van traumas. We kunnen dus ook concluderen dat ze effect hebben op de verwerking van minder ingrijpende, maar toch aangrijpende gebeurtenissen, zoals het

7

Koelewijn, Alytha,Trauma in beeld, Amersfoort, 2007 (thesis)

18

ondergaan van narcose, een gebroken been, een maagsonde laten steken, De vragen die nog overblijven zijn bijvoorbeeld: Is die invloed groot genoeg om er moeite in te steken? Hoe kan je te werk gaan?

Ten derde zouden we beroep moeten kunnen doen op organisaties als Ambrosias Tafel. Zij hebben hier ervaring mee, ze weten waarover ze praten. En naast de knowhow beschikken ze ook over het materiaal. Voorlopig gaan ze alleen naar scholen, maar in de toekomst zouden ziekenhuizen ook op hun planning mogen staan. Tenslotte zou het een enorme hulp zijn als er in de ziekenhuisklassen een doos als die van Mevrouw Nieuwejaars aanwezig was. Die kan gebruikt worden wanneer het uitkomt, de oudere kinderen kunnen er zelf mee aan de slag, Dit impliceert natuurlijk wel dat er in elke klas een computer aanwezig moet zijn, anders valt er met de doos niks te doen.

5.3 Enkele zinvolle opdrachten Net zoals Alytha Koelewijn splits ik de opdrachten in fasen. Ik kies voor opdrachten die iedereen kan uitvoeren, met andere woorden waar je geen duur en speciaal materiaal voor nodig hebt. Camera, laptop, papier, zijn voldoende. Het spreekt voor zich dat bewegingsopdrachten in het ziekenhuis meestal niet aan de orde zijn. De keuze om er ook niet-media opdrachten in te stoppen is ook bewust. Het geeft de kinderen namelijk, zoals ik hierboven al schreef, meer keuze. Hierdoor zal er sneller voor ieder wat wils in zitten.

Fase 1: Kennismaking, zowel persoonlijk als met het materiaal. Fase 2: Verwerking. Nu kan je de opdrachten gerichter en specifieker maken.

5.3.1 Opdrachten voor de kennismakingsfase: a. Het bekijken van een eenvoudig stop-motionfilmpje De kinderen kennen tekenfilms, maar weten meestal niet hoe ze gemaakt worden. Door het bekijken van een voorbeeld en daarna erover te praten, krijgen ze hier wel een zicht op. Aan de hand van het gesprek kan je duidelijk maken dat je eender wat je onder/voor de camera legt iets kan laten doen of meemaken.

19

b. Experimenteren met de camera Geef het kind de camera (foto- of videocamera) en laat het uitproberen. Leg enkel de belangrijkste knoppen uit. Voor de rest kan het kind aan den lijve het plezier van fotograferen en/of filmen ondervinden.

c. Experimenteren met tekenen op de computer Dit is iets wat de meeste kinderen ongetwijfeld al zelf gedaan hebben. Niettemin blijft dit een goede opdracht om de drempel om later aan iets dieper te werken te verlagen. Open een eenvoudig tekenprogramma (zoals Paint) en laat het kind zijn gang gaan.

d. Gedichtenbundel Geef het kind een gedichtenbundel (voor kinderen) en laat hen er in lezen. Vraag hen nadien wat ze het beste gedicht vonden. Op deze manier kan je ontdekken of het kind genteresseerd is in gedichten (of taal in het algemeen).

e. Tekening maken Laat een tekening zonder specifiek onderwerp maken. Zo kan je zien of het kind van zichzelf al open staat voor de eventuele verwerking. Als hij/zij namelijk zelf al de ziekenhuisopname als onderwerp kiest, zal het iets gemakkelijker zijn om hem/haar voor de

verwerkingsopdrachten te overhalen. Dit geldt trouwens voor alle opdrachten.

f. Vingerpopjes maken Laat het kind enkele vingerpopjes maken. Deze opdracht is heel vrij. Alleen de techniek moet uitgelegd worden. Je kan zeggen dat je met die vingerpopjes een verhaal zou kunnen vertellen, dus dat ze wel een beetje bij elkaar moeten passen.

5.3.2 Opdrachten voor de verwerkingsfase: a. Stop-motionfilmpje met als thema de ziekenhuisopname De patint kiest waarmee hij de personages wil voorstellen. Dit kunnen alledaagse voorwerpen zijn zoals een tandenborstel, een armband, een knuffeltje, Maar het kunnen ook ziekenhuis-specifieke voorwerpen zijn, denk maar aan een stethoscoop, een stuk van een infuus, een stukje verband, Met behulp van die voorwerpen vertelt het kind het verhaal van zijn opname.

20

b. Dag uit het leven Deze opdracht had ik zelf ook voorzien, maar heb ik niet kunnen uitvoeren. Ze past zowel in de kennismakings- als in de verwerkingsfase. Het kind krijgt de camera voor een dag. Hij/zij gebruikt de camera om aan buitenstaanders duidelijk te maken hoe een dag in het ziekenhuis er uit ziet. Sleutelmomenten zoals de maaltijden, de bezoeken, het onderzoek van de dokter, zullen in principe vanzelf aan bod komen. De beelden van de videocamera kun je achteraf samen tot een filmpje verwerken. De fotos kan je samen in een leuke stripvorm gieten.

c. Gedicht schrijven Als je in de eerste fase ondervonden hebt dat de patint taalvaardig en/of genteresseerd is in taal, is deze opdracht een logisch gevolg. Ook dit kan je nog opbreken in twee fasen. In de eerste fase maakt het kind een gedicht met een zelfgekozen thema. In de tweede fase is het thema de opname. Je kan zelf kiezen of je deze opdracht op papier laat maken of op de computer.

d. Tekening met als onderwerp de opname Deze opdracht heeft geen verdere uitleg nodig. Ook hier kan je zelf kiezen of je ze op papier of op de computer (Paint) laat uitvoeren.

e. Vingerpopjes maken Dit is in feite dezelfde opdracht als in de kennismakingsfase, alleen moeten de popjes deze keer in het thema van de opname gemaakt worden (zichzelf, mama en papa, de verpleegster, de dokter, ). Een bijkomende opdracht zou het maken van een klein poppenspel kunnen zijn. Aan de hand van de poppetjes vertelt het kind het verhaal van zijn/haar opname. Dit kan dan ook weer gefilmd worden.

5.3.3 Kader Je zou al deze opdrachten los kunnen gebruiken, zeker als je wil werken op een afdeling met kortetermijnpatinten. Maar op afdelingen waar de kinderen langer verblijven zou het interessant zijn om al deze opdrachten als een project te gebruiken. Je kan dan ook een website of een blog opstellen van het project waar de resultaten gepost kunnen worden (als

21

het kind dat wil). Op die blog kunnen de andere kinderen dan ook een kijkje nemen en zo inspiratie opdoen. Nog beter zou zijn als het niet als een tijdelijk project wordt gebruikt, maar als een vast onderdeel van de afdeling dat kan blijven groeien.

6. ConclusieAl het bovenstaande is waar, maar dit moet genuanceerd worden. Het is namelijk niet vanzelfsprekend om te werken met kinderen die maar zeer tijdelijk in het ziekenhuis liggen, wat meestal het geval is op de pediatrie. Dit geldt ook voor media. Hoe snel de technologie ook werkt, een interessant afgewerkt product waarin media als middel wordt gebruikt, vergt nu eenmaal meer tijd. Op een afdeling waar kinderen langer liggen (bv. oncologie) is het veel gemakkelijker en zinvoller om daarrond te werken. De patinten hebben dan ook echt iets te zeggen. De resultaten zullen daardoor veel meer diepgang kunnen hebben. Daarnaast is er ook de kans om meer dan n dag aan iets te werken, wat sowieso nodig is voor bepaalde opdrachten.

We kunnen concluderen dat het zeker zinvol is om muzisch te werken in het ziekenhuis. De patinten hebben iets akeligs meegemaakt dat ze graag verwerken. Wij kunnen hen daarbij helpen aan de hand van muzische activiteiten, waaronder media. Die muzische activiteiten dienen dan als middel en niet als doel te worden beschouwd. Er moet wel rekening gehouden worden met een nuance. Het is veel eenvoudiger en zinvoller om die activiteiten te doen op een afdeling waar de patint langer ligt dan een normale opname. Het geeft meer tijd om rond n activiteit te werken, wat completere resultaten oplevert. Bovendien hebben langetermijnpatinten meer nood aan die uitlaatklep enerzijds, en aan de afleiding die de activiteit brengt anderzijds. Dit wil evenwel niet zeggen dat het niet zinvol is om dit met kortetermijnpatinten te doen. Het is wel moeilijker. Het is namelijk een heel andere aanpak, aangezien je slechts over een kleine twee uren tijd beschikt met een patint. En omdat er nog niet veel informatie bestaat over dit zeer specifieke onderwerp, zal je heel die aanpak ook zelf moeten bedenken. Dit zal ongetwijfeld een moeilijk, maar anderzijds ook een zeer dankbaar werk zijn.

22

7. Overdracht naar de klaspraktijkDe opdrachten in twee fasen kunnen zeer gemakkelijk in de klas gebruikt worden. De eerste fase kan wel overbodig zijn, als je bijvoorbeeld al rond fotografie gewerkt hebt, maar ze kan blijven dienen om de drempel te verlagen om het over hetgeen dat verwerkt moet worden te hebben. Zeker omdat het voor het kind nogal raar kan zijn als je meteen met de deur in huis valt en bijvoorbeeld vraagt om een poppenspel te maken over wat er op de speelplaats tussen hem en die andere jongen gebeurd is. De meeste opdrachten passen binnen de gewone lestijden en kunnen door differentiatie persoonlijk worden gemaakt. Je kan bijvoorbeeld aan de hele klas de opdracht geven om een gedicht te schrijven, maar enkel aan de leerling die net iets heeft meegemaakt kan je vragen om het gedicht daarover te laten gaan. Je kan aan de hele klas vragen om vingerpopjes van zichzelf te maken. Daarna vorm je zelf groepjes waarin ze een poppenspel moeten maken. Enkel aan het groepje waarvan je weet dat er een conflict geweest is, vraag je om het over dat conflict te laten gaan. Let wel, dit kan alleen als het niet de eerste keer is dat je die opdracht doet. Anders zullen die leerlingen het alsnog zeer raar vinden. Bij de stop-motionopdrachten is het alleen nodig om het onderwerp bij de betreffende leerling(en) aan te passen. Dag uit het leven is een opdracht die individu-gericht is. Je kan ten eerste niet elke leerling van een camera voorzien. Ten tweede zou het te veel tijd vragen om van elke leerling de resultaten te bekijken en te verwerken. Je kan deze opdracht wel uitvoeren met een kind dat gepest wordt. Zo kan je zelf een beter zicht krijgen op hoe het kind zich voelt en waar er eventueel problemen zijn. De opdracht moet dan wel persoonlijk gegeven en verwerkt worden, door bijvoorbeeld de zorgjuf of meester.

23

JaarplanningMaand september Actie Eerste afspraak met contactpersoon Sint-Augustinus, Van Antwerpen. Eerste Lesage december Afspreken met Nicolas Joret om samen naar Ambrosias Tafel in Gent te gaan. Tweede Lesage Eerste echte contact met de 22 december 2010 gesprek met mevrouw 17 december 2010 13-16 december 2010 gesprek met mevrouw 24 september 2010 namelijk Sophie Uitgevoerd op 6 september 2010

pediatrie (onder de vorm van een shift meelopen). Afspraak met Paul Bottelberghs van Ambrosias Tafel. januari De vragenlijst die voortvloeide uit het meelopen op de pediatrie aan 31 januari 2011 29 december 2010

enkele ouders voorleggen. februari Verdiepen in mogelijke werkvormen op de pediatrie. a. Volgen van de animatie workshop van mevrouw Nieuwejaars: 18 februari 2011 b. Literatuur raadplegen: 26 februari 2011 maart Terugkeren naar de pediatrie met concrete opdrachten. april Onderzoeken genformeerd ziekenhuizen. juni Terugkeren naar de pediatrie met concrete opdrachten hoe worden in ouders andere AZ Monica Deurne: 12 april 2011 Jan Palfijn Merksem: 22 april 2011 UZ Leuven: 8 juni 2011 1-6 juni 2011 9-10 maart 2011

24

Logboek

Woensdag 22 december

De wekker loopt af om 5u. Ik moet de bus halen om 5u51, want vandaag loop ik mee op de kinderafdeling van Sint-Augustinus, de vroege shift. Om 6u30 wordt ik verwacht om ook de briefing bij te wonen. Die houdt in dat de nachtploeg de volgende ploeg informeert over elke patint. Ik krijg een uniform om zo weinig mogelijk op te vallen, ook al merkt iedereen natuurlijk dat ik nieuw ben op de afdeling. Maar het werkt wel drempelverlagend. Na de briefing gaan de verpleegsters de medicijnen klaar leggen op een kar. Met die kar gaan ze alle kamers af. Er is n kamer waar een baby ligt waarvan de ouders niet blijven. Dit kindje wordt dus volledig door de verpleegsters verzorgd (wassen, aankleden, ). Van de ouders wordt verwacht dat ze hun kinderen voor 10u gewassen en aangekleed hebben, zodat er eventueel nog hulp kan geboden worden. Vanaf 10u wordt alles namelijk voorbereid voor s middags. Samen met de medicijnen komt het ontbijt. Wanneer de verpleegsters bij hun laatste kamer zijn aangekomen, is het eigenlijk al terug tijd om de medicijnen voor bij het middagmaal klaar te zetten, en begint alles dus terug opnieuw. Ze kunnen immers nooit alle kamers in volgorde afgaan zonder dat ze onderbroken worden door een belletje van een andere kamer.

Vandaag liggen er voornamelijk babys. Het is de periode dat heel veel kleine kindjes last krijgen van een zware verkoudheid. Bij babys heet dit dan RSV (Respiratoir Syncytiaal Virus). Hier kan je niet veel aan doen, dat moet vanzelf genezen. Het ziekenhuis kan alleen wel het comfort van de kindjes maximaliseren. De patinten veranderen natuurlijk bijna dagelijks. Het zou dus kunnen dat ik morgen terug kom en allemaal andere gezichten zie.

De verpleegsters op deze afdeling zijn naar mijn gevoel zeer empathisch. Ze hebben het beste voor met elke patint en zijn zeer begripvol ten opzichte van de ouders.

25

De ouders zijn zeer verschillend, net zoals op een school. Je hebt ouders die zeer genfomeerd zijn (bijvoorbeeld door zelf onderzoek te doen, of door dokters in de familie, ), er zijn er die zeer voorzichtig zijn, er zijn er die afwezig zijn, Van het ziekenhuis mag er n begeleider (ouder, broer of zus, voogd, ) bij het kind blijven, inclusief overnachten en eten. Er zijn dan ook enkele voorzieningen voor hen: douche, koffie, ijskast, microgolfoven, Van de ouders wordt verwacht dat ze, naast hun kind op tijd klaarmaken, de tralies van het bed steeds terug omhoog doen, hun plateau van het eten zelf terug op de kar gaan zetten, en nog enkele praktische zaken.

Na hier een dag te hebben rondgewandeld en reeds enkele korte gesprekken met ouders, ben ik klaar om een vragenlijst op te stellen gericht aan de ouders.

26

Donderdag 23 december

Vragenlijst aan de ouders: 1. Wanneer werd uw kind opgenomen? 2. Wat is de reden van opname? 3. Was de opname eerder verwacht of eerder onverwacht? 4. Was het moeilijk om met uw werk te regelen dat u hier kan blijven? 5. Op welke manier bent u te weten gekomen wat uw mogelijkheden en verplichtingen als blijvende ouder zijn? 6. Kreeg u voldoende info daaromtrent? 7. Geef uw tevredenheid ten opzichte van de info die u kreeg aan op een schaal van 1 tot 5, met 1 als helemaal niet tevreden en 5 als 100% tevreden. 8. Kent u Augustientje? 9. Kent u de website van de kinderafdeling? 10. Hoe verloopt het contact met de verpleegsters/verzorgsters? En met de dokter(s)? 11. Kent u het ziekenhuisklasje? 12. Zo ja, want vindt u er van?

27

Woensdag 29 december 2010

Vandaag heb ik samen met Nicolas Joret een afspraak met Paul van Ambrosias Tafel in Gent. Ik weet niet goed wat ik van de man kan verwachten. Ik heb wel eens een kijkje genomen op de website van het platform, maar dat zag er chaotisch en verwarrend uit. Ik ben wel te weten gekomen waar Ambrosia zich mee bezig houdt, wat ook in het gesprek nog meer verduidelijkt werd. Om 15u, zoals afgesproken, bellen we aan. Het bordje Ambrosia: nmaal bellen vertelt ons hoe we dat best doen. De eerste keer krijgen we echter geen reactie. Een tweede keer bellen brengt ons meer succes. Paul zelf opent de deur en verwelkomt ons. We stappen binnen in wat vroeger een enorm herenhuis was. We zien niet veel van het gebouw, want we worden meteen meegenomen naar een soort vergaderruimte, waar we aan een gemproviseerde grote tafel (eigenlijk zijn het meerdere oude tafels tegen elkaar) mogen plaatsnemen. We maken kennis met elkaar. Paul stelt heel veel vragen en neemt notities. Mijn eerste indruk van hem is eerder verward. Maar wanneer hij begint te praten verandert die indruk. Paul weet zeer goed waar hij het over heeft. Blijkbaar is hij in eerste instantie een televisiemaker en krijgt hij nog steeds een loon van de VRT. Hij heeft onder andere reportages gemaakt voor Panorama. Ik begin te vertellen over mijn eindwerk. Hij wijst mij op de moeilijkheden van het werk, namelijk de korte-termijnpatinten en de nogal uiteenliggende opdrachten (het informatieve filmpje voor Sint-Augustinus enerzijds, het werken rond media met de kinderen en het theoretische gedeelte anderzijds). Maar hij ziet meteen ook een soort oplossing om de opdrachten met elkaar te verbinden. Eerst en vooral moet ik uiteraard achterhalen welke onderwerpen er in het infofilmpje moeten komen. Dat moet ik vragen op de kinderafdeling, aan zowel het personeel als aan de ouders. Wanneer ik die onderwerpen heb, kan ik daar themas van maken waarrond de kinderen kunnen werken met verschillende media (computer, foto, video, tekeningen, verhalen, stopmotion, gedichten, ). Ik moet er natuurlijk voor zorgen dat de themas/opdrachten op maximum een halve dag verwezenlijkt kunnen worden, omdat ik nooit zeker ben dat een kind de volgende dag nog steeds aanwezig is, en omdat het toch belangrijk is dat elk kind een afgewerkt product heeft. Ik zeg ook een halve dag omdat de kinderen meerdere keren per dag door een verpleegster verzorgd moeten worden (ook al is dat maar even medicijnen geven en wegen).

28

Die afgewerkte producten gebruik ik dan om het infofilmpje in elkaar te kuntselen. Paul bracht me zelfs op het idee om bv tekeningen die de kinderen gemaakt hebben te animeren. Als ik het filmpje op die manier kan maken, denk ik dat ik een perfecte integratie van de twee opdrachten heb. Ik zorg er dan voor dat in de opdrachten Augustientje een aantal keren de hoofdrol krijgt, zo krijgt ook het ziekenhuis wat ze willen.

29

Maandag 31 januari

Tweede bezoek aan de kinderafdeling. Vandaag leg ik al aan enkele ouders de vragenlijst voor. Hieruit blijkt vooral dat de zogenaamde mascotte van de afdeling (Augustientje) toch niet echt bekend is. Ik leg ook de themas vast die in het filmpje naar voor moeten komen. 1. Ouderparticipatie 2. Maaltijden 3. Bezoekuren 4. Opvang op de dienst pediatrie 5. Benodigheden voor uw kind 6. Weetjes Na enkele gesprekken met patinten blijkt dat velen zelf niet zo graag in beeld willen komen. Ik moet dus echt opdrachten verzinnen die laagdrempelig zijn.

30

Vrijdag 18 februari

Vandaag volg ik de workshop rond media voor het tweede jaar van onze opleiding. De workshop gaat meer bepaald over stop-motion en het gebruik van de doos die mevrouw Nieuwejaars heeft samengesteld. Ik test onder andere of de webcam die meegeleverd wordt compatibel is met Mac. Dat is het geval. Mevrouw Nieuwejaars laat mij enkele voorbeelden zien die ze zelf gemaakt heeft, die ze door collegas heeft laten maken, die ze door kinderen heeft laten maken, Daarna loop ik rond en kijk naar hoe de studenten met het materiaal aan de slag gaan.

Dit initiatief was zinvol omdat het mij meer inspiratie en meer mogelijkheden gaf. Ik mocht bijvoorbeeld zo een doos ontlenen om mee naar het ziekenhuis te nemen.

31

Woensdag 9 en donderdag 10 maart

Ik trek met de stop-motiondoos naar de pediatrie. Ik heb vooraf beslist welke opdrachten ik de kinderen kan geven: n van je spullen laten bewegen; je spullen iets laten meemaken; een figuurtje uitknippen en dat iets laten doen.

Door het uitgebreide materiaal was het mogelijk om de weliswaar zeer korte verhalen die gevormd werden toch een leuke toets te geven. Zo was het bijvoorbeeld heel gemakkelijk om met verschillende kleuren licht, met schaduw, drie dimensies, te werken. Naast de opdrachten met de doos, had ik ook nog het andere materiaal (gewoon fototoestel, videocamera, tekenpapier, ) bij.

Verspreid over deze twee dagen waren er drie kinderen genteresseerd om mee te doen. De resultaten hiervan kan u op de bijgeleverde cd-rom bekijken. De eerste is een jongen van 11 jaar met een lichte achterstand. Hij is niet verlegen om zijn verhaal aan de camera te vertellen. Daarna maken we samen ook nog vier stopmotionfilmpjes. Twee met eigen spullen als onderwerp, n met uitgeknipte figuren en n met materiaal van het ziekenhuis. Vooral die laatste was een zeer zinvolle opdracht. Niet alleen kan ik ze goed gebruiken in het filmpje dat ik moet maken, ook voor hem heeft het een soort verwerkende functie.

De tweede is een meisje van 12 jaar met een verstandelijke beperking. Zij is meteen te vinden om met de camera te werken. Ik wilde haar eerst ook een stop-motionanimatie laten maken, maar daarin bleek ze niet genteresseerd. Ze wilde veel liever met de videocamera op pad gaan. Dat heb ik haar dan ook laten doen.

Ten slotte is er een jongen van 8 jaar. Hij werd opgenomen met, zoals vele kinderen op de afdeling, buikklachten. Hem lijkt het wel wat om zijn armbanden als onderwerp te gebruiken voor een animatie. Zijn armbanden hebben namelijk bepaalde vormen (autos, mannetjes, ). Hiermee gaat hij aan de slag. Hij is wel nog zeer moe en is het daarom ook redelijk snel beu. Al na n filmpje heeft hij er geen zin meer in, ook al vindt hij het resultaat wel leuk.

32

Dinsdag 12 april

Interview met de hoofdverpleegkundige van AZ Monica in Deurne. Om te weten hoe ouders op andere kinderafdelingen genformeerd worden, stel ik een paar vragen aan verpleegkundigen uit enkele ziekenhuizen. Uit het interview van vandaag besluit ik dat er hier nog niet veel aan gewerkt is. Naast een eenvoudige papieren brochure worden de ouders vooral mondeling ingelicht door het personeel. Op dit moment zijn wij tevreden over hoe de ouders worden ingelicht. Wij zijn dus ook niet actief op zoek naar andere, nieuwe manieren. Ook hier is een klasje aanwezig op de afdeling. Net zoals in Sint-Augustinus wordt dit gebruikt om de kinderen eens uit hun kamer te laten zijn. Het werkt als afleiding.

33

Vrijdag 22 april

Interview met de spelbegeleider van de pediatrie van Jan Palfijn in Merksem. De speelklas die hier aanwezig is, wordt zoals overal gebruikt als ontspanning en afleiding. De kinderen kunnen hier zelfs videospelletjes komen spelen. Het grootste verschil met GZA Sint-Augustinus en AZ Monica is dat de spelbegeleider hier wel voltijds werkt. De ouders worden hier eveneens op de traditionele manier ingelicht, maar er zijn plannen om het over een andere boeg te gooien. Het personeel heeft het namelijk niet altijd even gemakkelijk om alles uitgelegd te krijgen. Men heeft hier immers te maken met een publiek dat voor meer dan 70% uit anderstaligen bestaat. Daarom is men hier bezig met een film. Deze film wordt echter niet gemaakt op de manier waarop ik hem maak. De spelbegeleider en de psychologe zijn verantwoordelijk voor de film. Zij hebben een scenario uitgeschreven waarin alle belangrijke zaken aan bod komen, van het thuis vaststellen dat het kind ziek is tot het ontslagen worden uit het ziekenhuis. Daarna huren ze een filmploeg in die het eigenlijke filmpje zullen maken. De spot zal volledig zonder tekst zijn, zodanig dat ook anderstaligen alles begrijpen.

34

Woensdag 1 juni

Ik trek weer naar de pediatrie om muzisch te werken met kinderen. Vandaag zijn er twee genteresseerden. En ervan mag later op de dag naar huis, dus kan ik hem slechts een korte opdracht geven. Hij krijgt de opdracht Wat zit er in mijn koffer? Hij was blij dat hij dit mocht doen, zo had hij nog een beetje afleiding tijdens het wachten om naar huis te mogen gaan. De jongen kwam naar het ziekenhuis om zijn tweede hoorimplantaat te krijgen. Hij is diepdoof en heeft dus aan traditionele hoorapparaten geen hulp. Op school krijgt hij hulp van een GON-meester. Wanneer hij straks naar huis mag, zit zijn schooljaar er min of meer op, omdat hij nog minstens 3 weken thuis moet herstellen. De GON-meester zou voor thuisonderwijs zorgen, zodat de jongen toch geen achterstand oploopt. De andere is een meisje van 14 jaar. Zij had een knobbeltje aan haar voet waar ze last van had. Dat liet ze verwijderen. Ze blijft nog enkele dagen in het ziekenhuis. Met haar heb ik de whiteboard stop-motion gedaan. Dat verliep oorspronkelijk niet zo vlot. Ik had de indruk dat ze niet goed door had wat juist de bedoeling was. Bovendien was ze druk aan het telefoneren met haar vriendinnen terwijl ze met de opdracht bezig was. Na een tijdje ging het beter. Ik heb toen nog een keer uitgelegd dat de veranderingen altijd subtiel moeten zijn. Uiteindelijk hadden we een redelijk resultaat, maar ze bleek minder genteresseerd dan ze oorspronkelijk aangaf. Volgens mij deed ze alleen mee uit pure verveling.

35

Maandag 6 juni

Muzische activiteiten op de pediatrie Ik wilde tussen 1 juni en vandaag nog naar de pediatrie komen, maar er waren in die periode geen andere kinderen van mijn doelgroep dan degene waar ik nu mee gewerkt heb. Wanneer ik de deur van de afdeling open doe en langs het onthaal wandel, kruis ik enkele cliniclowns. Ik hoop dat ze mijn publiek niet te hard vermoeid hebben. De eerste kandidaat is een meisje van 10 jaar dat opgenomen werd met ernstige buikklachten. Aan de deur hangt een kaartje dat je bij contact met deze patint een schort moet aandoen. Ik doe dit en ga binnen. Ze is nog een beetje aan het spelen met het speelgeld dat ze van de clowns kreeg. Ik vraag of ze graag zelf eens een tekenfilm wil maken. Dit ziet ze wel zitten. Omdat ze aangeeft dat ze wel nog een beetje moe is, stel ik voor om het met de cut-out van Augustientje te doen. Hiermee kunnen we meteen aan de slag en hoeft het meisje alleen maar de aanpassingen aan de figuur te maken. Wanneer ik haar het afgewerkte filmpje toon, wat met FrameByFrame onmiddellijk is, lijkt ze blij en trots op haar tekenfilm.

Als tweede kandidaat is er een autistische en verstandelijk beperkte jongen van 13 jaar. Hij gaat niet naar school, maar zit normaal in een dagcentrum. Hij is meteen gefascineerd door mijn t-shirt waar zijn idool op staat: de Hulk. Zijn mama moet ook alle films die hij daarover heeft laten zien. Eerst wilde ik hem de opdracht Dag uit het leven geven, maar zijn mama wist me te vertellen dat hij later op de dag naar huis zou mogen. Die opdracht was dus uitgesloten. De tweede keuze ging naar de whiteboard-animatie. Hij reageert enthousiast en gaat ogenblikkelijk aan de slag. In het begin moet ik hem af en toe tegenhouden om een foto te kunnen trekken, maar na een tijdje heeft hij het systeem door. Als ik hem het filmpje laat zien is hij duidelijk trots op zijn werk.

36

Woensdag 8 juni

Ik ben nog een belangrijk ziekenhuis vergeten te contacteren in verband met hun aanpak voor het informeren van de ouders. Ik stuur een e-mail naar het UZ van Leuven en wacht op antwoord.

Donderdag 9 juni

Antwoord binnen. Blijkbaar staan de grote, bekende ziekenhuizen niet per se verder wat betreft dit onderwerp. Ook zij maken enkel gebruik van de website, een papieren brochure en mondelinge inlichting. Ik durf het niet met 100% zekerheid zeggen, maar ik denk dat er nog geen ziekenhuis in Vlaanderen een filmpje als het mijne of in de toekomst dat van Jan Palfijn in Merksem gebruikt.

37

BewijsmateriaalToelatingen voor filmen:

38

Interview Jan Palfijn Merksem:

E-mail UZ Leuven:Van: Onderwerp: Datum: Aan: Beste, Ik heb jou vraag via doorgestuurde mail goed ontvangen. Bij ons in het kinderziekenhuis gebruiken wij enkel de 2 opgenoemde informatiekanalen om ouders in te lichten betreffende de opname van hun kind in het ziekenhuis. Succes met je thesis ! Vriendelijke groeten, Lin Cochet Secretariaat Sophie Vaneeckhout zone reproductie en groei, zone psychiatrie herlinde.cochet@uzleuven.be tel +32 16 34 33 (23 of (21) fax +32 16 34 32 42 UZ Leuven | campus Gasthuisberg | Herestraat 49 | B - 3000 Leuven | www.uzleuven.be -----Oorspronkelijk bericht----Van: An Devroey Verzonden: donderdag 9 juni 2011 9:37 Aan: Lin Cochet Onderwerp: FW: [Kindergeneeskunde] vraag ivm eindwerk Beste Lin Kan jij op onderstaande mail antwoorden? Zoniet, bij wie kan ik dan best terecht? Bedankt ! An -----Oorspronkelijk bericht----Van: kindergeneeskunde-admin@uz.kuleuven.ac.be [mailto:kindergeneeskunde-admin@uz.kuleuven.ac.be] Namens Alfaro Ponce Verzonden: woensdag 8 juni 2011 21:05 Aan: kindergeneeskunde Onderwerp: [Kindergeneeskunde] Form submission from: Contact kindergeneeskunde Submitted on Woensdag, 8 June, 2011 - 21:04 Submitted by anonymous user: [134.58.179.36] Submitted values are: Voornaam: Dave Naam: Alfaro Ponce E-mailadres: dave.alfaroponce@student.kdg.be Bericht: Geachte Lin Cochet RE: [Kindergeneeskunde] vraag ivm eindwerk 9 juni 2011 12:06:10 GMT+02:00 "'dave.alfaroponce@student.kdg.be'"

39

E-mail Paul Bottelberghs:Van: Onderwerp: Datum: Aan: FW: 16 december 2010 16:29:59 GMT+01:00

From: paulbottelberghs@hotmail.com To: nicolas.joret@student.kdg.be Subject: RE: Date: Thu, 16 Dec 2010 15:34:54 +0100 Dag Joris, ik zou eventueel kunnen afspreken op 29 december rond 15 u bij Ambrosia's tafel - Blaisantvest 70 - in Gent routebeschrijving en plannetje vind je op: http://www.ambrosiastafel.be/Ambrosias_Tafel/contact.html mocht die datum niet passen, moeten we een alternatief zoeken daarom zou het misschien nuttig zijn mocht je me je gsm-nummer sturen (mijn gsm 0477.1983.76) voor projecten in de lerarenopleiding is financile ondersteuning mogelijk vanuit Canon Cultuurcel van het Ministerie van Onderwijs, maar die dient wel aangevraagd te worden door lectoren/vakgroepen, mvg, Paul

From: nicolas.joret@student.kdg.be To: paul@ambrosiastafel.be Subject: Date: Wed, 15 Dec 2010 15:06:12 +0100 Dag Paul Dave en ik zijn laatstejaar studenten aan de KDG lerarenopleiding te Antwerpen. Graag hadden we een afspraak gemaakt om het een en ander te bespreken ivm media in de klaspraktijk Ikzelf zal een interactieve dvd maken die dient als instap om daarna creatieve verwerkingen rond te maken in de klas ( knutselopdrachten, muziek, cutluur...) Ik gebruik hiervoor een handcamera van canon, met sd kaart. Ik heb zelf al een programma ontleent uit de bib ( video deluxe 2005 van MAGIX, maar helaas kriijg ik de installatie niet uitgevoerd. Op het vlak van media heb ik niet echt veel ervaring, wel met camera's zelf. Ik heb er al enkele versleten, maar de edit programma's zijn me onbekend. Heeft u tijd de komende dagen? Dan zouden we graag afspreken. (Ik vertrek op 10 januari voor 3 maanden naar Mali, liefst ervoor als dat gaat. De DVD zal over Mali, Afrika gaan) Met vriendelijke groet Nicolas Joret

Meer bewijsmateriaal in de vorm van wat ik met de kinderen gedaan heb, vindt u op de cdrom.

40

SlotTijdens dit werk heb ik veel geleerd over het onderwerp (muzisch werken als middel), maar ook over mezelf. Over het onderwerp kwam ik te weten dat er nog niet veel over te vinden valt. Zowel bij het zoeken in de overkoepelende catalogus van de bibliotheken van Antwerpen als in die van alle instellingen voor Hoger Onderwijs in Antwerpen vond ik nagenoeg niets, buiten n thesis van een studente die de opleiding Creatieve Therapie volgt, wat eigenlijk over ernstige traumas gaat en niet over kleinigheden zoals een ziekenhuisopname.

Dit heeft mij echter aangespoord om er zelf meer over na te denken. Dat muzisch werken als middel kan dienen om iets te verwerken staat al langer vast, maar de manier waarop je dat met kinderen kan doen, zowel op korte als op lange termijn was mij nog onbekend. Door mij licht te baseren op wat Alytha in haar thesis schreef en dat dan te verzachten en aan te vullen met media, denk ik dat ik een aantal goede oplossingen gevonden heb die ook in de klaspraktijk toepasbaar zijn.

Als ik terugblik op de basiscompetenties die ik voorop had gesteld om via dit werk te verbeteren, ben ik daar naar mijn mening over het algemeen in geslaagd. De leraar als partner van externen is iets waar je normaal niet echt de kans toe krijgt om jezelf in te ontwikkelen. Via dit werk ben ik daar wel in gegroeid. Het was de eerste keer dat ik gedurende een jaar met een instantie die geen school is heb moeten werken. In het begin was het op de kinderafdeling niet voor iedereen even duidelijk wat ik kwam doen, met als gevold dat ik mij veel heb moeten voorstellen. Naar het einde toe beterde dit wel, maar dat kon dus beter en efficinter gebeuren. Ik had bijvoorbeeld een brief kunnen achterlaten die aan het magneetbord kon hangen, zodat iedereen dat op zijn eigen tijd kon lezen. Maar zoals ik al zei, krijgen we binnen onze opleiding weinig kansen om rond deze basiscompetentie te werken.

Tot slot wil ik nogmaals iedereen bedanken die dit werk mee hebben mogelijk gemaakt.

"Het doel van de kunst is niet het uiterlijk van dingen weer te geven, maar het innerlijk... dat is de echte werkelijkheid." (Aristoteles)

41

Bibliografie Koelewijn, Alytha,Trauma in beeld, Amersfoort, 2007.

Boeren, Norbert, Diginauten gezocht: digitale fotografie voor de jonge fotograaf, Grubbenvorst, DVD-uitgeverij, 2007.

Malkin, Russ, Creatieve fotografie voor kinderen, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij, 1994.

Dederen, Eric en Philippe Moins, Poppetje gezien? Kastje dicht!, Turnhout, Casterman, 1987.

Lannoye, Gaetane, Creatief met de 5 zintuigen, Turnhout, Casterman, 2004.

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Canon Cultuurcel, http://www.canoncultuu rcel.be/inspireert/ingebeeld, 5-3-2011. Inhoud: Deze website geeft informatie over INgeBEELD, een platform om samen meer over de invloed van media te weten te komen.

Langelet Ann en Paul Bottelberghs, Ambrosias Tafel, http://www.ambrosiastafel.be/A mbrosias_Tafel/Wie_zijn_we_%28hoofdpagina%29.html, 5-3-2011. Inhoud: Op deze website kan je terecht als je zelf aan de slag wilt met media.

42