Arts&Auto December 2011

download Arts&Auto December 2011

of 88

description

Zie pagina 56 voor mijn wijnrubriek. Dit keer over Bourgogne.

Transcript of Arts&Auto December 2011

WWW.ARTSENAUTO.NL

MAANDELIJKS MAGAZINE VAN V V AA JAARGANG 77 DECEMBER 2011

12

Anna Enquist over haar snuffelstage in het ziekenhuis

Dos en donts bij samenwerking in de maatschap

Sri Lanka: kleine parel in de schaduw van het grote India

Met speciale bijlage: ROSE. van AMREF Flying Doctors en VvAA

Alternatieve diergeneeskunde Bourgogne wonen & werken in de

advertentie

Inhoud

Redactie

Alternatieve dierenartsk ben een hondenmens. Thuis hadden we al een hond en toen ik later ruimte genoeg had in een eigen huis, waren er ook altijd honden. Meestal twee tegelijk. In de tussenliggende periode, toen ik op een kleine etage woonde, had ik geen plaats voor een hond en dus kwamen er twee katten: Jacobse en Van Es. Eigenlijk waren het surrogaathonden, maar ik geloof niet dat ze daar zelf veel last van hadden. Ze werden stokoud. Het feit dat ze op hoge leeftijd nog geconfronteerd werden met twee echte honden in huis, deed daar niets aan af. Wie zich omringt met dieren en er goed voor zorgt, komt geregeld bij een dierenarts. In mijn geval kwam ik (gelukkig) lange tijd vaker met een van de beesten bij de dierenarts dan met mezelf bij een mensendokter. Qua honden heb ik namelijk een slechte hand van kiezen. Blijf altijd hangen aan zwak, ziek en zielig. Werden de katten vanzelf oud, de honden mankeerden altijd wat. De een had epilepsie, de ander een gevoelig spijsverteringsstelsel en weer een ander een onbehandelbaar huidprobleem. U begrijpt dat ik een warme band had met de dierenarts uit de stad waarin we lange tijd woonden. Die band werd verbroken toen deze dierenarts voorstelde om de hond met het huidprobleem homeopathische druppels voor te schrijven. Baat het niet, dan schaadt het niet, zei hij. Maar daarmee was hij aan het verkeerde adres. Ik ben namelijk uitgesproken antikwak en hou mij verre van niet-reguliere behandelingen. Ook als het over dieren gaat. En dus kom ik met onze mislukte Duitse dog niet bij bovengenoemde dierenarts en heb ik de dierenarts in het dorp waar we nu wonen, verteld dat wij van de evidence based diergeneeskunde zijn. Hij heeft het ter kennisgeving aangenomen en tot nu toe geen korrels of klankschaaltherapie voorgeschreven.

18

22

I

26

32

2818 InterviewSchrijver en psychoanalyticus Anna Enquist liep vier maanden mee met de anesthesisten van het Amsterdamse VUmc. De gang van zaken in het ziekenhuis deed haar wenkbrauwen fronsen. oorlogsgebieden. Hij heeft veel ellende gezien, maar: Ik ben niet harder geworden door dit werk, toch laat het me nooit koud.

28 In de maatschapMaatschappen lopen het vuur uit de sloffen om hun omgeving mee te krijgen in hun toekomstplannen, maar hoe blijf je als maatschap zelf op n lijn?

22 De alternatieve dierenartsOok in de diergeneeskunde wordt gebruikgemaakt van niet-reguliere behandelwijzen. Als het aan de KNMvD ligt, zal er steeds minder ruimte overblijven voor alternatieve therapien.

32 Arts aan het stuurAmerikaanse ziekenhuizen met een dokter aan het hoofd presteren beter dan ziekenhuizen met een bestuurder van buiten de zorg. Geldt dat ook voor Nederland?Marjan Enzlin, hoofdredacteur [email protected] 030 247 40 23

26 In oorlog en vredeAnesthesioloog Chris Bleeker gaat voor Defensie drie maanden per jaar naar

12- 2011 3

advertentie

Medewerkers

RubriekenFocus8 11 12 13 14 17

Onder de aandacht App Over de grens Mijlpaal In beeld Frank van Wijck

Wonen

57 Gespot 58 Binnenkijken bij de familie Holtkamp

Lezen & kijken60 Boeken 61 Dvds 61 Filmfan

ManagementWilma van der Maten (1964) studeerde journalistiek en culturele antropologie aan de Universiteit Utrecht. Ze vertrok in 1999 naar Indonesi voor onder meer de NOS en Trouw. In 2007 vroeg de NOS haar een nieuwe post voor radio en televisie in Delhi, India, op te zetten. Sri Lanka behoorde tot een van de landen in de regio van waaruit ze verslag deed. Onder begeleiding van het leger mocht ze in 2009 het noorden van het land bezoeken om daar de laatste stuiptrekkingen van de rebellerende Tamiltijgers vast te leggen. Sinds afgelopen zomer woont de voormalige NOS-correspondent opnieuw in Indonesi. Voor diverse media doet ze vanuit Pakistan, India en Indonesi regelmatig verslag over de gebeurtenissen in deze landen. Voor dit nummer schreef Wilma een reisverhaal over Sri Lanka, zie pagina 62.

34 Portret: Ben de Berg 35 Recensies 35 Raadger/Ramler over inzicht

Reizen62 68 68 69 72

Wet & recht

36 Lezersvragen 36 Annemarie Smilde over zorg op afroep

Sri Lanka Joris van Drooge over luchthavens Reisnieuws Antwerpen VvAA reizen

VvAA21 37 76 78 80 81 83 85

Fiscaal

39 Lezersvragen 39 Peter van Bakel over promoveren

Personal finance40 40 41 41

Aanpassing huwelijkswetgeving Ferdinand Wit over strips Lezersvragen Joan Versluijs over kinderalimentatie

Bestuur Praktijkadvies Welkom bij VvAA VvAA Nieuws VvAA opleidingen Academie voor Medisch Specialisten Opleidingen OSG/VvAA Ledenvoordeel: lezing Hella Haasse door Aldwin Kroeze; Philippe Jaroussky zingt met het Freiburger Barockorchester

Student

42 Prikbord 44 Update: studeren over de grens 45 Mijn geld: Robert van de Peppel

Ledemaatjes

86 Advertenties van leden voor leden

En verder3 6 6 82

DigitaalPeter van Bakel (1965) stapte vijf jaar geleden vanuit het bankwezen over naar VvAA belastingadviseurs en consultants bv. Als clintadviseur ontmoet hij veel leden. Voor Arts & Auto schrijft hij maandelijks een column over de dagelijkse praktijk. Van Bakel, geboren en getogen in Amsterdam, woont nu met vrouw en drie kinderen in een dorpje in het groene hart. Veel van zijn vrije tijd gaat zitten in cultuur en sport. Ook is hij actief in de plaatselijke toneelvereniging, die elk jaar een kluchtig stuk op de planken zet. Verder is hij een beetje verslaafd geraakt aan hardlopen. Onlangs liep hij de marathon van Amsterdam. Erg leuk, maar de mooiste is die van New York, die ik in 2010 samen met mijn vrouw heb meegelopen. Daar vallen eigenlijk alle andere lopen bij in het niet. We gaan deze zeker nog een keer lopen, maar dan nemen we de kinderen ook mee.

46 Bram Vermeer over e-books 46 Lezersvragen 47 Gadgets

Van de redactie Colofon MuziekKliniek Puzzel

Auto48 52 52 53

Portret: Range Rover Evoque Bart van den Acker over beveiliging Nieuws Trendsetter: Hyundai Veloster

Eten & drinken

54 Maandmenu van Merijn Tol 56 Han Sjakes over de Cote dOr

Achterin

97 De Spiegel: Wouter Klootwijk 98 Henk Vaarkamp (1950 - 2011)

12 - 2011 5

ColofonJaargang 77, nummer 12, 26 november 2011

Contact met VvAA:

030 247 47 89 www.vvaa.nl

MuziekKliniekElke maand bespreekt Bram van Schaik in zijn MuziekKliniek op www.artsenauto.nl interessante nieuwe titels en concerten, van pop tot jazz, en van klassiek tot wereld muziek. Lezers van Arts & Auto kunnen hier meedingen naar een exemplaar van de besproken titels of kaartjes voor concerten. Maar natuurlijk niet zonder eerst de vragen goed te beantwoorden

Redactie: Hoofdredacteur: Marjan Enzlin Eindredacteuren: Marcel van Dijk, Anne Mieke van Eijsden Redacteuren: Monique Bowman, Ingrid Lutke Schipholt, Roel Notten Vormgever: Conny Lubbersen Redactieassistenten: Anne Barendregt, Monique van Helden-Dihalu Ledemaatjes: Martine de Paauw-Rolf Medewerkers aan dit nummer: Bart van den Acker, Peter van Bakel, Fleur Baxmeier, Sven Benjamins, Louis Blom, Yde Bouma, Sebastiaan ter Burg, Gonnie Constansia, De Beeldredaktie, Wil Bonneveld, Djanko, Bart Doornbusch, Joris van Drooge, Wouter Klootwijk, Frank van Kolfschooten, Marcel Leuning, Diederik Leusink, Daan Marselis, Wilma van der Maten, Leon Mussche, Marloes de Moor, Gertjan Portman, Sal van der Put, Wout Raadgers, Pieter Ramler, Nadine Reef, Tjomme Reeringh, Daphne Riksen, Carolyn Ridsdale, Peter Ritmeester, Ed van Rijswijk, Bram van Schaik, Han Sjakes, Annemarie Smilde, Nout Steenkamp, Els van Thiel, Merijn Tol, Anton van Tuyl, Rutger Vahl?, Bram Vermeer, Joan Versluijs, Marleen Vos, Flip Vuijsje, Frank van Wijck, Ferdinand Wit. Redactieadres: Postbus 8153, 3503 RD Utrecht 030 247 43 41 [email protected] www.artsenauto.nl Adreswijzigingen: U kunt al uw wijzigingen doorgeven op www.vvaa.nl/ mijngegevens, of bel VvAA ledenservice: 030 247 47 89. Advertentieverkoop: PSH Media Sales Benno Aalders, accountmanager Kronenburgsingel 515 Postbus 30095, 6803 AB Arnhem t 026 750 18 00 f 026 750 18 01 [email protected] Cordinatie advertentiemateriaal Manon Hubers, 026 750 18 57 [email protected]

SMiLE, Beach Boys In 2004 waagde Brian Wilson zich, tot ieders verrassing, voor het eerst sinds 1967 aan SMiLE, en dan ook nog eens live. En nu, 45 jaar na dato, komt het legendarische album van The Beach Boys dan eindelijk uit. Deze Heilige Graal van The Beach Boys bevat de hits Heroes And Villains en Good Vibrations, nu te beluisteren binnen de context waarvoor ze oorspronkelijk waren bedoeld. EMI stuurde ons ter verloting drie cds waarop naast het complete album ook een serie bonustracks staat. The Sound of the South Na het succes van The Sound of the Westcoast reist Leo Blokhuis deze keer af naar het Amerikaanse zuiden. Daar ontstond uit de ontmoeting van blanke country en zwarte soul een uniek geluid. Blokhuis verzamelde de mooiste southern songs, van bekende klassiekers tot onverwachte vondsten. Met nummers van Aretha Franklin, Otis Redding, Tina Turner, Elvis Presley, Dusty Springfield en vele anderen. Win een van de drie exemplaren. [PIAS] NITES Het Klokgebouw in Eindhoven is vrijdag 9 december het decor van de eerste Nederlandse editie van [PIAS] NITES. dEUS (B), Tiga (CAN), Crystal Fighters (UK), Pete Philly (NL), Vitalic (FR), Balthazar (B) en Boemklatsch (NL) staan bij voorbaat garant voor een heerlijk muziek-

festijn. Radio 3FM zal die avond aanwezig zijn om live uit te zenden/ verslag te doen. Voorafgaand aan de [PIAS] NITES besteedt 3FM aandacht aan het evenement door middel van o.a. spraakmakende prijsvragen voor bijvoorbeeld een VIP-arrangement. Aan lezers van Arts & Auto stelt [PIAS] 2 x 2 kaarten ter beschikking.

Het beste van Pink Floyd Wat precies het beste is van een bandje, blijkt al te vaak een stevig discussiepunt. Liefhebbers van Pink Floyd hadden het makkelijk, want die hoefden niet te kiezen. De hele geremasterde catalogus van deze Britse band werd in enkele worpen op de markt gebracht. Voor Arts & Auto stelde EMI drie exemplaren beschikbaar van A Foot In The Door - The Best Of Pink Floyd: n cd met zestien nummers die uit het hele oeuvre zijn geplukt. Speedfest 2011 Liefhebbers van snelle rock smullen bij voorbaat, want met zo veel grote namen op n affiche overtreft de zesde editie van Speedfest alle voorgaande. Twintig bands komen 10 december in het Eindhovense Klokgebouw in actie, waaronder Danko Jones, Monster Magnet, The Sonics, de Heideroosjes en natuurlijk de aanstichter van dit alles, Peter Pan Speedrock. Voor 2 lezers liggen setjes van 2 kaartjes klaar.

Ledemaatjes: Bij voorkeur opgeven via de website: www.vvaa.nl/ledemaatjes. Meer informatie vindt u op pagina 86.Advertenties staan onder controle van de redactie en kunnen worden geweigerd zonder opgaaf van redenen. Advertentiecontracten worden afgesloten conform de Regelen voor het Advertentiewezen, gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Daarnaast zijn de Algemene Advertentie Voorwaarden van PSH Media Sales van toepassing. Op verzoek wordt een exemplaar toegezonden. (c) Copyright 2011. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie of uitgever. PSH Media Sales en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. Van werken van beeldende kunstenaars, aangesloten bij een Cisac-organisatie zijn de auteursrechten geregeld met Pictoright te Amsterdam.

ISSN 0004-3966 Verschijnt: 12 maal per jaar Druk: Senefelder Misset, Doetinchem

Ga naar www.artsenauto.nl/muziek en doe mee met de prijsvragen.

6 12 - 2011

advertentie

Focus

Onder de aandacht

OproepZorgen bij vrouwelijke artsenUit een ledenraadpleging van de Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen (VNVA) blijkt dat 97 procent van de ondervraagde leden zich ernstig zorgen maakt over de voorgenomen bezuinigingen op de huisartsenzorg. De VNVA heeft naar aanleiding van deze ledenraadpleging een brief gestuurd aan de leden van de vaste Kamercommissie van VWS met het verzoek niet in te stemmen met de voorgestelde bezuiniging van 132 miljoen op de huisartsenzorg. Want die bezuiniging zal volgens de VNVA vooral ten koste gaan van de begeleiding, ondersteuning en behandeling van chronisch zieken in de eerste lijn.

Oproep voor lezersfoto'sHeeft u een leuke foto van de opening van uw nieuwe praktijk, de renie van uw opleiding, een survival-weekend met al het personeel, of het jaarlijkse wadlooptochtje met collegas? Voor de nieuwe rubriek Onder de leden is de redactie van Arts & Auto op zoek naar fotos van feestelijke, bijzondere en niet-alledaagse bijeenkomsten en activiteiten in het leven van onze lezers. Alleen digitale fotos in een hoge resolutie (min. 300 dpi) en van een goede technische kwaliteit komen voor publicatie in aanmerking. Stuur uw fotos vergezeld van een korte toelichting wat of wie erop te zien is toe aan [email protected], o.v.v. uw eigen gegevens (naam, VvAA lidmaatschapsnummer, leeftijd en beroep).

Leidraad esthetische chirurgieDe Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC) heeft een leidraad ontworpen voor plastische en cosmetische chirurgie in privklinieken. Hiermee wil de NVPC de kwaliteit en de veiligheid van plastisch chirurgische en esthetische ingrepen die haar leden in particuliere klinieken uitvoeren, verhogen. De leidraad geldt als nieuwe norm. Momenteel is iedere arts die zich bekwaam acht, bevoegd bepaalde ingrepen te doen. Schrijnende incidenten hebben aangetoond dat dit nogal eens op gespannen voet staat met de kwaliteit van de ingrepen. Erkende plastisch chirurgen daarentegen, hebben een opleiding van minimaal 6 jaar na hun artsendiploma genoten. Zij worden hierna periodiek gecontroleerd en gevisiteerd. Dit belangrijke kwaliteitskenmerk is opnieuw bevestigd en verankerd in de leidraad.

In de schaduwHet nationaal museum van de psychiatrie in Haarlem, Het Dolhuys, zet t/m 22 januari de naasten van mensen met een psychisch probleem centraal tijdens de tentoonstelling De bruid van Leopold In de schaduw van een ziekte. De inrichting van de tentoonstelling is genspireerd op het huis van een kunstenares met een manischdepressieve stoornis. www.hetdolhuys.nl

BBC-docuserie op dvdGoed nieuws voor liefhebbers van BBC-documentaires: sinds begin deze maand is de prestigieuze docuserie Inside the Human Body verkrijgbaar op dvd. De vier aeveringen van bijna een uur (respectievelijk Creation, First to Last, Building Your Brain en Hostile World) worden gepresenteerd door Michael Mosley, een Britse journalist met een medische achtergrond. Nederlands ondertiteld, 19,99. www.docudvd.nl

8 12 - 2011

Meer zelfstandigheid voor meer professionalsSpeciaal opgeleide verpleegkundigen en physician assistants mogen voortaan zelfstandig bepaalde voorbehouden handelingen uitvoeren. Na de Tweede Kamer heeft nu ook de Eerste Kamer ingestemd met de wetswijziging van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg. De wetswijziging betreft verpleegkundig specialisten, verpleegkundigen met een vervolgopleiding (diabetesverpleegkundigen, oncologieverpleegkundigen en longverpleegkundigen) en physician assistants (PAs). Tot de wetswijziging waren zij alleen bevoegd om voorbehouden handelingen uit te voeren en medicijnen voor te schrijven onder verantwoordelijkheid van een medisch specialist. Na de wijziging met betrekking tot taakherschikking mogen deze zorgprofessionals zelfstandig geneesmiddelen op recept (UR-geneesmiddelen) voorschrijven en voorbehouden handelingen uitvoeren. Voor zowel de voorbehouden handelingen als het voorschrijven van UR-geneesmiddelen geldt dat zij pas bevoegd zijn als zij ook aantoonbaar bekwaam zijn. In een Algemene Maatregel van Bestuur gaat de minister uiteenzetten aan welke bekwaamheidseisen zij moeten voldoen en hoe dit wordt gecontroleerd. De overheid wil met de wijziging bereiken dat het mogelijk wordt nieuwe professionals toe te laten in het medische domein om hiermee de zorg doelmatiger te maken en bij te dragen aan het oplossen van het personeelstekort in de zorg. De wetswijziging is geldig zodra het besluit is gepubliceerd in de Staatscourant.

Arts-coaches voor patintenVier artsen hebben een beroepsvereniging opgericht voor medische coaching van patinten met een (chronische) aandoening. De arts-coaches helpen deze mensen de regie over hun leven terug te krijgen. Medische Coaching begint waar medische behandeling ophoudt, aldus de vereniging op haar website Medischecoaching.nl. Het richt zich op mensen die door medische klachten of beperkingen van zichzelf of iemand in hun nabije omgeving hun manier van leven moeten aanpassen en de draad weer willen oppakken. De behandelend arts heeft vaak onvoldoende tijd om hen daarin te begeleiden terwijl een psycholoog voor veel mensen een stap te ver is en geen medisch-inhoudelijke kennis heeft.' Het is de bedoeling dat er over het hele land een netwerk van arts-coaches ontstaat. Vooralsnog zijn er geen zorgverzekeringen die de diensten van deze coaches vergoeden.

Dokter TedDe Amersfoortse huisarts Ted van Essen die ook tv-dokter van Omroep MAX is schreef het boek Dokter Ted. Gezond blijven met de MAXdokter. Het boek bevat informatie, houvast en adviezen om kwalen te voorkomen of ervoor te zorgen dat ze niet erger worden. Zo wil Van Essen bijdragen aan patient empowerment. Hij haalde met een ingezonden brief in NRC Handelsblad onlangs nog uit naar critici van de griepprik. Van Essen meent dat de griepprik wel degelijk effect heeft en dat met name ouderen deze vaccinatie moeten krijgen. Uitgeverij Thoeris, 14,95.

Pech onderweg?Met VvAA app bent u snel weer op wegDownload nu de gratis VvAA onderweg app voor iPhone. Door de handige hier ben ik nu functie weet de Artsen Alarm Service direct waar u staat. Wij ontvangen ook meteen uw polisnummer en kenteken waardoor we u nog sneller kunnen helpen.vvaa.nl/mobile

Advert. pech onderweg A4balk.indd 1

04-10-11 14:14

12 - 2011 9

advertentie

Focus

App

Apps voor smartphones zijn ongekend populair. In deze rubriek belichten we elke maand een bijzondere app, met commentaar van een gebruiker.

Muscle System Pro IITEKST DAPHNE RIKSEN

Wat? De app Muscle System Pro II toont van de 433 belangrijkste spieren van het menselijk lichaam hoe ze lopen, waar ze op het bot zijn aangehecht en door welke zenuw ze worden aangestuurd. Je kunt het menselijk lichaam van alle kanten bekijken en er steeds dieper op inzoomen. Spierlagen zijn met een scalpel tot tien lagen diep te verwijderen, zodat onderliggende spieren zichtbaar worden. De app is ook te gebruiken om de naam van een bepaalde spier op te zoeken of namen te oefenen in een meerkeuzequiz. Informatie over specieke spieren wordt getoond in een pop-up venster. Je kunt ook eigen notities toevoegen. Voor wie? Muscle System Pro II is heel geschikt voor studenten fysiotherapie, maar ook handig voor ervaren fysio- en manueel therapeuten, chiropractors en nurse practitioners. Plus- en minpunten Als interactief hulpmiddel om snel de naam en werking van spieren op te zoeken en te leren is deze app bijzonder geschikt. De driedimensionale afbeeldingen zijn levensecht en zien er prachtig uit. Helaas is de app niet helemaal foutloos: de adductor hallucis bijvoorbeeld bevindt zich in de voet, niet in het bovenbeen. Reacties In de iTunes-winkel is deze app beoordeeld met het cijfer 4+ op een schaal van 1 tot 5. Recensent Michael Grothaus schrijft op The Unofcial Apple Weblog (www.TUAW.com) over de iPad-versie: Mark my words: Muscle System Pro II will one day appear in an iPad commercial. Its that good. This is one of those apps that show you just how powerful the iPad can be. Op www.appstorehq.com schrijft een gebruiker: I use this to teach med students as well as educate my patients on the inner workings of the muscle system... they love it and so do I.

Naam Ivan Bruinier (31) Beroep vierdejaars student fysiotherapie Hogeschool Utrecht en personal trainer Werkplek eigen bedrijf

Toen ik twee jaar geleden een iPhone kocht, ben ik meteen op zoek gegaan naar medische apps. Als beginnend student fysiotherapie wist ik toen nog relatief weinig over het menselijk lichaam en ik wilde vooral een app om snel spieren op te zoeken en uit te vinden wat ze precies doen. In die tijd had Muscle System Pro de beste recensies in de App Store. Ik heb de app in de begintijd van mijn studie vrijwel dagelijks gebruikt. Nu is dat nog sporadisch. Ik vind het bijvoor-

Snel spieren opzoekenbeeld handig om bij het behandelen van een blessure snel op te kunnen zoeken welke zenuw een bepaalde spier aanstuurt. Zo leer je ook steeds beter hoe spieren lopen. De maker van Muscle System Pro heeft ook fraaie apps over het skelet en de werking van het hart en de hersenen. Trouwens, een heel leuke app om anatomie te leren is de game Speed Bones MD. Echt een aanrader!

Praktische informatie over Muscle System Pro IIBruikbaar op iPhone, iPod Touch, iPad Prijs vanaf 5,49 Ontwikkeld door 3D 4 Medical Meer informatie www.applications.3d4medical. com/muscle_pro.html

FOTO: DE BEELDREDAKTIE/HERBERT WIGGERMAN

Focus

Over de grens

Dokter NurseIn de Verenigde staten kan het gebeuren dat je als patint met bijvoorbeeld oorklachten wordt verwelkomd met een hartelijk Hi, Im Dr. Patti McCarver, and Im your nurse, waarna de verpleegkundige de diagnose vochtophoping stelt en antihistaminica voorschrijft. Van oudsher wordt in Engelstalige landen de titel doctor in het dagelijks spraakgebruik gebruikt om artsen (physicians) aan te duiden, maar steeds vaker voeren gepromoveerde health professionals uit andere beroepsgroepen zoals verpleegkunde, farmacie en fysiotherapie hun academische titel, met als resultaat een strijd over niet alleen de titel doctor maar ook over het geld, de macht en het aanzien dat hiermee gepaard gaat. Amerikaanse artsen zijn inmiddels in de tegenaanval gegaan. Zij dringen aan op nieuwe wetgeving die moet voorkomen dat er onduidelijkheid bestaat over wie nu wel of geen echte arts is. In de staat New York is een wetsvoorstel ingediend om verpleegkundigen te verbieden zich in advertenties als doctor te afficheren. (Bron: The New York Times)

HoogverraadIn Pakistan dreigt een proces wegens hoogverraad tegen dokter Shakeel Afridi. Onder de dekmantel van een gefingeerde vaccinatie-actie tegen hepatitis B in de stad Abbottabad, hielp deze arts de CIA bij het lokaliseren van Osama bin Laden. Hierdoor kon het gezicht van Al Qaida begin dit jaar door Amerikaanse special forces worden gedood. Drie weken later werd Afridi door de Pakistaanse inlichtingendienst gearresteerd. Sindsdien zit hij vast en hangt hem een zware straf boven het hoofd. Ook gaan er geruchten dat hij zou zijn gemarteld.

Bekentenis

Pimpen in AziHet Verre Oosten ontpopt zich steeds meer als populaire bestemming voor medisch toerisme. Thailand en India zijn in trek voor orthopedische en hartchirurgische behandelingen, Singapore doet het onder meer goed op het gebied van kanker en hartkwalen. Allemaal landen die verwachten door te groeien naar meer dan een miljoen buitenlandse patinten per jaar. De meesten van hen komen uit de Verenigde Staten, en kunnen er tot 50 procent op hun medische kosten besparen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is niet gelukkig met deze ontwikkeling. Zij vreest een brain drain van medisch talent van de overheid naar de particuliere sector, en van platteland naar grote steden. Dit kan botsen met het streven naar een goede, toegankelijke en betaalbare gezondheidszorg voor de eigen bevolking. Maar de trend lijkt niet te stuiten. Met als nieuwste klantencategorie de snel groeiende klasse van relatief welgestelde Chinezen die in de ban zijn van de Hallyu, ook wel de Korean Wave: de wereldwijde groei in populariteit van Koreaanse massacultuur. Vorig jaar gingen maar liefst 82.000 Chinezen in Zuid-Korea onder het mes, waar ze gezamenlijk 700 miljoen dollar besteedden. Een medewerker van de Lamar Plastic Surgery Clinic in Seoel zegt dat Chinese patinten vaak arriveren met fotos in de hand van Koreaanse sterren op wie ze willen lijken. (Bron: Reuters)

Voor het eerst is voor een Amerikaanse rechtbank een bekentenis gedaan over illegale orgaanhandel. Levy Izhak Rosenbaum beaamde in New Jersey voor de rechter dat hij had bemiddeld bij drie niertransplantaties, tegen een vergoeding van minimaal 120.000 dollar per keer. Rosenbaum betrok de nieren uit Isral van in de woorden van de aanklager kwetsbare personen, voor 10.000 dollar per stuk. Rosenbaum hangt nu een gevangenisstraf van twintig jaar boven het hoofd. Waar de transplantaties plaatsvonden is niet bekend, maar experts op het gebied van orgaantransplantatie stellen dat veel Amerikaanse ziekenhuizen onvoldoende controleren of donoren hun organen niet hebben verkocht.

Harde concurrentieMet veel machtsvertoon werden in de Nigeriaanse hoofdstad Lagos begin oktober verschillende apotheken binnengevallen. Politieagenten werden hierbij niet alleen begeleid door ambtenaren van Nigerias National Agency for Drugs Administration and Control, maar ook door lokale concurrenten. Het officile doel van de actie was het in beslag nemen van niet-geregistreerde en illegaal gemporteerde geneesmiddelen, maar volgens dr. Ngozi Ugoji een van de gedupeerde apothekers werd de actie ook aangejaagd door het ressentiment van minder succesvolle collega-apothekers met goeie connecties bij de overheid.

12 12 - 2011

Focus

Mijlpaal

Jong en bevlogenOnlangs is een frisgroene loot ontsproten aan de Gezondheidsraad: de Jonge Gezondheidsraad, kortweg jongGR, een netwerk van jonge wetenschappers dat vernieuwende ontwikkelingen signaleert en op waarde schat. Arts Sylvia Kunst was er vanaf de eerste minuut bij.TEKST Els van ThiEl FOTOGRAFIE DE bEElDrEDakTiE/florEn van olDEn

e Gezondheidsraad heeft een lange traditie van advisering op grond van de stand van de wetenschap. Meestal beoordeelt een commissie van deskundigen de bestaande literatuur en voegt er eigen expertise aan toe. Degelijk en houtsnijdend, maar niet hemelbestormend. Nieuwe loot de jongGR pakt het eigentijdser aan en opereert vooral virtueel, via Facebook, LinkedIn en Twitter. Maar om de fysieke link met de Gezondheidsraad te leggen, is er de jongGR-commissie: tien succesvolle jonge wetenschappers en een jonge beleidsmedewerker van VWS. Zij gaan hun eigen netwerk aanspreken om zo een groot online netwerk te creren op het gebied van volksgezondheid. Louise Gunning, voorzitter van de Gezondheidsraad, vindt dat ze boft dat ze de jongGR-commissie mag voorzitten. Als enige die ouder is tussen al die jonge honden! e Gezondheidsraad maakte altijd al gebruik van een netwerk van zon tweehonderd wetenschappers op het terrein van de volksgezondheid. Jonge mensen waren daarin echter slecht vertegenwoordigd. We denken dat jonge artsen en onderzoekers nieuwe en spannende ontwikkelingen vaak eerder in het oog hebben en ons zouden kunnen helpen om die beter te signaleren, legt Gunning uit. Sylvia Kunst (32), wetenschappelijk secretaris van de Gezondheidsraad, stond aan de wieg van jongGR en is er vanuit de raad lid van. Kunst heeft vijf jaar als klinisch arts gewerkt, is gepromoveerd en in opleiding tot kno-arts geweest. Toen ze in 2010 overstapte naar de Gezondheidsraad belandde ze in een andere wereld. Ik ben arts, voelde me arts en ineens liep ik rond in de beleidswereld. Die twee werelden zijn eigenlijk nieuwsgierig naar elkaar, merkte ik, maar

D

ze weten niet goed hoe ze elkaar moeten bereiken. Kunst geniet ervan dat ze nu met collegas Gwen Soete en Sandy Litjens een brug kan slaan tussen beleid, wetenschap en werkveld. En dat via een nieuwe en opwindende manier als crowdsourcing.

sylvia kunst geniet ervan dat ze een brug kan slaan tussen beleid, wetenschap en werkveld.

D

e voordelen liggen voor het grijpen voor jongGR, vindt Kim Idzardi, communicatieadviseur bij Nictiz, expertisecentrum voor ict in de zorg. De drempel is laag, het bereik groot en je boort er oneindig meer kennis mee aan dan met een handjevol mensen rond een vergadertafel.

De voordelen liggen voor het grijpen voor jongGRDat jongGR meteen een grote vlucht heeft genomen, is volgens Gunning mede te danken aan de vorm. Deze jonge wetenschappers zitten in de enerverende opbouwfase van hun carrire en hebben vaak jonge kinderen. Veel tijd is er dus niet. Maar zo nu en dan naar de discussiepagina van Facebook gaan lukt ze wel. Next Generation Medicine is een van de discussiethemas: medische technieken en technologien waarvan de klinische en maatschappelijke impact nog niet goed in te schatten is. De discussies moeten uitmonden in Signalen, een variant op de Signalementen van de raad. Kunst koestert hoge verwachtingen: Als talentvolle clinici en fundamentele wetenschappers met elkaar in contact komen, groeit er niet alleen een synthese van beleid en zorg, maar ook van fundamenteel onderzoek en klinisch werk. We kunnen heel veel voor elkaar betekenen.

12 - 2011 19

Interview

Onderling begrip kan de werksfeer enorm verbeteren>Heeft u niet de neiging gehad om uw pen neer te leggen, uit uw hoek te stappen en te zeggen dat het ook anders kan. In de psychotherapie heerst de discipline dat je als professional vragen over je werk voorlegt aan collegas. Zelf heb ik al 25 jaar een groepje collegas waarmee ik zaken bespreek. Dit helpt me om mijzelf te corrigeren, mijn oogkleppen af te doen en zaken te heroverwegen. Ik ervaar dagelijks hoe vruchtbaar dat is. Het paradoxale is dat je in de medische wereld nooit alleen werkt, maar juist minder overlegt. Als psychotherapeut is het uw taak om pijn naar boven te halen, terwijl de anesthesist juist pijn wegneemt. Kon u zich inleven in de wijze waarop de anesthesist omgaat met het fenomeen pijn? Sommige mensen verdragen geen enkele pijn, terwijl anderen juist denken: pijn vertelt mij ook wat, dus als ik het nou niet verdoof dan kan ik zelf ervaren of ik wel of niet door die knie zak. Ik ben meer van die laatste school, dat je liever wilt weten hoe het zit. Hetzelfde geldt voor slaapmedicatie; sommige mensen grijpen meteen naar slaappillen en anderen denken: er zal wel een reden voor zijn dat ik niet kan slapen. In mijn eigen vak zie ik dit ook terug: sommige mensen zitten zo stevig in elkaar dat ik ervoor kies om een trauma op te roepen om ze bewust te maken van hun gevoelens. Maar bij iemand die wat minder stevig in het leven staat, kies ik er eerder voor om het trauma toe te dekken. Bent u anders naar de patint gaan kijken? Ik wist vooraf dat de patint in het ziekenhuis een regressieve beweging maakt, dat mensen weer een klein kind worden als ze in dat bed liggen en door het ziekenhuis worden gereden. Een goede anesthesist weet dat en gedraagt zich als een goede vader of moeder die zegt: rustig maar, het komt goed, straks is het allemaal voorbij. Zoals je een bang kind in slaap brengt. Dat vond ik bijzonder om te zien op de OK; iedereen is vlak voor de operatie druk bezig met zijn apparatuur en spulletjes, maar een goede anesthesist blijft bij de patint staan, aait een beetje over zijn arm en concentreert zich helemaal op die patint. Als het te bont werd, zei de anesthesist soms ook: Ophouden met dat gekletter, nu even rust op de OK. Allemaal in het belang van de patint. U was toch een beetje een voyeur in de OK. Voelde u zich een outsider? De anesthesisten betrokken mij er echt bij, dankzij hen heb ik mij nooit een voyeur gevoeld. Het voelde niet alsof ik me aan het opdringen was. Een enkele keer kon ik ook iets inbrengen, bijvoorbeeld toen ik tijdens een spoedsectio zag dat een vrouw ontzettend angstig was. Toen heb ik wel even ingegrepen en tegen de anesthesisten gezegd: Ze begrijpt het niet, ze voelt haar voeten nog, ze is angstig. Wat kan de psychotherapeut leren van de anesthesist en vice versa? Wat ik als psychotherapeut meeneem, is hoe belangrijk het is om de pijn en angst van de patint serieus te nemen. Dat wist ik natuurlijk al, maar hier kreeg ik het zo concreet voorgeschoteld dat ik me sterk realiseerde dat mensen niet alleen tegen pijn opzien maar er vooral heel angstig voor zijn. En dat je deze angst voor pijn eigenlijk eerst moet bespreken voordat je naar de inhoud van die pijn kunt gaan. Wat de anesthesist van de psychotherapeut kan leren, is een betere samenwerking rond het bed, niet over zich heen laten lopen, en op een productieve manier op zijn strepen gaan staan. En begrijpen wat mensen voelen rond die operatietafel, dus proberen begrip op te brengen voor zon chirurg. Mijn ervaring is echt dat hoe meer je begrijpt van irritante dingen, des te minder je je eraan hoeft te ergeren. Onderling begrip kan de werksfeer enorm verbeteren. Als u nog een keer mee zou mogen lopen in het ziekenhuis, op welke afdeling zou dat dan zijn? Toch weer de anesthesie, ik vind het verschrikkelijk moeilijk om afstand van ze te nemen, heb me een jaar lang helemaal in hun vak verdiept en ben dit werk zo interessant gaan vinden, dat ik het liefste morgen weer met de anesthesisten zou willen meelopen.

12 - 2011 23

uitgevoerd. Dierenartsen die zich tot bijvoorbeeld de homeopathie wenden, mogen zich dan niet langer arts noemen. De antikwakzalvers zijn blij dat de maatschappij zich onlangs nog ferm heeft uitgesproken tegen mbo- en hbo-opgeleide therapeuten. Homeopathisch dierenarts Harmsen steunt de opstelling van de KNMvD ten opzichte van niet-dierenartsen. Niet-dierenartsen die dieren behandelen zijn niet in staat om de goede diagnose te stellen. Zij zijn volgens haar eerder geneigd om

Een plezierig gesprek, zo zegt hij. De KNMvD is duidelijk bezig met een koerswijziging richting een kwaliteitssysteem. Onderdeel daarvan is een kwaliteitsregistratie voor dierenartsen en er komen ook behandelprotocollen zoals de huisartsen die hebben. Als dierenartsen zich daar straks niet aan houden, zullen ze hun registratie en daarmee hun lidmaatschap van de KNMvD verliezen. Gevraagd om een reactie van de KNMvD blijkt dat Rijnberk het goed heeft gehoord.

Iedere dierenarts heeft de vrijheid een eigen behandeling in te zetten en dat wil de KNMvD veranderendieren te lang in behandeling te houden, ook als er een ernstige kwaal is. Harmsen: Als dierenarts weet ik wanneer ik moet doorverwijzen naar een specialist en wanneer niet homeopathie, maar antibiotica de beste behandeloptie is. Dan verwijs ik de eigenaar altijd naar de eigen dierenarts. Op grond van de Wet op de uitoefening van de diergeneeskunde (Wud) zijn overigens alleen dierenartsen gerechtigd om dieren te behandelen. Maar het blijkt dat daar goed omheen valt te werken, bijvoorbeeld door niet te zeggen dat je behandelt of voorschrijft maar dat je adviseert, zo zegt de voorzitter van de vereniging voor Beroepsbeoefenaars van Complementaire en Natuurgeneeswijzen voor Dieren (BCND). Toezicht hierop vanuit de overheid is er niet of nauwelijks. Rijnberk vindt de houding van de KNMvD lankmoedig. Het stoort hem dat de beroepsorganisatie via de Studiegroep Complementair werkende Dierenartsen (SCwD) de toepassing van alternatieve behandelwijzen door dierenartsen (en dus slechte geneeskunde) faciliteert. Van die studiegroep zijn ongeveer 90 dierenartsen lid. Zij verdiepen zich onder meer in homeopathie, acupunctuur en fytotherapie. Rijnberk stelt dat de studiegroep niet studeert, maar op de eigen website adverteert onder de vlag van de KNMvD. Zo schrijft de SCwD op zijn website dat voor de alternatieve geneeswijzen (nog) geen wetenschappelijk bewijs is, maar dat ze zich in de veterinaire praktijk voldoende bewezen hebben. Op het moment van het telefoongesprek is Rijnberk net terug van een gesprek met het KNMvD-bestuur over het onderwerp. Joost van Herten, de betrokken beleidsadviseur had in een eerder telefoongesprek al verteld over de ontwikkelingen met betrekking tot het kwaliteitsbeleid. Het klopt dat alternatief werkende dierenartsen daardoor naar verwachting minder ruimte krijgen. Van Herten benadrukt dat de beroepsvereniging de alternatief werkende dierenartsen niet van zich wil vervreemden. We willen ze bij ons houden, zodat we kunnen sturen op kwaliteit en professionaliteit. Van Herten schetst eerst het brede kader: naar aanleiding van de maatschappelijke en politieke discussie over antibioticaresistentie en de rol van de dierenarts daarbij, heeft de KNMvD een vijfpuntenplan opgesteld. Onderdeel daarvan is onder meer het opzetten van een kwaliteitsregistratie. Maar ook wil de maatschappij de zelfstandige positie van de dierenarts vastleggen. Daartoe worden behandelrichtlijnen opgesteld, waarop de dierenarts zich kan beroepen. Als eerste zullen waarschijnlijk algemene gedragsregels en de behandeling van aandoeningen die veel voorkomen in richtlijnen worden gevangen. Van Herten: Nu zijn er geen vaste behandelrichtlijnen. Iedere dierenarts heeft daardoor de vrijheid een eigen behandeling in te zetten en dat willen we veranderen. Het uitgangspunt is dat de richtlijnen zo veel mogelijk evidence based zijn. Dierenartsen moeten zich dan aan de richtlijn houden en mogen er alleen van afwijken als ze dat goed kunnen motiveren. Dat geldt ook voor alternatief werkende dierenartsen, meldt Van Herten. Zij kun-

nen straks niet zonder meer een alternatieve behandeling beginnen voor aandoeningen waarvoor een behandelrichtlijn beschikbaar is. Doen ze dat wel, dan riskeren ze dat ze uit het kwaliteitsregister worden verwijderd. Corinna Harmsen is niet tegen het opstellen van algemene richtlijnen voor de behandeling van veel voorkomende aandoeningen. Ze vindt het wel belangrijk dat ook naar behandelopties uit de rest van de wereld wordt gekeken. Bovendien moet er ruimte overblijven om in een individueel geval af te wijken van de richtlijn. Ze voegt er nog aan toe dat de Studiegroep Complementair werkende Dierenartsen al sinds de oprichting een strikt kwaliteitsbeleid hanteert, inclusief reguliere en homeopathische nascholingseisen. Terug naar de behandeling van de zwarte labradorkruising. Zij had zich met oorproblemen gemeld bij homeopathisch dierenarts Harmsen. De hond is tegen iedereen vriendelijk, ze is gezellig, heel spontaan en heeft soms huidklachten. De oorklachten zijn niet-speciek genoeg om een middel op te kiezen. Het gaat meer om irritatie dan om ontstekingen, oordeelt Harmsen. Op basis van haar observatie, het lichamelijk onderzoek en het verhaal dat de eigenaar vertelde, schrijft Harmsen Phosphorus voor. Het is de bedoeling dat de behandeling eindig is. Na drie weken gebruik, > wordt bekeken of er effect is.*Louis Rey, Thermoluninescence of ultra-high dilutions of lithium chloride and sodium chloride. In: Physica A: Statistical mechanics and its applications, Vol. 323, 67-74, DOI 10.1016/S0378-4371(03)00047-5 (2003) . **R. van Wijk en F.A.C Wiegant, Cultured mammalian cells in homeopathic research-The similia principle in self-recovery (1994) Utrecht.

24 12 - 2011

advertentie

Chris Bleeker

anesthesioloog in oorlog en vrede

EigenAnesthesioloog Chris Bleeker is een veelgevraagde autoriteit op zijn vakgebied. Hij adviseert de NAVO, vliegt in Nederland in een traumahelikopter van regio Oost, en gaat voor Defensie drie maanden per jaar naar oorlogsgebieden. Hij heeft veel ellende gezien, maar: Ik ben niet harder geworden door dit werk. Het laat me nooit koud.TEKST ANTON VAN TUYL/FOTOGRAFIE NADINE REEF

H

et is niet eenvoudig om kapitein-ter-zee-arts Bleeker (55) te pakken te krijgen. Een eerdere interviewpoging, in het voorjaar, strandde omdat hij drie maanden met de Hr. ms. Tromp naar Libi en Somali moest. Een half jaar later lukt het alsnog, in het UMC St Radboud Nijmegen, waar hij een ink deel van zijn tijd werkt als anesthesioloog. Hij is net terug uit Zweden, waar hij anesthesiekennis heeft overgedragen. En hij staat op het punt om in oktober een weekje zomervakantie op te nemen. Ik heb een geweldige baan, constateert hij monter. Juist de combinatie van verschillende activiteiten is vruchtbaar. Ik moet er niet aan denken dat ik veertig jaar lang elke ochtend in hetzelfde gebouw moet werken. Daar word ik ongedurig van, en daar krijgt mijn vrouw dan weer last van. Improviseren Chris Bleeker is in dienst bij de Koninklijke Marine. Het ministerie van Defensie zendt hem drie maanden per jaar uit naar Afghanistan, Irak, Pakistan, Liberia of andere oorlogsgebieden. Zijn zoon,

zinnig en nooitonverschilligbroers, vader, grootvader en overgrootvader zitten of zaten bij de krijgsmacht. En van zijn voorvaderen vocht in 1805 zelfs mee in de Slag bij Trafalgar tegen Napoleon. Zelf koos hij voor geneeskunde, in Leiden. Later behaalde hij als marinearts de rang van kapitein-ter-zeearts (ktzar). Het militaire aspect geeft mijn functie een grote meerwaarde. Als je bijvoorbeeld in Afghanistan mensen moet helpen met minder middelen, minder back-up en mr patinten, met voor Nederland zeldzame complicaties, is dat echt een uitdaging. Hij verduidelijkt: In Irak of andere oorlogsgebieden werken wij altijd vanuit een veldhospitaal. De hoeveelheid bloedproducten is meestal beperkter dan in Nederland. Daar moet je dus iets op verzinnen. Ik ben diverse malen in Afghanistan geweest. Daar werd ik vaak geconfronteerd met traumas, bijvoorbeeld als gevolg van bermbommen, kogels of scherpe voorwerpen. Je moet op andere dingen letten dan normaliter in Nederland. Als iemand een kogelgaatje in zijn arm heeft, wat in Nederland zelden voorkomt, moeten we eerst vaststellen of die kogel niet is geindigd in de vitale delen in de borstkas. Taliban Ook in het buitenland werken Bleeker en zijn collegas zo veel mogelijk volgens de in Nederland geldende medische protocollen. Maar je moet natuurlijk meer improviseren en meer zelf doen. Omdat je in relatief kleine teams werkt, zit je veel dichter op de patint: in het voortraject, tijdens n na de operatie. Daar leer ik elke keer weer van. Daar staat tegenover dat ik in Nederland veel leer van mijn collegas die volledig gespecialiseerd zijn in bijvoorbeeld kindergeneeskunde, neuro- of hartchirurgie. De kennis die Bleeker heeft opgebouwd, vindt gretig aftrek. Zo adviseert hij binnen de NAVO en de Militair Geneeskundige Dienst op zijn vakgebied. Hij is vakgroepoudste van de Defensieanesthesiologen n oprichter en course director van de Definitive Anesthetic Trauma Care Course (DATC). Hierin probeert hij veel van zijn ervaringen door te geven. In oorlogsgebieden komen regelmatig lokale medici in de veldhospitalen om hun kennis te verbreden. Ook dit voorjaar, op de Tromp voor de kust van Libi, gaf Bleeker trainingen aan medici. In principe werkt Bleeker in oorlogsgebieden voor Nederlandse militairen en de militairen van de coalitie, zoals Amerikanen, Engelsen of Afghaanse coalition forces. Maar als er een hevig bloedende burger aan de poort van het veldhospitaal staat, geven we zeker noodhulp. En als er een zwaargewonde Talibanstrijder binnen wordt gebracht? Dan geven we evenveel zorg, daar heb ik geen moeite mee. Wel wordt iedereen die in het veldhospitaal komt, goed gefouilleerd. Als het om een tegenstander gaat, is er ook permanente bewaking in het hospitaal. Zodra we de noodhulp hebben verleend, dragen we zon strijder dan over aan het politiesysteem. Eenmaal terug in Nederland is het misschien moeilijk om jezelf weer te voegen in het strak geordende Nederlandse ziekenhuiswezen. Zien ze hem in Nijmegen als een eigenheimer? Bleeker lacht: Ik geloof niet dat ik door mijn militaire werk eigenzinniger ben geworden dan ik al was Omdat mijn werkomstandigheden zo variren, is het belangrijk dat je goed kunt schakelen. Dat kan ik, gelukkig. Sommige ervaringen blijven hem bij. Een jong Afghaans meisje met ernstige nierproblemen, bijvoorbeeld. Haar vader bracht haar binnen, maar het was al snel duidelijk dat wij niets voor haar konden doen. In heel Afghanistan konden dokters niets voor haar doen, trouwens. Haar vader verzuchtte dat hij haar meteen naar de geestelijke had moeten brengen, maar dat hij daarvoor geen geld had. Omdat het om een klein bedrag ging, boden wij hem dat aan. Hij weigerde het geld, wikkelde zijn dochter in een doek en liep weg. Voordat hij bij de poort van het hospitaal was, was het kind overleden. Dat hakt erin, ook al konden wij verder niets doen. Reanimaties en andere ervaringen met kinderen maken de meeste indruk op Bleeker, vooral als ze van dezelfde leeftijd zijn als zijn eigen kinderen [zijn oudste zoon is nu 24, red.]. Dat speelt trouwens niet alleen in oorlogsgebieden, maar ook voor mijn werk in het Radboud of voor de traumahelikopter. Niet piekeren Nederlandse militairen die uit een oorlogsgebied komen, krijgen altijd een debriefing met de uitgezonden groep en een psycholoog. Bleeker vindt dit erg belangrijk, maar benadrukt dat het alleen nuttig is als je er zlf goed aan meewerkt. Priv ben ik niet steeds met mijn werk bezig, maar mijn verhalen kan ik thuis wel goed kwijt, omdat mijn vrouw verpleegkundige is geweest. Voor mijn missiewerk is het erg belangrijk om een stabiel thuisfront te hebben. Ik heb diverse collegas gezien die het op den duur niet trokken, omdat het thuis niet goed liep tijdens hun afwezigheid. Na zo veel ellende te hebben gezien, is het haast onvermijdelijk dat een mens harder wordt. Toch? Ik vind niet dat ik harder ben geworden door mijn werk. Het laat me nooit onverschillig en ik doe het altijd voor de volle honderd procent. Gelukkig blijf ik zelden piekeren over patinten met wie het niet goed is afgelopen. Op die regel is n uitzondering: als ik zelf iets verkeerd heb gedaan, slaap ik slecht.

12- 2011 29

>

rijk, aldus Ramler, dat je ruim de tijd neemt om de verschillende belangen in een maatschap rustig te verkennen. Exploreren voorkomt exploderen, zeg ik altijd maar. Zo kom je te weten wat ieders positie is en wat ieder belangrijk vindt. Stap twee: stel een procedure vast voor hoe je gezamenlijk tot een beslissing wilt komen. Maar het belangrijkste: werk ook aan de sfeer en toon interesse in iemand anders. Op die manier verbind je je aan de ander en voelt de ander dat je elkaar nodig hebt om vooruit te komen. Alles goed en wel, maar aan het eind van het onderhandelingsproces moet er een besluit worden genomen, vaak een uitgelezen moment om de ander onder druk te zetten. Pressie is, naast inhoud, procedure en sfeer, het laatste punt dat je als onderhandelaar voor ogen moet houden, meent Pieter Ramler. Het is heel verleidelijk om toe te geven als iemand tegen je zegt: We moeten nu een antwoord van jou hebben. Toch hoef je hier niet in mee te gaan. Als je herkent dat het een manier is om jou onder druk te zetten, kun je bijvoorbeeld de vraag stellen waarom het precies noodzakelijk is om echt op dit moment een knoop door te hakken. Zo blijf je dicht bij jezelf en in dialoog met de ander. Onjuiste aannames Volgens Maarten Verhoef, oprichter van Zakenpartnertest.nl, is er nog een heel andere reden die bijdraagt aan onderlinge fricties, namelijk onuitgesproken verwachtingen binnen een maatschap. Om dit probleem te ondervangen ontwikkelde hij een online test waarmee maatschappen door het invullen van enkele vragenlijsten een goed beeld krijgen van in hoeverre de eigen ideen op n lijn liggen met die van de overige maatschapsleden. Sommige mensen denken dat als ze het priv goed met elkaar kunnen vinden, ze ook prima kunnen samenwerken in een maatschap. Maar dat is toch echt andere koek. Als er dan onenigheid ontstaat, weten maatschapsleden vaak niet met hoe ze hiermee om moeten gaan. Paul Wormer, medeoprichter van de Ondernemende Maatschap, die zorgprofessionals begeleidt in vraagstukken rond ondernemerschap en samenwerking, ziet in ondernemerschap de kern van het antwoord. Als je in een maatschap geza-

menlijk een realistische en stevige visie en strategie ontwikkelt, geef je automatisch actief vorm aan je maatschap of vakgroep. Want wie onderneemt, ziet alles bij elkaar komen: kansen en bedreigingen, partners en concurrenten. Hierdoor hoef je onderlinge diversiteit niet te zien als bedreiging, maar kun je het juist benutten als kracht. En zul je eerder proactief op anderen afstappen, in plaats van alleen af te wachten

Priv goed met elkaar omgaan, is nog geen garantie voor goede samenwerkingwat er gebeurt. Ondernemerschap geeft in mijn ogen de juiste kracht en energie om in een sterk veranderende omgeving je eigen koers te behouden. Volgens Maarten Verhoef is het onderling delen van deze visie een blijvend punt van aandacht. Hij noemt het voorbeeld van een tandartsenpraktijk die wilde uitbreiden met een mondhyginist. Op papier zag het er allemaal logisch uit; er was werk en de potentile mondhyginist had er zin in. Maar men had geen idee of de beoogde kandidaat wel dezelfde nor-

men en waarden hanteerde als de overige medewerkers. Had deze persoon eigenlijk wel dezelfde visie op klantbenadering? Als jouw collegas in het weekend graag bereikbaar zijn voor de patint, maar jij staat liever op de golfbaan, heb je een probleem. De test die Verhoef ontwikkelde, bood uitkomst. Alle maatschapsleden vulden de test in, waarna dezelfde dag een online rapportage kon worden opgemaakt. Volgens Verhoef is de toegevoegde waarde van zijn test dat deze niet slechts het profiel van een enkel individu in kaart brengt, zoals bij andere online assessments vaak het geval is, maar dat juist het individuele profiel en het profiel van overige maatschapsleden met elkaar vergeleken worden. Zo wordt in n oogopslag duidelijk of er voldoende samenhang is en wat de pijnpunten zijn. Met het rapport in de hand heb je volgens Verhoef een mooi vertrekpunt om met elkaar in dialoog te gaan over de toekomstige samenwerking, want heel veel van wat over tafel vliegt, is volgens hem gebaseerd op onjuiste aannames. Een conclusie die vaak uit de test komt, is bijvoorbeeld de verbazing over de gedachten van een ander: Goh, ik wist niet dat jij onder ondernemen iets heel anders verstaat dan ik. Vanuit dit verschil kun je vervolgens de verbinding met elkaar zoeken. >

Tips voor samenwerking binnen de maatschapMaarten Verhoef Oprichter Zakenpartnertest.nl Handel niet op aannames, maar op feiten. Maak glashelder welke wederzijdse taken en verantwoordelijkheden ieder heeft om een praktijk te runnen. Bepaal vooraf hoe je als maatschap omgaat met moeilijke beslissingen; wie neemt ze op welk moment en volgens welke procedure? Paul Wormer Samen met Cora Vlasblom medeoprichter van de Ondernemende Maatschap Maak van je organisatie een onderneming, inclusief businessplan, speerpunten en prioriteiten. De tijd die dit kost is een goede investering, het levert vooral energie en goede ideen op. Samenwerken en veranderen moet inspireren. Benut de onderlinge verschillen en probeer ze niet glad te strijken. Celebrate diversity. Besteed aandacht aan de regels van goed teamwork.

30 12 - 2011

advertentie

Geneeskundig bestuurder balanceert tussen twee werelden

arts aan het stuurAmerikaanse ziekenhuizen met een dokter aan het hoofd presteren beter dan ziekenhuizen met een bestuurder van buiten de zorg. Dit blijkt uit recent onderzoek. Hoe zit dat in Nederland? Presteren ziekenhuizen met een arts in de raad van bestuur ook hier beter?

D

TEKST RUTGER VAHL illuSTraTiE cARoLyn RidsdALE

e Britse Amanda Goodall nam 6500 Amerikaanse ziekenhuizen onder de loep. Ze bekeek hoe deze ziekenhuizen presteerden op een kwaliteitsindex (de Index of Hospital Quality). Vervolgens onderzocht ze de samenstelling van de raad van bestuur van deze ziekenhuizen. Wat bleek? Ziekenhuizen die geleid werden door een arts scoorden significant beter op de IHQ-index. Een arts in het bestuur is beter voor het ziekenhuis luidde de populaire vertaling van Goodalls onderzoeksresultaten in de pers. Zelf is zij daar voorzichtiger over. Ik stel niet dat medici betere bestuurders zijn dan ziekenhuismanagers die niet uit de zorg komen, zegt ze in een telefonische reactie. Ik toon wel aan dat ziekenhuizen die hoog genoteerd staan in een beste ziekenhuis-ranglijst vaker geleid worden door dokters. Geen verband Het onderzoek roept de vraag op of een dergelijk verband ook in Nederland valt aan te tonen. Arts & Auto nam willekeurig een ranglijst de meest recente beste ziekenhuizen top-100 van het Algemeen Dagblad en zocht uit of ziekenhuizen die hoog genoteerd staan vaker geleid worden door medici dan ziekenhuizen die het slechtst zijn beoordeeld. Een voorzichtige inventarisatie leert dat een dergelijke correlatie uit de top-100 van het AD zeker niet valt af te leiden. Als je de tien hoogst geklas-

seerde ziekenhuizen vergelijkt met de tien laagst geklasseerde, dan valt op dat een meerderheid van de ziekenhuizen medici in hun raad van bestuur hebben. Anders dan wat Goodall in Amerika vond, hebben de ziekenhuizen in de onderste regionen vaker een arts in de top dan ziekenhuizen die volgens het AD het beste zijn: 90 procent versus 60 procent. De beste ziekenhuizen in de AD top-100 hebben vaker alleen bestuurders van buiten de zorg; vier van de tien hebben geen enkele genees-

namelijk dat in de VS slechts 4 procent van de ziekenhuizen wordt geleid door een arts (aldus Goodall); in Nederland heeft 40 procent van de ziekenhuisbestuurders een geneeskundige achtergrond. Er zijn niet zo veel ziekenhuizen zonder medicus in het bestuur, blijkt uit het onderzoek Zorg voor Management van Erasmus Centrum voor Management Development in de zorg. In Nederland is de tendens van de laatste jaren dat het goed is iemand van de werkvloer in het ziekenhuisbestuur

Medicus snapt de mores van de werkvloer beter dan iemand van buitenafkundige in de raad van bestuur. Bij de onderste tien geldt dit slechts voor n ziekenhuis. Kijk je vervolgens naar het aantal ziekenhuizen dat wordt geleid door een arts, dan scoren de hoogste en de laagst geklasseerde ziekenhuizen in de AD top-100 hetzelfde. Bij vier van de tien ziekenhuizen (40 procent) is de bestuursvoorzitter opgeleid als arts. Dit geldt voor zowel de hoogst als de laagst geklasseerde ziekenhuizen. Hoge verwachtingen De resultaten wijken dus af van wat Goodall in Amerika vond. Heel verrassend mag dit echter niet heten. Een groot verschil tussen Amerika en Nederland is te hebben, stelt de betrokken Rotterdamse onderzoeker Wilma van der Scheer. Over de vraag waarom dat goed is, verschillen de diverse stakeholders echter van mening. Artsen verwachten dat een geneeskundige bestuurder een belangenbehartiger is. De niet-medische collegas in de raad van bestuur denken dat een bestuurder met een medische achtergrond twee talen kan spreken, en dus beleid en strategie van het ziekenhuis intern goed kan verkopen. De raad van toezicht ziet in een geneeskundige bestuurder vooral een risicomanager, die ontevreden medische staven kan masseren als ze ruzie maken met het bestuur. En de bestuurder om wie het gaat ziet

32 12 - 2011

zichzelf vooral als een goede manager die gekozen is op leiderschapskwaliteiten, aldus Van der Scheer. Wise (wo)man De geneeskundig bestuurder heeft dus met veel verschillende verwachtingen te maken. Dit maakt zijn positie bij voorbaat moeilijk. De medicus in the lead moet balanceren tussen twee werelden, stelde Yolande Witman een paar jaar geleden in haar promotieonderzoek naar afdelingshoofden in UMCs. Enerzijds moet de geneeskundige bestuurder effectief zijn in de bestuurlijke wereld, en anderzijds voortdurend een brug kunnen slaan met de werkvloer, zegt Witman. In het begrip voor artsen ligt ook de toegevoegde waarde: een medicus snapt de logica van de medische wereld, de mores en behoeften beter dan een bestuurder die geen geneeskunde heeft gestudeerd. Zo wordt dat in elk geval ervaren op de werkvloer. Volgens Witman vereist het ware evenwichtskunsten om als bestuurder in dit spanningsveld overeind te blijven. Daar is vooral persoonlijk gezag voor nodig. Het afdelingshoofd, maar dit geldt ook voor de geneeskundig bestuurder, moet wise zijn, zegt Witman. Dat persoonlijke gezag ontleent de wise (wo)man

vooral aan zijn/haar reputatie als dokter. Interessant is echter dat de geneeskundig bestuurder in de top van het ziekenhuis in de regel weinig medische ervaring heeft. Het zijn artsen die al jong voor een bestuurlijke carrire kozen, constateerde Van der Scheers onderzoekscentrum. Van der Scheer denkt daarom dat geneeskundige bestuurders zich maar beperkt kunnen laten voorstaan op hun medische ervaring. Ook om een andere reden: Stel dat de bestuurder kinderarts of gynaecoloog is. Dit geeft niet automatisch gezag bij internisten, orthopeden of andere specialismen. Ik denk dat bestuurders die ooit arts waren hun gezag vooral ontlenen aan hun succes als bestuurder. En van hen Hoe denken geneeskundig bestuurders er zelf over? Robbin Thieme Groen, lid van de raad van bestuur van de Isala klinieken (nr. 41 in de AD top-100) en anesthesioloog, ziet de meerwaarde van een arts in de RvB vooral in termen van weten hoe dokters denken. Als specialisten het argument op tafel leggen dat er anders patinten doodgaan dan prik ik daar als arts makkelijker doorheen dan iemand die econoom is. Thieme Groen, die tot 2005 in Isala werkzaam was als arts, ervaart dat de medici in zijn zieken-

huis hem enerzijds als overloper zien, maar toch ook als vakgenoot. Ik heb vanaf het begin duidelijk gemaakt dat ik als bestuurder een andere pet op heb dan als anesthesioloog. Daarom kunnen ze accepteren dat ik soms dingen vind en doe waar zij het niet mee eens zijn. Volgens Niek Urbanus, voormalig bestuursvoorzitter van het AMC (1988 - 2005) en hoogleraar KNO-heelkunde, kenmerkt een goede geneeskundige bestuurder zich door drie dingen: hij moet een goede dokter zijn geweest, want dit geeft geloofwaardigheid; hij moet met alle groepen in het ziekenhuis overweg kunnen en hij moet een grote bestuurlijke interesse hebben. Je moet je ook kunnen opladen voor de minder sexy kanten van een bestuursbaan, zoals overleg met vakbonden. Gaat het mis met een bestuurder, zo heeft Urbanus ervaren, dan komt dat vaak doordat iemand niet de juiste persoonlijkheid heeft. De medicus die bestuurder wordt staat per definitie op achterstand. Hij is immers opgeleid in een totaal ander vak en moet het als bestuurder vooral van talent hebben. Maar of je die aanleg hebt, merk je vaak pas als je bestuurlijke verantwoordelijkheid gaat dragen. Een arts moet het bestuursvak grotendeels in de praktijk leren.

Kalkudah werd in 1973 zelfs uitgeroepen tot d nationale vakantieplek van Sri Lanka. Maar de burgeroorlog en de tsunami in 2004 hebben hun sporen achtergelaten. Met geld van de internationale gemeenschap is de oostkust na de tsunami weer herbouwd. Voor iedere toerist is er wat wils. Je kunt er overnachten in eenvoudige maar schone hotelletjes, of een kamer huren bij een van de gastvrije gezinnen. Afgelopen juni opende het eerste vijfsterrenhotel er zijn deuren. Reisorganisaties voorspellen dat de oostkust van Sri Lanka in de komende jaren weleens kan uitgroeien tot een tweede Goa, de populairste strandbestemming van India. Tand van Boeddha Excuseer mij voor het gebrekkige Engels dat ik spreek, zegt visser Amda. Het is voor het eerst sinds jaren dat hij weer een toerist ontmoet. Hij biedt aan om in zijn glasboot, een geschenk van een internationale hulporganisatie, het koraalrif te laten zien. De 700 gezinnen in het dorp die tijdens de oorlog enkel leefden van de visvangst, kunnen na de ontmijning hun akkers weer verbouwen. In het Tamildorp is niemand te vinden die nog een woord kwijt wil over de strijd van de rebellen die vochten voor een onafhankelijk noordoosten. De Tamils, die in de rest van Sri Lanka in de minderheid zijn, vormen hier de meerderheid. Ze voelden zich onder meer achtergesteld omdat het Tamil geen nationale taal is. De wonden van de oorlog zijn nog lang niet geheeld. Maar we willen vooruitkijken en niet meer terug, zegt visser Amda heel beslist.

Van links naar rechts: strand bij Unawatuna aan de zuidkust; Sri Dalada Maligawa - Tempel van de Tand, waar een tand van Boeddha zou liggen; Britse postbus in het dorpje Galle; schoolkinderen bij een tempel.

Na mijn verkenning van de oostkust sta ik als voormalig Zuid-Azi correspondent te popelen om richting de noordelijke regionale hoofdstad Jaffna af te reizen, het Tamilbolwerk dat jarenlang verboden gebied was voor de buitenlandse media. Een stad vol historie die, nadat de Portugezen er in de 16de eeuw de scepter hadden gezwaaid, in de 17de eeuw in Nederlandse handen terechtkwam tot de Britten Jaffna en de rest van Sri Lanka in 1796 overnamen. Het eiland heeft een beladen koloniale geschiedenis en werd pas in 1948 als het voormalige Ceylon onafhankelijk. In 1972 kreeg het de naam Sri Lanka. De reis naar het noorden, lees ik in een reportage van een collega, gaat door beruchte plaatsen als Vavuniya waar ik tijdens de oorlog met een legerhelikopter overheen vloog. Vanuit de lucht lokten de dichtbevolkte jungle en groene meren. Maar een collega die net terug is, vertelt ons dat het eigenlijk nog net iets te vroeg is om naar het noorden te gaan. De dorpen langs de A9, die net zoals de stad Jaffna erg onder de oorlog hebben geleden, zijn grotendeels verwoest. We kiezen voor een toeristische route: terug door de heuvels richting de stad Kandy, die op 500 meter hoogte tussen de theeplantages ligt en waar volgens de overlevering in een van de tempels een tand van Boeddha ligt. We wandelen langs het stadsmeer en door de stoffige straatjes rond een van de tempels. Bij de lokale bevolking staat Kandy vooral bekend als de geboorteplek van de Tamil Muttiah Muralitharan, een van de beste

66 12 - 2011

Foto: photononstop/hh Foto: christophe boisvieux/corbis

VvAA Sri Lanka

ledenreizen

14-daagse rondreis met privchauffeurTijdens deze speciaal voor VvAA leden samengestelde 14-daagse reis maakt u kennis met alle culturele en landschappelijke hoogtepunten van Sri Lanka. U verblijft in kleinschalige luxehotels en authentieke, historische accommodaties. Uw chauffeur treedt tevens op als gids; binnen het programma is er voldoende gelegenheid en vrijheid om eigen activiteiten te ondernemen. Op het programma staan onder meer de culturele hoofdstad Kandy, de zogenaamde culturele driehoek en de onbeschrijflijk mooie treinreis naar de theeplantages van Nuwara Eliya. U besluit uw kennismaking met Sri Lanka op een van de paradijselijke stranden. Prijs vanaf 1299,- p.p. (bij 2 pers.). Inclusief o.a. 13 overnachtingen o.b.v. halfpension in voornoemde accommodaties, vervoer per airconditioned auto met Engelssprekende chauffeur/gids, 1 dag jeephuur voor dagsafari in Udawalawe National Park, diverse excursies met entrees. Vertrek dagelijks mogelijk. Exclusief vluchten.

Foto: photononstop/hh

Foto: jon hicks/corbis

Foto: jon hicks/corbis

14-daagse avontuurlijke gezinsreisSri Lanka is ook voor gezinnen met kinderen (vanaf ca. 7 jaar) een erg leuke bestemming. VvAA reisbureau heeft een (individuele) 14-daagse gezinsreis samengesteld die start aan het strand in Negombo en vervolgens naar de culturele driehoek voert. De tempelcomplexen, grottempels en de paleisrots zijn een waar avontuur voor kinderen. In Kandy staan o.a. bezoeken aan de kleurrijke bazaar en batikwerkplaatsjes op het programma. Hier stapt u op de trein naar de theeplantages rond Nuwara Eliya. Een bezoek aan een olifantenopvang mag natuurlijk niet ontbreken, evenmin als een safari om buffels, jakhalzen, luipaarden en meer exotische dieren te spotten. Ook een spannende avondsafari staat op het programma. Via het oude VOC-fort aan de zuidkust reist u ten slotte naar een prachtig palmenstrand voor een relaxte afsluiting van de reis. Prijs vanaf 1180,- p.p. o.b.v. halfpension in comfortabele, kindvriendelijke hotels; 590,- p.p. voor kinderen onder de 12 jaar die de kamer met minimaal 2 volbetalende volwassenen delen. Inclusief o.a. 13 overnachtingen o.b.v. halfpension, vervoer per airconditioned auto met Engelssprekende chauffeur/gids, jeepsafari Yala National Park, diverse excursies met entrees. Vertrek dagelijks mogelijk. Exclusief vluchten. Reserveringen Voor meer info en reserveringen: 030 247 48 97 of zie www.vvaareisbureau.nl

cricketspelers van het nationale elftal van Sri Lanka. We nemen afscheid van onze chauffeur en besluiten de oude, nog uit de Britse tijd daterende stoomtrein terug richting Colombo te nemen. De rit voert door het heuvelachtige binnenland met zijn veelkleurige flora en rijkgeschakeerde fauna, langs watervallen en door theeplantages. Vanuit de trein hebben we goed zicht op het bergachtige landschap, met de hoogste piek, de Pidurutalagala, die op ruim 2500 meter ligt. Duurzame vrede In Colombo staan we de laatste ochtend vroeg op voor een bezoek aan de oude hindoetempel in de Tamilwijk Wellawatta. Tijdens onze vorige reizen maakten we al uitgebreid kennis met de vele boeddhistische tempels die de hoofdstad kent. Bij de kleurrijke hindoetempel ontmoeten we bij een bak vol kokosnoten een vrouw met haar drie volwassen dochters. Ze leggen uit dat families op speciale dagen een offer van kokosnoten brengen. In de bak slaan ze de noten met een flinke tik kapot. De moeder is ziek. Na het offeren steken de vrouwen kaarsjes aan. Ze trekken met hun armen gekruist voor hun borst zichzelf aan de oren en buigen daarbij heel diep richting de grond. We zijn hier niet alleen voor onze moeder, maar we bidden ook elke dag voor duurzame vrede, zegt een dochter. Ze hoopt dat de toeristen massaal zullen komen, want die brengen geld in het laatje, iets wat Sri Lanka hard nodig heeft. Niet alleen voor de wederopbouw van het land, maar ook voor de restauratie van de historische gebouwen. Zoals de Hervormde Kerk in het oude Nederlandse fort. Want die kan best een kwastje verf gebruiken.

>

12 - 2011 67

Joris van DroogeJoris van Drooge is reisjournalist.

Reizen

Vrije tijd

SporthorlogeMet de Quest introduceert het Finse Suunto een nieuw horloge voor actieve buitensporters. De Quest maakt het onder meer mogelijk om rondetijden op te slaan en voorgeprogrammeerde trainingsschemas te downloaden. Tijdens het sporten kun je zien of je op schema ligt. Het beeldscherm is naar eigen smaak in te stellen. In zwart of oranje variant. Prijs vanaf 199,95. www.suunto.com

Airport met zwembadVliegvelden. Vrolijk word je er zelden van, eerlijk is eerlijk. Bijvoorbeeld wanneer je na het inchecken ontdekt dat je moet wachten in een stampvol hok ter grootte van twee klaslokalen. Met als enige vermaak een obsceen dure taxfree-shop vol Toblerone, Marlboro en prullerige souvenirs. Koffie zegt u? Dat kan alleen vr de douane, maar daar mag u niet meer naartoe. Voil. Daar zit je dan, de komende twee uur. Op kleine luchthavens la Eindhoven, Innsbruck en Cardiff valt het minst te beleven. Het grote voordeel van die categorie is dat je er doorgaans weinig tijd doorbrengt. Je parkeert voor de deur, checkt laat in en gaat vervolgens vrijwel direct de lucht in. Nee. Het ergst zijn grote, onlogische hubs als Heathrow en Charles de Gaulle. Waar er van je transfertijd minstens een uur verloren gaat aan de reis van Terminal A naar Terminal B, opgepropt in muffe bussen en dwalend door oneindige gangen. Om uiteindelijk te belanden in een terminal met de charme van een sovjetflat.

Mobiele vliegangsttherapeutBang om te vliegen? Goed nieuws: er is nu ook een app van Stichting VALK. Het vliegangstinstituut komt hiermee tegemoet aan verzoeken van reizigers om mobiele begeleiding tijdens de vliegreis. De app is bedoeld voor mensen met milde vliegangst en stelt gerust, geeft tips en uitleg, en helpt te ontspannen met oefeningen in de vliegtuigstoel. Er is zelfs een paniekknop, waarna een vliegangsttherapeut de gebruiker toespreekt. De Vlieg App voor Android is te downloaden via Android Market. De Vlieg App voor iPhone is verkrijgbaar via de App Store. Prijs 4,99.

WinnaarsDe gerestylede buscamper van Pssl de 2WIN Style is vorige maand door bezoekers van de Kampeer en Caravan Jaarbeurs en leden van de Nederlandse Kampeerauto Club uitgeroepen tot Kampeerauto van het jaar 2012. De Pssl 2WIN Style scoorde vooral hoog om zijn innovatieve indeling, prijs-kwaliteitverhouding en goede ergonomie. Een vakjury van ANWB/ Kampeer & Caravan Kampioen riep de Carthago C-Tourer uit tot Camper van het jaar 2012.

Je zou bijna een uurtje eerder van huis vertrekkenGelukkig zijn er steeds meer vliegvelden die snappen dat ze reizigers een beetje moeten paaien. Hongkong heeft een 4D-filmtheater met bewegende stoelen, rookmachines en andere special effects. In Singapore vind je een zwembad tussen de gates; stop uw zwembroek in de handbagage. Op het vliegveld van Austin, Texas (live music capital of the world, jawel) spelen dagelijks lokale bandjes. Mnchen Airport heeft een bierbrouwerij inclusief Biergarten. En niet te vergeten ons eigen Schiphol, al jaren de leukste luchthaven op deze planeet. Met dank aan faciliteiten als casino, bibliotheek, relaxstoelen, een enorme kinderspeelplaats, dependance van het Rijksmuseum en sinds kort een openluchtpark op de D-pier. Je zou bijna een uurtje eerder van huis vertrekken.

Kort Er zijn nu ook Nederlandstalige National Geographic-reisgidsen over Zuid-Afrika, Peru, Istanbul en Marokko. Prijs Istanbul 21,95; andere titels 24,95. Deze winter kunnen kinderen tot 15 jaar gratis gebruikmaken van de oefenliften in het dal van het Tiroolse Kramsach. En in het Pitztal krijgen kinderen tot 10 jaar (ook tijdens schoolvakanties) een gratis skipas indien zij in het gezelschap zijn van een betalende volwassene. De makers van Ski Atlas hebben een app uitgebracht met uitgebreide beschrijvingen van honderden skidorpen en -gebieden, de nieuwste pistekaarten, actuele sneeuwhoogtes en recente webcams. Prijs 1,59; de eerste 25 dorpen zijn gratis te downloaden.

Nu op www.artsenauto.nl/reizen De tien leukste vliegvelden op aarde.

68 12 - 2011

AntwerpenOpkomende wijken t Zuid en t EilandjeDe stad Antwerpen heeft een heerlijk centrum, maar ook de omringende wijken irten er de laatste jaren op los. t Zuid en t Eilandje voorop. Reisjournalist Marleen Vos liet zich verleiden en kan maar n conclusie trekken: oost west, noord zuid best!tekst MARLEEN VOS

Foto: antwerpen toerisme & congres

Foto:

Mercado Boque Ria

l jaren staat Antwerpen hoog op mijn lijstje van favoriete stedentripbestemmingen. Vroeger als ideale invulling van een collegevrije dag: met de ov-jaarkaart gratis tot aan Roosendaal en een tientje verder zat ik aan paling in t groen of mosselen met friet. En nog steeds kom ik er regelmatig. Om te shoppen, om Koninginnedag te ontvluchten samen met zo veel landgenoten dat de winkels er langer voor openbleven of om heerlijk te eten. Je bent amper het land uit, maar toch zijn de mensen er net wat aardiger, de winkels stijlvoller en de sfeer Bourgondischer. Inmiddels ken ik het centrum als mijn broekzak, maar tegenwoordig heb ik twee nieuwe redenen voor een bezoek: t Eilandje en t Zuid, respectievelijk ten noorden en ten zuiden van het centrum. Petit Paris Heel Antwerpen staat bol van de smaak, maar deze twee wijken doen er qua cultuur, architectuur en gastronomie nog een schepje bovenop. Om toch iets van het centrum mee te pakken, loop ik graag via de fashion- en woonlabels op en om Hopland en vervolgens linksaf naar de Kloosterstraat, een walhalla voor liefhebbers van vintage en antieke interieurspullen. Zodra de omgeving wat geometrisch aan gaat doen denk aan pleinen met brede straten in sterpatroon ben je in t Zuid, het culturele hart van de stad. Deze status is te danken aan de aanwezigheid van drie musea: het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, het Museum van Hedendaagse

A

Vorige pagina: gerenoveerde pakhuizen blazen havenwijk t Eilandje Kunst Antwerpen en het nieuw leven in. Fotos boven vanaf FotoMuseum (FoMu). links: van verloedering is geen Absoluut aan te raden voor sprake meer op t Eilandje; het icoeen rondje cultuur, maar nische MAS; uitzicht vanuit Hotel O; wie de enorme hoeveelheid Conceptstore Hospital in t Zuid. terrassen en cafs weet te weerstaan, komt van goeden huize! Tussen de mooie woningen, galerien en designer (vintage) winkels, wemelt het namelijk van de hippe restaurants, literaire cafs en prachtige ontbijt- en brunchtentjes, vooral rondom pleinen als de Marnixplaats, Lambermontplaats en Leopold de Waelplaats. Een passender benaming van de wijk zou dan ook wellicht t Bourgondische kunnen zijn. Mt stijl! Want of je nu een bakker, een koffietent, een kledingwinkel, bruine kroeg of restaurant binnenstapt: overal is aandacht besteed aan het interieur. Zelfs pitabar Finjan heeft hier gevoel voor stijl en kwaliteit aldus de culinaire GaultMillau Gids. De sterbouw heeft roots in Parijs, vandaar dat Antwerpenaren t Zuid ook wel liefkozend Petit Paris noemen. En zo gek is dat niet; een zekere Parijse charme heerst hier wel, compleet met de aanwezigheid van (Vlaamse) beroemdheden. De randen van t Zuid daarentegen zijn lekker rechttoe rechtaan en bestaan uit kaaien als de Waalse en de Vlaamse Kaai en de Gedempte Zuiderdokken. Dit is het decor voor moderne galerien, clubs, schitterende conceptstores, meubelzaken en grote evenementen. Maar t Zuid is niet de enige place to be voor liefhebbers van kunst en goede bars en restaurants. t Eilandje kan er ook wat van. Ik ga hier bij voorkeur pas tegen het eind van de middag

Info & tipsDe uitstekende trein stad heeft(per Thalys ongeveer verbindingen 70 minuten vanaf Amsterdam). Vervoer: (lege) taxis zijn soms moeilijk te vinden, het bus/tramnetwerk kan wat ondoorgrondelijk zijn, maar gelukkig is Antwerpen klein en kan veel te voet. Meer lezen over Antwerpen: www.toerismevlaanderen.nl en http://visit.antwerpen.be.

Smaakvol slapen Hotel O: stijlvol slapen en de volgende dag ontbijten in Barsserie Nero, www.hampshire-hotels.com. Soul Suites: je eigen designappartement, www.soulsuites.com. Maison Delaneau: een oase van rust met spa, www.maisondelaneau.com.

Marcel: rijzende culinaire ster in prachtig pand, www.restauranteen

Smaakvol dineren Lux: borrelen en heerlijk dineren in een voormalig pakhuis, www.luxantwerp.be.

marcel.be. FelixPakhuis: dineren, borrelen, exposities, muziek: het FelixPakhuis is van alle markten thuis, www.felixpakhuis.nu. t Zilte: letterlijk en figuurlijk dineren op hoog niveau, www.tzilte.be. Fiskebar: een visrestaurant met Scandinavische sfeer en Franse traditie, www.fiskebar.com.

70 12- 2011

Foto: kim van der leeuw

Foto: sarah blee/neutelings riedijk architecten

Foto: spaans verkeerburo

VvAAAntwerpen

ledenreis

Zin gekregen in een kennismaking met Antwerpens trendy wijken? In samenwerking met Holland International heeft VvAA reisbureau een 3-daags arrangement samengesteld met verblijf in een stijlvol hotel in t Zuid. Hotel U verblijft in Hotel O Antwerpen - Hampshire Classic, een viersterrenhotel dat beschikt over 14 ruime, thematisch ingerichte kamers. Het interieur combineert designklassiekers met vintage meubilair en is van de hand van architectengroep www.jopeeters.be. Na een dag shoppen, sightseen en museabezoek is het heerlijk bijkomen in uw hotelkamer, die is uitgerust met atscreen tv, regendouche, jacuzzi of houten bad (eco room) of een ovalen vrijstaand bad (sensual room). Op de begane grond van het hotel bevindt zich Barsserie Nero, waar s morgens het ontbijtbuffet klaarstaat.

heen, als ik op shopgebied verzadigd ben. Want niet alleen is dit vooralsnog een ondergeschoven kindje, het eilandje heeft een aantrekkelijke haven, met nog aantrekkelijkere terrassen waarvan opstaan een uitdaging is zeker met een mooie zonsondergang. Op de kaart lijken beide wijken nogal uit elkaar te liggen, maar het is slechts 20 minuten stappen en een onverwacht leuke wandeling langs de Schelde. Rauwer decor t Eilandje heette oorspronkelijk Nieuwstad, omdat het de eerste stadsuitbreiding was buiten de vestinggordel. Aangezien het gebied werd omringd door water, werd het al snel eiland. Het gebied ontpopte zich tot levendige havenwijk. Maar hoe bruisend het vroeger was, zo leeg en verloederd werd het gebied toen de haven verder naar het noorden opschoof. De laatste jaren wordt dat aandachtstekort ruimschoots goedgemaakt; Antwerpen pompt heel wat energie, geld en creativiteit in het stadsdeel. Hier geen Parijse charme, maar een rauwer, industrieel decor. Denk aan opgeknapte pakhuizen vol gewilde loftappartementen en moderne horecagelegenheden, dokken vol plezierjachten en hier en daar nog een ouderwets havencaf dat tot in de vroege uurtjes open is. En s zomers kan er geaneerd worden op het stadsstrand Strantwerpen. Het leuke is dat menig bewoner een zekere trots uitdraagt ten aanzien van zijn buurtje; kijk niet verbaasd op als een onbekende zich spontaan ontpopt tot persoonlijke gids als je de weg vraagt. Toch raak je die weg hier nooit kwijt: het nieuwe Museum aan de Stroom (MAS) torent met zijn 60 meter overal bovenuit en is een ideaal orintatiepunt. Het is absoluut een bezoek waard voor de (kunst)collecties, maar ook voor een tweesterrendiner op de negende verdieping of een klim tot op het dak voor een prachtig uitzicht over de stad, de Schelde en de haven. Niet alleen t Zuid, maar zeker ook t Eilandje geeft je letterlijk en figuurlijk een andere kijk op Antwerpen.