’s-HERTOGENBOSCH ENERGIENEUTRAAL IN 2050 toelichting · 2018. 12. 4. · ’s Hertogenbosch...

’s Hertogenbosch energieneutraal in 2050

1

’s-HERTOGENBOSCH

ENERGIENEUTRAAL IN 2050

toelichting

Deze toelichting betreft de onderbouwing en uitleg van de pdf-presentatie van de

onderzoeksresultaten naar de studie ’s Hertogenbosch Energieneutraal in 2050, uitgevoerd door

Posad Spatial Strategies in opdracht van de gemeente ‘s-Hertogenbosch.

Den Haag, 21-10-2015

Inhoud Inleiding (sheet1-3) ........................................................................................................................ 2

1. Energiegebruik nu en in 2050 (sheet 4) ...................................................................................... 2

2. Stevig besparen (sheet 5-8) ......................................................................................................... 2

3. Duurzame opwekking binnen de gemeentegrenzen (sheet 9-14) ............................................. 3

4. Opgave uitgesplitst per sector (sheet 15-17) .............................................................................. 6

5. De opgave in de tijd, nog 35 jaar tot aan 2050 (sheet 18) .......................................................... 7

6. De opgave verleggen (sheet 19-20)............................................................................................. 8

7. Conclusie (sheet 21-22) ............................................................................................................. 10

8. Aanbevelingen ........................................................................................................................... 11

Bronnenlijst ....................................................................................................................................... 12

Bijlage A : overzicht uitkomsten in Petajoules (PJ) ............................................................................ 13

Bijlage B: overzicht gehanteerde beperkingen voor windenergie .................................................... 15

Bijlage C: Overzicht uitkomsten windenergie per scenario .............................................................. 16


2

Inleiding (sheet1-3)

De gemeente ‘s-Hertogenbosch is een verstedelijkte gemeente. De relatief oude bebouwing, de

aanwezige bedrijvigheid en enkele grootverbruikers zorgen voor een aanzienlijke energievraag terwijl

de beschikbare vrije ruimte voor opwekking beperkt is. Hoewel er in de gemeente al diverse

initiatieven lopen is het de vraag of er kan worden voldaan aan de ambitie van de gemeente om

klimaatneutraal te worden in 2050. Het doel is om een nieuwe routekaart en klimaatprogramma te

formuleren met verschillende actoren in de stad. Deze presentatie gaat in op de vraag of

energieneutraliteit binnen de gemeentegrenzen mogelijk is en geeft een eerste inzicht in wat de

ruimtelijke consequenties zijn.

In 2008 is er reeds een studie over duurzame energiepotentie uitgevoerd door BuildDesk. Hierin

wordt gerekend met primair energieverbruik. In deze studie wordt gerekend met het bruto

eindverbruik. Deze methode is gekozen omdat ze het beste aansluit bij EU-richtlijnen en de

beschikbare bronnen per gemeente. Bovendien is voor stakeholders in de regio het meest tastbaar.

De studie van BuildDesk gaat daarnaast uit van een mate en snelheid van energiebesparing die in

vergelijking met deze studie veel ambitieuzer is.

1. Energiegebruik nu en in 2050 (sheet 4)

In ’s-Hertogenbosch wordt nu zo’n 16,65 PJ/jaar aan energie verbruikt (bruto eindverbruik), waarvan

ongeveer 7,81 PJ/jaar voor rekening komt van de gebouwde omgeving, 4,56 PJ/jaar voor de industrie,

0,08 PJ/jaar voor de landbouw en 4,19 PJ/jaar voor verkeer en vervoer. Dit verbruik zal door autonome

ontwikkeling verder stijgen tot 18,19 PJ/jaar in 2050. Dit wil zeggen: onder invloed van onder andere

voortgaande economische groei en bevolkingstoename stijgt het energieverbruik, waarbij een

dempend effect optreedt door het huidige beleid, gericht op efficiëntieverbeteringen.

Het huidige gebruik is gebaseerd op cijfers van de klimaatmonitor1, vermeerderd met cijfers voor

verkeer en vervoer zoals aangeleverd door de gemeente ‘s-Hertogenbosch2, en een aanname voor het

verbruik van de grootverbruikers die niet opgenomen zijn in de klimaatmonitor op basis van de

BuildDesk studie uit 20083. Omdat verbruikscijfers slechts voorhanden zijn uit de periode vóór de

gemeentelijke herindeling, is op basis van het toegenomen vloer- of gebruiksoppervlak per sector en

toegenomen aantal inwoners (verkeer en vervoer) een inschatting gemaakt van het energiegebruik

van ‘s-Hertogenbosch na de gemeentelijke herindeling.

2. Stevig besparen (sheet 5-8)

Om in beeld te brengen wat er in ’s-Hertogenbosch bespaard kan worden is voor de sectoren verkeer,

landbouw en industrie de ‘maximaal besparen’ prognose van het PBL aangehouden4.

Voor woningen is een meer gedetailleerde inschatting gemaakt. Er wordt uitgegaan van het verbeteren

van alle woningen van voor 1950 tot minimaal label A. Daarnaast gaan alle woningen erna naar ‘nul-

op-de-meter’(A++). Dit is een ambitieuze en niet te onderschatten renovatieopgave maar brengt in

beeld wat er technisch maximaal mogelijk is. Gegevens over labels op woningniveau zijn nog niet

voldoende beschikbaar. In de berekeningen is het gemiddelde label per wijk bepaald op basis van het

bouwjaar. Vervolgens is het daarbij behorende besparingspotentieel per wijk berekend.

1 http://www.klimaatmonitor.databank.nl/ 2 Email correspondentie op 11-06-2015 met Marc Pluijgers 3 Rovers, V. (2008) Klimaatneutraal ’s-Hertogenbosch, Eindrapport. BuildDesk, Delft 4 Planbureau Voor de Leefomgeving en ECN, 2011, Routekaart naar een schone economie in 2050; routes

verkend. Hoe Nederland klimaatneutraal kan worden, Den Haag


3

Omdat het niet mogelijk is om uitspraken te doen over individuele woningen – dit is een gevolg van de

privacy wetgeving – worden de woningen geselecteerd door een filter toe te passen. Deze filter is

minder nauwkeurig dan exact 1950: de filter laat alle wijken zien waar de gemiddelde leeftijd van de

woningen onder de 1968 ligt. Deze wijk gaat dan naar label A, boven dit gemiddelde jaartal naar A++.

Voor utiliteitsbouw (kantoren etc.) Wordt gesteld dat een besparing van 60% op het totale gebouw-

en gebruik gebonden energieverbruik mogelijk is. Dit is gekozen op basis van streefwaarden die in het

kader van de Energiesprong worden gehanteerd5. Binnen het totale energiegebruik gaan we er vanuit

dat het gasgebruik met 90% afneemt en dat de rest van de besparing op elektriciteit wordt behaald.

Tot slot wordt aangenomen dat alle woningen en utiliteitsgebouwen die na 2020 worden gebouwd,

als nul-op-de-meter worden gerealiseerd.

Als de hiervoor beschreven besparingsmaatregelen worden toegepast, dan zou het verbruik kunnen

worden teruggedrongen tot 9,32 PJ/jaar (bruto eindverbruik). Hierbij moet wel worden vermeld dat

om de genoemde besparingspotentie voor woningen en utiliteitsbouw te behalen, zowel WKO

installaties als PV-panelen op de daken worden toegepast. Deze kunnen dus niet meer worden

meegerekend in de potentiële ‘opwekking’ die hierna volgt.

3. Duurzame opwekking binnen de gemeentegrenzen (sheet 9-14)

3.1. Uitgangspunten voor de verschillende bronnen

Voor het opwekken van duurzame energie binnen de grenzen van de gemeente ’s-Hertogenbosch is

er gekeken naar vier verschillende bronnen die momenteel in Nederland beschikbaar zijn: zonne-

energie via PV-cellen, windenergie, energie uit biomassa en energie uit geothermie. Uit een eerdere

studie uit 2012 naar de haalbaarheid van het toepassen van geothermie is gebleken dat voor ’s-

Hertogenbosch de opwekpotentie onvoldoende is6. De conclusie uit dit onderzoek is overgenomen

en derhalve is de toepassing van diepe geothermie niet onderzocht in deze studie.

Opwekking van zonne-energie

Aangezien het opwekken van zonne-energie op daken via PV-cellen wordt meegeteld als één van de

maatregelen voor het besparen van energie bij woningen en utiliteitsbouw, wordt dit potentieel

(0,75 PJ/jaar)buiten beschouwing gelaten voor het opwekken van energie uit zon.

Het plaatsen van PV-cellen is ook mogelijk op andere locaties. In deze studie hebben is gekeken naar

drie alternatieven. Voor agrarisch land is aangenomen dat 10% van het totale areaal kan worden

ingericht als zonne-akker. Dit levert potentieel 2,20 PJ/jaar op aan hernieuwbare energie. Deze 10%

is gekozen op basis van functieveranderingen van akkerland waarvoor subsidies beschikbaar zijn (zgn.

groenblauwe diensten). De meest geschikte locaties kan nader worden bepaald is samenhang met

het landschap, de gebruikers en het netwerk. Hiervoor is in eerdere studies reeds ervaring opgedaan.

Op gronden die reeds bestemd of aangewezen zijn voor uitbreiding van woningbouw of

bedrijventerrein kunnen PV velden worden aangelegd. Deze velden kunnen verplaatst worden zodra

5 www.energiesprong.nl 6 IF Technology, Geothermal energy Noord-Brabant, Augustus 2012, Arnhem.


4

het gebied daadwerkelijk wordt ontwikkeld. Er is aangenomen dat 50% van deze terreinen ingezet

zouden kunnen worden. Dit levert een potentieel op van 1,82 PJ/jaar.

Ten derde kunnen parkeerterreinen op bedrijventerreinen voor een deel worden ingezet voor de

opwekking van zonne-energie. Het maaiveld kan worden overkapt met een stellage waarop panelen

komen te liggen. Daaronder kan dan geparkeerd worden. Bij dit dubbele ruimtegebruik is uitgegaan

van een benutting van 30% van het oppervlak van parkeerterreinen op bedrijventerreinen. Dit levert

een potentieel op van 0,04 PJ/jaar.

Energie uit biomassa

De potentie voor biomassa lijkt met 0,34 PJ vrij beperkt in vergelijking met de andere bruikbare

bronnen. Met het toepassen van deze hernieuwbare bron wordt uitgegaan van het vergisten van

mest (monovergisting), het vergisten van bermgras en gewasresten van het akkerland (co-vergisting),

het verbranden van resthout uit bosgebieden en het vergisten van slib uit de rioolwaterzuiveringen

in ‘s-Hertogenbosch7.

Als andere biomassastromen worden meegeteld, zoals huisvuil of de teelt van energiegewassen, dan

kan de potentie van biomassa verder toenemen. Echter, veel biomassastromen worden op dit moment

al geclaimd. Voor andere stromen zoals huisvuil kan de vraag worden gestelde of deze op duurzame

manier worden ingezet. De teelt van energiegewassen is in deze studie niet meegenomen om de

concurrentie met voedselproductie niet verder aan te gaan naast het bestemmen van 10% van het

akkerland voor zonnevelden. De opbrengst per ha. zonneveld ligt hoger dan die van de teelt van

energiegewassen.

Opwekking van windenergie

De potentie van windenergie wordt bepaald aan de hand van het aantal windturbines die er kunnen

worden geplaatst in het gebied binnen de gemeentegrenzen. Dit is een theoretische benadering om

de energetische potentie te kunnen bepalen. Dit betekent dat er, met name in het scenario ‘heel

veel’, nog niet gekeken is naar een ruimtelijk wenselijk beeld. In deze studie is uitgegaan van het type

windturbine met een opwekcapaciteit van 3 Mega Watt (MW). Om de potentie te kunnen vaststellen

worden vuistregels aangehouden die betrekking hebben op de positioneren van de turbines ten

opzichte van elkaar en met restricties die vanuit het Rijk worden meegegeven in het Handboek

Risicozonering Windturbines8 die betrekking hebben op veiligheid en overlast. Daarnaast zijn in het

scenario ‘huidige beleidsruimte’ de condities die voortkomen uit provinciaal of gemeentelijk beleid

meegenomen. In de gemeente staat momenteel één windturbine van 2,3 MW9. In een brief aan de

raad d.d. 13 mei 2014 is een voorstel geweest voor een totaal van 6 windturbines op

bedrijventerreinen Treurenburg en Rietvelden10. In het berekenen van de potentie zijn deze geplande

turbines meegenomen en zijn we uitgegaan van hetzelfde type turbine als de reeds bestaande

turbine. Ook is eerder de Brand genoemd als onderzoekslocatie voor 3 turbines aan het nieuwe

7 Aanname over beschikbare hoeveelheid slib volgens MER RWZI's 's-Hertogenbosch Royal Haskoning, 2014 8 Handboek risicozonering Windturbines Herziene versie 3.1 (2014) Rijksdienst voor ondernemend Nederland 9 http://www.raedthuys.nl/wind/projectoverzicht/project/8/windturbine-treurenburg 10 Raadsvoorstel, Windturbines Rietvelden/Treurenburg, E. Bosch, gemeente ’s-Hertogenbosch, 13 mei 2014.


5

kanaal11. Omdat de plannen hiervoor minder concreet zijn hebben wij deze turbines in onze studie

meegenomen als 3 MW turbines. Deze 9 geplande turbines zij opgenomen in beide scenario’s.

3.2. Twee scenario’s

Om inzicht te krijgen in de potentie voor energieopwekking binnen de gemeentelijke grenzen, is er

voor twee verschillende scenario’s berekend wat de potentie is van beschikbare hernieuwbare

bronnen. Het eerste scenario ‘Heel veel’ neemt als uitgangspunt wat er mogelijk is binnen de regels

die worden voorgeschreven door het Rijk op grond van overlast en veiligheid12,13. Met het toepassen

van deze vuistregels worden beperkingen die worden beschreven in gemeentelijk of provinciaal

beleid buiten beschouwing gelaten. Het doel van dit scenario is om te laten zien wat de theoretische

opwekpotentie is. Dit scenario levert een totale opwekpotentie van 10,48 PJ/jaar op. Het tweede

scenario ‘Huidige beleidsruimte’ laat zien wat de potentiele opwekking binnen de gemeentegrenzen

kan zijn als het lokale en provinciale beleid wordt toegepast. Met name voor het toepassen van

windenergie wordt er door provinciaal beleid een grote beperking van mogelijkheden opgelegd. Dit

scenario laat zien wat er mogelijk is als de huidige regels worden gevolgd. De opwekpotentie van dit

scenario is 5,26 PJ/jaar. Beide scenario’s gaan er vanuit dat er maximaal bespaard wordt, en dat de

PV panelen op daken, net als WKO installaties, in deze besparing verrekend zijn.

Het verschil tussen de twee scenario’s wordt veroorzaakt door een verschil in potentie voor

windenergie.

Het scenario ‘heel veel’ geeft een opwekpotentie voor wind van 5,66 PJ/jaar. In dit scenario zijn alle

restricties die betrekking hebben op de bebouwde omgeving, infrastructuur en huidige en geplande

windturbines meegenomen. De overige beschikbare ruimte is benut als ruimte voor de opwekking

van windenergie. Zie voor de gehanteerde restricties bijlage B.

Het scenario ‘huidige beleidsruimte’ geeft een potentie van 0,44 PJ/jaar. In dit scenario hebben we

bij de bepaling van de restricties dezelfde stappen gevolgd zoals deze worden beschreven in het

voorstel naar de raad d.d. 13 mei 2014. Hoewel er restricties gelden voor het plaatsen van

windturbines nabij kwetsbare en beperkt kwetsbare objecten, is er in dit scenario voor deze objecten

geen restrictie opgenomen als ze buiten een woonkern liggen. Net als in het raadsvoorstel wordt de

inpassing nabij deze individuele objecten beschouwd als later te bestuderen wanneer er concrete

plannen voor liggen. Plaatselijke aanpassing van de norm of andere locatie specifieke maatregelen

zoals geluidsisolatie en slagschaduwmonitoring kunnen er voor zorgen dat hier toch windturbines

mogelijk zijn. Wel is er rekening gehouden met een zone 400 meter rondom woonkernen (in plaats

van de in het raadsvoorstel genoemde 300 meter) ten behoeve van geluid, welke past bij een 3 MW

turbine. Ook is de minimaal benodigde afstand ten opzichte van infrastructuren hier wel

meegenomen. Daarnaast worden natuurgebieden en beschermde stadsgezichten meegenomen als

gebieden waar de gemeente geen turbines wenst en is er rekening gehouden met de provinciale

voorwaarden, die stellen dat windturbines alleen op grote bedrijventerreinen toegestaan zijn met

11 Raadsvoorstel, Windturbines Rietvelden/Treurenburg, E. Bosch, Gemeente ’s-Hertogenbosch, 13 mei 2014. 12 Handboek risicozonering Windturbines Herziene versie 3.1 (2014) Rijksdienst voor ondernemend Nederland.

13 Plan-Mer Structuurvisie Windenergie op land (2013) Royalhaskoning dhv.


6

een middelzware of zware functie en die in stedelijk gebied gelegen zijn. Deze provinciale regels

zorgen in het geval van ’s-Hertogenbosch voor een grote beperking van het aantal windturbines

binnen de gemeentegrenzen.

3.3 Extra beleidsruimte

Tot slot is er gekeken naar een derde scenario waarbij we de provinciale beperkingen ruimer

interpreteren. Deze oefening is gedaan om te kijken wat het resultaat kan zijn als het gesprek met de

provincie wordt geopend. In dit scenario is het ‘huidige beleid’ als uitgangspunt genomen, maar

worden als aanvullende locaties de grote bedrijventerreinen met een andere functieklasse en de

buiten stedelijke bedrijventerreinen meegenomen. Ook zijn de gebieden die in de structuurvisie zijn

vermeld als uitbreidingsgebied voor bedrijventerrein toegevoegd. Dit scenario levert een potentieel

op van 0,73 PJ/jaar, 0,29 PJ/jaar extra.

4. Opgave uitgesplitst per sector (sheet 15-17)

Door naar de verbruiken te kijken per sector krijgen we een inzicht op het aandeel van de diverse

sectoren op het totale verbruik binnen de stad (zie ook bijlage A). Via de Standaard bedrijfsindeling14

(SBI) kan de verdeling naar sectoren en locaties worden teruggebracht. De SBI klasse-indeling is ook

de basis die voor de klimaatmonitor15gebruikt wordt. Dit, in combinatie met het feit dat de

klimaatmonitor gebruik maakt van open data, maakt dat de resultaten met andere gemeentes te

vergelijken zijn.

Te zien is dat de grootverbruikers in de industrie en het verkeer en vervoer een groot aandeel

hebben in het totale verbruik. Verkeer kan worden beschouwd als een aparte categorie. Verkeer

maakt op een andere wijze gebruik van energie en de rol en invloed van de gemeente bij het

realiseren van besparingen op verkeer en vervoer zijn onzeker. Het aandeel elektriciteit en gas in

deze sector is gering en deze worden hier dan ook nog niet uitgesplitst. Het verbruik is gebaseerd op

de CO2-productie.

In de sectoren huurwoningen, koopwoningen, diensten en overheid kan goed bespaard worden en

zijn de betreffende maatregelen goed lokaal uit te voeren. Landbouw heeft een zeer klein aandeel in

het totale energieverbruik, terwijl in deze categorie veel opwekpotentie is, voornamelijk voor

zonnevelden en windenergie. Deze twee vormen van energieopwekking kunnen hier ook grotendeels

gebruik maken van dezelfde ruimte. In de kaart op sheet 17 is te zien hoe het grondeigendom in de

gemeente verdeeld is. Hier is te zien dat de overheid maar ook bijvoorbeeld corporaties een

belangrijke grondpositie hebben in het buitengebied en daardoor bij het benutten van de

opwekpotentie een grote rol zouden kunnen spelen.

14 Bedrijfsvestigingen ’s-Hertogenbosch volgens standaard bedrijfsindeling 2008, (2010-2014) gemeente ’s-

Hertogenbosch. 15 Klimaatmonitor databank (2013), Rijkswaterstaat Ministerie Infrastructuur en Milieu.


7

5. De opgave in de tijd, nog 35 jaar tot aan 2050 (sheet 18)

In de grafiek op sheet 18 wordt de urgentie van de opgave weergegeven. Hierin is het percentage

van de woningvoorraad dat zou moeten worden aangepakt, evenals het percentage van de

utiliteitsgebouwen (overheidsgebouwen, handel en diensten) weergegeven. Te zien is dat er niet veel

tijd is om te wachten met het doorvoeren van de besparingsacties, omdat de opgave al erg groot is

als er vanaf vandaag gestart zou worden. De boodschap is dat als je nog vijftien jaar wacht je bijna

het dubbele moet aanpakken om doel te bereiken voor 2050, terwijl het aantal woningen dat zou

moeten worden gerenoveerd, nu al uitkomt op ruim 1800 per jaar.

Voor het opwekken van energie geldt ook dat hier verschillende realisatiesnelheden aan verbonden

zijn. Een tijdspad voor het realiseren van een opwekinstallatie bestaat uit een planfase en

onderzoeksfase, een fase van vergunningverlening en een realisatiefase, zoals in onderstaande figuur

is weergegeven. Afhankelijk van de installatie duurt het proces van idee tot en met ingebruikname

ca. twee tot zeven jaar.

Boven: Indicatie van het gemiddelde tijdspad voor het realiseren van verschillende energie-opwek

installaties.

Zeker gezien de onvoorspelbaarheid van het maatschappelijke draagvlak zal er tijdig gestart moet

worden als bepaalde opwekdoelen gehaald dienen te worden. Hoewel het theoretisch mogelijk zou

zijn om pas in 2040 te starten met duurzame opwekking, zal een dergelijke plotselinge omslag voor

het maatschappelijk draagvlak waarschijnlijk niet een erg positief effect hebben.


8

6. De opgave verleggen (sheet 19-20)

6.1 Opwekking buiten de gemeentegrenzen

Er zijn enkele maatregelen die op provinciale, dan wel landelijke of internationale schaal worden

genomen, waarvan een deel van de ‘winst’ theoretisch aan ‘s-Hertogenbosch zou kunnen worden

toegerekend. Voetnoot hierbij is wel dat een inschatting hiervan slechts op heel grove cijfers kan

worden gebaseerd, en de rechtvaardigheid van een dergelijke vergelijking sterk in twijfel wordt

getrokken door de opstellers van dit rapport. Denk hierbij alleen al aan de onevenredige verdeling

van de overlast, investeringskosten en financiële opbrengsten van dergelijke maatregelen. Daarom

zijn de onderstaande resultaten slechts te lezen als een vingeroefening.

Voor de twee hieronder genoemde maatregelen zijn reeds bruikbare inschattingen gemaakt. Overige

SER doelstellingen voor hernieuwbare opwekking en besparingen vinden lokaal plaats en zijn reeds

verdisconteerd in de cijfers en aannames voor de gemeente ‘s Hertogenbosch.

• Wind op zee

4.450 MW opgesteld vermogen tot aan 2023 (SER Akkoord)16, met een maximale doorgroei

naar 34.000 MW in 2050 (PBL 2011)17.

• Wind op land in de daarvoor aangewezen gebieden

6.000 MW In de daarvoor aangewezen gebieden (SER Akkoord), met een maximale doorgroei

naar ca. 8.000 MW in 2050 (PBL 2011). Een deel van de grootschalige gebieden (voor ca.

3.000 MW) is vanuit het Rijk vastgesteld, buiten Noord-Brabant. Noord-Brabant heeft een

doelstelling meegekregen vanuit het Rijk van 470,5 MW opgesteld vermogen in 2023. Het

huidige opgesteld vermogen is 117 MW18. Door de provincie is daarvoor een zoekgebied

vastgesteld in het noordwesten van de provincie, buiten de gemeente ‘s-Hertogenbosch.

Daarnaast zijn er nog enkele bovenregionale maatregelen die in potentie een bijdrage zouden

kunnen leveren aan de ‘energierekening’ van ‘s-Hertogenbosch, waarvoor echter betrouwbare

getallen ontbreken.

• Efficiëntieverbetering van bovenregionale energie-installaties: bovenregionale

(kern)energiecentrales.

• Efficiëntieverbeteringen in het bovenregionale gas- en stroomnet.

• Efficiëntieverbeteringen in (inter)nationale vervoersmethoden.

Het is de vraag of (en hoe) deze landelijke doelstellingen kunnen worden teruggerekend naar de

gemeente ‘s-Hertogenbosch. Mogelijke vergelijkingen zijn te maken op basis van inwoneraantal,

oppervlakte of voorspeld energiegebruik in 2050. De sterk verschillen in resultaat hieronder geven

aan hoe moeilijk een dergelijke oefening te maken is.

16 http://www.energieakkoordser.nl/ geraadpleegd op 01-10-2015 17 Planbureau Voor de Leefomgeving en ECN, 2011, Routekaart naar een schone economie in 2050; routes

verkend. Hoe Nederland klimaatneutraal kan worden, Den Haag 18 Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland, http://www.rvo.nl, Provinciaal beleid windenergie, geraadpleegd

op 01-10-2015


9

Terugrekening SER-doelstellingen wind op zee en wind op land in 2023

Eenheden

in PJ*

Naar

inwoneraantal

Naar

oppervlakte

Naar energiegebruik

2050 (autonoom)19 20

Naar energiegebruik

2050 (‘heel veel

besparen’)

Wind op

Zee

0,31

0,10 0,18 0,16

Wind op

Land

0,17 0,07 0,12 0,08

Totaal

2023

0,47 0,17 0,30 0,24

Terugrekening maximale doorgroei (obv. PBL 2011) wind op zee en wind op land in 2050

Eenheden

in PJ

Naar

inwoneraantal

Naar

oppervlakte

Naar energiegebruik

2050 (autonoom)

Naar energiegebruik

2050 (‘heel veel

besparen’)

Wind op

Zee

2,34

0,78 1,38 1,25

Wind op

Land

0,17 0,12 0,21 0,14

Totaal

2050

2,64 0,90 1,59 1,39

* Door afronding kan het voorkomen dat de optelling niet gelijk lijkt aan de som der delen. Brandstofverbruik in

de sector verkeer is niet uitgesplitst.

6.2 Een bredere kijk op besparen

In deze studie zijn de meest gebruikelijke manieren van energie besparen meegenomen.

Energiebesparing kan echter veel breder beschouwd worden als ook leefstijl van mensen wordt

meegenomen, zoals bijvoorbeeld eetgewoontes. Als inwoners van ’s Hertogenbosch vegetarisch

gaan eten zou dit bijvoorbeeld ongeveer 0,8-1 PJ aan besparing opleveren. Effecten hiervan zijn

echter niet direct merkbaar in de gemeente, maar ‘landen’ in de productieketen. Dit voorbeeld geeft

echter wel aan dat energiebesparing breder is dan de fysieke leefomgeving.

19 Inschatting landelijke autonome energiegebruik en energiegebruik na maximaal besparen obv. PBL 2011 20 Inschatting provinciaal energiegebruik en energiegebruik na ‘heel veel besparen’ obv. berekeningen ECN

voor Energieagenda Noord Brabant, provincie Noord Brabant, 2010.


10

7. Conclusie (sheet 21-22)

* In het gebruiks-scenario ‘autonome ontwikkeling’ komt er nog 0,75 PJ aan potentieel voor zonnne-energie op

daken bij de opwekking doordat deze niet al onder besparing wordt meegenomen

Theoretisch, als er ‘heel veel’ wordt bespaard en tegelijkertijd ook ‘heel veel’ wordt opgewekt, is het

mogelijk om energie te produceren in 2050. Dit is, gezien de huidige weerstand tegen met name

windenergie, het huidige beleid en de investeringskosten van zowel de energieopwekking alsook de

besparingsmaatregelen, echter onwaarschijnlijk. Daarnaast zullen de ruimtelijke implicaties zeer

groot zijn, zoals ook in bijlage C te zien is. Ook besparen kan grote ruimtelijke gevolgen hebben.

Met veel besparen en het doorzetten en wellicht uitbreiden van huidig beleid worden stappen gezet

richting energie neutraal ‘s Hertogenbosch. Als er ‘heel veel’ bespaard wordt kan de restopgave

binnen de huidige beleidsruimte beperkt worden tot 4,06 PJ. Bij de in 3.3 beschreven uitbreiding van

de beleidsruimte voor windenergie kan de restopgave nog ~0,29 PJ omlaag gebracht worden. Op het

totale verbruik van de gemeente lijken dergelijke getallen klein, maar getallen in deze studie

representeren geen kleine opgave; 0,29 PJ is een enorm hoeveelheid energie en een enorme opgave.

Zelfs een bijdrage van 0,01 PJ is groot. Hiermee kunnen 210 huishoudens een jaar lang van energie

voorzien worden. Het verruimen van beleidskaders biedt dus welleswaar ruimte voor additionele

opwekking. Het lijkt verstandig het oprekken van grenzen alleen daar te doen waar ook draagvlak

voor de inpassing te behalen is. Dit betekent dat er gericht moet worden gezocht naar ruimte in het

huidige beleid, en geschikte locaties waar uitzonderingen kunnen worden gerealiseerd.

Veel besparen heeft eveneens ruimtelijke consequenties, en ook financiële. De investeringskosten

van ingrepen – voor zowel besparen als productie – zijn niet in overweging genomen en zullen – zeer

waarschijnlijk – de potentie besparing of productie negatief beïnvloeden.

Er kan worden gesteld dat het behalen van energieneutraliteit binnen de gemeentegrenzen erg

ambitieus, zo niet onrealistisch is. Er is echter ook duidelijk te zien dat binnen de huidige


11

beleidsruimte en met een eventuele verruiming hiervan, het energiegebruik zeer significant kan

worden teruggebracht ten opzichte van het geprojecteerde verbruik van 18,19 PJ in 2050.

Om in de buurt te komen van de doelstellingen is energiebesparing van essentieel belang. Daarnaast

is het zaak om concrete projecten niet lang uit te stellen om zo enerzijds geleidelijk draagvlak te

creëren, en anderzijds de opgave voor de toekomst niet nog verder te vergoten.

8. Aanbevelingen

Deze studie verkent de omvang van de opgave waar ’s Hertogenbosch zich voor gesteld ziet en geeft

een eerste indruk van de ruimtelijke consequenties. Vervolgstappen richting het daadwerkelijk op

gang brengen van een energietransitie in de gemeente zouden moeten bestaan uit het verder in

detail zoeken naar concrete locaties, inpassingsstudies en het zoeken naar gemeentelijke en

provinciale beleidsverruimingen om aanvullende energieopwekking mogelijk te maken. Daarnaast is

het betrekken van stakeholders, zoals nu middels de kopgroepen in de gemeente al gebeurd, van

essentieel belang om draagvlak te creëren en concrete projecten op te starten. Het proces van

bewustwording van de opgave en de ruimtelijke mogelijkheden is hiervan een belangrijk onderdeel.

Er zouden ruime, maar heldere, kaders vanuit de gemeente en de provincie moeten zijn, waarbinnen

initiatieven van alle (samenwerkingen tussen)stakeholders - bewoners, bedrijven, maar ook de

gemeente zelf- maximaal kunnen worden ontplooid.


12

Bronnenlijst

A) Gebruikte rapportages en stukken aangeleverd door de gemeente ‘s Hertogenbosch

- Geothermal energy Noord-Brabant, IF Technology, augustus 2012.

- Brief aan de raad, Kansrijke locaties voor windenergie in ’s-Hertogenbosch, 14 mei 2013.

- Raadsvoorstel, Windturbines Rietvelden/Treurenburg, 13 mei 2014.

- http://www.raedthuys.nl/wind/projectoverzicht/project/8/windturbine-treurenburg

- Buurtmonitor ’s-Hertogenbosch, geraadpleegd in september-oktober 2015

- Klimaatneutraal ’s-Hertogenbosch, Eindrapport. Rovers, V. , BuildDesk, Delft, 2008

B) Rapportages tbv uitgangspunten energieverbruik, energieopwekking en besparing 2015-2050

- Routekaart groengas, ECN e.a., 2014

- Beschikbaarheid van Nederlandse biomassa voor elektriciteit en warmte in 2020, Senter

Novum, 2009

- Planbureau Voor de Leefomgeving en ECN, Routekaart naar een schone economie in

2050; routes verkend. Den Haag, 2011

- Puntentelling energielabels, Woonbond.nl, 2013

- Puntensysteem en energielabeling huurwoningen, Rijksoverheid.nl

- WoON woning opname onderzoek, Ministerie BZK, 2013

- Handboek risicozonering Windturbines Herziene versie 3.1, Rijksdienst voor

ondernemend Nederland, 2014

- Kengetallen energieopbrengst PV panelen op basis van advies 3E België, 2013 en

Sungevity, 2015

- Plan-Mer Structuurvisie Windenergie op land, Royal Haskoning DHV, 2013

- SDE Windcategorie per gemeente, Rijksdienst voor ondernemend Nederland, 2015

- Mer RWZI ’s-Hertogenbosch, Waterschap Aa en Maas en Royal Haskoning DHV, 2014

- Email correspondentie over het verbruik van de sector verkeer en vervoer in de

gemeente Den Bosch op 11-06-2015 met Marc Pluijgers

- Provinciaal Beleid Windenergie, RVO, 2015, via http://www.rvo.nl

- Energieagenda Noord Brabant, provincie Noord Brabant, 2010.

C) Gebruikte databronnen

- Basisregistratie Adressen en Gebouwen (sept 15), Kadaster, via Esri

- Bestand Bodemgebruik (2010), Centraal Bureau voor de statistiek

- Top 10 NL (juni 2015), Kadaster, via Esri

- Basisregistratie Bestuurlijke grenzen (BKR) (juni 2015), Kadaster, via Esri

- Verordening Ruimte (18-3-2014) provincie Noord-Brabant

- Structuurvisie 2010, partiele herziening 2014, provincie Noord-Brabant

- Klimaatmonitor databank (2013), Rijkswaterstaat Ministerie Infrastructuur en Milieu

- Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) (2012), Ministerie Infrastructuur en Milieu

- Statline(2015) Centraal bureau voor de statistiek

- Ligging gasleidingen, GasUnie, opgevraagd in 2015

- Eigendommen en perceelgrenzen (2015) Kadaster via gemeente ’s-Hertogenbosch

- Bedrijfsvestigingen ’s-Hertogenbosch volgens standaard bedrijfsindeling 2008, (2010-

2014) gemeente ’s-Hertogenbosch


13

Bijlage A: overzicht uitkomsten in Petajoules (PJ)

Energiegebruik en besparingspotentieel per sector

(PJ)**

koop-

woningen

huur-

woningen

handel &

diensten

overheid industrie industrie

(groot-

verbruik)

verkeer landbouw

TOTAAL

Verbruik

2013 2,94 1,74 1,82 1,31 1,26 3,31 4,19 0,08 16,65

Waarvan

gas

2,37 1,42 0,83 0,81 0,78 2,05 - 0,04 8,30

Waarvan

elektrisch

0,57 0,32 0,99 0,50 0,48 1,26 - 0,05 4,16

Verbruik

2050;

autonoom

2,61 1,70 1,90 1,32 1,53 4,05 4,92 0,13 18,16

Waarvan

gas

2,04 1,34 0,77 0,76 0,85 2,24 - 0,06 8,07

Waarvan

elektrisch

0,58 0,35 1,12 0,56 0,68 1,80 - 0,08 5,17

‘heel veel’

Besparing -2,19 -1,42 -1,49 -0,91 -0,44 -1,15 -1,18 -0,06 -8,84

Waarvan

gas

-1,75 -1,15 -0,73 -0,69 -0,19 -0,49 -0,02 -5,03

Waarvan

elektrisch

-0,44 -0,27 -0,76 -0,21 -0,25 -0,65 -0,04 -2,63

Verbruik

2050 na

‘heel veel’

besparen

0,42 0,27 0,41 0,41 1,10 2,90 3,74 0,07 9,32

** Door afronding kan het voorkomen dat de optelling niet gelijk lijkt aan de som der delen. Brandstofverbruik

in de sector verkeer is niet uitgesplitst.


14

Opwekpotentieel per bron, per scenario

* PV panelen op daken worden niet meegerekend in een scenario als tegelijkertijd ook alle besparingsopties

worden ingezet.

** Door afronding kan het voorkomen dat de optelling niet gelijk lijkt aan de som der delen.

Opwekking

(PJ)**

Heel veel Huidige beleidsruimte Huidige beleidsruimte

+ extra windenergie

Zonne energie 4,80 (*4,05) 4,80 (*4,05) 4,80 (*4,05)

PV op woningen * 0,37 0,37 0,37

PV op handel-, diensten- en

overheidsgebouwen*

0,38 0,38 0,38

Zonne-velden (10%) 2,20 2,20 2,20

PV panelen op Parkeerterreinen

(30%)

0,04 0,04 0,04

PV panelen op gepland

bouwterrein (50%)

1,82 1,82 1,82

Wind energie 5,66 0,44 0,73

2,3 MW turbines gepland (6x) 0,099 0,099 0,099

3 MW turbines 5,66 (234 x) 0,44 (14x) 0,73 (26x)

Biomassa 0,32 0,32 0,32

Covergisting resten akkerland 0,16 0,16 0,16

Mono-vergisting 0,14 0,14 0,14

Thermische conversie resthout 0,02 0,02 0,02

Vergisting van RWZI slib 0,01 0,01 0,01

Totaal 11,23

(*10,48)

6,01

(*5,26)

6,30

(*5,55)


15

Bijlage B: overzicht gehanteerde beperkingen voor windenergie


16

Bijlage C: Overzicht uitkomsten windenergie per scenario

Boven: Theoretisch aantal mogelijke windturbines in het scenario ‘heel veel’.

Onder: Restricties scenario ‘heel veel’.


17

Boven: Theoretisch aantal mogelijke windturbines in het scenario ‘huidige beleidsruimte’, inclusief

een aantal extra turbines bij uitbreiding van de huidige beleidsruimte zoals omschreven in 3.3.

Onder: Restricties scenario ‘huidige beleidsruimte’.

’s-HERTOGENBOSCH ENERGIENEUTRAAL IN 2050 toelichting · 2018. 12. 4. · ’s Hertogenbosch...

Documents

Transcript of ’s-HERTOGENBOSCH ENERGIENEUTRAAL IN 2050 toelichting · 2018. 12. 4. · ’s Hertogenbosch...