Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er · Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang...

9
Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er iets fout zal lopen' Uit Knack van 20/11/2019 19/11/19 om 21:00 Bijgewerkt op 20/11/19 om 16:12 Bron : Knack Ann Peuteman Redactrice bij Knack Een patiënt helpen sterven. Hoe overtuigd sommige artsen dat ook doen, het blijft altijd heel ingrijpend. Voor de een wordt het na verloop van tijd gemakkelijker, voor de ander gaat het telkens zwaarder wegen. Knack vroeg drie dokters wat het uitvoeren van euthanasie met hen doet. © Jonas Lampens Alsof het alleen een kwestie van overtuigingen en principes is. Zo wordt de houding van Vlaamse huisartsen en specialisten tegenover de euthanasievragen van hun patiënten doorgaans voorgesteld. Daarbij wordt al te vlot voorbijgegaan aan het feit dat zo'n dokter ook maar een mens is die verder moet kunnen met de gedachte dat hij iemand heeft helpen sterven. Er zijn artsen die, al dan niet geïnspireerd door hun geloofsovertuiging, elke vraag afwijzen. Net zoals er zijn die het zelfbeschikkingsrecht van hun patiënten

Transcript of Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er · Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang...

Page 1: Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er · Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er iets fout zal lopen' Uit Knack van 20/11/2019 19/11/19 om 21:00 Bijgewerkt

Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat eriets fout zal lopen' Uit Knack van 20/11/2019 19/11/19 om 21:00 Bijgewerkt op 20/11/19 om 16:12 Bron : Knack

Ann Peuteman Redactrice bij Knack

Een patiënt helpen sterven. Hoe overtuigd sommige artsen dat ook doen, het blijftaltijd heel ingrijpend. Voor de een wordt het na verloop van tijd gemakkelijker,voor de ander gaat het telkens zwaarder wegen. Knack vroeg drie dokters wat hetuitvoeren van euthanasie met hen doet.

© Jonas Lampens

Alsof het alleen een kwestie van overtuigingen en principes is. Zo wordt dehouding van Vlaamse huisartsen en specialisten tegenover de euthanasievragenvan hun patiënten doorgaans voorgesteld. Daarbij wordt al te vlot voorbijgegaanaan het feit dat zo'n dokter ook maar een mens is die verder moet kunnen met degedachte dat hij iemand heeft helpen sterven.

Er zijn artsen die, al dan niet geïnspireerd door hun geloofsovertuiging, elke vraagafwijzen. Net zoals er zijn die het zelfbeschikkingsrecht van hun patiënten

Page 2: Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er · Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er iets fout zal lopen' Uit Knack van 20/11/2019 19/11/19 om 21:00 Bijgewerkt

vooropstellen en consequent ingaan op vragen die aan de wettelijke criteriavoldoen. Maar daarnaast is er ook een aanzienlijke groep die op zich wel achtereuthanasie staat, maar het een hele opgave vindt om een patiënt daadwerkelijk tehelpen sterven. Sommige artsen kunnen het alleen tegenover zichzelfverantwoorden als het gaat om iemand die terminaal ziek is. Anderen worstelenvooral met euthanasievragen van mensen die psychisch lijden of last hebben vaneen hele rist ouderdomskwalen. De meeste artsen zijn ook bang dat er op hetmoment zelf iets mis zal lopen. Ook dat kan een reden zijn waarom sommigenniet (meer) aan euthanasie willen meewerken.

'De eerste keer was bij een patiënt met MS. Ik wist al een tijd dat hij het moeilijkhad en dat het voor hem niet al te lang meer hoefde te duren. Toch schrok ik toenhet woord euthanasie voor het eerst viel. Maar tegen de tijd dat hij er echt omvroeg, had ik al zo'n lange weg met hem afgelegd dat ik haast niet meer terugkon. Of beter: dan zou ik het gevoel hebben gehad dat ik hem liet vallen. Dusstemde ik ermee in. De LEIF-arts (een dokter die een specifieke opleiding heeftgevolgd over het levenseinde, nvdr) met wie ik contact opnam, was bereid om hetdodelijke middel in mijn plaats toe te dienen. Dat maakte het wat minder zwaar.Maar op het cruciale moment liet hij het toch aan mij over. Blijkbaar hadden weelkaar verkeerd begrepen. Wat moest ik doen? Staan kibbelen aan het sterfbedvan mijn patiënt? Voor ik het goed en wel besefte, was mijn eerste euthanasieachter de rug.

'Voor mij volstaan de wettelijke criteria niet'

Koen D'Halleweyn, huisarts in Wommelgem, voert alleen euthanasie uit als hijhet voor zichzelf kan verantwoorden.

Page 3: Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er · Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er iets fout zal lopen' Uit Knack van 20/11/2019 19/11/19 om 21:00 Bijgewerkt

Koen D'Halleweyn: 'Telkens weer voel ik me dagen op voorhand al heel gespannen.' © JonasLampens

Meer dan tien jaar geleden is dat ondertussen. Hoe ingrijpend die eersteeuthanasie ook was, ik wist meteen dat ik het nog zou kunnen doen. Maar danwel op mijn voorwaarden. Hoewel ik het zelfbeschikkingsrecht van mijn patiëntenrespecteer, volstaan de wettelijke criteria voor mij niet. Ik doe het alleen als ik hetecht voor mezelf kan verantwoorden. Dat wil zeggen dat ik me moet kunnenvoorstellen dat ik in die omstandigheden zelf aan euthanasie zou denken en dat iker zeker van wil zijn dat alle behandelingsmogelijkheden zijn uitgeput. Anders kanik het écht niet.

Ondertussen heb ik vijf keer euthanasie uitgevoerd, waarvan drie keer in hetvoorbije jaar. Altijd bij een patiënt die fysiek zwaar ziek was en onmogelijk nogbeter kon worden. Zo was er een weduwe die door een hersenbloeding aan éénkant van haar lichaam verlamd was en een oude man met een pijnlijk uitgezaaidelongkanker. Telkens weer voel ik me dagen op voorhand al heel gespannen.Omdat ik me tot op het laatste moment afvraag of ik er wel goed aan doe, maarook omdat ik bang ben dat er op het cruciale moment iets fout zal lopen. Depatiënten bij wie ik euthanasie heb toegepast, waren allemaal al behoorlijk oud enoude mensen hebben vaak slechte aders. Daarom laat ik het prikken altijd aanverpleegkundigen over, want zij doen dat veel vaker. Pas als de naald erin zit,dien ik het dodelijke product toe. Al is dat nog geen garantie dat alles vlot verloopt.Bij de laatste twee patiënten heeft de verpleegkundige verschillende kerenmoeten prikken voor de naald erin zat, terwijl ik haar bijlichtte met de zaklamp van

Page 4: Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er · Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er iets fout zal lopen' Uit Knack van 20/11/2019 19/11/19 om 21:00 Bijgewerkt

mijn telefoon. We waren allebei natuurlijk erg zenuwachtig, maar dat verberg jedan zo goed mogelijk voor de patiënt en zijn familie.

Zodra de naald in een ader zit, is het griezelig eenvoudig. Alsof je iemand eengriepspuit geeft. Nog voor de spuit leeg is, breken de ogen van de patiënt en trektde kleur uit zijn gezicht weg. Ook voor mij is dat een emotioneel moment.Uiteindelijk gaat het over een mens met wie ik een relatie heb opgebouwd en dieeen paar minuten ervoor nog tegen me heeft gepraat. Maar het draait dan niet ommij. Dus condoleer ik de familie en trek ik me discreet terug. Het helpt om daarnanog even met de verpleging te praten. Ik doe het ook altijd 's avonds of opzaterdagvoormiddag, zodat ik tijd heb om op adem te komen.

Zodra de naald in de ader zit, is het griezelig eenvoudig. Alsof je iemandeen griepspuit geeft.

Koen D'Halleweyn

In de loop der jaren heb ik ook verschillende euthanasievragen gekregen waar ikniet op ben ingegaan. Bij sommige mensen is het duidelijk dat ze het echt willen,maar er zijn er ook bij wie je de twijfel door de euthanasievraag heen hoort. Ookals hoogbejaarden zeggen dat het voor hen niet meer hoeft, ga ik daar niet inmee. Hoe kun je er ooit zeker van zijn dat zo'n gevoel definitief is? Wat als er overeen paar maanden iets verandert waardoor die patiënt toch weer zin in het levenkrijgt? LEIF-artsen zeggen dat zo iemand tegenwoordig ook voor euthanasie inaanmerking komt omdat hij verschillende ouderdomskwalen heeft die samenzwaar wegen. Dat kan allemaal wel zijn, maar ík kan het in zo'n geval niet. Als hetvolstaat dat een bejaarde veel kwalen heeft, kan de helft van mijn patiënten in hetwoonzorgcentrum wel euthanasie vragen. Sommige artsen gaan daar tegemakkelijk over. Toen euthanasie nog niet legaal was, moesten we wel zoekennaar manieren om het leed van een patiënt nog wat te verzachten. Nu wordt datsoms te weinig gedaan en concentreert men zich meteen op het correct uitvoerenvan de euthanasieprocedure. Nochtans is zo'n vraag soms eerder een noodkreetom aandacht.

Weigeren is zeker niet gemakkelijk. Nog niet zo lang geleden kreeg ik eeneuthanasievraag van een bejaarde dame. Ze dacht dat ze darmkanker had,onderging een reeks onderzoeken en kreeg uiteindelijk te horen dat het toch geenkanker was. Maar voor haar was die episode een kantelpunt: ze wilde niet meerverder leven. Omdat ze vooral levensmoe was en ik er niet helemaal zeker vanwas dat ze zich na een tijd niet weer beter zou voelen, wilde ik niet op haar vraagingaan. Nadat ik haar dat had uitgelegd, weigerde ze nog te eten of uit bed tekomen en dat werd haar uiteindelijk fataal. Natuurlijk voelde ik me daar slecht bij.

Page 5: Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er · Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er iets fout zal lopen' Uit Knack van 20/11/2019 19/11/19 om 21:00 Bijgewerkt

Zeker omdat ook haar familie op een gegeven moment begon aan te dringen.Maar ik zal nooit euthanasie uitvoeren omdat ik me onder druk gezet voel.

Wil je het niet zelf doen, dan word je verondersteld om je patiënt naar een anderearts door te verwijzen. Gemakkelijker gezegd dan gedaan. De meeste collega'szien euthanasie alleen zitten bij hun eigen patiënten - zo denk ik er zelf trouwensook over. Toch hebben drie mensen bij wie ik het zelf niet wilde doen uiteindelijktoch euthanasie gekregen. Een van hen was een fel en pienter hoogbejaardvrouwtje dat beginnende cognitieve stoornissen had. Omdat ik het in zo'n gevalmoeilijk vind, heb ik haar naar een LEIF-arts doorverwezen. Later zag ik haaroverlijdensbericht in de krant. Tussen de regels door kon je lezen dat zeeuthanasie had gekregen.

In minder dan een jaar heb ik drie keer euthanasie uitgevoerd en dat was echtzwaar. Ik denk weleens dat ik beter een sabbatjaar zou inlassen: twaalf maandenlang geen euthanasie toepassen, zelfs niet als de patiënt in kwestie ervoor inaanmerking komt. Maar realistisch is dat natuurlijk niet. In elk geval hoop ik dat defrequentie afneemt. Het elk jaar drie keer doen, zou ik simpelweg niet volhouden.'

'Als ik de kamer binnenkom, vraag ik de patiënt altijd of hij er klaar voor is of lievernog wat meer tijd wil. De meesten hebben heel hard op dat moment gewacht enwillen geen uitstel meer. Dan ga ik de producten halen en zeg ik iets in de trantvan "we gaan het zo goed mogelijk doen". Tegen die tijd zijn de patiënt en zijnfamilie meestal helemaal op elkaar gericht en letten ze amper nog op mij. Zo hebik het ook het liefst. Als de patiënt me dan nog aanspreekt, bedankt of eenanekdote ophaalt, komt het wel erg dichtbij. Liever concentreer ik me op detechnische kant. Op zich is euthanasie niet moeilijk, maar je moet er wel je hoofdbij houden. Daarom vind ik het ook belangrijk dat er altijd een verpleegkundige bijis die kan nagaan of alles goed verloopt. Of het infuus wel goed zit en demedicatie in de juiste richting loopt, bijvoorbeeld. Vooraf zoek ik op het lichaamvan de patiënt ook een plaats waar ik tijdens de euthanasie de hartslag kanvolgen. Dat is cruciaal, want iedereen in de kamer wacht op mijn teken dat depatiënt is overleden. Ik mag er niet aan denken dat de familie dan toch nog ergenseen bloedvat zou zien kloppen. Net voor ik begin met het inspuiten van deproducten, raak ik de patiënt nog even aan en kruisen onze blikken elkaar eenlaatste keer. "Slaapwel", zeg ik dan.

'Mijn werk stopt niet als de patiënt is uitbehandeld'

Voor Sylvie Rottey, medisch oncologe in het UZ Gent, hoort euthanasie somsgewoon bij haar job.

Page 6: Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er · Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er iets fout zal lopen' Uit Knack van 20/11/2019 19/11/19 om 21:00 Bijgewerkt

Sylvie Rottey: 'Euthanasie is niet moeilijk, maar je moet er wel je hoofd bij houden.' © JonasLampens

Hoe emotioneel een euthanasie voor mij is, verschilt van geval tot geval. Zo heb ikhet jaren geleden echt zwaar gehad toen ik euthanasie toepaste bij een vrouw vanmijn leeftijd die toen net als ik twee jonge kinderen had. Even vreesde ik zelfs datik de kamer uit zou moeten gaan om mezelf weer onder controle te krijgen - datheb ik anders nooit. Uiteindelijk heb ik me kunnen herstellen, maar achteraf was iker niet goed van. Sowieso is het belangrijk dat je na een euthanasie op adem kuntkomen. Eén keer heb ik het gedaan terwijl ik eigenlijk geen tijd had. Een kwartiererna zat ik al in mijn auto op weg naar een meeting in Brussel. Dat voelde echtniet goed.

Ik heb altijd geweten dat ik bereid ben om euthanasie uit te voeren. In mijn ogenstopt mijn werk niet als een patiënt is uitbehandeld. Ik zie dat ook niet als falen. Ikvind het net heel waardevol om dat slechte nieuws op een professionele manier tebrengen zodat de patiënt ermee verder kan. Af en toe is de volgende stap daneuthanasie - ook dat hoort bij mijn taak. Vandaar dat ik het moeilijk vind omeuthanasie uit te voeren bij iemand met wie ik niet zo'n heel traject heb doorlopen.Dat doe ik soms op verzoek van een collega die met vakantie is of het zelf niet wildoen. Erg comfortabel is dat niet. Dan voel ik me haast als een soort machine dieeven euthanasie komt uitvoeren. Toch zal ik het in de toekomst wellicht nog doenbij patiënten die ik niet ken, want ook dat beschouw ik als een deel van mijn taak.

Page 7: Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er · Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er iets fout zal lopen' Uit Knack van 20/11/2019 19/11/19 om 21:00 Bijgewerkt

Op het moment zelf vang ik weleens vieze blikken op. Hoe kun je dat ingodsnaam doen, lijkt de familie dan te denken.

Sylvie Rottey

Vraagt een van mijn eigen patiënten om euthanasie, dan komt dat nooit als eenschok. Al gebeurt het minder dan je misschien zou denken. Hoewel de meestepatiënten hier op de dienst een uitgezaaide kanker hebben, wil maar een kleineminderheid euthanasie. De meesten hebben net heel veel over voor elke extradag dat ze kunnen leven. Krijg ik een concrete euthanasievraag, dan bespreek ikdie met de verpleegkundigen en de psycholoog. Niet om mezelf in te dekken,maar om er helemaal zeker van te zijn dat ik de juiste beslissing neem. Natuurlijkheb ik het liefst dat ook de familie erachter staat, maar dat is niet altijd zo. Somswil de patiënt het zelf heel graag terwijl ik in zijn omgeving weerstand voel. Op hetmoment zelf vang ik dan weleens vieze blikken op. Hoe kun je dat in godsnaamdoen, lijkt de familie dan te denken - of zo interpreteer ik dat toch. Dat is natuurlijkhard, maar ik besef dat hun blik wordt gekleurd door hun immense verdriet. Enuiteindelijk doe ik het voor mijn patiënt en niet voor zijn omgeving.

'Als arts is het mijn taak om mensen te helpen en daar hoort af en toe ookeuthanasie bij. Dat spreekt voor mij vanzelf, want ik ben een groot voorstandervan het recht op zelfbeschikking. Niet dat ik zo vaak een euthanasievraag krijg.Dat gebeurt misschien eens om de paar jaar. Natuurlijk ga ik dan niet over éénnacht ijs - dat doet geen enkele arts. Ik praat uitgebreid met de patiënt, weeg devraag heel goed af en probeer er ook altijd zijn partner, kinderen of ouders bij tebetrekken. Het is altijd weer een hele geruststelling als blijkt dat zijn geliefden zijnkeuze begrijpen.

'Het wordt elke keer lastiger'

Frank Michiels, huisarts in Asse, is een groot voorstander van het recht opzelfbeschikking.

Page 8: Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er · Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er iets fout zal lopen' Uit Knack van 20/11/2019 19/11/19 om 21:00 Bijgewerkt

Frank Michiels: 'Ik weet zelfs nog welke muziek er op stond toen ik voor het eerst euthanasieuitvoerde.' © Jonas Lampens

De eerste keer dat ik het deed, was bij de patiënt van een collega die metvakantie was. Er zaten wel twintig mensen rond het bed van die man. Ik weet zelfsnog welke muziek er op stond - het raakt me nog altijd als ik een van die nummershoor. De euthanasie verliep vlot en meteen daarna gaf de zoon van de patiënt meeen knuffel. Toen ik een dag later de weduwe opzocht, vroeg ze hoe het met meging. Ze voelde duidelijk aan dat het ook voor mij een ingrijpende gebeurtenis wasgeweest. Later heb ik dat nog vaak ervaren: de meeste mensen beseffen echt welwat ze van je vragen.

Hoewel die eerste euthanasie vlot verliep, is het sindsdien op emotioneel vlakalleen maar zwaarder geworden. Elke keer weer lig ik er vooraf een paar nachtenvan wakker. Dan overloop ik het scenario de hele tijd in mijn hoofd. Hoewel er nognooit iets is misgelopen, ben ik heel bang om een fout te maken. Alles moetperfect gaan en dus raast de adrenaline tijdens het uitvoeren van een euthanasiedoor mijn lijf. Dat ik me zo op de technische kant van de zaak moet concentreren,helpt me wel om een beetje afstand te nemen. Daardoor komt de weerslag pasachteraf. Eerst voel ik me opgelucht omdat alles vlot is gegaan, maar meteendaarna ben ik totaal leeg. Daarom zorg ik er altijd voor dat ik de rest van de dagniets meer hoef te doen.

Eerst voel ik me opgelucht omdat alles vlot is gegaan is, maar meteendaarna ben ik totaal leeg.

Page 9: Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er · Artsen over euthanasie: 'Altijd ben ik bang dat er iets fout zal lopen' Uit Knack van 20/11/2019 19/11/19 om 21:00 Bijgewerkt

Frank Michiels

Eén keer heb ik het onderschat. Dat was toen ik euthanasie uitvoerde bij eenzieke vriend. Wekenlang heb ik me daarna uitgeput gevoeld. Toch heb ik er geenspijt van. Als er ooit een dag komt dat ik zelf euthanasie wil, hoop ik ook datiemand die ik ken en vertrouw het bij mij zal willen doen. Daarom ben ik ook nietvan plan om ermee te stoppen. Het is altijd weer een berg die je over moet en hetwordt telkens een beetje lastiger, maar als je consequent wilt leven, heb je geenkeuze. Op een manier haal ik er zelfs veel voldoening uit als ik ervoor kan zorgendat alles vlot en sereen verloopt. Tenslotte sterft een mens maar één keer.'

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturennaar [email protected]. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen inhet volgende nummer.