’t Zuider Stee · 2018. 6. 29. · ’t Zuider Stee 3 SAMEN WONEN, WERKEN EN LEVEN! Voorwoord...

’t Zuider Stee 1 SAMEN WONEN, WERKEN EN LEVEN!

Status: Definitief Datum: 31 mei 2018

’t Zuider Stee

SAMEN WONEN, WERKEN EN LEVEN!

Kwaliteitsrapport


Voorwoord Voor u ligt het kwaliteitsrapport 2017 van ‘t Zuider Stee te Drachten. Een rapport dat wij hebben

opgesteld in het kader van het Vernieuwde Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg. Binnen de

organisatie is er in 2017 de keuze gemaakt een omslag te maken van PGB (Persoons Gebonden

Budget) naar ZIN (Zorg In Natura). Deze weg bevat ook nadrukkelijk de overgang naar een cultuur

waarin het primaire proces leidend is. Niet alleen op de werkvloer, maar ook bij de inrichting van

ondersteunende processen en het kwaliteitskader.

Dit is een omslag in denken en in handelen die niet zomaar gemaakt is. Het is de bedoeling om dit

transitieproces verder vorm en inhoud te geven, samen met alle medewerkers en bewoners en/of

cliënten met als uitgangspunt Kwaliteit lerend verbeteren vanuit eigen regie, maar daarbij onze

missie en visie niet uit het oog te verliezen.

Voor dit veranderproces hebben we bewust gekozen voor aansluiting op datgene wat er op de

werkvloer al in ontwikkeling is als het gaat om kwaliteit en verbetering van onze zorgen

dienstverlening. In dit proces zijn de thema’s niet voorgeschreven, maar open, eerlijk en nieuwsgierig

geoogst wat er in het primaire proces leeft. Hierdoor ontstond ook ruimte om aspecten van

situationeel leiderschap te benutten bij het bottom-up verzamelen van informatie. Deze keuze past

volgens ons bij het draagvlak dat we creëerden voor een cultuurverandering waarin teams de

eigenaars van kwaliteit moeten worden.

Visie ’t Zuider Stee

Ons idee is dat je niet te veel vóór

mensen moet zorgen, maar dat je er

voor zorgt dat zij voor zichzélf kunnen en

willen zorgen. Te veel zorg is volgens ons

erger dan te weinig zorg. ‘Use it or lose

it’ is een uitspraak die hier goed past.

Met andere woorden: dat wat je niet

gebruikt, gaat gemakkelijk verloren.

Onze bewoners en/of cliënten dagen we

uit om hun mogelijkheden ten volle te

benutten.

In onze organisatie gaan we uit van een

ja-cultuur, een constructieve en op

verandering gerichte manier van

bedrijfsvoeren, waarmee we ruimte

geven aan verbeteringen die bijdragen

aan een goede leefwereld. Dat betekent

dat we in principe altijd proberen om

ideeën of wensen voor vernieuwing van medewerkers, cliënten, familie en vrijwilligers uit te werken.

Dit stimuleert alle betrokkenen om mee te denken en daadwerkelijk deel te nemen aan de

organisatie.


Door dit veranderproces vanuit de PDCA cyclus te benaderen, is met dit rapport onze focus voor

2018 scherp gesteld. We willen blijven leren om zo op deze wijze de kwaliteit van zorg te borgen en

te verbeteren, een cyclisch verbeterproces. Zo komt er op organische wijze, door alle lagen van de

organisatie, de informatie voort die we nodig hebben om onze kwaliteit te verantwoorden en verder

te verfijnen.

Organisatie-inrichting

‘t Zuider Stee is kleinschalig en flexibel georganiseerd en weet behendig in te spelen op klantvragen en ontwikkelingen in de omgeving. ‘t Zuider Stee hecht veel waarde aan haar kleinschalige karakter en wenst ook in de toekomst te kiezen voor een eenvoudige organisatiestructuur op basis van korte communicatielijnen en een grote mate van taken en verantwoordelijkheden voor de uitvoerende kern (zie onderstaand organogram).

Organogram

Uitvoerende kern ‘t Zuider Stee hecht veel waarde aan een grote mate van verantwoordelijkheden en autonomie voor

de uitvoerende kern. De uitvoerende kern binnen ‘t Zuider Stee bestaat uit een vast team van

gemiddeld 51 medewerkers. De gekwalificeerde medewerkers worden ondersteund door stagiaires.


Onze kijk op zorg

Daarbij vinden wij dat mensen zoveel mogelijk architect en regisseur van hun eigen leven moeten

kunnen zijn. Daarom kiezen wij er in onze organisatie bewust voor niet alles te organiseren en te

beheersen, maar een zekere speelruimte te houden. Dat we er bewust voor kiezen niet alles te

organiseren en beheersen wil niet zeggen dat we werken zonder richtlijnen, regels, protocollen en

reglementen. Juist het bewaken van de kwaliteit vinden wij erg belangrijk voor de kwaliteit van zorg

voor onze bewoners en/of cliënten. Dat wij voldoen aan weten regelgeving blijkt uit het gouden

keurmerk PREZO.

De ja cultuur blijft binnen onze organisatie een uitdaging!

De ja cultuur is een constructieve en op verandering gerichte manier van bedrijfsvoeren en kan worden geplaatst tegenover een traditionele beheers cultuur die met name is gericht op continuïteit en afweer van ongeplande invloeden van binnenuit en buitenaf. De ja cultuur is bij ons in de instelling goed bekend. Enthousiast worden nieuwe plannen begroet, zoals stage coördinator, of tentoonstellingen, of de activiteitencommissie. De ja cultuur kent verschillende bedrijfskundige interessante aspecten, die wel onderscheiden kunnen worden, maar niettemin een sterke samenhang vertonen:

De efficiëntie van de organisatie (sterk) De openheid naar de binnenwereld, bestaande uit cliënten, mantelzorg, vrijwilligers en medewerkers (zwak, inzet is vrijwilliger coördinator en verwantenraden)

De openheid naar de buitenwereld (creativiteit en vindingrijkheid!) Hulpmiddel om creativiteit binnen alle lagen van de organisatie en daarbuiten te bevorderen (met het effect het werk leuker te maken en daarmee personeel te kunnen werven en het ziekteverzuim te verlagen).

Sfeerbepaler, politiek-strategisch motto Het imago (het anders, beter willen zijn) naar buiten en naar binnen Gemak bij onderhandelingen “Use it of or lose it” stimulans De directe financiële betekenis

Medewerkers worden uitgedaagd om mee te denken over verbetering van zorg en kwaliteit, en van eigen regie van bewoners en/of cliënten en van hun zelf. Zoals in 2017 de denktank van medewerkers, voor ontwikkeling vanuit informele zorg en een vrijwilligerscoördinator. Tevens is er vanuit de medewerkers een voorstel gedaan om een entertainment bureau op te richten.

Kwaliteit en veiligheid

‘t Zuider Stee beschouwt de kwaliteit van haar zorgen dienstverlening als het hoogste goed. Kwaliteit van zorg betekent voor ‘t Zuider Stee dat er continu met aandacht wordt gewerkt aan het waarborgen en verder aanscherpen van de kwaliteit en continuïteit van zorg. de focus ligt hierbij op het doeltreffend en doelmatig inzetten van de noodzakelijke zorg en ondersteuning. Als zorginstelling met een maatschappelijke verantwoordelijkheid werkt ‘t Zuider Stee op basis van de Zorgbrede Governancecode. Dit betekent dat ‘t Zuider Stee werkt aan het systematisch optimaliseren van de kwaliteit van zorg. De organisatie is aangesloten bij een gecertificeerd kwaliteitssysteem (PREZO sinds september 2016) dat jaarlijks aan een her-certificering wordt onderworpen. ‘t Zuider Stee beschikt over een directie (paragraaf 3.3) en Raad van Commissarissen (paragraaf 3.4), welke beiden als orgaan zijn vastgelegd in de statuten.


De leden van de Raad van Commissarissen en directie zijn vastgelegd in het register van de Kamer van Koophandel. Zoals in de Zorgbrede Governance Code is omschreven, is er binnen ‘t Zuider Stee een statutair vastgelegde verdeling van de taken en bevoegdheden van de verschillende organen van de organisatie. Beide organen hebben daarnaast een eigen reglement waarin deze taakverdeling verder wordt uitgewerkt. Uiteraard houdt deze verdeling in dat de Raad van Commissarissen niet betrokken is bij de dagelijkse besluitvorming en de dagelijkse werkzaamheden. Haar taak als toezichthouder is het uitoefenen van toezicht conform de eisen van weten regelgeving, waaronder de Wet Toelating Zorginstellingen. Jaarlijks toetst de Raad van Commissarissen de werkzaamheden van de directie en het behalen van de beoogde doelstellingen. Een verslag van het uitgeoefende toezicht wordt opgenomen in het jaarlijks op te maken kwaliteitsjaarverslag, welke onderdeel is van het kwaliteitsbeheersysteem van ‘t Zuider Stee.

Raad van commissarissen

Functies binnen RvC Voorzitter RvC Vicevoorzitter RvC Lid RvC

Huidige functie Accountant Advocaat Secretaris Raad van Bestuur

Expertisegebied Accountancy Specialist arbeidsrecht Kwaliteit en Zorg

Directie ’t Zuider Stee.

De directie van ‘t Zuider Stee wordt gevormd door de heer G. Krans en mevrouw H.B. Brouwers Beiden dragen de eindverantwoordelijkheid voor alle organisatorische taken in de organisatie. Hierbij kan gedacht worden aan het creëren en realiseren van organisatorische doelstellingen alsook beheersmatige, financiële, personele en zorginhoudelijke aspecten van de bedrijfsvoering. De directie is nauw betrokken bij de uitvoering van het primaire proces. Zij geeft hier uitvoering aan door strategische beleidskeuzes te vertalen in tactisch en operationeel beleid en tevens een bijdrage te leveren aan de uitvoering van dit beleid. De directie is tevens verantwoordelijk voor de informatieverstrekking naar cliënten, en andere ketenpartners en belanghebbenden. De informatie varieert van algemene informatie over de organisatie tot informatie over de mogelijkheden van plaatsing en de wijze van financiering. Onderstaande tabel beschrijft enkele kerngegevens van de directieleden alsook de onderlinge taakverdeling op hoofdlijnen.

Naam G. Krans H.B. Brouwers

Functie Directeur eigenaar Directeur eigenaar

Telefoonnummer algemeen 0512-355718 0512-355718

Telefoonnummer 06-15336288 06-53883015

E-mailadres [email protected] [email protected]

Verantwoordelijkheidsgebieden Logistiek en financiën Zorginhoudelijk, HRM, beleid en financiën


Dit rapport zien wij als een instrument

voor zowel de interne sturing op

kwaliteitsverbetering als de externe

verantwoording over ons doen en laten.

Bovenal hopen we onze bewoners en/of

cliënten, verwanten, medewerkers en

externe betrokkenen te inspireren om

samen, vanuit ieders eigen regie, kracht

en deskundigheid te komen tot een

professionele verbondenheid.

Erma Brouwers en George Krans Directie


Inhoud Voorwoord .............................................................................................................................................. 3

Visie ’t Zuider Stee ........................................................................................................................... 3

Organisatie-inrichting .......................................................................................................................... 4

Onze kijk op zorg ............................................................................................................................. 5

Kwaliteit en veiligheid ..................................................................................................................... 5

Raad van commissarissen ................................................................................................................ 6

Directie ’t Zuider Stee. ..................................................................................................................... 6

Algemeen ............................................................................................................................................... 10

Doelstellingen van het rapport ...................................................................................................... 10

Opzet van het rapport ................................................................................................................... 10

Opbouw cliëntenbestand .............................................................................................................. 10

Zorgproces rond de individuele cliënt ................................................................................................... 11

Eigenwaarde cliënt ........................................................................................................................ 11

Wat is Prezo ................................................................................................................................... 12

De ervaringen van cliënten ................................................................................................................... 13

Onze kijk op zorg ........................................................................................................................... 13

Samenspel in zorg en ondersteuning .................................................................................................... 15

“Vraaggestuurd werken” ............................................................................................................... 15

Kernwaarden ’t Zuider Stee ........................................................................................................... 15

Informele zorg ............................................................................................................................... 16

Een visie op vrijwilligerswerk & “extended family” ...................................................................... 16

(h)erken wie ik ben ........................................................................................................................ 17

Verwantenbijeenkomsten ............................................................................................................. 17

Vrijwilligersactiviteiten .................................................................................................................. 18

Begeleiden vrijwilligers .................................................................................................................. 18

Borging van veiligheid in zorg en ondersteuning. ................................................................................. 19

FOBO incidentmeldingen 2017 ......................................................................................................... 19

Woonlocatie ’t Hem Stee .............................................................................................................. 19

Woonlocatie de Remise ................................................................................................................. 20

Woonlocatie ’t Zuider Stee ............................................................................................................ 21

Werklocatie WOM (Werken Op Maat) .......................................................................................... 22

Betrokken en vakbekwame medewerkers ............................................................................................ 23

Verslag Medewerker Tevredenheidsonderzoek Locatie de Remise ............................................. 23


“Werkbelasting” ............................................................................................................................ 23

“Samenwerking” ............................................................................................................................ 23

“Sociale Veiligheid” ....................................................................................................................... 23

“Management van de organisatie” ............................................................................................... 24

“Direct leidinggevende” ................................................................................................................ 24

“Cultuur”........................................................................................................................................ 24

“Arbeidsvoorwaarden” .................................................................................................................. 24

Samenvatting ................................................................................................................................. 25

De rol van de medewerker ............................................................................................................ 28

Christelijke identiteit ..................................................................................................................... 29

Opleidingsplan 2018 ...................................................................................................................... 30

CONCLUSIES ........................................................................................................................................... 31

Visie & Missie ontwikkeling 2018 ...................................................................................................... 31

Directie aan het woord Deze kernwaarden worden gedistilleerd uit reeds besproken geluk

theorieën en ervaringen in de praktijk: ......................................................................................... 31

Conclusies vanuit verschillende perspectieven en ontwikkelpunten 2018 Bouwsteen Individuele

cliënt .............................................................................................................................................. 32

Ontwikkelpunten ........................................................................................................................... 32

Bouwsteen Clientervaring ............................................................................................................. 33

Ontwikkelpunt ............................................................................................................................... 33

Bouwsteen teamreflectie .............................................................................................................. 33

Ontwikkelpunten ........................................................................................................................... 33

2018 en later ..................................................................................................................................... 34

1. Taakvolwassen, bewust en bekwaam ................................................................................... 34

2. Meten en monitoren om de kwaliteit van zorg te verbeteren, bijvoorbeeld door middel van

budgetteren en werkprocessen met behulp van de PDCA-cyclus ................................................ 34

3. 1 of 2 woonvormen initiëren voor 2020 .............................................................................. 34

4. ‘t Zuider Stee is in gesprek geweest met verschillende instanties (SDF, Zorgkantoor,

Perspekt) om de rapportage eisen die elk instantie afzonderlijk stelt te harmoniseren, met als

doel dat wij eenduidig naar alle instanties kunnen rapporteren. ................................................. 34

Reflectie van cliëntenraad en ondernemingsraad ................................................................................. 35

Cliëntenraad .................................................................................................................................. 35

Ondernemingsraad ........................................................................................................................ 35

Bevindingen externe visitatie ................................................................................................................ 36

Colofon .................................................................................................................................................. 38


Algemeen Het eerste kwaliteitsrapport van ‘t Zuider Stee ligt voor u. De rode draad in dit rapport is waar we binnen ‘t Zuider Stee trots op zijn en wat we verder willen ontwikkelen voor verbetering van de kwaliteit van de zorg en ondersteuning.

Doelstellingen van het rapport

Het doel van het rapport is drieledig. Het rapport maakt de stand van zaken en de verbetering van kwaliteit en veiligheid in de zorg en ondersteuning inzichtelijk. De vragen die hierbij centraal staan zijn: ‘Waarom doen we dit op deze wijze, en wat gaat goed en wat kan beter?’

Het rapport is een middel voor interne verantwoording naar de bewoners en/of cliënten, naastbetrokkenen, medewerkers, management en Raad van Commissarissen (RvC).

Het rapport is een middel voor externe verantwoording naar diverse stakeholders zoals de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en het zorgkantoor.

Dit rapport is het resultaat waarbij voor het eerst op een andere manier is omgegaan met rapporteren over en verbeteren van kwaliteit van zorg en ondersteuning van cliënten. Om resultaten van kwaliteitsverbetering te kunnen laten zien, is het noodzakelijk dat de verbetercyclus meerdere malen wordt doorlopen. In dit rapport benoemen we onze ontwikkelpunten. Nadat deze ontwikkelpunten opgepakt zijn, kunnen we in een volgend rapport aantonen en inzicht geven in wat dit oplevert. Dit rapport is daarmee een 0-meting.

Opzet van het rapport

In het rapport komen de visie en missie van ‘t Zuider Stee aan de orde met daarnaast de uitwerking van de volgende items:

De kwaliteit van het zorgproces rond om de individuele cliënt; De ruimte die cliënten hebben op het gebied van eigen regie; De ervaringen van cliënten; Samenspel in zorg en ondersteuning; Borging van veiligheid in zorg en ondersteuning; Betrokken en vakbekwame medewerkers; Externe visitatie; Conclusies.

We hebben ervoor gekozen om het rapport zo beknopt mogelijk te houden en alleen de kern van de bevindingen weer te geven. Voor meer gedetailleerde informatie verwijzen we naar de bijlagen.

Opbouw cliëntenbestand

Indicatie Aantal cliënten

WLZ VG 29

WLZ LG 2

WLZ VV 6

WMO 34


Zorgproces rond de individuele cliënt Het proces begint al voordat de cliënt binnen de organisatie komt wonen of gebruik gaat maken van

ambulante begeleiding en/of dagbesteding. Een eerste kennismaking, een oriënterend gesprek vind

het liefst plaats met de cliënt die aangemeld wordt. Een enkele keer wordt er een uitzondering

gemaakt omdat dit dan te belastend voor diegene zou kunnen zijn. Echter waar mogelijk wordt er

dan toch zo snel mogelijk een afspraak gemaakt met de cliënt daarbij aanwezig. Tijdens het

oriënterend gesprek is het de cliënt die zijn verhaal, zijn doelen en wensen aangeeft. Een verwijzer of

familie is daarbij ondersteunend voor de benodigde informatie die nodig is voor verdere aanmelding,

zoals diagnostiek, indicatie en het aanmeldingsformulier. Wat de cliënt zelf kan vertellen kan

afhangen van zijn mate van, verstandelijk en/of geestelijke beperking.

Vanuit de visie van ’t Zuider Stee;

Eigenwaarde cliënt1

De nadruk op menselijk geluk, levensloopbestendigheid, empathisch design, de extended family,

eigenwaarde, excitement, het ´use it or lose it´-principe en de ja-cultuur hanteren we als

uitgangspunt. Er is ruimte voor levensbeschouwelijke fundering in begrippen als gelijkwaardigheid,

diversiteit, duurzaamheid en authenticiteit. Men erkent dat zorg en welzijn met normen en waarden

te maken hebben en zoekt middelen en vormen om daarmee om te gaan.

Mensen hebben elkaar nodig. Daarbij gaat het niet om medelijden, dat mensen soms eerder krenkt

dan steunt, en zeker niet om betutteling. Het gaat om kleine verbeteringen, gedragen door eigen

vindingrijkheid van cliënten en medewerkers. Mensen kunnen beter gesteund worden in het aanboren

van hun eigen krachtbronnen en in staat worden gesteld zichzelf te helpen.

Binnen de organisatie ‘t Zuider Stee wordt gewerkt met Resident Web, een digitaal cliënten dossier.

Resident Web levert de informatie aan waarbij cliënten de regie in eigen handen houden. Het hele

programma werkt vanuit de cliënt. De organisatie staat niet centraal, maar de cliënt. Daarnaast

betekent het voor de cliënt dat je belangrijke informatie kunt printen zodat de cliënt inzicht heeft in

wat er afgesproken is en waar de cliënt recht op heeft. De cliënt heeft recht op inzage in het

Zorgleefplan en het zorgarrangement.

De voordelen voor de cliënt zijn, dat de cliënten gevraagd wordt, wat hij of zij belangrijk vindt om het

leven goed te ervaren. De zorg en dienstverlening worden hier goed op afgestemd.

Om het zorgproces aan te laten sluiten bij de kwaliteit van zorg bij een cliënt wordt er gewerkt

volgens de tijdslijn van bewoners en cliënten (bijlage 1). Hierin komt het zorgproces als procedure

aan de orde van aanmelding tot ontslag. De stappen in de procedure komen overeen met de

verschillende items binnen Resident Web, zoals intakegesprek, domeinen en risicosignalering. Ieder

item wordt samen met de cliënt besproken en ingevuld, persoonsgerichte zorg. Domeinen zijn de

verschillende levensgebieden van de mens.

Hierbij wordt niet alleen gekeken naar de beperking maar juist ook naar de mogelijkheden en

wensen van de cliënt.

1 https://www.zuiderstee.nl/missie-visie/eigenwaarde-client

https://www.zuiderstee.nl/missie-visie/eigenwaarde-client


Daarnaast wordt samen met de cliënt een risicosignaleringslijst (depressie, vallen, mondzorg,

gewicht, probleem gedrag, psychische problematiek, huidletsel en incontinentie) doorgenomen om

te kijken of er bepaalde gezondheidsrisico’s aanwezig zijn. Voor bepaalde cliënten wordt gebruik

gemaakt van het epilepsie protocol of de epi-pen handleiding. Bij items uit de risicosignaleringslijst

die “verhoogd risico” scoren wordt in overleg met de cliënt (mentor of curator) een (observatie)doel

gemaakt om toe te werken om het verhoogd risico te verlagen of te stoppen.

Wat is Prezo2

PREZO focust niet op protocollen, systemen of richtlijnen. PREZO kijkt in de éérste plaats naar het

daadwerkelijke resultaat van de zorgverlening aan cliënten. Voelen zij zich thuis? Voelen ze zich

gehoord? Ervaren zij dat ze (met hulp) hun eigen keuzes kunnen maken? Vandaar de naam:

PREstaties in de ZOrg. PREZO kijkt naar de prestaties die zorgprofessionals en -organisaties leveren en

helpt om die heel gericht, concreet en structureel te verbeteren. PREZO is een prestatiegericht

kwaliteitssysteem.

‘t Zuider Stee is een beschermd wonen organisatie en geen behandelinstelling. Een Vrijheids

Beperkende Maatregel (VBM) moet volgens de procedure voorgelegd worden aan de behandelaar.

Echter is dit niet mogelijk omdat ’t Zuider Stee geen BOPZ erkende organisatie is.

Vrijheidsbeperkingen maatregelen

Binnen 't Zuiderstee kunnen geen Vrijheids Beperkende Maatregelen worden toegepast omdat wij

geen BOPZ erkende organisatie zijn. Wel kunnen we een veiligheidsmaatregel treffen.

2 https://perspekt.nu/prezo#watisprezo

https://perspekt.nu/prezo#watisprezo


De ervaringen van cliënten In het najaar van 2017 heeft er een cliënttevredenheidsonderzoek plaats gevonden. Er is gekozen voor het “Ben Ik Tevreden”( oftewel BIT) onderzoek. Waarbij gekeken is naar de volgende items:

De waardering van bewoners en cliënten over de kwaliteit van hun bestaan; Of de ondersteuning van de instelling heeft bijgedragen aan het realiseren van de afgesproken wensen: is er daadwerkelijk sprake van vraaggestuurd werken?

Of dit naar tevredenheid van de cliënt gebeurt.

Aan 62 bewoners en cliënten is gevraagd om deel te nemen aan dit onderzoek. Daarvan hebben 6 bewoners en cliënten aangegeven hier niet aan te willen deelnemen met hiervoor ieder een eigen reden.

Niet ingevuld Zeker wel tevreden Voldoende Zeker niet tevreden

6 49 7 0

Totale score van 5 punten per vraag(onderdeel) 210

Bij score “voldoende” < 100 is score 1 bewoner/cliënt

<125 is score 6 bewoners en/of cliënten

Bij bewoners en/of cliënten met score “Voldoende” werden de volgende vragen door 4 en meer bewoners en/of cliënten gescoord met cijfer 0, 1 of 2.

Vraag 1b: Ik ben tevreden over mijn lijf 5

Vraag 1c: Ik neem regelmatig deel aan sport- of recreatieve activiteiten 5

Vraag 1f: Ik voel me heel gezond 5

Vraag 2a: Ik voel me meestal gelukkig 4

Vraag 2b: Er zijn in mijn leven veel dingen de moeite waard 4

Vraag2e: Ik gebruik mijn talenten 5

Vraag 3c: Ik ben tevreden over wat ik doe op mijn werk/dagbesteding/school 4

Vraag 5e: Ik heb voldoende mensen om mij heen met wie ik samen dingen doe 4

Vanuit de individuele scores is er met de bewoner of cliënt gekeken wat hierin mogelijk is. Bijvoorbeeld bij “Gezond” is met bewoners en cliënten gekeken naar de schijf van vijf en het eetpatroon. Dit komt terug in een persoonlijk doel van de bewoner/cliënt in zijn leefplan.

Binnen de organisatie ’t Zuider Stee wordt er gewerkt met leefplannen of wel ondersteuningsplan genoemd.

Onze kijk op zorg

Wij streven naar een cultuur waarin sprake is van respect voor elkaar. Een cultuur waarin ruimte is voor het maken van eigen keuzes. Wij vinden het van wezenlijk belang om samen een fijne leefsituatie te creëren waarin iedereen zichzelf mag zijn.

Daarbij vinden wij dat mensen zoveel mogelijk architect en regisseur van hun eigen leven moeten kunnen zijn. Daarom kiezen wij er in onze organisatie bewust voor niet alles te organiseren en te beheersen, maar een zekere speelruimte te houden.


Dat we er bewust voor kiezen niet alles te organiseren en beheersen wil niet zeggen dat we werken zonder richtlijnen, regels, protocollen en reglementen. Juist het bewaken van de kwaliteit vinden wij erg belangrijk voor de kwaliteit van zorg voor onze bewoners en/of cliënten.

Naast het afnemen van een cliënttevredenheidsonderzoek vinden er 2 maandelijks een bewoners en/of cliëntenvergadering plaats per locatie. Hierin worden de punten besproken die door bewoners en cliënten worden aangedragen en in overleg acties uitgezet en gecheckt. Vanuit onze visie van “eigen regie” wordt er naar gestreefd dat cliënten zoveel mogelijk zelfstandig of met enige ondersteuning, de bewoners en/of cliëntenvergadering regelen. Een bewoner of cliënt die kan of wil leren notuleren krijgt hierin de ruimte om zichzelf te ontwikkelen. Een voorbeeld hierin is dat een aantal bewoners en cliënten aangaven graag te willen zwemmen of wandelen (Vraag 1c). Er gaat nu een groep bewoners en cliënten op maandagmiddag zwemmen en een andere groep cliënten gaat wekelijks met elkaar wandelen en een groep gaat deelnemen aan de wandelvierdaagse. Om bewoners en cliënten nog meer te betrekken in de kwaliteit van (hun) zorg is er gekozen vanuit de organisatie om een cliëntenraad op te richten. Er is inmiddels een werkgroep gestart die bezig gaat met het oprichten van de cliëntenraad. Een groot aantal bewoners en cliënten is enthousiast en hebben al aangegeven zich graag verkiesbaar te willen gaan stellen voor deze raad. De uitslag van het cliënttevredenheidsonderzoek is tevens besproken tijdens een teamvergadering, waarbij alle persoonlijke begeleiders van bewoners en cliënten aanwezig waren. Op deze wijze is er gekeken naar wat er op cliënt niveau besproken moet worden en samen met bewoner of cliënt in een eigen doel omgezet kan worden. Daarnaast wat er op team- of organisatieniveau georganiseerd kan worden, zoals het zwemmen.


Samenspel in zorg en ondersteuning Voor het wonen binnen de organisatie ‘t Zuider Stee is het voor de bewoner of cliënt niet alleen belangrijk dat hij daar kan en mag zijn maar is het contact met medebewoners en/of cliënten, begeleiders en naastbetrokkenen (familie en vrienden) van een even grote waarde.

“Vraaggestuurd werken”3

Wanneer iemand enige begeleiding nodig heeft bij het zelfstandig wonen, betekent dat voor ons niet dat die persoon daarom alles uit handen moet worden genomen. Vanuit een vaste structuur, die duidelijkheid en veiligheid biedt, streven wij binnen een sociale gemeenschap naar een maximale eigen regie en zelfredzaamheid voor onze bewoners en/of cliënten. Participatie van ouders/verwanten vinden wij een belangrijke voorwaarde om te komen tot een vraaggestuurde ondersteuning van onze bewoners en/of cliënten. Samenwerking met hen is cruciaal. Samen sterk!

Kernwaarden ’t Zuider Stee

Nadruk op eigen regie en zelfredzaamheid; Stimuleren van het gebruik van de eigen capaciteiten; Actieve betrokkenheid van ouders/verwanten; Nadruk op de leuke dingen in het leven: een positieve grondhouding, omgeving en sfeer.”

Iedere bewoner/cliënt heeft een persoonlijk begeleider. Deze begeleider onderhoudt het contact, eventueel samen met de bewoner/cliënt, met familie. Een enkel familielid is bewindvoerder en/of mentor van een bewoner/cliënt. Contact is wenselijk en soms ook noodzakelijk, dit om vereenzaming te voorkomen. Sociale contacten is opgenomen als leefgebied in het leefplan, wanneer bewoner/cliënt behoefte heeft aan een hersteld contact of uitbreiding van sociale contacten dan wordt dat samen met zijn persoonlijk begeleider verwerkt in een persoonlijk doel van de bewoner/cliënt. Er wordt een plan gemaakt met acties hoe de bewoner/cliënt hieraan kan werken, en daar waar nodig ondersteuning in krijgen.

Wanneer een bewoner/cliënt in behandeling is bij bijvoorbeeld een GGZ instelling dan kan ondersteuning betreffende de behandel contactmomenten nodig zijn. In overleg met familie wordt gekeken wie met de bewoner/cliënt mee kan gaan bij een poliklinische afspraak. Soms wordt er gekozen voor een familielid, omdat dit de cliënt meer gerust stelt en een gevoel van veiligheid en vertrouwdheid geeft. Een andere keer kan er de keuze gemaakt worden, in overleg met bewoner/cliënt en familie, dat een begeleider mee gaat, omdat diegene dan meer inzicht heeft in de zorginhoudelijk kant bij de bewoner/cliënt.

Bij opname van een bewoner/cliënt in een GGZ instelling of ziekenhuis wordt bewoner/cliënt zeer regelmatig bezocht door begeleiders. Dit om de bewoner/cliënt te ondersteunen en de medewerkers van instelling of ziekenhuis van informatie betreffende de bewoner/cliënt te voorzien. Een intensief contact met familie is er niet om alleen gezamenlijk de bewoner/cliënt te ondersteunen, maar daar waar mogelijk ook de familie te ondersteunen. De persoonlijk begeleider is de verbindende factor tussen/met de bewoner/cliënt en zijn netwerk en behandelaren. Tijdens een behandeling in een GGZ instelling is de persoonlijk begeleider aanwezig bij een ZAG (Zorg Advies Overleg) die door de GGZ instelling vanuit de behandeling georganiseerd wordt. Na terug keer in de woonvorm, na ontslag, is er een ambulant nazorgtraject vanuit GGZ, een FACT team. De begeleider en casemanager van het Fact team maken samen een signaleringsplan met de cliënt. Hierin worden de samenwerkingsafspraken verwerkt.

3 https://www.’t Zuider Stee.nl/over-ons/hoe-werken-wij

https://www.zuiderstee.nl/over-ons/hoe-werken-wij


Gaat het psychisch minder goed met de cliënt dan neemt de begeleiding contact op met de casemanager om te kijken of de ambulante begeleiding vanuit het Fact team moet worden opgeschaald of dat er overleg moet plaatsvinden met de psychiater. Naast een samenwerking met een Fact team van GGZ hebben medewerkers van ‘t Zuider Stee ook contact met medewerkers van VNN of ATN en gebiedsteam medewerkers. Contactpersonen van deze verschillende instanties worden vermeld binnen het Resident Web (Digitaal cliëntensysteem), zodat de gegevens voor iedere medewerker toegankelijk zijn. Dit kan nodig zijn bij crisissituaties. Er zijn verschillende protocollen aanwezig waarin contact met behandelaren en familie vermeld staan in bepaalde fases. De volgende protocollen zijn aanwezig: crisisprotocol, suïcide(poging)protocol en overlijdensprotocol. Verder nog het medicatieprotocol. Deze komt verderop in het hoofdstuk aan de orde.

Informele zorg

Informele zorg is niks meer en niks minder dan familie, vrienden en de samenleving betrekken bij het dagelijkse leven van bewoners en/of cliënten. Met elkaar zorgen we ervoor dat bewoners en/of cliënten zoveel mogelijk regie houden over hun eigen leven. Zorg op maat, kleinschalig en persoonlijk. Om een en ander goed te laten lopen en de bewoner en cliënt, familie en vrijwilliger het gevoel te geven niet alleen aansluiting te hebben bij onze organisatie, maar daarvan zelfs een belangrijk en aandrijvend onderdeel te zijn, hanteren we het begrip “extended familiy”. Het gaat hier om een bewuste poging van ons om voor de bewoner/cliënt en diens familie en vrijwilligers “ergens bij te horen”, onderdeel te zijn van de groep.

Een visie op vrijwilligerswerk & “extended family”

Het is belangrijk een visie op vrijwilligerswerk te hebben. Vrijwilligersbeleid is zeker zo belangrijk als personeelsbeleid. Het moet leuk zijn om vrijwilliger te zijn. Daartoe moet de administratie/P & O, vrijwilligers net zo behandelen als andere medewerkers. Men moet de wensen, competenties en achtergronden kennen om te zorgen dat vrijwilligers op de juiste plaats komen. Het hebben van een goed vrijwilligers contract met een goede verzekering en indien gewenst de toegestane belastingvrije vergoeding zijn noodzakelijk. Maar ook een gelijke behandeling bij kerstpakketten, jaarlijkse uitjes en de beste wensen bij verjaardagen horen erbij. Geven wij onze vrijwilligers dat wat ze nodig hebben?

Vrijwilligers en varianten van vrijwillige zorg

Uit een onderzoek van het sociaal en cultureel planbureau blijkt: ondanks de ogenschijnlijk grote en gevarieerde mate van participatie in het verenigingsleven en het vrijwilligerswerk in Nederland, is er weinig informatie beschikbaar over het feitelijke gedrag van actieve burgers in deze organisaties en over hun netwerken, loopbanen en achtergronden. Het is de vraag ‘wat mensen beweegt om voor elkaar te zorgen zonder dat ze daartoe wettelijk of contractueel verplicht zijn en zonder dat een economische noodzaak ze daartoe dwingt. Het is buitengewoon belangrijk per individuele vrijwilliger te weten wat hem beweegt. Om vrijwilligers goed en uitnodigend in te kunnen zetten dient de organisatie per persoon de ter zake doende achtergrond te weten. Misschien mogen we ook zeggen dat er is geen tekort aan vrijwilligers is, maar eerder een tekort aan inspirerende organisaties. Is onze organisatie sprankelend en open genoeg voor vrijwilligers? Hebben we een open keuken?

Professionele aandacht en overheidsbeleid

Het grote aantal aspecten aan vrijwilligers en vrijwilligerswerk geeft al aan dat vrijwilligerswerk veel professionele aandacht vraagt. De organisatie moet zich bewust zijn van de valkuilen en de nodige maatregelen nemen. Het belangrijkste sturingselement bij het vrijwilligerswerk de Extended Family-aanpak, met als wervingselement de coöptatie. Uiterst belangrijk is ook hetgeen de overheid kan bijdragen of afbreken met haar beleid.


(h)erken wie ik ben

Wij geven samen met anderen invulling aan de zorg die door de bewoner gevraagd wordt. Dit vanuit de visie: ‘Use it or lose it’ en onze “Ja cultuur” , met een maximale eigen regie en zelfredzaamheid. Bij ‘t Zuider Stee staat de bewoner aan het roer. De wens van de bewoner is altijd ons uitgangspunt. We verdiepen ons in de achtergrond van de bewoner en wat hij of zij echt belangrijk vindt. Ook als de bewoner veel hinder van zijn of haar beperkingen heeft. We blijven cliënten serieus nemen. Dit geldt ook voor de wijze waarop wij als familie, vrijwilligers, vrienden en medewerkers met elkaar willen omgaan. De relatie tussen alle betrokkenen is gebaseerd op wederzijds respect met ook voor verscheidenheid en talenten.

Verwantenbijeenkomsten

Vanuit onze visie en missie is een van de kernwaarden de “actieve betrokkenheid van ouders/verwanten”. Over deze betrokkenheid wilden we graag vanuit onze organisatie in gesprek gaan met verwanten. Er is gekozen om per locatie een verwantenbijeenkomst te organiseren. Deze bijeenkomsten hebben in de afgelopen maanden plaats gevonden. Op 23 November bij ‘t Hem Stee, 30 Januari bij ‘t Zuider Stee, 8 Februari voor de verwanten van de ambulante bewoners en/of cliënten en op 22 Februari bij de Remise. Per bijeenkomst was er een gemiddelde opkomst van 10 verwanten (familie, bewindvoerder en/of mentor). De grootte van de opkomst is wat wij erg konden waarderen, het geeft de mate van betrokkenheid weer. Als thema was er gekozen voor “Verbondenheid”. In de bijeenkomsten kwam naar voren dat de communicatie niet altijd soepel verloopt. Er is behoefte aan kortere en duidelijke lijnen binnen de communicatie. Daarnaast is er uitleg geweest vanuit de organisatie, middels een brief, t.a.v. de keuze van Persoons Gebonden Budget (PGB) naar omzetting Zorg In Natura (ZIN). Bij verwanten en bewindvoerders zijn nog vragen gebleven. Voor beide items geldt dat er naar wordt gekeken en wij willen als organisatie hiervan leren hoe we hiermee gerichter en zorgvuldiger om kunnen gaan. “Een belangrijke taak is de bewaking van de kwaliteit van zorg en ondersteuning en het blijven zoeken naar mogelijkheden ter verbetering daarvan. Wij werken daarom continu aan een optimale kwaliteit van onze dienstverlening. Dit wordt mede gerealiseerd door een goede samenwerking en open communicatie met ouders en andere betrokkenen”.

De bijeenkomsten werden door de aanwezigen als plezierige avonden ervaren. Waar in openheid en met respect met elkaar gesproken kon worden. Verwanten gaven daarbij aan het ook fijn te vinden elkaar te ontmoeten en wat beter te leren kennen, een gevoel van meer verbondenheid.

Vanuit de organisatie is aangegeven dat er behoefte is aan betrokkenheid op het gebied van een familielid die mee zou kunnen naar een afspraak met bijvoorbeeld de psychiater of naar het ziekenhuis, maar ook meegaan met een uitje van de bewoners en/of cliënten, naar bij voorbeeld de kringloopwinkel of de wandelgroep. Vanuit de bijeenkomsten hebben zich een aantal verwanten aangemeld als vrijwilliger. Verwantenbijeenkomsten zullen meer georganiseerd gaan worden. Dit omdat hier een wederzijdse behoefte aan is.

Binnen de organisatie is een groep medewerkers (de Denktank) bezig geweest om te kijken hoe er meer vrijwilligers bij kunnen komen bij ‘t Zuider Stee. Hierbij is dan ook weer de betrokkenheid erg belangrijk. Hoe krijgen we vrijwilligers? Hoe gaan we met onze vrijwilligers om? Hoe behouden we onze vrijwilligers? Er is gekozen een pilot te gaan draaien met een vrijwilligerscoördinator. Deze coördinator zal een regierol krijgen t.a.v. vrijwilligers en op welke wijze diegenen ingezet kunnen worden, en in overleg met de vrijwilliger hoe vaak en waar. Kunnen wij de kwaliteiten van een vrijwilliger zo inzetten dat diegene de bewoner of bewoners en/of cliënten kan helpen meer in hun kracht te komen. De pilot zal halverwege 2018 gestart worden.


Vrijwilligersactiviteiten

Naast verschillende typen vrijwilligers zijn er natuurlijk ook verschillende soorten activiteiten te onderscheiden. Bij ’t Zuider Stee kunnen wij vrijwilligers ondersteuning bieden binnen drie verschillende settingen:

Individuele ondersteuning van een bewoner/cliënt, regelmatig koffie/thee drinken met een bewoner/cliënt, samen koken, samen leuke dingen doen, met iemand wandelen/fietsen, etc.

Groepsgerichte ondersteuning, bijvoorbeeld een helpende hand bieden bij het koken op de groep, meehelpen of organiseren van activiteiten op de groep, meegaan met uitstapjes, helpen op de dagbesteding, etc.

Facilitaire ondersteuning, bijvoorbeeld bewoners en/of cliënten vervoeren, verzorgen van de dieren van de dagbesteding, helpen met werven, inwerken en begeleiden van vrijwilligers, verantwoordelijk zijn voor de nieuwsbrief.

Begeleiden vrijwilligers

Het begeleiden van vrijwilligers bestaat uit het adviseren, stimuleren en ondersteunen bij de uitvoering van hun werkzaamheden. Wie dat doet, is afhankelijk van het soort ondersteuning dat de vrijwilliger biedt en of het gaat om algemene ondersteuning of acute ondersteuning.

Individuele ondersteuning Groepsgerichte ondersteuning

Facilitaire ondersteuning

Persoonlijk begeleider over specifieke zaken die met de cliënt te maken hebben (informatie en signalen) en de werkrelatie.

Vast aanspreekpunt in het team over relevante informatie, signalen en hoe het verloopt.

Vast aanspreekpunt, afhankelijk van de werkplek, over relevante informatie, signalen en hoe het verloopt.

Overige begeleiders voor directe ondersteuning tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden.

Overige begeleiders op de groep voor directe ondersteuning tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden.

Een vervangend aanspreekpunt (of meerdere aanspreekpunten), afhankelijk van de werkplek, voor directe ondersteuning tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden.

De locatieleider houdt contact met het team om na te gaan of de inzet en het samenwerken met vrijwilligers naar wens verloopt en wat mogelijk beter kan. Hier is bijvoorbeeld aandacht voor in de teamvergaderingen. Wanneer de samenwerking tussen een vrijwilliger en een teamlid of meerdere teamleden niet goed verloopt of wanneer er onverhoopt sprake is van een conflict, probeert de locatieleider met de betrokkenen tot een oplossing te komen. Hij/zij houdt hierover contact met de aandachtsfunctionaris informele zorg.


Borging van veiligheid in zorg en ondersteuning. Binnen het digitale cliëntensysteem (Resident Web) is er de mogelijkheid om per cliënt een risicosignalering af te nemen. Bij iedere cliënt wordt dit dan ook regelmatig gedaan. Wanneer er een verhoogd risico als score daaruit naar voren komt, wordt er een (observatie)doel bij gemaakt. Dit in overleg met de bewoner en daar waar nodig wordt dit met de mentor besproken. Bij cliënten die bekend zijn met epilepsie wordt er gebruik gemaakt van hulpmiddelen, zoals een alarmeringspolsbandje, een detectiemat en een sos talisman. Een aanval is niet altijd te voorkomen maar er kan sneller op gereageerd en naar gehandeld worden. Bij een verhoogd risico op vallen wordt in overleg met de cliënt de keuze gemaakt om bijvoorbeeld een rollator aan te schaffen. Een gezondheidsrisico kan ook betrekking hebben op het gebit. Door een slecht gebit kan de cliënt veel klachten ervaren en moeite hebben met eten. Wanneer dit een verhoogd risico is wordt in het doel de daarbij behorende acties vermeld. Van ondersteuning bij het tanden poetsen, tot afspraken met de tandarts en overleg met de bewindvoerder t.a.v. bijkomende kosten i.v.m. het eigen risico.

Afgelopen jaar hebben alle medewerkers deelgenomen aan de medicatietraining. Per woon- of werklocatie is er een aandacht functionaris medicatie. Iedere 6 à 8 weken heeft er een overleg plaatsgevonden met alle aandacht functionarissen, betreffende medicatie incidenten.

In dit overleg werden meerdere soorten incidenten (FOBO; Fout, Ongeluk of Bijna Ongeluk) besproken.

FOBO incidentmeldingen 2017 In 2017 heeft er 1 x 3 maand een FOBO vergadering plaatsgevonden. Hierin werden de incidenten besproken en welke acties hierop nodig waren. Onder iedere locatie wordt in onderstaande tabel een uiteenzetting gedaan van de plaatsgevonden acties.

Woonlocatie ’t Hem Stee

Soort incident jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec totaal

Agressie 0 1 5 1 0 3 2 0 4 2 4 0 22

Alcoholgebruik 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 2

Automutilatie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1

Epileptische toeval met ziekenhuis

0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

Gedrag 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 2

Medicatie 0 5 12 6 2 2 5 7 7 8 5 11 70

Suïcidepoging 0 1 0 0 0 0 1 0 2 0 0 0 4

Acties

Agressie situaties t/m september behoren toe aan 1 bewoonster (LVG, hechtingsproblematiek) waarbij het vermoeden aanwezig is van een beginnende persoonlijkheidsstoornis. Een gedragswetenschapper is ingeschakeld om een SEO (Sociaal Emotioneel onderzoek) af te nemen, welke nodig was voor een behandeling bij Reik. Mevr is in september opgenomen voor een behandeling.

Alcoholgebruik heeft plaatsgevonden bij een bewoner die bekend was vanuit het verleden met alcoholmisbruik en deze heeft in oktober een korte terugval gehad. Daarbij is het contact met VNN verhoogd in het aantal bezoekmoment.


Automutilatie heeft 1x plaats gevonden bij bewoonster. Hierbij is contact opgenomen met behandelaar van GGZ.

Medicatie in maart 4x bij bewoner in het weekend dat hij bij familie was. Hierover zijn afspraken gemaakt met familie zodat zij dhr helpen herinneren dat hij zijn medicatie moet innemen. 5x in maart bij bewoonster, wat plaatsvond in de week voordat zij haar depot kreeg. Actie hierop was dat mevrouw de week voor haar depot de medicatie onder toezicht inneemt. Dit in overleg met mevrouw.

Na opnieuw toename medicatie meldingen in augustus, september en oktober zijn naar alle medewerkers opnieuw de richtlijnen vanuit medicatieprotocol gemaild. De zorgmanager heeft iedere medicatiemelding gecheckt op zorgvuldigheid t.a.v. in te vullen stappen.

Woonlocatie de Remise


Agressie 0 0 0 6 2 2 11 2 2 0 1 0 27

Alcoholgebruik 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 1 1 5

Brand gevaar 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1

Gedrag 0 0 1 0 0 3 2 0 0 2 0 0 8

Drugs 0 1 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 4

Medicatie 1 3 1 7 1 4 14 2 2 5 8 10 58

Roken in huis 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 2

Suïcidepoging 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 3

Tegen afspraak vertrekken.

1 0 0 1 0 0 1 3 1 2 1 0 10

Acties

Agressie (5x) was bij een bewoner in combinatie met middelengebruik (4x) of alcohol. De bewoner is naar een andere woonplek verhuisd waarbij behandeling aanwezig was. Bij deze bewoner was er 1x sprake van roken in huis. Agressie (8x)van een bewoonster, zij is vanuit een crisis thuissituatie binnen de locatie opgevangen en daarna bij ons komen wonen. Door haar te begrenzen en haar op haar gedrag aan te spreken is (verbale) agressie verminderd. Nu nog ongeveer 1x per maand een korte verbale uitbarsting. Agressie 5x bij bewoner in 1,5 week in juli i.v.m. boosheid en frustraties richting curator. Bewoner is op zijn gedrag aangesproken door leidinggevende.

Gedrag; wanneer zij de grens van waarden en normen en respect overschrijden. Zij zijn op dit gedrag aangesproken (leermoment).

Bij suïcidepogingen is hierop contact gezocht met de behandelaar (afspraak vanuit signaleringsplan) om zorg vanuit GGZ ambulant op te schalen en de psychiater is ingeschakeld om te beoordelen en/of medicatie aan te passen.

Tegen afspraak verlaten van de afdeling; bewoners en/of cliënten zijn bekend met de huisregel dat ze zich moeten aan- en afmelden i.v.m. veiligheid. Wij moeten weten wie aanwezig zijn bij calamiteiten. Bewoners en/of cliënten zijn hierop aangesproken en hebben uitleg gehad over de noodzaak van aan- en afmelden.

Medicatie die door bewoners en/of cliënten zelf vergeten waren tot inname. Voortvloeiende actie hieruit was dat de bewoners en/of cliënten de medicatie onder toezicht moesten gaan innemen.

Medicatie die vergeten is te geven door een medewerker. Voortvloeiende actie hieruit is, deelname aan medicatie training, overleg met arts of psychiater of medicatie meer op zelfde tijdstippen gegeven kunnen worden i.p.v. bijna ieder uur.


Er is in 2018 een medicatietrolley aangeschaft, waarin zowel de medicatiedoosjes, baxters en medicatiemap aanwezig zijn. Niet in een kast. Een nadeel van het werken met een medicatietrolley, kan zijn dat het een instellingsgevoel kan geven aan medewerkers en bewoners en/of cliënten. Twee medewerkers zijn gevraagd het voortouw hierin te nemen en te streven naar het behouden van de eigen regie van bewoners en/of cliënten. Het is bijvoorbeeld niet de bedoeling om bij iedere bewoner langs te gaan met de trolley, dit om de eigen regie van de bewoner zoveel mogelijk te behouden. Tevens zal er een vaste medewerker verantwoordelijk worden voor het verstrekken van de medicatie en draagt diegene een geel jasje, zodat bewoners en/of cliënten weten waar diegene mee bezig is en niet gestoord kan worden. Medewerkers hebben als team eigen doelen in het Resident Web en taken staan, zoals het verstrekken en aftekenen van medicatie. Op deze wijze wordt inmiddels al gewerkt en dit wordt als positief ervaren.

Woonlocatie ’t Zuider Stee


Agressie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 4

Alcoholgebruik 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1

Brandalarm 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 2

Gedrag 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1

Medicatie 0 1 1 0 0 0 6 1 2 3 2 4 20

Onveilige situatie

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 2

Roken in huis 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1

Acties

Medicatie incident maart; hierop is afgesproken dat de bewoner de medicatie onder toezicht gaat innemen.

Medicatie incidenten in maand juli; 1x medicatie later gekregen omdat de bewoner al weg was gegaan naar dansles, 3 x bij eenzelfde bewoner waarbij 1x laten vallen van een tablet, 2 x 1 tablet vergeten want 3de aftekenlijst was niet opgemerkt. Hierop is contact geweest met huisarts(enpost) voor advies, 1x verkeerde medicatie bij bewoner hierover is overleg geweest met bereikbaarheidsdienst en huisarts(enpost), 1x gevonden medicatie op de bank in de woonkamer.

Bij alcohol incident is er besloten een observatie doel aan te maken om meer (in)zicht te krijgen of er voor het alcohol incident een toename van stress bij de bewoner is geweest.

Bij agressie incidenten is er contact opgenomen met psychiater om aan te geven dat sinds de medicatie afbouw, de kans op agressie (verbaal) toegenomen is. Psychiater heeft hierop de medicatie iets opgehoogd, maar niet geheel naar oude dossering.

2x brandalarm i.v.m. rookontwikkeling tijdens koken. Gedrag en roken behoren bij dezelfde bewoner en dhr. is hierop aangesproken, maar dhr. is bekend met beginnende dementie.


Werklocatie WOM (Werken Op Maat)

Soort incident

jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec totaal

Agressie 0 0 1 2 0 1 0 0 2 0 1 0 7

Epileptische aanval

0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

Medicatie 0 0 1 1 0 1 0 0 0 0 2 2 7

Pieper 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1

Vallen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1

Acties

Na toename van medicatiemeldingen in de maanden november en december is er afgesproken dat er per dag een vaste begeleider alle medicatie aan alle aanwezige bewoners en/of cliënten verstrekt.

Agressie meldingen zijn van dezelfde persoon die woonde bij de locatie ’t Hem Stee. De bewoonster is een behandeltraject ingegaan.

Algemene acties

In oktober/november heeft de jaarlijkse theoretische medicatie training plaatsgevonden. De praktijkopdracht zal in april en mei 2018 plaatsvinden, nadat 3e groep van medewerkers de theoretische training heeft afgerond.

Medicatieprotocol is gecheckt door docent van medicatietraining, wettelijke regels stonden goed vermeld. Protocol is nog wel aangepast, o.a. vanuit welke opleiding op MBO niveau mag er in welke fase medicatie verstrekt worden onder begeleiding.

Er wordt contact opgenomen met psychiaters en huisartsen of bepaalde medicatie meer op eenzelfde tijdstip gegeven kunnen worden.


Betrokken en vakbekwame medewerkers

In 2017 heeft er bij de locatie de Remise een medewerkers tevredenheidsonderzoek plaatsgevonden. Bij de overige locaties had dit in de afgelopen jaren reeds plaats gevonden.

Verslag Medewerker Tevredenheidsonderzoek Locatie de Remise

Op moment van afname onderzoek waren er 12 medewerkers. Hiervan hebben 11 medewerkers de vragenlijsten ingevuld.

Bij “tevredenheid over de inhoud van het werk” , zoals nieuwe dingen leren, voldoende uitdaging, betrokkenheid, benutten capaciteiten, waarde voor de organisatie, plezier in het werk en voldoende afwisseling in het werk. Hierop werd geantwoord: “100% geheel of grotendeels mee eens”. Op een vraag t.a.v. “Voldoende verantwoordelijkheden” werd met 64 % geheel mee eens geantwoord.

“Werkbelasting”

Geestelijk inspannend: 9% is het hier mee oneens, rest ( 90%) in meer of mindere mate mee eens.

Emotioneel belastend: 45% mee oneens, 55 % mee eens.

Lichamelijk inspannend: 36% mee eens, 45% grotendeels mee eens, 18% geheel mee oneens.

Piekbelasting: 72% geheel of gedeelte mee eens, 9% grotendeels mee oneens,9% n.v.t.

Voldoende tijd voor afronden werk: 27% grotendeels mee eens ,55% grotendeels mee oneens, 18% grotendeels mee eens.

Balans goed privé en werk: 100% geheel of grotendeels mee eens.

Invloed werkplanning: 9% mee eens, 64% grotendeels mee eens, 27% grotendeels oneens.

Wijzigingen in werkplanning goed opvangen: 100% geheel of grotendeels mee eens.

Werkbelasting en werkdruk zijn besproken tijdens teamvergadering en er is gezamenlijk naar gekeken of het minder of anders kan. Zo is afgesproken om als team gezamenlijke doelen te maken en deze in het digitaal systeem te zetten. Daar waar het nodig is, op piek momenten, wordt gekeken door locatieleiding of er een extra medewerker voor een aantal uren kan en moet worden ingezet. Daarnaast wordt het emotioneel belastend meegenomen in individuele (voortgangs)gesprekken. Medewerkers worden gestimuleerd om mee te denken, voorstellen te doen. Voorstellen worden via teamvergadering verder uitgezet in de praktijk.

“Samenwerking”

Hierbij was een score van 90-100%. Elkaar goed kunnen vinden, korte lijnen, er voor elkaar zijn, gebruik kunnen maken van elkaars deskundigheid, elkaar opvangen in moeilijke situaties, maar elkaar ook kunnen aanspreken, feedback geven om op die wijze met elkaar verder te kunnen groeien in professioneel handelen en deskundigheid.

“Sociale Veiligheid”

Bij last van seksuele intimidatie is 9% het grotendeels mee oneens. Het komt niet duidelijk naar voren of de seksuele intimidatie vanuit collega’s komt of vanuit bewoners en/of cliënten. Het “Onveilig gevoel met cliënten” 27% grotendeels mee eens, 9% geheel mee eens. Het meemaken verbale agressie scoort: 63% grotendeels of geheel mee eens. Agressie (Verbaal en non-verbaal) komt terug in het overzicht van Fobo meldingen. Hierbij staan de daaruit voortvloeiende acties vermeld.


“Management van de organisatie”

Toegankelijkheid van Management, voldoende daadkracht, vertrouwen in besluiten, deskundigheid, verantwoordelijkheden en bevoegdheden scoren allen 80% of hoger. Vanuit een exitgesprek van een vertrekkende medewerker kwam naar voren dat er meer behoefte is aan heldere communicatie en transparantie. Met daarbij vermeld dat management besluiten niet altijd voldoende worden teruggekoppeld aan medewerkers, wanneer een besluit wordt terug gedraaid of veranderd. Voor het management is dit een herkenbaar punt en zij wil hierin komen tot een verbeterslag. Besluiten vanuit management worden opgenomen in een memo en via mail kenbaar gemaakt, welke binnen teamvergaderingen worden besproken en in acties uitgezet.

“Direct leidinggevende”

Vertrouwen in deskundigheid van leidinggevende heeft een score van 64%. Alle overige items hebben een score van 90 0f 100%. Items die hieronder vallen zijn; Respectvolle behandeling, inspireren en motiveren, is duidelijk over wat er verwacht wordt, waardering, vertrouwen in beslissingen, actie door leidinggevende als het nodig is en kan leidinggevende bereiken als dat nodig is, ondersteuning van leidinggevende, begrip van l.g. bij privé problemen, leidinggevende neemt signalen team serieus en leidinggevende houdt mij op de hoogte omtrent zaken die van belang zijn voor mijn werk.

“Cultuur”

Medewerkers geven aan trots te zijn om voor ‘t Zuider Stee te werken en ervaren de omgangssfeer als prettig. Een score die lager ligt is de transparantie. Dit punt kwam al naar voren bij het kopje management. Het management heeft de taak voor de komende jaren om zich verder kwaliteitsbewust te ontwikkelen. Het maken en aanleveren, met daarin meenemend de medewerkers, van jaarplan, opleidingsplan, stagebeleidsplan en het kwaliteitsrapport, daarbij gebruik gaan maken van cliëntenraad, ondernemingsraad en de raad van commissarissen. Het item of er voldoende aangeboden wordt van sociale activiteiten voor medewerkers heeft een score van 64% grotendeels oneens. In 2018 wil het management met medewerkers een personeelsvereniging oprichten. Informatie beschikbaar stellen door organisatie heeft een score van 82% grotendeels of geheel mee eens, is in 2017 gestart met een memo vanuit het management met daarin de besluiten. Welke terugkomen op de teamvergadering. Verder is het noodzakelijk om in 2018 alle documenten en bestanden op de server na te kijken, te optimaliseren en is ervoor gekozen om een nieuwe mappenstructuur te organiseren.

“Arbeidsvoorwaarden”

Items die 90% of hoger scoren zijn; voldoende mogelijkheden tot bijscholing of opleiding, kan mij persoonlijk ontwikkelen binnen organisatie, tevreden over werkplek en tevreden over faciliteiten. Ten aanzien van tevreden over de manier waarop het beoordelingsgesprek plaatsvond: 82% geheel of grotendeels eens. In 2017 is er gestart met een nieuw HR systeem en een tijdslijn medewerkers(bijlage 2). Hierin staan alle formulieren die nodig zijn voor tussentijdse voortgangsgesprekken en een beoordelingsgesprek. Verder zijn er de formulieren van POP (Persoonlijk Ontwikkeling Plan) en een 360 graden feedback toegevoegd. Om meer inzicht te krijgen in het functioneren van de medewerker en diens behoefte aan persoonlijke ontwikkeling in professionaliteit. Voor de locatieleiding is er een workflow overzicht gemaakt waarin alle documenten staan en een waarin een planning van (voortgangs)gesprekken weggezet kan worden. In 2018 zijn er meer dan 50 medewerkers. Vanuit management is ervoor gekozen om een ondernemingsraad te gaan oprichten.


De scores bij Secundaire arbeidsvoorwaarden zijn goed ( 73% grotendeels of geheel mee eens) en tevreden over salaris (36% grotendeels mee eens, 36% grotendeels oneens, 27% geheel oneens) zullen hierin een onderdeel van zijn, evenals de score “Lichamelijke klachten n.a.v. mijn werk: 64% grotendeels of geheel mee oneens”.

Samenvatting

In december 2017 heeft er een medewerkers tevredenheidsonderzoek plaats gevonden bij locatie De Remise. In dit onderzoek zijn verschillende items door de medewerkers gescoord. Vanuit het onderzoek vloeiende een aantal acties voort die in 2018 uitgezet worden:

Het onderzoek binnen het team bespreken. Medewerkers hebben anoniem de vragenlijst ingevuld, maar de items kunnen in algemene zin besproken worden en met acties uitgezet.

Werkdruk en werkbelasting bespreken in teamvergadering en medewerkers uitnodigen om mee te denken en voorstellen te doen. Werkdruk en werkbelasting komt als vast agendapunt aan de orde tijdens individuele voortgangs- en beoordelingsgesprekken.

Sociale veiligheid bespreken in teamvergadering, maar ook in teamvergaderingen van overige locaties. Sociale veiligheid wordt meegenomen in de klinische lessen die in 2018 zullen plaatsvinden. Sociale veiligheid is verweven door de verschillende onderwerpen (psychische problematiek, verslavingsproblematiek, autisme) heen.

Bij sociaal onveilige situaties, zoals (verbale) agressie wordt een incidentmelding gedaan en er wordt per situatie gekeken naar wat hierin verandert kan worden, om zo het aantal meldingen te minimaliseren.

Er is een vertrouwenspersoon binnen de organisatie aanwezig. Management van organisatie terug laten komen in voortgangsgesprekken en binnen teams bespreken. Nu komt de informatie soms na langere periode vanuit medewerker of team bij management terecht. Vanuit management medewerkers meer stimuleren om feedback te geven. Hierbij zal het management aandacht moeten hebben voor eigen houding en attitude, een open en uitnodigde houding. Vanuit de visie en missie van “Eigen regie” streven om medewerkers en teams te laten groeien in hun zelfstandigheid, deskundigheid en professionaliteit. Zo is er in 2017 al een denktank groep geweest t.a.v. de informele zorg met daarin het advies om een vrijwilligers coördinator te gaan werven.

Deskundigheid medewerkers, inclusief leidinggevende verder ontplooien is terug te vinden in het opleidingsplan 2018.

Naast het opleidingsplan wordt er gekeken naar tussentijdse bijscholing van medewerkers als dit door hen wordt aangegeven, zoals extra scholing Resident Web.

Verder is het noodzakelijk om in 2018 alle documenten en bestanden op de server na te kijken, te optimaliseren en is ervoor gekozen om een nieuwe mappenstructuur te organiseren.

Oprichten van ondernemingsraad. Werken met tijdslijn medewerkers, inclusief de daarbij behorende documenten. POP (Persoonlijk Ontwikkel Plan) en 360 graden feed back formulier actief inzetten. Locatieleiding maakt daarbij gebruik van de workflow.

Naast het tevredenheidsonderzoek zijn in 2017 verschillende ondersteunende systemen aangeschaft of vernieuwd. Resident Web (digitaal cliëntensysteem), Unit 4 ERP systeem, voor de zorgadministratie het Care2Declare systeem. Welke gekoppeld is aan het Resident Web. Alle systemen zijn ter ondersteuning van het zorgproces van aanmelding tot afsluiting. Medewerkers zijn geschoold in de verschillende systemen en werken hier nu mee. Echter creëert het werken met nieuwe systemen in eerste instantie meer werkdruk, omdat de systemen nog onvoldoende eigen zijn. Per team is er een aandachtfunctionaris Resident Web.


Waar mogelijk beantwoorden zij de vragen van collega’s of geven de vraag door aan de twee beheerders. Zij kunnen indien gewenst de helpdesk raadplegen. In de teamvergaderingen komt het systeem aan de orde en wordt besproken waar medewerkers behoefte aan hebben. Daar waar nodig wordt er gekeken of er een interne bijscholing gedaan moet worden. Zo zal er in 2018 een interne scholing door een beheerder gegeven worden aan alle nieuwe medewerkers. Nieuwe medewerkers worden via een inwerkschema, die in 2017 gemaakt is door een aantal medewerkers, ingewerkt en begeleid in hun nieuwe werkplek, organisatie, systemen en samenwerkingspartners. Het inwerkschema is aangepast door een aantal nieuwe medewerkers die in mei 2017 werkzaam waren bij de nieuw geopende locatie De Remise.

Er is gestart met het systeem Unit4. Hierin kunnen digitaal de tussentijdse- en het beoordelingsgesprek van medewerkers worden vast gelegd. Het tussentijdse gesprek wordt het voortgangsgesprek genoemd en vindt 1x per 3 àa 4 maanden met een medewerker plaats. Hierin komen verschillende onderwerpen aan de orde, zoals werkdruk, competenties en ontwikkeling. De verschillende soorten gesprekken zijn weg gezet in de tijdslijn medewerkers. Er is gekozen om hierbij gebruik te gaan maken van een 360 graden feedback formulier en een POP (Persoonlijk Ontwikkel Plan). Tevens is er meer transparantie gegeven naar medewerkers toe betreffende alle ontwikkelingen op zorg en financieel gebied, zowel landelijk, regionaal als plaatselijk. Tussentijdse audit Prezo, verdere ontwikkeling Resident Web, van PGB naar ZIN, nieuwe vorm indicaties (Beschermd Wonen pakket 2018) vanuit gemeenten, opzetten OR en Cliëntenraad, zijn onderwerpen die vanuit MT middels memo’s, teamvergaderingen en gesprekken zijn uitgedragen en besproken met medewerkers.

Locatie de Remise


In 2017 is er bij medewerkers onderzocht waar behoefte aan scholing is en aan welk soort scholing. Dit middels teamvergaderingen en individuele (voortgangs)gesprekken. Wensen en behoeften zijn meegenomen in het opleidingsplan 2018. Tijdens teamvergaderingen is er meer gesproken over de competenties behorende bij de functies en heeft op een locatie een teammiddag plaatsgevonden betreffende dit onderwerp en wat persoonlijk begeleiderschap inhoudt. Door locatieleiders en zorgmanager is op individueel niveau met medewerker gekeken naar de situatie van een bewoner, bijvoorbeeld hoe door te vragen bij suïcidaal gedrag en signaleringsplan. Er zijn protocollen gemaakt voor crisis en suïcidaal gedrag. Daarnaast worden medewerkers op de hoogte gehouden middels interne memo’s en teamvergaderingen in het geval van onderwerpen die in het personeelshandboek worden gewijzigd of worden toegevoegd. Er is een stagebeleidsplan aanwezig en een stagecoördinator. Voor 2018 willen wij ons hierin verdiepen door stagiaires op te nemen in Resident Web en werkbegeleiders meer ondersteuning vanuit coördinator en in dien gewenst scholing aan te bieden. Om te werken vanuit de PDCA cyclus is er een overlegstructuur vastgelegd door het management.

Binnen ’t Zuider Stee is er nu een klachtenfunctionaris, klachtenprocedure en een klachtenfolder. Medewerkers zijn hiervan op de hoogte gesteld, middels teamvergadering en interne memo’s. Bewoners en/of cliënten worden over verschillende ontwikkelingen en activiteiten op de hoogte gehouden via de bewoners en/of cliëntenvergadering en vanaf 2018 via de cliëntenraad. Medewerkers signaleren wanneer een bewoner/cliënt een klacht zou kunnen hebben en bespreken en ondersteunen de bewoner hoe hiermee om te gaan en hoe te handelen.


In december 2017 heeft er binnen ieder team per locatie een bespreking plaatsgevonden waarin, een terugblik 2017, aan de orde kwam. Hierin kwam naar voren dat medewerkers vinden dat ze voldoende capaciteiten bezitten om een goede kwaliteit van zorg te kunnen bieden. Echter, er is vaak te weinig tijd. Dit punt kwam ook naar voren in het medewerkers tevredenheids-onderzoek wat op locatie De Remise had plaatsgevonden. Medewerkers benoemden dat als je kwaliteit wilt meten je dat moet doen aan de hand van vooraf gestelde criteria. Daar kwamen we niet snel uit omdat die criteria voor iedereen anders zijn. Hier wordt dan gesproken over de kwaliteitscriteria die ieder als persoon noodzakelijk vinden, want daarnaast zijn er wel de kwaliteitscriteria die voortkomen uit het gouden Prezo keurmerk en vanuit de kwaliteitskader gehandicaptenzorg. In principe, vinden medewerkers, dat ze voldoende toegerust zijn voor hun taken, om te kunnen leren en zich verder te ontwikkelen. In basis voldoende intervisie zou de kwaliteit verhogen doordat je meer feedback geeft en krijgt. Er zijn een aantal items naar voren gekomen waarin de medewerkers graag komend jaar scholing, in de vorm van klinische lessen, willen om zich te verdiepen ter bevordering van deskundigheid. Binnen de teams vinden de medewerkers dat ze elkaars kwaliteiten benutten. Doen waar iemand goed in is, elkaar om advies vragen en geven, feedback geven, maar als het nodig is ook buiten hun eigen locatie kijken of er een medewerker binnen de organisatie is die hierin een bijdrage kan leveren. Overstijgende teamontwikkelingen. Medewerkers willen in het komende jaar verder werken aan verschillende items, zoals incidenten verminderen, medicatieprotocol verfijnen, werken met Resident Web. Dit steeds vanuit “Zorgproces rondom individuele cliënt” De aandachtspunten hiervoor komen terug in het jaarplan en het opleidingsplan 2018. Het management onderzoekt of er in 2018 gekeken moet worden naar een balans tussen weten regelgeving, m.b.t. scholing en verminderen werkdruk.

De rol van de medewerker4

Zoveel mogelijk individueel werken met een heterogene groep, vraagt veel competenties en kennis. Van onze begeleiders wordt verwacht dat ze kunnen omgaan met heel verschillende hulpvragen, met mensen met heel verschillende niveaus van functioneren. Soms ben je activiteitenbegeleider, soms groepswerker, dan weer ambulant werker, trainer of coach. Dit vraagt veel communicatieve vaardigheden, creativiteit en samenwerking. Het kweken van een diepgaande gezamenlijke mentaliteit en bijpassende werkhouding gaat niet van vandaag op morgen. Het vraagt om specifieke implementatietechnieken, die min of meer onafhankelijk zijn van het denkniveau van medewerkers met hun specifieke deskundigheden en cliënten met hun sociale netwerken. Daarbij vraagt het ook een bepaalde mentaliteit van medewerkers: anti bureaucratisch en op vernieuwing en experimenten gericht. Medewerkers in de zorg proberen uit efficiencyoverwegingen en uit verkeerd geïnterpreteerde medemenselijkheids-overwegingen zoveel mogelijk voor de cliënten te doen, voor hen te zorgen. Er wordt niet zozeer gekeken naar wat mensen nog wél kunnen, desnoods door het iets anders aan te pakken of met hulpmiddelen te werken, maar de nadruk wordt gelegd op wat mensen níét kunnen. Medewerkers proberen daarbij de patiënt alles uit handen te nemen. Een bijeffect is dat men zo zelf patiënten creëert. Als de extrinsieke motivatie meer informerend, waarderend of enthousiasmerend is, bijvoorbeeld door feedback te geven over wat iemand wél kan, kan een beloning wel degelijk een positief effect hebben. Mensen met initiatief pakken zaken overigens intrinsiek al vaak op, voordat externe krachten hen sturen. Zij acteren dus al voordat ze in feite extrinsiek gemotiveerd worden.

4 https://www.’t Zuider Stee.nl/missie-visie/de-rol-van-de-medewerker

https://www.zuiderstee.nl/missie-visie/de-rol-van-de-medewerker


Daarbij blijkt dat problemen die ze zelf ontdekt hebben eerder op creatieve wijze worden opgelost dan problemen die hen aangereikt worden. Zo blijkt geregeld dat medewerkers passief worden als hun senior-managers zichzelf, vaak met enige trots, beschouwen als probleemoplossers die besluitvaardig actie ondernemen. Werknemers op lager niveau raken er daardoor aan gewend dat hen verteld wordt wat ze moeten doen en worden zelf steeds minder gemotiveerd. Er dient, net als bij cliënten, ruimte te zijn om activiteiten zelf te initiëren en aan te pakken. Alleen op deze manier kun je vermijden dat werknemers passief worden en dat hun creatieve prestaties achteruitgaan. Als het individu zich aangemoedigd voelt en alert en vrij is om van zijn volledige scala aan capaciteiten gebruik te maken, zal een serendipisme eerder boven komen drijven.

5 ‘t Zuider Stee is een christelijke organisatie. Er is een pastoraal team van medewerkers aanwezig. Zij verzorgen de bijeenkomsten “het Groot Nieuws”, welke 1x per 2 weken plaatsvinden. Dit vanuit het pastoraal beleidsplan. Bewoners en/of cliënten die behoefte hebben om hun geloof uit te dragen worden uitgenodigd voor deze bijeenkomsten. Daarnaast worden kerkdiensten bezocht bij verschillende kerken in de gemeente Drachten. Voor een enkele bewoner is een persoonlijk doel gemaakt, maar bij iedere bewoner is het leefgebied “religie en levensbeschouwing” besproken en verwerkt in diens eigen leefplan.

Christelijke identiteit6

Onze organisatie heeft een christelijke identiteit. Omdat bewoners en/of cliënten de drempel naar een reguliere kerkviering soms erg hoog vinden, organiseren we eens in de twee weken een zogenaamde Groot Nieuws bijeenkomst op onze eigen locaties. Aan de hand van actuele thema's wordt tijdens deze bijeenkomsten gezongen en uit de bijbel gelezen. Ook delen we lief en leed met elkaar. We willen voor elkaar zorgen en elkaar dienen met onze gaven en talenten. Groot Nieuws is laagdrempelig met veel persoonlijke aandacht, we bemoedigen elkaar en leren van elkaar. Daarnaast is er ook ruimte voor individuele vragen en gebed. Alle bewoners en cliënten die willen groeien in hun geloof zijn van harte welkom om met ons mee te doen. Af en toe maken we gezellig met zijn allen een uitstapje. Dan gaan we bijvoorbeeld naar een concert of een bijzondere kerkdienst.

5 https://www.pdcacyclus.nl/verbetermethoden/plan-do-check-act/ 6 https://www.’t Zuider Stee.nl/over-ons/Christelijke%20identiteit

https://www.pdcacyclus.nl/verbetermethoden/plan-do-check-act/

https://www.zuiderstee.nl/over-ons/Christelijke%20identiteit


Binnen 't Zuider Stee organiseren we altijd een gezamenlijke kerstviering waarbij vrienden en familie van onze bewoners en cliënten van harte welkom zijn. Met Pasen wordt er uitgebreid aandacht besteed aan het paasfeest.

Opleidingsplan 2018

Vanuit een inventarisatie onder medewerkers, in het najaar van 2017, en vanuit voortgangsgesprekken met medewerkers zijn er verschillende items naar voren gekomen. Waarin medewerkers zich verder willen ontwikkelen, verdiepen of hun deskundigheid willen bevorderen. Onderwerpen die hierin naar voren kwamen zijn: meer deskundigheid op het gebied van psychische problematiek bij bewoners en/of cliënten, verslavingsproblematiek, hoe om te gaan met suïcidaal gedag of gedachten, autisme, motvierende gespreksvoering en epilepsie. Voor deze verschillende onderwerpen zijn in 2018 klinische lessen georganiseerd en dezen vinden 1x per 3 weken plaats. Naast de klinische lessen vinden de jaarlijkse “verplichte trainingen” plaats zoals de BHV en medicatietraining. Vanuit een individueel gesprek met een medewerker kwam naar voren dat zij graag een persoonlijke leerontwikkeling wilde starten. Met die medewerker is gekeken naar een passende training, cursus of opleiding die aansluit bij de persoonlijke professionele ontwikkeling van de medewerker. In het opleidingsplan is tevens een basistraining voor bewoners en/of cliënten die zitting gaan nemen in de cliëntenraad, opgenomen en een basistraining voor medewerkers die gaan deelnemen aan de ondernemingsraad. Naast de persoonlijke medewerker, het team en de verschillende afdelingen is er ook gekeken naar de verschillende typen bewoners en/of cliënten. Bewoners en/of cliënten met een licht verstandelijke beperking en/of psychische problemen, bewoners en/of cliënten met daarbij lichamelijke problematiek, maar ook naar bewoners en/of cliënten van verschillende leeftijden, van 18 jaar tot en met 74 jaar, wonen binnen de verschillende locaties van ‘t Zuider Stee. Om meer aan te kunnen sluiten bij de persoonlijke (leer)doelen van verschillende bewoners en/of cliënten, die toe willen werken naar zelfstandig wonen met eventueel ambulante begeleiding, is er een 3 fasetraining met puntensysteem ontwikkelt. Dit was in eerste instantie voor de doelgroep jongeren bedoeld, maar deze training kan in bredere zin ingezet worden.


CONCLUSIES

Visie & Missie ontwikkeling 2018

Directie aan het woord Deze kernwaarden worden gedistilleerd uit reeds besproken geluk theorieën en ervaringen in de praktijk:

Nadruk op eigen regie en op de dingen die (nog) wel kunnen, voor zowel cliënt als medewerker. Nadruk op de leuke dingen in het leven: met een positieve grondhouding (ja-cultuur), omgeving en sfeer.

Nadruk op zelfredzaamheid en gebruik van eigen capaciteiten. Op die manier preventief werken (use it or lose it) en het scheppen van de mogelijkheden daartoe.

Nadruk op een speciale manier van sociale interactie in extended familieverband (het gevoel bij een sociale gemeenschap te behoren) in levensloopbestendige complexen met gemengde bewoning: ziek en niet ziek, jong en oud, arm en rijk, allochtoon en autochtoon, homo en hetero, christelijk en niet christelijk.

Een visie ontwikkelen is iets anders dan een visie uitdragen en verkopen. Bij ontwikkeling en wijziging van visie zijn kennisvergaring bij alle stakeholders en creativiteit, intuïtieve en empathie noodzakelijk. Bij het uitdragen van enthousiasmeren zijn kennis van technische mogelijkheden (bv sociale media), onze intake en communicatiekanalen en de psychologische werking van communicatie onontbeerlijk. Daarnaast is het daadwerkelijk in de praktijk toepassen van de visie nog iets anders. Dat dit af en toe een bijna onmogelijke taak is, is zelfs de cliënten duidelijk. Creativiteit, de plaats waar een cliënt verblijft, wet en regelgeving, de betrokkenheid van de begeleiding, lef, doorzettingsvermogen en goed leiderschap, zijn hierbij onontbeerlijk.

Een manager bij ons, wordt pas succesvol als deze cultureel sturend, met een zeker charisma en sfeer makende bewogenheid de toekomst beoordeelt en met alle cultuurtrekkers, medewerkers, cliënten of vrijwilligers, een duidelijk en toepasbaar concept blijft ontwikkelen en uitdragen. Het geheel moet tot vooral praktische resultaten zien te komen, niet te ingewikkeld. De topmanager moet in het systeem van culturele sturing niet meer dirigerend en controlerend te werk gaan maar visionair enthousiasmerend, inspirerend en ruimte latend, slechts op grote lijnen coördinerend en de PDCA-Cyclus hierin volgen.

Voor de medewerkers geeft de ja-cultuur overigens logischerwijs veel minder houvast dan een stelsel van regels en hiërarchisch verdeelde verantwoordelijkheden. Het installeren van een ja-cultuur, c.q. van een open en constructieve bedrijfscultuur in het algemeen, vraagt daarnaast meer tijd om in de organisatie wortels te krijgen dan een beheers cultuur.

Toezicht, formele procedures en protocollen mogen beslist niet de boventoon voeren. In 2017 heeft de weten regelgeving de boventoon gevoerd, boven onze visie en missie. Dit was in het proces een noodzakelijkheid echter is daarbij de visie en missie in onbalans geraakt.

De tuimelaar tussen wet en regelgeving en onze missie en visie moeten in evenwicht blijven.


Zelfmanagement-ondersteuning (helpen met handjes op de rug). Maatwerk blijft een belangrijke uitdaging voor zorg, zeker in tijden van bezuiniging.

Een visie ontwikkelen is iets anders dan een visie uitdragen en verkopen en handhaven binnen onze woonvormen.

Bekendheid en acceptatie van de oneliners van onze visie en missie. Beetje ziek, beetje werken! Herhaling van visie en missie.

Zoals in het geschreven (“informele zorg op ’t Zuider Stee), zorgt het zorgmodel niet alleen, en zelfs niet primair, voor “zorg” voor haar cliënten. Het beoogt het bevorderen van “menselijk geluk” in meer algemene zin via het aanbieden van een integraal en e-mail, door de cliënten bepaald pakket van voorzieningen voor welzijn, wonen, zorg en behandeling van binnen en buiten. Daarbij wordt gekoerst op integratie van zelfzorg , mantelzorg inzet van vrijwilligers en hulp van betaalde medewerkers van binnen en buiten de zorgorganisatie. Voorbeeld hierbij is de inzet van verwantenavonden en de aanstelling van een vrijwilligerscoördinator. Bewegen is uiterst belangrijk voor onze cliënten en bewoners en een tochtje in de natuur doet wonderen. Hiervoor kunnen dus arbeidskrachten en vrijwilligers gezocht worden. Een entertainment bureau wil zeggen: een bureau welke de organisatie van uitjes, vakanties en andere activiteiten binnen ’t Zuider Stee regelt. Deze zorgt voor een jaarplanning, budget aankondigingen, behandeld de aanmeldingen en verzorgt alles rondom de uitjes en vakanties. Het entertainment bureau is tevens het aanspreekpunt voor bewoners en/of cliënten. Bewoners en/of cliënten werken en verkopen bij WOM, en gaan van de opbrengst hiervan op vakantie & uitjes.

Conclusies vanuit verschillende perspectieven en ontwikkelpunten 2018

Bouwsteen Individuele cliënt

Het invoeren van de Doelrealisatiescore: dit is een instrument dat de voortgang van het behalen van de doelen uit het ondersteuningsplan meet, en dat ook op geaggregeerd niveau inzicht geeft in het realiseren van de doelen van de cliënt. Niet langer met als primaire motivatie ‘externe verantwoording’, maar‘ verbetering van de kwaliteit van bestaan’, met een extra instrument in het zorgen ondersteuningsproces. Er wordt wel geaggregeerd (dus extern) over gerapporteerd. Een meetinstrument wat zowel gebruikt kan worden richting zorgkantoor als naar het Sociaal Domein Fryslân.

Streven naar het verminderen van het aantal incidentmeldingen door incidenten te bespreken in een FOBO/incidenten overleg. Vanuit iedere team is hierbij een aandacht functionaris aanwezig. De hieruit voortvloeiende acties worden besproken in ieder team door de locatieleiding en aandacht functionaris.

‘t Zuider Stee is geen BOPZ erkende organisatie. Echter is het belangrijk aandacht te hebben voor “Dwang en Drang in de zorg”. Vrijheids Beperkende Maatregelen kunnen niet worden toegepast binnen de organisatie, maar er kan wel gekeken worden naar veiligheidsmaatregelen en deze weg te zetten binnen het Leefplan van de bewoner.

Kwaliteit van de dialoog rond het Leefplan: aan het eind van het gesprek geven de deelnemers (cliënt, verwant en professional) ieder een cijfer voor de dialoog.

Met deze indicatoren denken wij een goede verbinding te leggen tussen kwaliteits- en verbeterinformatie op cliëntniveau en rapporteerbare stuurinformatie (intern en extern).

Ontwikkelpunten

We willen onze meldcultuur vasthouden, maar tegelijkertijd willen we het nog veiliger maken. Meer aandacht voor incidentmeldingen op het gebied van medicatiefouten en agressie. Verbetering werkwijze Leefplan.


Bouwsteen Clientervaring

In 2018 is er een cliëntenraad aanwezig en heeft er per locatie 2x per jaar een verwantenbijeenkomst plaatsgevonden.

“Ben ik Tevreden” onderzoek jaarlijks afnemen bij bewoners en cliënten. Betrokkenheid van de bewoner vanuit bewoners en/of cliëntenvergaderingen per locatie. Hierin kunnen bewoners en/of cliënten de agendapunten bespreken die zijzelf belangrijk vinden en dezen worden teruggekoppeld naar het management.

Ontwikkelpunt

Vergroting van deelname aan sociale activiteiten door cliënten. Blijvende aandacht voor inclusie en participatie. In gesprekken dieper ingaan op de meer wezenlijke aspecten van veiligheid en genegenheid. (Lekker in je vel zitten), wat terugkomt als rapportage bij het persoonlijk doel van de bewoner.

Meer aandacht voor beweging en een gezondere leefstijl. Dit komt terug in persoonlijk doel van de bewoner.

Bouwsteen teamreflectie

In 2017 heeft per locatie 1 x 4 weken een teamvergadering plaatsgevonden, waar ruimte was voor reflectie. Thema’s die hierbij aan de orde kwamen; de zorg rondom en voor de individuele bewoner, incidenten, samenwerking, scholing, vrijheidsbeperking, agressie en eigen functioneren. Binnen de organisatie is in de laatste maanden van 2017 een behoefte peiling gedaan van onderwerpen waarin medewerkers hun deskundigheid willen verdiepen en bevorderen. De onderwerpen zijn opgenomen in de vorm van klinische lessen in het opleidingsplan 2018. Tijdens individuele gesprekken (voortgangsgesprekken) is gekeken naar eventuele wensen van medewerker t.a.v. persoonlijke, professionele groeimogelijkheden. Medewerkers worden gestimuleerd mee te denken in het vinden van oplossingen en/of mogelijkheden om de kwaliteit van zorg te verbeteren, zoals de Denktank voor “Informele zorg”.

Ontwikkelpunten

Meer aandacht voor kwaliteit van bestaan, kwaliteit van de relatie bewoner en medewerker, participatie;

Doorgroeien in samenwerking en verbondenheid; Opleidingsplan 2018; Klinische lessen op interactieve wijze, waarbinnen ruimte is voor reflectie; Feedback blijft een aandachtspunt, evenals elkaar aanspreken. Meer feedback geven aan elkaar, vanwege het inzicht gevende effect;

Blijvende aandacht voor communicatie, waaronder de wijze van rapporteren; Medewerkers blijven uitnodigen om mee te denken in verbetering van de kwaliteit van zorg; Samenwerking tussen medewerkers en vrijwilligers; Pilot vrijwilligerscoördinator en werven van meer vrijwilligers; Behouden visie en missie van de organisatie en in evenwicht met wet- & regelgeving krijgen; Oprichten van een ondernemingsraad.

Vanuit onze visie en kernwaarden gaan we uiteraard niet in onszelf gekeerd verbeteren. We stellen onze prioriteiten inclusief de uitwerking op in dialoog met cliënten, medewerkers, intern toezicht en stakeholders. Daar worden uiteraard ook de inzichten van de externe visitatie bij betrokken. Daarbij betrekken we sturen op kwaliteit ook in onze Governance; in onze reglementen, via integrale verantwoording, bespreking met onze medezeggenschapsorganen en de Raad van Commissarissen.


2018 en later

1. Taakvolwassen, bewust en bekwaam

Als organisatie hebben wij de taak om taakvolwassenheid te bevorderen bij de individuele medewerker maar ook binnen ons team. Door het gedrag van de leidinggevende hebben wij invloed op hoe medewerkers hun werk doen. Hoe zelfstandiger zij invulling geven aan hun taken en verantwoordelijkheden, hoe betere prestaties er geleverd worden en hoe meer bevlogenheid en werkplezier er ontstaat. Een medewerker die taakvolwassen is, heeft een grote mate van zelfstandigheid. Hij/zij is zelfredzaam en kan zelfstandig die taken uitvoeren die de leidinggevende gedelegeerd heeft. Kortom de medewerker is bereid en bekwaam om de werkzaamheden uit te voeren zoals de organisatie dat van hem/haar vraagt. 2. Meten en monitoren 7om de kwaliteit van zorg te verbeteren, bijvoorbeeld door

middel van budgetteren en werkprocessen met behulp van de PDCA-cyclus

Vanuit de bovenstaande conclusies in dit kwaliteitsrapport de kwaliteit van zorg verder te

ontwikkelen en te verbeteren. Ontwikkelpunten opnemen in het jaarplan, opleidingsplan en de

kwaliteitskalender. Een meetinstrument voor doelrealisatie welke geaccepteerd wordt door zowel

het Zorgkantoor als het Sociaal Domein Friesland. Een cliëntenraad en ondernemingsraad welke

meekijken, meedenken en adviseren in het verbeteren van kwaliteit van zorg en bekwaamheid van

de medewerkers. De PDCA-cyclus opnemen in de overlegstructuur binnen de organisatie.

Medewerkers tevredenheidsonderzoek en cliënt tevredenheidsonderzoek plaats laten vinden.

Scholing vanuit opleidingsplan meten middels evaluatieformulieren en in voortgangsgesprekken met

medewerkers

3. 1 of 2 woonvormen initiëren voor 2020

Vóór het jaar 2020 willen wij nog graag 1 of 2 woonvormen initiëren. Dit in verband met het hoge

aantal aanmeldingen welke wij dagelijks ontvangen. Tevens willen wij graag een positieve bijdrage

leveren aan de maatschappij.

4. ‘t Zuider Stee is in gesprek geweest met verschillende instanties (SDF, Zorgkantoor,

Perspekt) om de rapportage eisen die elk instantie afzonderlijk stelt te harmoniseren,

met als doel dat wij eenduidig naar alle instanties kunnen rapporteren.

Inventariseren van de rapportage eisen van de verschillende instanties, zoals Sociaal Domein Friesland, Zorgkantoor Friesland en Perspekt. Daar waar de eisen tegenstrijdig zijn in gesprek gaan met de verschillende instanties om hierin aan te geven dat het voldoen aan de eisen niet haalbaar is naar alle betrokken instanties. Om die kwaliteit van zorg te kunnen leveren aan onze bewoners en cliënten, moeten alle rapportage eisen in harmonie zijn.

7 http://www.invoorzorg.nl/ivz/nieuws-Meten-en-Monitoren-van-verantwoorden-naar-leren-en- verbeteren.html

https://www.desteven.nl/leerdoelen/leidinggevende-manager/coachend-leidinggeven/bekwaamheid-bereidheid

http://www.invoorzorg.nl/ivz/nieuws-Meten-en-Monitoren-van-verantwoorden-naar-leren-en-%20%20%20%20%20verbeteren.html

http://www.invoorzorg.nl/ivz/nieuws-Meten-en-Monitoren-van-verantwoorden-naar-leren-en-%20%20%20%20%20verbeteren.html


Reflectie van cliëntenraad en ondernemingsraad

Cliëntenraad

Eind 2017 is er voor gekozen om een cliëntenraad op te richten. Er vonden in de afgelopen jaren al wel bewoners en/of cliëntenvergaderingen plaats, 1x in de 2 maanden, maar er was een behoefte om een stap verder in professionaliteit te maken. Niet alleen vanuit het management, maar ook vanuit een aantal bewoners en/of cliënten. Kwaliteit van zorg verbeteren vanuit cliëntenperspectief. Dat ‘t Zuider Stee vanaf januari 2018 zorg in natura mag leveren heeft het proces in versnelling gebracht. De eerste stappen in het proces van toewerken naar een cliëntenraad hebben inmiddels, begin 2018 plaatsgevonden. Er is een werkgroep opgericht met een vijftal bewoners en/of cliënten, een medewerker en een extern deskundige. Scholing voor cliëntenraad leden is opgenomen in het opleidingsplan voor 2018. ‘t Zuider Stee is lid geworden van het LSR. Het LSR 8is hét landelijk steunpunt op het gebied van (mede)zeggenschap. Koepelorganisatie van ruim 500 cliëntenraden in de gehandicapten- en curatieve sector. Inspraak en betrokkenheid leiden tot beter bestuur en betere zorg voor de cliënt. Tot betere kwaliteit van zorg. En of u nu cliënt, raadslid of manager bent; dat is waar het uiteindelijk om gaat. Cliëntenperspectief is het sleutelwoord. Het is tenslotte de cliënt die de zorg ontvangt. Voor het opzetten van een cliëntenraad wordt het stappenplan van LSR gehanteerd.

Ondernemingsraad9

In de afgelopen jaren is ‘t Zuider Stee gegroeid in aantal bewoners en cliënten, aantal locaties, maar ook in aantal medewerkers. Met een OR hebben werknemers inspraak binnen de organisatie waarvoor zij werken. Zij kunnen bijdragen aan het goed functioneren van de organisatie. Zo controleert de OR of de organisatie zich houdt aan wetten en regels en adviseert hierover. Een voorbereidingscommissie is opgericht en is bezig met een voorlopig reglement. Van hieruit zal het stappenplan “opzetten ondernemingsraad” gevolgd worden. Scholing voor OR-leden is opgenomen in het opleidingsplan 2018.

8 http://www.hetlsr.nl/organisatie 9 https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ondernemingsraad

http://www.hetlsr.nl/organisatie

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ondernemingsraad


Bevindingen externe visitatie Binnen ‘t Zuider Stee is er in 2017 gekozen voor de tussentijdse audit van Prezo als externe visiteur.

Wat is Prezo?10

PREZO is een manier van denken en werken die kwaliteit heel tastbaar en concreet maakt. In uw dagelijkse praktijk, op de werkvloer. Daar waar medewerkers elke dag weer klaarstaan voor de mensen die zij verzorgen of ondersteunen. Mensen zoals wij allen, met eigen mogelijkheden en beperkingen. Met een eigen geschiedenis, toekomst en levensdoelen. Voor hen wilt u het elke dag een beetje beter doen. PREZO focust niet op protocollen, systemen of richtlijnen. PREZO kijkt in de éérste plaats naar het daadwerkelijke resultaat van de zorgverlening aan uw cliënten. Voelen zij zich thuis? Voelen ze zich gehoord? Ervaren zij dat ze (met hulp) hun eigen keuzes kunnen maken? Vandaar de naam: PREstaties in de ZOrg. PREZO kijkt naar de prestaties die zorgprofessionals en -organisaties leveren. En helpt u om die heel gericht, concreet en structureel te verbeteren.

Audit voor PREZO Kwaliteitskeurmerk

In september 2017 is er een tussentijdse audit geweest nadat met een initiële audit in 2016 het Gouden Keurmerk was behaald door ’t Zuider Stee. De bevindingen waren wederom zeer positief en dus werd het Gouden Keurmerk met een jaar verlengd. Om het PREZO GZ gouden keurmerk in de zorg te behouden, moet een organisatie tijdens de tussentijdse en de eindaudit alle zeven voorwaardelijke prestaties behaald hebben. Dit zijn de prestaties: Ondersteuningsplan, Informatie en Communicatie, Cliëntveiligheid, Veiligheid, Medezeggenschap, Kwaliteitssysteem en Good Governance. (Bij maximaal 2 niet behaalde prestaties wordt het zilveren keurmerk verstrekt.) In de conclusie wordt de uitslag door de auditor als volgt samengevat: er is de afgelopen periode veel bereikt met het verbeteren en borgen van de Cliëntprestaties. Het ECD is verbeterd, medewerkers zijn meer taakvolwassen en kwaliteitsbewust. Ook is er een mooie nieuwe locatie gestart (de Remise). Good Governance is opgepakt en de processen worden nog beter gestroomlijnd en beheerst. Aandachtspunten blijven de samenhang bewaken van de losse onderdelen en het overzicht behouden, het afronden van de onderwerpen die in gang gezet worden en het adequaat schakelen naar kwaliteitsverbetering als er signalen zijn dat zaken beter kunnen. De organisatie is met verbeteren/bewaken/borgen goed op stoom, compliment voor de inzet en behaalde resultaten. Prezo en audits worden georganiseerd door organisatie Perspekt, kwaliteit in zorg.11

Onze visie

Wij zijn een katalysator van continue verbetering in de zorg. We stimuleren het kwaliteitsdenken in organisaties vanuit het perspectief van de cliënt en ontwikkelen modellen om kwaliteit mee aan te tonen. We evalueren de kwaliteit in organisaties en we geven hen handvatten voor continue verbetering.

10 https://perspekt.nu/prezo#watisprezo 11 https://perspekt.nu/over-perspekt#missievisie

https://perspekt.nu/prezo#watisprezo

https://perspekt.nu/over-perspekt#missievisie


Onze missie

Wij maken kwaliteit aantoonbaar en bevorderen duurzaam vakmanschap – op en vanuit de werkvloer. Dat doen we mét en vóór de mensen waar het om draait: mensen met een langdurige zorgbehoefte.

De cliënt aan zet

Het motto van onze koersnotitie is: ‘De cliënt aan zet – eigen regie en dialoog’. Iedere cliënt is een uniek persoon, met een eigen geschiedenis, toekomst, familie, wensen en verlangens. Werken aan kwaliteit is uitgaan van deze unieke uitgangspunten, en in open dialoog bespreken wat iemand zelf nog (aan)kan. Onze rol hierbij is verschoven. Naast legitimeren en externe verantwoording bieden, is de nadruk komen te liggen op het aantóónbaar maken van kwaliteitsontwikkeling en -bewustzijn. Met praktijkgerichte evaluaties en concrete handvatten voor verbetering willen wij een waardevolle bijdrage leveren aan het welbevinden van mensen met een zorgbehoefte. ‘t Zuider Stee heeft gekozen voor Perspekt en Prezo omdat bij zowel ‘t Zuider Stee als Perspekt de eigen regie van de cliënt/bewoner centraal staan.


Colofon

Wij danken alle medewerkers en cliënten die een bijdrage hebben geleverd aan dit kwaliteitsrapport.

’t Zuider Stee · 2018. 6. 29. · ’t Zuider Stee 3 SAMEN WONEN, WERKEN EN LEVEN! Voorwoord...

Documents

Transcript of ’t Zuider Stee · 2018. 6. 29. · ’t Zuider Stee 3 SAMEN WONEN, WERKEN EN LEVEN! Voorwoord...