artikel in ledenblad Rabobank

MAGAZINE VOORLEDEN VAN RABOBANK

NOORDOOST FRIESLANDNAJAAR 2016

BEDRIJFSOVERDRACHT FINANCIËN LANDBOUW

DichterbijNOORDOOST FRIESLAND

Biologisch'buorkje' »18

Nieuwe generatie,nieuwe koers? »10

Beleggen voorbeginners »28

De kracht van dekringloop »26

3433

2 NOORDOOST FRIESLAND

OM DEHOEK

Bij uw bezoek aan kantoor

Dokkum krijgt u mogelijk uw

kopje koffie van Marijke

Kloosterman. Zij is bij ons via

het Werk- en leerbedrijf NEF,

voor 'mensen met een af-

stand tot de arbeidsmarkt'.

Als maatschappelijk betrok-

ken bank bieden wij mensen

graag een kans op een leuke

baan. Marijke heeft het naar

haar zin in haar functie.

Naast haar werk bij de bank

als gastvrouw, werkt ze bij

NEF op de Foodafdeling en is

ze vrijwilliger bij VV Anjum.

FOTO: ANJA BROUWER

3

GASTVROUW MARIJKE BRENGTU IN DE BANKHALIN DOKKUM GRAAG KOFFIE OF THEE

3433

COLOFON

Lokale redactie: Rabobank Noordoost Friesland

Redactieadres: [email protected]

Centrale redactie: Rabobank (Hans van Dijk) en MPG.

Druk & handling: Drukkerij Douma Dokkum

Dichterbij is een uitgave van de Rabobank. Niets uit deze Dichterbij mag worden

overgenomen, opgeslagen en/of verspreid op welke wijze dan ook zonder vooraf-

gaande toestemming van de Rabobank. De Rabobank, MPG. en andere informatie-

leveranciers zijn niet aansprakelijk voor schade van welke aard ook als gevolg van

onjuistheden in deze uitgave of in verband met het gebruik van deze uitgave. Stelt

u geen prijs op de ontvangst van Dichterbij, dan kunt u dit doorgeven via

[email protected].


VOORWOORD

DURK MOUS

Directievoorzitter Rabobank Noordoost Friesland

DICHTBIJBANK

Benieuwd naar de ledenaanbiedingen? Ga naar pagina 36.

De tijd waarin kinderen trots methun ouders hun volle spaarpot kwa-men brengen bij de Rabobank, isaan het voorbijgaan. Kinderen,

maar ook volwassenen, zien tegenwoordig nau-welijks nog een bank van binnen. Dat is niet erg:de tijden zijn veranderd. Tegenwoordig kunt uonline 24/7 bij ons terecht, maar ook fysiekvindt u ons nog steeds op onze kantoren inAnjum, Damwâld, De Westereen, Dokkum,Feanwâlden, Ferwert en Nes.

Een uitdaging waar we nog wel voor staan,is hoe we jongeren meer kunnen betrekken bijde Rabobank. Voor hen zijn we vaak niet meerdan een app waarmee zij hun bankzaken rege-len. Daarom is er via de ledenraad contact ge-zocht met jongeren uit onze regio, om samenmet hen de dialoog aan te gaan. Tijdens een in-teractieve bijeenkomst hebben we gevraagd

naar de wensen van jongeren, waarom menvoor de Rabobank zou kiezen en waar de bankmeer oog voor zou moeten hebben. Zo is lande-lijk op verschillende manieren de dialoog aange-gaan met jongeren. Zij zijn voor ons een belang-rijke sparringpartner, bijvoorbeeld als het gaatom de ontwikkeling van nieuwe producten endiensten. Neem onze nieuwe app GRPPY. U leesthier meer over op pagina 16.

Een andere doelgroep waar we ons nauwmee verbonden voelen zijn familiebedrijven. Wezien dat bedrijfsopvolging binnen deze bedrij-ven vaak een complex traject is, waar generatie-verschillen en emotionele factoren niet zeldeneen belangrijke rol in spelen. We begeleiden zo-wel de oude als de nieuwe generatie hierin.

Dichtbij zijn op momenten die er voor u toedoen, voor jong en oud, dat is wat we bedoelenmet ‘de dichtbijbank’.

WONEN

8 Maak werk van veiligerwonenREGIO

18 Timpelsteed: biologisch'buorkje'COÖPERATIEF DIVIDEND

21 Kunstmaand AmelandSAMENLEVING

22 Samen werken aan leef-baarheidVERMOGEN

28 Beleggen voor beginnersONDERNEMEN

32 Gestart en dan?

5

DichterbijNOORDOOST FRIESLAND

10 Nieuwe generatie, nieuwekoers?

14 Wat legt u vast voor later? 16 GRPPY: digitale groepspot26 Vruchtbare kringloop

RUBRIEKEN

2 Om de hoek6 Kort

17 Verspil minder eten: tips31 Ook via Twitter dichtbij34 Aandeel in elkaar36 Aanbiedingen38 Aanbiedingen39 Column

28

16

21 18

}hc$)~}hc$)~

3433 -

716603

3433

Lenen van vermogende klanten

BESTE APPBELEGGENDe Rabo Beleggen App is opnieuw ge-kozen tot beste app voor beleggers. Zowel experts als consumenten vindende app makkelijk in gebruik en overzich-telijk, zeker ook op een kleinersmartphonescherm. Dat blijkt uit het IEXNetprofiler Internet Brokeronderzoek2016. Ook werd de Rabobank door con-sumenten en experts verkozen tot bestegrootbank voor online beleggen. De top3, die naast de Rabobank bestaat uitBinck en Alex, voldoet het beste aan deverwachtingen van de beleggers.


KORT

Dichtbijbank

JONGERENIN LEDEN-RAADVoor de Rabobank zijn jongeren een be-langrijke sparringpartner. Reden waar-om de ledenraad van Rabobank Noord-oost Friesland tijdens een extra leden-raadvergadering de dialoog is aange-gaan met jongeren uit de regio.

Een uitdaging waar we als Rabo-bank voor staan is, hoe we jonge-ren meer kunnen betrekken bij debank. Daarom is er via de leden-

raad contact gezocht met jongeren uitNoordoost Friesland. Op de extra leden-raadvergadering van 7 juni waren eentwintigtal jongeren aanwezig.

Bij deze interactieve bijeenkomst kwamonder andere aan de orde: de wensen vanjongeren, waarom men voor de Rabobankzou kiezen, waar de bank meer oog voorzou moeten hebben en of de bank een rolzou moeten vervullen in een regionaleduurzame leefomgeving.

De ledenraad gaat in haar volgende verga-deringen aan de slag met de uitkomstenvan deze avond: samen met jongeren! Eenaantal jongeren heeft namelijk aangege-

ven mee te willen denken over het beleidvan de bank en neemt zitting in de leden-raad.

Een soort marktplaats voor finan-cieringen, dat is het online plat-form Rabo & Co. Hier kunnenmkb’ers die krediet nodig hebben

in contact komen met vermogende klan-ten die op zoek zijn naar een nieuwe in-vesteringsmogelijkheid. Deze vorm vanpeer-to-peerlending is een aanvulling opbestaande financieringsvormen als regu-lier bankkrediet en crowdfunding. Onder-nemers plaatsen hun financieringsaan-vraag op het platform en vermogende

Private Banking-klanten geven aan welkelening ze willen meefinancieren. De Rabobank neemt in de proeffasen zelfvoor minimaal 50 procent deel in iederefinanciering. Rien Nagel, lid van de raadvan bestuur: 'De particuliere klanten dieparticiperen in de lening hebben dezelfdevoorwaarden, zekerheden en rendementals de Rabobank en we delen naar rato delasten als een ondernemer in betalings-problemen komt. Samen uit, samenthuis dus.'

Rabo FoodWeek: focus op voedsel

7

Wat betekent voedsel voorons? En hoe zorgen weervoor dat iedereen in dewereld voldoende en voed-

zaam te eten heeft? Die vraag staat elk jaarcentraal tijdens Wereldvoedseldag, op16 oktober. Rondom deze dag valt ook deRabo FoodWeek: een week lang organi-

seert de Rabobank vele activiteiten rond-om gezonde voeding en duurzame voed-selproductie. Voedsel is van wezenlijk be-lang voor het voortbestaan van mensen,maar ook voor de economie en voor deRabobank. Veel bedrijven uit de landbouwen voedingsindustrie zijn klant bij de Rabobank. Alle reden dus om eten, drin-ken en een duurzame voedselvoorzieningeen week lang extra onder de aandacht tebrengen. De Rabobank werkt hiervoor sa-men met diverse partners, waaronder initi-atiefnemers van de Dutch Agri Foodweek(12 t/m 15 oktober). Kijk voor meer infor-matie op rabobank.com.

Gratis oriëntatiegesprek

INLOOPAVONDEN

Met al uw vragen over hypo-theken kunt u zonder af-spraak binnenlopen bij Rabobank Noordoost Fries-

land. Tijdens de Inloopavond Hypothekenkunt u uw vragen stellen aan onze advi-seurs. Aan de hand van een actuele salaris-strook krijgt u snel meer inzicht in hoeveelu kunt lenen, inclusief de bijbehorendemaandlasten. Tijden en locaties:• iedere maandag tussen 18 en 20 uur inde vestiging Damwâld, Haadwei 51a• iedere woensdag tussen 18 en 20 uur inde vestiging Dokkum, De Dijk 10• iedere vrijdag tussen 18 en 20 uur in devestigingen Dokkum en Damwâld.Natuurlijk bent u ook op een andere dagvan harte welkom. Maak een afspraak vooreen gratis oriëntatiegesprek met een vanonze adviseurs op telefoonnummer (0511) 42 63 25.

FOARÚT OER DE ASRabobank Drachten Friesland

Oost en Rabobank Noordoost

Friesland ondersteunen de fes-

tiviteiten die worden georgani-

seerd in verband met de inge-

bruikname van de Sintrale As.

Komt u ook? Op zaterdag

24 september is er ’Foarút oer

de As mei Sport’. Kijk voor meer

informatie op sportopdeas.nl.

Op zaterdag 1 oktober doen

beide banken mee aan ‘Foarút

oer de As mei de Handel’.

Het programma vindt u op

foarutmeidehandel.frl.

FINANCIERINGGEZOCHT?Een combinatie van verschil-

lende financieringsvormen

biedt soms meer mogelijk-

heden om te lenen. Op

donderdag 29 september

organiseert de Rabobank voor

ondernemers de dag van het

nieuwe financieren. Op 17

plaatsen in Nederland kunt u

deelnemen aan interessante

workshops, direct uw plan pit-

chen en nieuwe financierings-

mogelijkheden verkennen.

Meer info: rabobank.nl/

hetnieuwefinancieren.

LIFESTYLEBEURS OOSTERNIJKERKDorpsbelangen Nes en

Oosternijkerk organiseren op

donderdag 6 oktober van 14.30

tot 21 uur een LifeStylebeurs in

Oosternijkerk. De beurs is met

name gericht op ouderen, om

te laten zien wat er mogelijk is

om zelfstandig in eigen dorp te

blijven wonen. Rabobank

Noordoost Friesland heeft ook

een stand en laat daarin graag

zien welke oplossingen de

Rabobank heeft om klanten zo

lang mogelijk zelfstandig te

kunnen laten bankieren.

3433

WONEN


Nederland wordt steeds veiliger. Toch wordt er dagelijksingebroken, ontstaat er brand of hebben mensen waterschade.Ook vóelen mensen zich niet altijd veilig. TEKST: MPG. FOTO'S: INTERPOLIS

Maak werk vanveiliger wonen

I nterpolis helpt u met een aantal tips om derisico’s op schade te beperken. U kuntnamelijk zelf eenvoudige maatregelennemen om de veiligheid in en om uw huis te

verbeteren. 1. De meeste inbraken gebeuren in de

ochtend en late middag. Sluit behalve devoordeur ook altijd de ramen en balkondeuren.Ook als u maar eventjes weggaat.

2. U kunt lichtschakelaars plaatsen waarmee

de lampen in huis vanzelf aan- en uitgaan.Sommige schakelaars kunt u zelfs met uwsmartphone aansturen.

3. Wasmachines, vaatwassers en kitnaden

kunnen de boosdoeners zijn bij lekkage. Somsblijft de schade beperkt tot een vochtplek, maarde schade kan ook groter uitpakken.

4. Plaats werkende rookmelders op elke

verdieping van uw huis. Denk ook aan hetvoorkomen van brand door kortsluiting. En, demeterkast is natuurlijk geen extra opbergkast!Ten slotte, sluit niet te veel stekkerdozen opelkaar aan. Hierdoor kan oververhitting enbrand ontstaan.

5. Wilt u écht werk maken van veiligheid in

huis? Interpolis introduceert de Veiligheids-meter: een lijst met ongeveer 45 vragen die uinzicht geeft in de veiligheid in en rondom uwwoning. U kunt ook zien hoe u scoort tenopzichte van anderen. Is uw score op veiligheid50% of hoger? Dan ontvangt u korting op depremie van uw Interpolis Woonhuis- enInboedelverzekering. De korting kan oplopentot 7% op de Woonhuisverzekering en 14% opde Inboedelverzekering. Hoe meer maatregelenu neemt, hoe meer korting u krijgt.

6. Sluit u een inboedel- en

woonhuisverzekering af, dan kunt u eenInterpolis ThuisMeesteroplossing aanvragen.Een pakket met een slimme rook- enwatermelder, een slimme lamp en een app dieeen melding geeft op uw smartphone bij rook ofals er water lekt. En waarmee u de lamp opafstand kunt bedienen. Vult u ook deVeiligheidsmeter in? Dan ontvangt u met ditpakket korting op uw Interpolis Inboedel- enWoonhuisverzekering.

Lees meer:

Interpolis.nl

Rabobank.nl/thuismeester

oplossing

9

3433

ONDERNEMEN


Goed voorbereiden en vertrouwen hebben in de opvolgers zijn de sleutels voor succes bij een be-drijfsoverdracht. Hoe werkt dat precies? TEKST: MILOE VAN BEEK FOTO'S: HILBERT KRANE

NIEUWE GENERATIE, NIEUWE KOERS

Sturen op deoverdracht

T ien jaar. Dat is de termijn die nodig isom een bedrijfsoverdracht goed te rege-len. Dat klinkt erg lang, maar er komtheel wat bij kijken en er gaat onderweg

nog wel eens iets mis. Een overdracht moet fis-caal, financieel en organisatorisch goed wordengeregeld. Ook is het goed als de opvolger de eer-ste tijd rustig kan meedraaien in het bedrijf.Daarmee heeft de eigenaar de tijd om de nieuwegeneratie echt te gaan vertrouwen. Tot slot kanhij emotioneel afscheid nemen van zijn bedrijf.‘Het bedrijf helemaal loslaten vinden eigenarenvaak lastig, neem daar dus echt uitgebreid detijd voor’, zegt Mirelle Pennings, directeurCorporate Clients Nederland bij de Rabobank.Een bedrijfsopvolging mislukt vaker als de eige-naar zich blijft bemoeien met de te varen koers,vergeleken met bedrijven waar dat niet hetgeval is. Dat blijkt uit een onderzoek naar strategieverandering na generatiewisselingendat het ECFB (Erasmus Centre for FamilyBusiness) deed in samenwerking met Rabobank

en BDO (accountancy en consultancy). Het iseen van de redenen dat een eerste generatie-wisseling in bijna zeven op de tien gevallen mis-gaat en minder dan vijf procent van de familie-bedrijven de derde wisseling overleeft. ‘Vandaardat we adviseren om tien jaar voor de formeleoverdracht al te gaan nadenken over de opvol-ging’, zegt Mirelle Pennings. ‘Een bedrijfsover-dracht is geen moment maar een proces. Wachtniet tot het laatste moment, dan ben je te veelafhankelijk van het toeval.’

ENTHOUSIAST MAKEN De tijd nemen

betekent ook dat het vertrouwen in de opvol-gers kan groeien. Want wie dat onvoldoendeheeft, zal beschermingsconstructies in het levenroepen. ‘Voormalige eigenaren willen nog weleens de feitelijke zeggenschap behouden,bijvoorbeeld met een vetorecht. Dat soort con-structies geven de nieuwe generatie weinigarmslag’, zegt Pursey Heugens, Professor ofOrganisation Theory, Development and Change

Theo Lauwers droeg zijn in

1978 opgerichte autoherstel-

bedrijf over aan zijn zoon

Nick en schoondochter Gerda.

11

3433

Theo Lauwers werkt zelf nog

drie tot vier dagen in het au-

toherstelbedrijf om zijn op-

volgers te ondersteunen.

aan de Erasmus Universiteit en mededirecteur van het ECFB.‘Ook kun je een bedrijf alleen echt loslaten als je een grootvertrouwen hebt in de nieuwe opvolger. Meteen na het be-sluit om terug te treden is het belangrijk om veranderingenaan te gaan brengen’, zegt Heugens. ‘Maak de nieuwe genera-tie enthousiast zodat ze de kernwaarden van het bedrijf meekrijgen en socialiseer ze in het bedrijf. Het vereist absoluutgrootsheid om jezelf helemaal terug te trekken uit het bedrijfdat je zelf hebt opgebouwd.’ Maar wie met een been in zijnonderneming blijft staan, maakt het voor de opvolger moei-lijk om zijn eigen beslissingen te nemen en dus te onderne-men. ‘Eigenaren die geen afscheid kunnen nemen maken vanhun opvolger een leidinggevende of rentmeester die er alleenis voor het bijhouden van de dagelijkse gang van zaken. Dat isvoor niemand goed.’

NIEUWE INVESTERINGEN Jaarlijks vinden er acht-

tot tienduizend generatiewisselingen plaats bij familiebedrij-ven. De helft van deze bedrijven gaat over naar een externepartij of houdt op te bestaan, de andere helft blijft binnen defamilie. Tijdens de economische crisis van de afgelopen jarenstelden veel eigenaren de opvolging uit. De verwachting isdat veel familiebedrijven de komende jaren van eigenaargaan wisselen. Naast vertrouwen is een van de aandachts-punten de dalende winstgevendheid van familiebedrijven na

iedere opvolging. Dit heeft vaak te maken met verouderdetechnologie, eigenaren zijn vaak jarenlang succesvol geweestmet hun product, dienst of techniek maar die is inmiddelsverouderd. Als ze gaan terugtreden, hebben ze vaak geen zinom nog risicovolle investeringen te doen. Ook de opvolgersbesteden het geld vooral aan veilige activiteiten die zorgenvoor een stabiele cashflow. ‘Rentmeesterschap is hierbij ookeen valkuil. Veel nieuwe eigenaren kunnen niet innoverenomdat ze allerlei familieleden dividend schuldig zijn’, zegtHeugens. ‘Dat gaat ten koste van investeringen in nieuwe ont-wikkelingen en maakt de kans groter dat de concurrentie zevoorbijstreeft’, zegt Heugens. Hij adviseert familieleden diegeen actieve rol ambiëren, uit te kopen en een familiestatuutte maken waarin de familieleden afspraken maken over hetfamilie- en bedrijfsvermogen. ‘Wie wel actief in hetbedrijf wil zijn, moet net als de anderen een extern assess-ment volgen om te kijken of hij of zij geschikt is. Dit soortmaatregelen doen één keer pijn, maar zijn op de lange ter-mijn veel beter voor het bedrijf.’ Behalve het product en/ofde techniek kunnen ook de managementsystemen achter-lopen en moet er organisatorisch vaak van alles worden vernieuwd. Door ook hier al tijdens het overnameproces


‘Een bedrijfsoverdrachtis geen moment maareen proces'

13

aandacht aan te besteden kan de nieuwe eigenaar een beterestart maken.

AAN DE KEUKENTAFEL Wordt de overdracht op tijd

geregeld, dan kan de jonge generatie een positieve impacthebben op een bedrijf, meent Pennings. ‘Het is dan wel goedom tijdens het overnameproces te blijven ondernemen, te in-vesteren en risico’s te blijven nemen. Laat de opvolger hierbijvast meedenken en zet zelf steeds meer stappen terug.’ On-dernemer Theo Lauwers, die onlangs zijn in 1978 opgerichteautoherstelbedrijf overdroeg aan zijn zoon Nick en schoon-dochter Gerda, heeft deze adviezen in zijn oren geknoopt. Deoverdracht loopt al een paar jaar en hij werkt zelf nog drietot vier dagen in het bedrijf. ‘Dat doe ik alleen om Nick enGerda te ondersteunen en te adviseren, ik laat ze volledig vrijin hun beslissingen. Ik kan het bedrijf goed loslaten omdat ikal jaren met de opvolging bezig ben.’ Volgens MirellePennings is het voor bankiers belangrijk om in die jaren vande overgang dicht bij het bedrijf te staan en de bijzonderedynamiek tussen bedrijf en familie goed te kennen. ‘Er wordtveel aan de keukentafel geregeld. Voor dat krachtenveld moe-ten bankiers kennis en begrip hebben. Voor de Rabobank ishet enerverend om een volgende generatie te helpen met on-dernemen in het bedrijf.’ Bedrijven kunnen bij adviseurs vande Rabobank terecht om de financiële en fiscale situatie inkaart te brengen, bijvoorbeeld met een stappenplan voor deovername.

Daarnaast gaan de Rabobank, BDO Accountants & Advi-seurs en het Erasmus Centre for Family Business de komen-de jaren wetenschappelijk onderzoek doen naar familiebe-drijven, om ze beter te begrijpen en nieuwe inzichten te ver-werven. Daarmee kunnen zij hen ondersteunen, bijvoorbeeldvia een kennisplatform dat de verbinding maakt met én tus-sen familiebedrijven.

WarmeoverdrachtHet plan lag al helemaal klaar, zijn zoons Leonen Nick zouden het autoschadeherstelbedrijf datTheo Lauwers (63) bijna veertig jaar geleden be-gon, samen overnemen. Maar het liep anders.

De papieren hoefden alleen nog maar te wordenondertekend bij de notaris, toen Leon zei dat hijtoch geen eigenaar wilde worden van zijn va-ders bedrijf. ‘Ik was geschrokken en opgeluchttegelijk’, vertelt Theo Lauwers. 'Maar gelukkiggaf hij het nog voor de overdracht aan.’ De on-dernemer had altijd tegen zijn zoons gezegd:'Jullie mogen het overnemen, maar het moetniet'. Nick besloot het bedrijf vervolgens metzijn vrouw Gerda over te nemen, Leon wildegraag als schademanager blijven werken. Eindgoed al goed. Gelukkig was Theo Lauwers al opzijn 57e gaan nadenken over zijn opvolging. ‘Ikwist dat het een tijd zou duren voor het goedwas geregeld en rond mijn 65e wilde ik stop-pen.’ Hij zorgt voor een warme overdracht doorzijn schoondochter Gerda vaak mee te nemennaar netwerkbijeenkomsten. 'Het is niet handigals Theo in een keer uit het bedrijf stapt, klantenzijn aan hem gehecht', zegt Gerda Lauwers. Zebedacht de afgelopen tijd samen met haar manNick nieuwe campagnes om hun bedrijf in despotlights te zetten, zoals een autowellness- actie. 'Klanten kunnen bonnen kopen voor eenschuimbad, een lakmassage of deuken latenbotoxen. Ook hebben we twee cabrio’s aange-schaft als vervangend vervoer.' Haar schoon- vader juicht het toe. 'Ze timmeren lekker aan de weg en doen dat op een nieuwe manier, via social media bijvoorbeeld.'

}id%/~}id%/~

3433 -

726704

3433

ZORG VOOR LATER


HET LEVENSTESTAMENT

Wat zou u hebben gewild?Wie mag er namens u beslissingen nemen over uwleven of geldzaken, als u iets overkomt waardoor udit zelf niet meer kunt doen? Dit kan in de praktijkcomplexe vraagstukken opwerpen. TEKST: MANDY VAN KONINGSBRUGGE FOTO'S: MOKER

V eel mensen hebben wel eens nagedachtover wat er moet gebeuren met hunbezittingen, de voogdij over de kinde-ren of de toekomst van hun bedrijf,

mochten zij (plotseling) komen te overlijden.Wellicht hebt u hiervoor het een en ander vast-gelegd in een testament. Maar wat nu als u ietsernstigs overkomt, zoals een auto- of skiongeval,waardoor u in coma raakt. Of wanneer u eenhersenbloeding krijgt of dement raakt. Wie is erdan bevoegd om namens u te handelen en be-slissingen te nemen? Voor dit soort situaties iser het levenstestament.

Grondlegger en ontwikkelaar van het levens-testament is estate planner (nalatenschapsplan-ning) Chanien Engelbertink. ‘Het levenstesta-ment bestaat eigenlijk pas sinds 2009 vanuiteen idee van een van de kantonrechters. Zijstaan vaak voor de moeilijke taak om de belan-gen te behartigen in de geest van de al dan niettijdelijk weggevallen persoon. Niet zelden spe-len daarbij ook de belangen van overige familie-

leden een rol. Een levenstestament is dan eenhandig hulpmiddel, ook voor de dierbaren.’

DRAAIBOEK Een levenstestament is een

soort draaiboek voor uw leven: behalve de juri-dische bevoegdheden kunt u er gerichte instruc-ties in geven aan de gevolmachtigden. Bijvoor-beeld over uw wensen ten aanzien van het doenvan giften, de verzorging van uw minderjarigekind(eren) of huisdier(en), uw eigen verzorging,medische behandelingen of eventuele verkoopen opslag van uw inboedel. Natuurlijk kunt uook door middel van een notariële volmacht eenof meer vertrouwenspersonen aanwijzen dienamens u mogen handelen als u daar zelf nietmeer toe in staat bent. Engelbertink: ‘U moetdan wel een volmacht per afzonderlijkesituatie afgeven: voor verschillende bankreke-ningen, voor medische beslissingen, voor beslis-singen over het huis … In een levenstestamentkunt u dit in een keer vastleggen.’ Een veelvoor-komend misverstand is volgens Engelbertink

Een levenstestament is een

draaiboek voor juridische

bevoegdheden, maar ook

voor uw wensen ten aan-

zien van onder meer

inboedel en verzorging.

MEER WETEN?De kosten van een

levenstestament

verschillen per notaris,

maar zijn over het alge-

meen vergelijkbaar met

die van een normaal

testament. Het opstel-

len ervan vraagt om

een goede voorberei-

ding. Het loont om van

tevoren alvast goed na

te denken over uw

wensen. Op de website

hetlevenstestament.nl

kunt u een checklist

invullen die u hierbij

helpt. Naast informatie

over het levenstesta-

ment kunt u hier ook

lezen over wat het

betekent als u zelf

gevraagd wordt om

belangenbehartiger

voor iemand te zijn.

15

dat het voor getrouwde mensen niet nodig is omzaken vast te leggen ‘voor het geval dat’. ‘Stel ubent samen eigenaar van een huis, dan ontstaater een probleem als u bijvoorbeeld het huis zouwillen verkopen of een lening wilt af- of over-sluiten. Voor uw partner tekenen mag namelijkniet, ook niet als u getrouwd bent. Dat probleemwordt nog veel groter als een van beiden be-stuurder en aandeelhouder is van een beslotenvennootschap. Dat kan zomaar handenvol com-plexe vraagstukken opleveren.’

REGIE IN EIGEN HAND Wat gebeurt er

eigenlijk als er niets is vastgelegd? ‘In dat gevalzal de rechter iemand aanwijzen als uw belan-genbehartiger, meestal een familielid’, legt Engelbertink uit. ‘Met een levenstestamenthoudt u zelf de regie in handen over wie uw be-langen behartigt en hoe. Bovendien zal een or-ganisatie of bank geen genoegen nemen met eenhandgeschreven volmacht of een onderlinge af-

spraak tussen familieleden.’ Een ander misver-stand is dat bankzaken voor lange duur en in ge-val van overlijden of wilsonbekwaamheid ookgeregeld kunnen worden met een bancaire vol-macht, zoals van de Rabobank. Een notariële ak-te of levenstestament heeft meer bewijskracht,omdat de notaris de identiteit van de betrokke-nen controleert én of de persoon in kwestie ophet moment van tekenen wilsbekwaam is. Eenbancaire volmacht vervalt in het geval u over-lijdt en wordt ingeperkt als u wilsonbekwaamwordt. De bank heeft namelijk een zorgplichtom u te beschermen tegen ongewenste geldop-names en zal de pas en andere betaalmiddelenvan de gevolmachtigde intrekken. Twijfelt uover de juiste keuze, dan kunt u altijd contactopnemen met uw Rabobank.

3433

GRPPY: DIGITALEGROEPSPOT TEKST: ANNETTE PRINS FOTO: SHUTTERSTOCK

Een avondje stappen met zeven vrienden.De babyshower van je beste vriendin.Het afscheidscadeau voor jullie collega.Allemaal apart afrekenen voor een

gezamenlijke uitgave kan lastig zijn. Gelukkig iser nu GRPPY (GRouPPaY), de app die gezamen-lijke uitgaven voor groepen eenvoudig en inzich-telijk maakt. Want wat je ook samen onder-neemt, geen enkele groep ontkomt aan het rege-len van geldzaken. Wie neemt bijvoorbeeld hetvoortouw? Er zijn in een groep altijd mensen dievooroplopen en mensen die volgen, en meestalzijn dat dezelfde. Maar daarna wordt het al lasti-ger: het bepalen van de inleg en het vullen vande pot. Niet iedereen is even snel met betalen.De problemen ontstaan vaak bij het bijhoudenvan de uitgaven tot het verdelen van de pot. Inpraktisch opzicht, omdat sommige mensen bijvoorbeeld hun bonnetjes niet bewaren, maarook sociaal. Waar de één een voorschot nietdurft terug te vragen, schaamt de ander zichomdat hij steeds vergeet te betalen.

Al die ingewikkelde manieren om afzonder-lijk af te rekenen zijn verleden tijd met GRPPY,de digitale pot waarin groepen geld kunnen ver-zamelen voor gemeenschappelijke uitgaven.

De app is een initiatief van de Rabobank enis beschikbaar voor iOS en Android, voor ieder-een die een betaalrekening heeft bij welke bankdan ook. ‘GRPPY is bedacht op basis van dewensen van toekomstige gebruikers’, vertelt Steffie Op de Laak, die bij de Rabobank aan dewieg van GRPPY stond. ‘We hebben de app ont-wikkeld op basis van honderden interviews metmensen uit het hele land en hun wensen op hetgebied van financiële dienstverlening geïnventa-riseerd. GRPPY past goed bij het coöperatievekarakter van de Rabobank: het vereenvoudigtde organisatie van dingen die je samen onder-neemt. GRPPY is nog niet af. Wij blijven luiste-ren naar onze gebruikers. Regelmatig komen ernieuwe features bij of worden onderdelen ver-beterd. GRPPY is echt van ons allemaal.’

ZO WERKT GRPPY1. Download de app.

2. Registreer jezelf als

gebruiker.

3. Maak een groep aan,

open of met een pen-

ningmeester.

4. Nodig mensen uit via

hun mobiele nummer

of e-mailadres.

5. Leg geld in via iDEAL.

6. Noteer alle uitgaven

voor de groep.

7. Verdeel de kosten

over de leden.

8. Verreken de pot via

terugstorten naar een

rekening.

BETALEN


Belanden er bij u ook wekelijks onnodig veel restjeszuivel, brood en groenten in de kliko? Deze directtoepasbare tips komen dan wellicht van pas. BRON: MILIEUCENTRAAL, VOEDINGSCENTRUM. MPG.

BRUINE BANANEN? PEL ZE, WIKKEL ZE IN

VERSHOUDFOLIE EN VRIES ZE IN VOOR

EEN ROMIGE SMOOTHIE. /// DROOG

OVERGEBLEVEN BROOD IN DE ZON OF OP

DE VERWARMING ALS DEZE AANSTAAT

EN VERMAAL HET BROOD TOT PANEER-

MEEL. /// VEEL NIET-GEKOELDE PRODUC-

TEN IN EEN ONGEOPENDE VERPAKKING

ZIJN ENKELE MAANDEN TOT ZELFS ENKE-

LE JAREN NA DE ‘TENMINSTE HOUDBAAR

TOT’-DATUM NOG GOED TE GEBRUIKEN.

/// WIST U DAT APPELS IN DE KOELKAST

DRIE WEKEN LANGER GOED BLIJVEN DAN

OP DE FRUITSCHAAL? /// VERSE KRUIDEN

ZIJN PRIMA IN TE VRIEZEN.17

FEITEN

3433

BiologischPyt en Rika Sipma uit Engwierum ‘buorkje’ sinds2008 biologisch: zonder chemische gewasbescher-ming, zonder kunstmest en met veel handwerk. TEKST: BETTY VOS-TANIA FOTO'S: ANJA BROUWER

REGIO


Pyt Sipma nam in 2005 hetakkerbouwbedrijf, dat vooralgespecialiseerd was in pootgoed-teelt, over van zijn ouders. Hij hadechter steeds meer moeite met deintensieve teelt. Sipma: ‘Kunstmest

is geweldig, maar niet goed voor de grond enhet bodemleven. Terwijl grond een belangrijkeproductiefactor is. In plaats van te spuiten metchemische gewasbescherming, kun je ookuitzoeken wat de natuurlijke vijanden zijn. Denatuur is zo gigantisch mooi zelfredzaam! Ikvind het belangrijk om goed voor de grond tezorgen en het bedrijf in te richten oprentmeesterschap. Dan kun je het in detoekomst ook op een goede manier doorgeven.’

In 2008 koos hij ervoor om biologisch te

gaan telen op de circa 60 hectare grond.Omschakelen van traditionele landbouw naarbiologische landbouw is een grote stap. Een stapdie naast vakmanschap, ook lef, doorzettings-vermogen, investeringen en tijd vergt. Desuikerbieten en een groot deel van de pootgoed-teelt werden afgestoten. Hiervoor in de plaatskwamen zaaiuien, winterpeen en pompoenen.Om de bodemvruchtbaarheid te verbeterenwordt gras en klaver geteeld dat deels wordtverkocht aan biologische veehouders. Pyt Sipma: ’Je zou kunnen zeggen dat debedrijfsvoering die ik heb gekozen nog hetmeeste lijkt op de bedrijfsvoering waarmee mijnopa in 1933 is begonnen: zonder chemischegewasbescherming, zonder kunstmest en metveel handwerk.’ Rika Sipma vult aan: ‘Wehebben hoogwaardig plantgoed en al jaren geenproblemen met declassering of iets dergelijks.Het kan dus heel goed.’

In 2013 werd de kop-hals-romp boerderij,

gebouwd in 1895, verwoest door een brand.Sipma: ‘Voor ons en de mensen om ons heenwas dit een hele bewogen periode.’ Alleen de

kop is gespaard gebleven en de boerderij isherbouwd, maar is geen kopie geworden vanwat er stond. Dankzij een architect en diversebedrijven, veelal uit de directe omgeving, stondin juni 2014 weer een fraai gebouw dat prima inhet landschap past. ‘De huidige wensen voorgebruik en bouwvoorschriften hebben wevertaald naar een gebouw waar alles onder ééndak is gekomen’, vertelt Sipma. Met veelaandacht voor inpasbaarheid en sfeer van dezebijzondere plek is tevens gekozen voor gebruikvan duurzame materialen. Zo is er bijvoorbeeldalleen natuurverf gebruikt. Sipma: ‘Duurzaam isin mijn beleving het handelen op een dusdanigemanier dat datgene wat je doet geen of mindernegatieve gevolgen heeft binnen jeleefomgeving.’ De woning is van alle gemakken

19

3433

voorzien, uitgezonderd één: de gasaansluiting.Sipma: ‘Gas is niet duurzaam. De gaswinningleidt tot bodemdaling en aardbevinkjes. En dêrwol ik net oan meiwurkje.’

Met de nieuwbouw heeft familie Sipma de

opslag en verwerking ook weer zelf opgepakt.Pyt Sipma vertelt dat het vrij logisch is dat zijgeen synthetische koeling zouden kopen. Er isdaarom gekozen voor het milieuvriendelijkenatuurlijke koudemiddel CO2-koeling: eenwereldwijd innovatief koelsysteem. Sipma: ‘CO2 is als natuurlijk koelmiddel duurzamerdan de synthetische gassen.' Sinds november2015 draait de CO2-transkritische installatie.Het koudemiddel CO2 heeft een veel lagereimpact op het broeikaseffect (GWP-waarde) ende installatie is zeer energiezuinig. Dezeoverstap bespaart Timpelsteed tot wel 40%energie.

Familie Sipma doet veel aan het verstrekken

van informatie aan consumenten. Zo was er injuni een druk bezochte open dag in het kadervan ‘Lekker naar de Boer’. Rika Sipma: ‘Biolo-gisch kan alleen als je mensen er in mee neemt.’Contact met consumenten is er ook dankzij deboerderijwinkel, waarmee Timpelsteed vorigjaar is begonnen. ‘We werken hierin samen metMarianne van de Velde die met haar zorgbedrijfVento Verde de personele bezetting verzorgd.Onze producten zoals aardappelen, ui, peen enpompoen worden het hele jaar door aangevuldmet (seizoens-)groente uit onze tuin en kas.Maar we verkopen ook biologische eieren enbijvoorbeeld honing van de imker. Elkemaandag- en donderdagmiddag is de winkelopen. Mochten deze middagen niet passen dankan er ook op een andere dag wordenafgesproken of besteld.

Voor de lezers van dit magazine heeft

Timpelsteed een leuke aanbieding (pagina 38)!


‘Ik vind het belangrijkom goed voor de grondte zorgen en het bedrijf

in te richten oprentmeesterschap'

20 JAAR KUNSTMAAND TEKST: VVV / KUNSTMAAND AMELAND FOTO: WOUTER STIPS

Ameland verandert in de maand no-vember voor het 20ste jaar weer inéén grote expositieruimte, want danstaat het eiland volledig in het teken

van de populaire Kunstmaand! Het landschap ishet decor voor bijna 100 kunstenaars uit bin-nen- en buitenland die schilderijen, beelden, ke-ramiek en glas op bijzondere locaties laten zien.

De eilandbrede expositie Kunstmaand Ame-land is een cultureel hoogtepunt dat inmiddelsis uitgegroeid tot een niet meer weg te denkenkunstevenement, met uitstraling in binnen- enbuitenland. De expositie strekt zich uit in allewindrichtingen en laat kunst in de breedste zinvan het woord zien. Ook dit jaar is het de orga-nisatie gelukt om kunstenaars uit te nodigenmet een grote variëteit aan technieken en kunst-vormen. Dit jaar heeft het evenement de titel‘Over de horizon’ gekregen. Zeer toepasselijk,want de Kunstmaand kijkt al jaren ‘over de hori-zon’ naar Duitsland en de Scandinavische(ei)landen.

Naast kunst kunnen ook liefhebbers van mu-ziek hun hart ophalen, want de Nederlands Her-vormde kerk in Hollum biedt weer letterlijk enfiguurlijk diverse malen een podium. Veel be-kende artiesten komen in november naar Ameland zoals Herman van Veen, Iris Kroes enJan Vayne. Herman van Veen zal het openings-concert verzorgen op zaterdag 5 november.

Alle woensdagen in november presenteertde organisatie een poëzieavond. Deze avondenvinden plaats op verschillende locaties. Daar-naast zijn er speciale avonden met onder meerKersten Freriks, Ellen Deckwitz enTeigetje&Woelrat.

In het kader van 20 jaar Kunstmaand zullendiverse speciale projecten te bewonderen zijn.Zo zal er weer een kunstroute bij de eendenkooiin Buren worden gerealiseerd. Ook in en om hetbeeldmerk van Ameland, de vuurtoren, is kunstte zien. Kortom: laat u van 1 tot 30 novemberverrassen op Ameland!

ARRANGEMENTKUNSTMAAND

Rabobank Noordoost

Friesland steunt vanuit

haar fonds Coöperatief

dividend deze 20ste

editie van Kunstmaand

Ameland. Om een be-

zoek aan de Kunst-

maand extra aantrekke-

lijk te maken is er een

speciaal arrangement

beschikbaar voor leden

van de Rabobank.

Kijk voor meer informa-

tie en het boeken van

dit arrangement op

pagina 37 en op

vvvameland.nl/

rabokunst. Van harte

aanbevolen!

Kijk voor het volledige

programma op: kunst

maandameland.com.

COÖPERATIEF DIVIDEND

21

3433

SAMENLEVING


Werkt de manier waarop we verenigingen besturen nog wel in de huidige tijd van individualisme? Leden willen best wat doen, maar niet meer op vaste basis. TEKST: GEA DE JONG-OUD FOTO'S: RABOBANK / NIELS WESTRA

HET VERENIGINGSLEVEN IN DE NIEUWE TIJD

Samenwerken aanleefbaarheid

N ederland heeft een mooi en rijk vere-nigingsleven. In onze samenlevinghebben verenigingen een belangrijkesociale functie. Dat blijkt ook uit on-

derzoek: van alle manieren van sporten krijgtsporten bij een vereniging de beste beoordeling.Sportverenigingen bevorderen persoonlijkegroei en maatschappelijke cohesie, aldus het on-derzoek van de Nederlandse sportorganisatieNOC*NSF. Maar de verenigingsstructuur zoalswij die kennen, staat onder druk. Van oudsherbesturen wij verenigingen op een manier dieniet goed meer aansluit bij het individualismevan de huidige tijd. Verenigingen kampen metdeze maatschappelijke ontwikkeling. Door deindividualisering zien we binnen het vereni-gingsleven dat het steeds moeilijker wordt omnieuwe bestuursleden te vinden. Met name jon-geren willen zich vaak niet meer binden aan eenmeerjarige zittingstermijn. Het is niet dat men-sen niets voor hun vereniging willen doen. Ze lo-pen misschien niet warm voor bijvoorbeeld het

onderwerp duurzaamheid waarmee hun be-stuur zo druk is, maar willen op ander gebiedmogelijk wel iets betekenen. De vraag is hoe wede huidige mens kunnen verbinden met hetdorp of de vereniging.

OPENSTAAN VOOR VERANDERING

'We zitten op een oude manier naar de wereld tekijken. Verenigingen waren goed, maar er moetiets anders voor in de plaats komen', vindt JaapKoen Bijma. 'Er zijn suggesties genoeg: eendoe-democratie, working-apart-together ofe-democratie.' Met zijn eigen bedrijf en in zijnfunctie als adviseur van Doarpswurk, houdt JaapKoen Bijma zich dagelijks bezig met alles watspeelt rondom organisaties van mensen. 'Ik helpinitiatiefnemers, ondernemers, ambtenaren enorganisaties bij hun ontwikkeling. Bewustzijns-ontwikkeling, vrij vertaald de groei die mensendoormaken doordat zij openstaan voor verande-ring, is voor mij de spil waar alles om draait.'

Jaap Koen Bijma (Doarps-

wurk) ziet voor de toekomst

een model waarbij mensen

samen naar een oplossing of

ideaal toe werken: 'Kijk eerst

WAT er moet gebeuren, daar-

na HOE en met WELKE MEN-

SEN dit ideaal gerealiseerd

kan worden.'

DOARPSWURK.FRL

23

Geef als be-stuur initia-tiefnemersde ruimte

3433

Jaap Koen Bijma: 'Bij de

doe-democratie wordt het

aan inwoners overgelaten

om op te staan als er iets

moet gebeuren. Zo krijgen

niet altijd de mensen met

het grootste belang hun zin,

maar heb je veel meer een

gemene deler.'

SAMEN NAAR EEN DOEL TOEWERKEN Verenigin-gen verliezen leden. Een actuele vraag is hoe groot de betrok-kenheid van de leden bij een vereniging echt is. ‘Als je ge-woon je contributie van een paar euro per jaar betaalt, hoebetrokken ben je dan? Mensen laten de initiatieven vaak bijhet bestuur van de vereniging. Daarvoor betalen wij toch on-ze contributie, zegt men dan vaak. Maar betekent dit ook au-tomatisch dat deze mensen dan ook niets voor hun dorp ofvereniging willen doen? Dat denk ik niet. Misschien spreekthet onderwerp van dat moment niet zo aan, of speelt er ietsanders. Ik ben ervan overtuigd dat wanneer mensen samennaar een aansprekend doel toewerken, dit een grote kans vanslagen heeft. Neem bijvoorbeeld een vereniging die een eigenwebsite wil. Onder de leden is iemand die zich daar beroeps-matig al mee bezighoudt en deze is bereid het in zijn vrije tijdop te pakken. Prachtig! Een klein aantal leden kan misschienideeën aandragen en dan kan deze persoon aan de slag. Zoblijft hij initiatiefnemer, in z’n eigen tijd onder eigen voor-waarden. Maar wat doen we vaak? Een PR-commissie benoe-men, die hier eerst uitgebreid over gaat vergaderen, dan meteen plan van aanpak komt en zich inhoudelijk overal meegaat 'bemoeien'. Grote kans dat de bouwer die zo enthousiastbegon, dit al snel niet meer is en in het ergste geval afhaakt.’

IDEAAL VERWEZENLIJKEN ‘Andere bestuursmodel-

len, gestoeld op goede ideeën, met oog voor gezamenlijkeaanpak en de capaciteiten van het individu zullen in de toe-komst overeind blijven. Daar zullen verenigingen voor openmoeten staan. Wat zijn de werkzaamheden die moeten ge-beuren? Welk ideaal moet verwezenlijkt worden? Wie is hiergeschikt voor? Wie kan de oplossing brengen? Een bestuurs-functie in een sportclub of een vereniging bijvoorbeeld, waarje meteen voor jaren aan vastzit en veel moet vergaderen, datwillen mensen tegenwoordig niet meer. Maar als ze gevraagdworden voor een project en van tevoren precies weten wat zemoeten doen en hoeveel tijd ze ermee kwijt zijn, dan is dekans van slagen groter. Als het ideaal, het doel dat we willenbereiken met elkaar, helder is, dan is de kans groot dat er eenoplossing komt.’

INITIATIEFNEMERS DE RUIMTE GEVEN 'Bij veel

verenigingen zie je dat enkelingen de kar trekken. Dit is despanning die we overal terugzien, in de politiek, in verenigin-gen, in bedrijven en bij de overheid. Hoe verbind je in dezetijd die enkelingen aan het geheel? Dat is de eerste grotevraag die we moeten oplossen. Onze huidige organisatievor-men voldoen daar niet meer aan. Als verenigingen alleen een


'De vraag is hoe we dehuidige mens kunnenverbinden met het dorpof de vereniging'

De Rabobank wil via het ver-

enigingsleven de binding

met de lokale samenleving

versterken. Daarom is het

belangrijk dat sponsoring lo-

kaal impact heeft.

25

algemene ledenvergadering en commissies als democratiehebben, slaan ze in deze tijd de plank mis. We kijken er opeen achterhaalde manier tegenaan. Dat ging altijd goed, maarnu niet meer. Openstaan voor anders organiseren en initia-tiefnemers de ruimte geven, daarmee zullen verenigingennaar de toekomst moeten kijken. Besturen is een 'schildpad'.Niet vlot, wel degelijk. Initiatief nemen is de 'haas'. Je hebt desnelheid en het momentum nodig om mensen te binden aanjouw idee. Slimme verenigingen zijn een haas met een schild-padschild op de rug. We moeten die twee kanten beter vere-nigen en dat kan maar op een manier: maak je vereniging hy-bride, een bestuur voor de basistaken met daarnaast een be-wuste netwerkorganisatie waar de initiatieven in wordenontwikkeld. Het gaat erom dat begrepen wordt waarom jehet zo inricht en dat de spelregels enorm kunnen verschillentussen beide vormen. Als bestuur moet je besturen en geeninitiatieven nemen. Als je dat toch doet, heb je veel werk,waardoor het heel onaantrekkelijk wordt in zo’n bestuur testappen. Je moet als bestuur eigenlijk zeggen: ‘als er geen ini-tiatieven zijn vanuit de leden, hebben wij een rustig jaar.’ Deangst is dat er dan helemaal niets meer gebeurt. Maar accep-teer dan dat dat niet erg is.'

NIEUWE MODELLEN 'Open staan voor nieuwe vor-

men van bestuur, nieuwe filosofieën, om de (jonge) mensenvan deze tijd te verbinden met het dorp waar ze wonen of devereniging waar ze sporten, dat is een belangrijke insteek.Met de opkomst van de burgerinitiatieven binnen onze de-mocratie is er een grote interesse voor initiatiefkunde vanuitoverheid, onderwijs en andere maatschappelijke organisa-ties. In een doe-democratie wordt het initiatief aan de men-sen overgelaten om op te staan als er iets moet gebeuren. Zoontstaan er voor diverse activiteiten groepen, die onderlingnatuurlijk weer moeten afstemmen en samenwerken. Bijko-mend voordeel is dat zo de belangen en de macht verdeeldzijn. Een andere veel gehoorde term is e-democratie. Inwo-ners van een dorp worden via sociale media geïnformeerd ofopgeroepen ergens over mee te denken of aan mee te doen.Een veelbelovende nieuwe ontwikkeling is Working-apart-together. Veel ZZP'ers zie je al werken op deze manier. Dezekleine zelfstandigen werken in een zwerm. Uit de diverse an-dere kleine bedrijfjes om zich heen zoeken ze uit wie ze no-dig hebben voor welke opdracht. Een vereniging zou ookvanuit deze gedachte kunnen functioneren.'

ElkaarversterkenDe Rabobank sponsort sportieve en cultureleverenigingen met geld, maar ook met kennis,kunde en een netwerk. Sponsoring moet deband tussen mensen in de buurt versterken.

De verenigingsstructuur in Nederland staat on-der druk nu de overheid zich steeds meer terug-trekt. Dat kan ten koste gaan van de steun aan verenigingen, die het soms al moeilijk hebbendoor minder sponsorinkomsten, een tekort aanvrijwilligers of goede bestuurders. De Rabobankdoet daar iets aan. Om kleine verenigingen enstichtingen tegemoet te komen in de kosten vanhet betalingsverkeer heeft de Rabobank sinds2015 nieuwe kortingsregelingen. Er is een lan-delijke regeling en een aanvullende regeling vanRabobank Noordoost Friesland. Lees er meerover op onze website noordoostfriesland. rabobank.nl.

Vanaf 2017 gaan we ons specifiek focussen opverenigingen en stichtingen binnen sport en cul-tuur en hen helpen om toekomstbestendig teworden. Niet alleen door financiële steun, maarook door inhoudelijk relevant te zijn als spon-sor. We gaan hen bijstaan met kennis en kundeover financiën, bestuur, gezondheid, duurzaam-heid en maatschappelijke impact.

Hoewel veruit de meeste sponsormiddelen lo-kaal worden ingezet, blijft de Rabobank ook lan-delijk actief als sponsor. Met campagnes verster-ken we wat lokaal gebeurt. En we gaan samen-werken met belangrijke koepelorganisaties zo-als sportbonden.

3433

Nu de spaarrente laag is en zelf vermogen opbouwen steeds belangrijker wordt, is beleggen een manier om aan uw financiëletoekomst te werken. Hoe begint u daarmee en met welk doel? TEKST: PETER STEEMAN FOTO'S: RABOBANK / ANJA BROUWER

‘Bepaal het doel en blijf bij uw plan’

gen. Daarbij is een goede verdeling van aande-len en obligaties, in verschillende sectoren enregio’s, essentieel. Een beleggingsspecialist kanhelpen bij het samenstellen en beheren van eenbeleggingsportefeuille, of het volledig voor udoen.

BEGIN BESCHEIDEN Een ander vooroor-

deel is dat het bij beleggen draait om dat enemagische moment om in te stappen met beleg-gen. ‘Het is slimmer om regelmatig geld in eenbeleggingsportefeuille te stoppen’, aldus Vanden Aker. ‘Dat kan al met bescheiden bedragen.U hoeft geen groot vermogen te hebben. Voor-waarde is dat u het geld dat u belegt niet nodigheeft als bijvoorbeeld de wasmachine kapot-gaat. De Rabobank heeft heel laagdrempeligebeleggingsproducten waarmee u vanaf ieder be-drag kunt instappen. Stop er bijvoorbeeld iederemaand honderd euro in. Door regelmatig geld inte leggen creëert u verschillende instapmomen-ten wat bijdraagt aan risicospreiding.’

VERMOGEN


BELEGGEN VOOR BEGINNERS

Over beleggen bestaan meerderevooroordelen. Het is voor men-sen die snel geld willen verdie-nen, u moet er veel van afwe-ten, en net als in een casino valtniet te voorspellen wie wint of

verliest. ‘Dat imago is een erfenis uit het verle-den’, stelt Rob van den Aker, hoofd Sparen en Be-leggen bij de Rabobank. Verstandig beleggen zalvoor sommigen tegenstrijdig klinken. Ze herin-neren zich de koop- en verkoopadviezen uit dehoogtijdagen van de internetbubbel. Van denAker: ‘Vijftien jaar geleden was er op een ver-jaardagsfeestje altijd wel iemand die beweerdedat hij of zij enorm gescoord had met een aan-deel. En als de koers daalde, probeerde diegenezo snel mogelijk van dat aandeel af te komen.’

Verstandig beleggen is juist niet gebaseerd

op die emotie. Een goede belegger houdt hethoofd koel. Het gaat om het vooraf gestelde be-leggingsdoel en het onderhouden van vermo-

PRIVATEBANKING.

NOORDOOSTFRIES

[email protected]

3433

Interesse in beurzen en indexen is geenvoorwaarde voor het starten met beleggen, steltVan den Aker: ‘Ruim dertig procent van onze be-leggende klanten heeft geen kennis en tijd omzelf zijn portefeuille goed te beheren enkiest ervoor het beleggen over te laten aan onzeexperts.

De vraag waar het bij beleggen om gaat is

deze: denkt u na over vermogensopbouw vooreen doel verder weg? En heeft u de verwachtingdat u dat doel met sparen niet gaat halen? Dan isbeleggen een aantrekkelijke optie. Dat kan opeen heel verstandige manier. Het gaat om hethalen van een doel op de lange termijn. Wievoor zichzelf een duidelijk doel heeft, hoeft nietiedere dag te kijken hoe het gaat. Bepaal uwdoel, de termijn waarbinnen u dat doel wilt be-reiken en het risico dat u hierbij kunt en wilt lo-pen. En blijf vervolgens bij uw plan.’

RENDEMENT EN RISICO In Nederlandwordt door tien procent van de huishoudens belegd. ‘De lage spaarrente is een aanjager’, constateert Van den Aker. ‘Mensen zoeken naarwegen om meer rendement uit hun vermogen tehalen. De vraag die dan aan de orde komt, is:wat wil ik met mijn geld? De studie van kinde-ren financieren, pensioen aanvullen of anderedoelen?

Wanneer u het doel heeft vastgesteld, weet u

wanneer u het belegde geld weer nodig heeft.Hoe verder het doel in de toekomst ligt, hoemeer beleggingsrisico u kunt nemen. Dat komtomdat u meer tijd heeft om koersdalingen tecompenseren. U beheerst de risico’s met eenevenwichtige portefeuille, maar ook door rustigte blijven bij grote koersschommelingen. Wie in2006 instapte, heeft in 2016 een aanzienlijk ho-ger rendement met beleggen dan sparen

Team Private Banking van

Rabobank Noordoost Fries-

land geeft advies op maat.

29

3433

bereikt, ondanks de klappen die de beurzenkregen tijdens de kredietcrisis. Het voorbeeld illustreert hoe belangrijk een lange beleggings-horizon is.’

OP KOERS BLIJVEN 'Voor beleggers die

zelf actief willen sturen of het beleggen door onswillen laten doen, hebben we online hulpmidde-len zoals de Rabobank Beleggen App', licht Vanden Aker toe. Deze app is als beste beoordeelddoor experts en consumenten in het IEX Netpro-filer Internet Brokeronderzoek 2016. 'U kuntzelf eenvoudig online zien of u op koers ligt. Enwij geven indien nodig buiten de omgeving vande app suggesties om zaken bij te stellen.' Wilt uhet beleggen liever overlaten aan vermogensbe-heerders en specialisten? Dan kunt u kiezen uitdrie verschillende mogelijkheden, zoals het mix-fonds Rabo Beheerd Beleggen Basis. Dat fondsvolgt de gemiddelde ontwikkeling van beleg-gingsindexen en sluit aan op het doelrisicopro-fiel van de klant. Daarnaast is er de beleggings-

portefeuille Actief, waarbij wordt ingespeeld opkansen op financiële markten wereldwijd. Totslot kunt u kiezen voor Actief Duurzaam. Dezeportefeuille is qua beleggingsstrategie dezelfdeals de Actief-variant, maar dan enkel met duur-zame fondsen. Op Rabobank.nl/beleggen leest umeer over de mogelijkheden en voorwaarden, ofu nu zelf wilt beleggen, eventueel met adviesvan een specialist, of het wilt laten doen doorbeleggingsspecialisten van de Rabobank.

TEST UW PROFIEL Wilt u weten welke

beleggingsvorm bij u past? U kunt een profielvast laten stellen met de test op Rabobank.nl/particulieren/beleggen/beginnen-met-beleggen. Dat gebeurt aan de hand van stel-lingen zoals ‘ik vind het niet acceptabel dat ikgeld kan verliezen’, aangevuld met input overhet vermogensdoel en een inschatting van de eigen beleggingskennis.

Een goede verdeling van

aandelen en obligaties, in

verschillende sectoren en

regio’s, is essentieel.


Regelmatig (re)tweeten wij berichten via @Rabo-banknof. Ook krijgen we leuke reacties en vragenvan onze klanten via Twitter. Een selectie van de berichten in de afgelopen periode leest u hieronder. RABOBANK NOORDOOST FRIESLAND RABOBANK NOORDOOST FRIESLAND

‘VANAVOND DE 2E MASTERCLASS VAN

DE RABOMINIMASTER ONDERNEMERS.

KENNIS EN KENNISSEN DELEN. #MINIMAS-

TER # AANDEELINELKAAR’ @Rabobanknof

‘AANWEZIG BIJ STAN HEGT DIE NU 100

ONDERNEMERS MEENEEMT IN DE WE-

RELD VAN DE CYBERCRIME.’ @Mient ‘IDEAAL,

TWEE MINUTEN CHATTEN MET RABO-

BANK EN HET IS GEREGELD. SUPER! ’ @Hoog-

hiemstraJ ‘SNEL WETEN WAAR JE AAN TOE

BENT MET EEN #HYPOTHEEKBINNENEEN-

WEEK YOUTU.BE/F8YBGFLJLG’ @Rabobanknof

31

OOK VIATWITTERDICHTBIJ

3433

ONDERNEMEN


Vroeg of laat komen gestarte ondernemers voor uitdagingen te staan. Inkomsten die achterblijven op de begroting of de wensen van klanten die veranderen. Hoe overwint u die kritieke momenten? TEKST: LINDA HUIJSMANS FOTO'S: SHUTTERSTOCK / MT MEDIAGROUP

Gestart, en dan?

N a de adrenalinerush van het beginbreekt voor de meeste ondernemerseen nieuwe fase aan. U heeft een ei-gen bedrijfsruimte, de eerste op-

drachten zijn uitgevoerd en de eerste facturenzijn betaald. Maar toch. Het kan gebeuren datniet alles gaat zoals voorgesteld. Stel dat er min-der geld binnenkomt dan er uitgaat, of dat deacquisitie moeizamer loopt dan gehoopt? Dat ertwijfels komen over de levensvatbaarheid vande onderneming is een herkenbare fase, steltFenna Posthuma, startersadviseur MKB van deStartersdesk Rotterdam. ‘Na een jaar of ander-half breekt een kritieke periode aan. In die fasezien we veel ondernemingen die enthousiast envaak zelfs met veel succes van start zijn gegaan,plotseling vastlopen.’

RICHTING AANHOUDEN In haar rol als

adviseur ziet Posthuma het te vaak gebeurendat gestarte ondernemers voor onverwachteuitdagingen komen te staan. De belangrijkste

oorzaken? ‘Onvoldoende focus, niet flexibel ge-noeg en te bang om advies te vragen.’ Dat vraagtom enige uitleg. Bij de start geven een goedemarktverkenning en het schrijven van een on-dernemersplan een goede richting aan het inkaart brengen van de eigen drijfveren en het be-palen welke kant het bedrijf op zou moetengaan. Ondernemers bij wie het na dat eerstesoms heel succesvolle jaar toch misgaat, zijnvaak die richting uit het oog verloren. ‘Wie defocus verliest, raakt de controle kwijt’, vatPosthuma het kort maar krachtig samen.

RECEPT VOOR SUCCES Nee durven zeg-

gen is een belangrijke vaardigheid die veel on-dernemers niet meteen onder de knie hebben.In het begin bent u blij met iedere potentiëleklant die zich aandient. Maar omdat er toch ookgeld in het laatje moet komen, is de verleidingom opdrachten aan te nemen die u eigenlijk nietwilt of kunt doen, groot. ‘Soms is de klant hetbeste geholpen door hem naar een

LEES MEER VERHALEN VAN

ONDERNEMERS OP

IKGASTARTEN.NL

33

collega-ondernemer door te verwijzen. Dat ismoeilijk. Het is heel erg om nee te moeten zeg-gen. Maar bedenk: een boze klant is nog veel er-ger. Dicht bij uzelf blijven is het beste receptvoor succes.’

DURF LOS TE LATEN Focus is belangrijk,

maar nog belangrijker is om naar de wereld omu heen te blijven kijken. De markt beweegt, ei-sen en wensen van klanten veranderen en datmoet u wel kunnen zien. Beweeg dus mee alsdat nodig is. Wat gisteren en vandaag werkte,werkt niet automatisch morgen ook nog. Blijfdaarom altijd in contact met gebruikers en uwklanten. Ga de dialoog aan, stel vragen, toetshun ervaringen.

MANAGER OF EENPITTER? Onderne-

mers die klein zijn gestart en waarbij het pro-duct aanslaat, nemen vaak personeel aan. Dankomt er heel wat meer bij kijken: leidinggevenover een groep mensen, wellicht eigenaar wor-den van een bedrijfspand en meer manager zijndan ondernemer. Dat hoeft niet altijd even leukte zijn, maar is wel vaak onvermijdelijk bij groei.Vele vragen dienen zich aan: Ga ik vaste krach-ten of flexkrachten inhuren? Wat zijn de juridi-sche en financiële consequenties van een derge-lijke keuze? Zorg dat er genoeg tijd is om een af-gewogen keuze te maken. Praat met eencollega-ondernemer of zoek een coach.

DELEN IS GROEIEN Ga in elk geval niet

zelf het wiel uitvinden. Natuurlijk kunt u begin-nen met informatie te zoeken, zoals op de sitesIkGaStarten.nl van de Rabobank, bij de Belas-tingdienst, de Kamer van Koophandel en bij uwlokale Rabobank. ‘Gebruik vooral andere onder-nemers als vraagbaak en bezoek bijvoorbeeldnetwerkbijeenkomsten’, tipt Posthuma, ‘wantkennis delen = groeien!’

‘Blijf dicht bij jezelf’Een leuk product dat niet gemakkelijk na te maken is. Die gedachte had René Smit voor ogentoen hij in 2012 meubelmerk FØRN oprichtte.

Hij maakt robuuste meubelen van steiger- ensloophout die de klant naar eigen smaak kanaanpassen. ‘Het helpt als je de klant veel meerinformatie geeft dan hij verwacht. Of het nou omproductteksten, afmetingen, foto’s of video’sgaat: hoe meer je geeft, des te eerder raakt deklant overtuigd dat je betrouwbaar bent.

Concurrenten geven vaak korting om de klant teovertuigen. Wij willen juist wegblijven van deprijzenslag. Blijf dicht bij jezelf is daarom hetbeste advies wat je als ondernemer kunt krijgen.Het is goed om inspiratiebronnen te hebben enandere visies aan te horen, maar uiteindelijkmoet je doen wat bij jou past. Bouw je bedrijfvooral niet op de verwachtingen van de buiten-wereld. Een bedrijf met dertig of vijftig man per-soneel klinkt mooi, maar is niets waard als je erniet iets goeds mee doet voor je klanten en me-dewerkers.’

FØRN, Groningen www.forn.nl

3433


AANDEELIN EL-KAAR

Dankzij een Meet & Grow-bijeenkomst van de Rabo-bank kwam Martin Roos in contact met Pieter Oostlan-der. Dat leidde tot een mooie samenwerking. TEKST: ELSE DE JONGE FOTO'S: MARK HORN

MARTIN ROOS

‘Zij adviserenen denkenmee’

M artin Roos, directeur Robot RobotsCompany: ‘Dit bedrijf ontwikkeltrobots voor beveiliging, enginee-ring en zorg. Bij een engineering-

robot bijvoorbeeld, kun je denken aan trans-portmiddelen zoals een zelfrijdende buurtbus.Onze zorgrobot Lea is een hulpmiddel voormensen die moeite hebben met lopen of metonthouden wanneer ze medicijnen moeteninnemen. Eind 2014 ben ik naar een Meet &Grow-evenement van de Rabobank geweest, eenevent waar je in contact kunt komen met moge-lijke financiers en investeerders. Die hebben wenodig voor de ontwikkeling en marktintroductievan onze robots. Er was een marktplaats inge-richt met kraampjes van investeringsgroepen. Ikheb, op een zeepkist, onze plannen in een praat-je van drie minuten gepresenteerd. Via iemanddie ik op Meet & Grow ontmoette, zijn wij inaanraking gekomen met Makis Holding, eenJapans familiebedrijf met een vestiging inEuropa. Zij investeren in Europese bedrijven dieaansluiten bij hun missie. Pieter Oostlander vanMakis Holding is onze contactpersoon, hij is bijons geweest met zijn Japanse collega. MakisHolding is nu aandeelhouder in ons bedrijf. Zijadviseren ons en denken mee over hoe weonze producten in de markt kunnen zetten. Optermijn biedt de holding ons wellicht toegangtot de Aziatische markt. Dat is de mooie op-brengst van Meet & Grow.’

35

PIETER OOSTLANDER

‘Het bedrijfheeft veeltalent in huis’

P ieter Oostlander, co-directeur MakisHolding: ‘Makis Holding investeert inEuropa en Japan, waar de vergrijzingtoeneemt, vooral in zorgoplossingen.

Het bedrijf is geïnteresseerd in ondernemingendie innovatief zijn en maatschappelijk toege-voegde waarde leveren. De holding wil aandeel-houder zijn in bedrijven die aan die criteria vol-doen en die met ons een samenwerking kunnenaangaan. Zo worden er technologische produc-ten voor computersystemen gemaakt onder devlag van Makis die ook voor de ontwikkeling vanrobots van waarde kunnen zijn. Als investeerderweet je dat je kans van slagen nooit honderdprocent is: er kunnen zich onderweg nog allerleiobstakels aandienen. De Robot Robots Companyis een jong bedrijf dat veel kennis en talent inhuis heeft. De producten die zij ontwikkelenvoorzien in een duidelijke behoefte, zoals dezorgrobot waarmee ouderen langer zelfstandigkunnen wonen. Dat maakt dat we vertrouwenhebben in het toekomstige succes ervan. Via eenbedrijf als Robot Robots Company kan MakisHolding zich profileren op de Europese markt.'

Co-directeur Yasutoshi Yokoyama: 'Ander-zijds kan Robot Robots Company profiteren vanons netwerk: de acceptatie van robotica is in Japan verder dan in het Westen. We voorzieneen langetermijnsamenwerking waar beide partijen nog lang plezier van hebben.’34

33

20% KORTING OP EEN BUREAUSTOELIn het kader van ‘ledenvoor leden’ een mooieaanbieding van eenledenraadslid vanRabobank NoordoostFriesland.

De Jong Kantoormeubilairuit Dokkum is al jarenlangKÖHL dealer. KÖHL produ-ceert hoogwaardige ergo-nomische zitmeubelen,gericht op gezondheid encomfort voor de gebruiker.Het doel is om ergonomie,

ecologie en gebruiks-vriendelijkheid in optimalebalans te brengen.

Bij het invoeren van dekortingscode: Anteo5030ontvangt u 20% korting opde Anteo bureaustoel.

Voor meer informatie: dejongkantoormeubilair.nl/product/kohl-anteo-bureaustoel/.

TENTOONSTELLINGSJOERD DE VRIESSjoerd de Vries (1941) diesamen met Thom Mercuuraan de wieg stond vanMuseum Belvédère is debelangrijkste hedendaagseFriese kunstenaar. Vorigjaar won hij de GerritBenner oeuvreprijs. Dit jaarwordt zijn werk breedgetoond in MuseumBelvédère. De overzichts-tentoonstelling van dezebijzondere kunstenaaromvat naast landschappen,stillevens en naakten ook

turfbeeldjes, ziekenhuis-tekeningen en vroeg werk,waardoor de ontwikkelingvan zijn unieke stijl entechniek duidelijk is te zien.

Tegen inlevering van dezecoupon ontvangt u 10%korting op de catalogus,gedurende de tentoon-stellingsperiode (1 oktober2016 t/m 8 januari 2017).Voor meer informatie kuntu kijken opmuseumbelvedere.nl.

LEDEN VOOR LEDEN

10% KORTING OP CATALOGUS


AANBIE-DINGEN

Als lid van de Rabobank kunt u profiteren van aantrekkelijke kortingen. Kijk voor het volledige aanbod op rabobank.nl/dichterbij.

3433

KUNSTMAANDAMELANDDit jaar staat de maandnovember op Amelandvoor de twintigste keervolledig in het teken van depopulaire Kunstmaand: een grote expositie die zichin alle windrichtingen vanhet eiland uitstrekt enkunst in de breedste zinvan het woord laat zien. Dit jaar is het thema ‘Over de horizon’. Voorleden van de Rabobank is er een speciaalarrangement beschikbaar:

een personenbootkaartjeHolwerd-Ameland v.v., bon voor een dag fietshuur(fiets met versnellingen),kortingsbon Kunstmaand-agenda en boekje metlocaties, informatie enplattegrond. Dit alles voorde prijs van € 21,- perpersoon.

Kijk voor meer informatieen het boeken van ditarrangement opvvvameland.nl/rabokunst.

FLAEIJELFEESTNIEUWEHORNEKom 24 september naar het Flaeijelfeest in Oude- en Nieuwehorne (bijHeerenveen) en maakkennis met het leven anno1920 op het platteland. De boerenoptocht begintom 10.00 uur in Oudehorneen eindigt om ongeveer11.30 uur in Nieuwehornenabij het Landgoed DeHorne. Op het Landgoedzijn demonstraties van'boeren op het platteland'.Daarnaast zijn er onder

andere: een grote trekker-trek, straattheateracts, eenkinderboerderij, eennostalgische kermis,ringrijden, seinemeane, eenecht boerenboelgoed enveekeuringen. Meer informatie vindt u op flaeijel.frl.

Tegen inlevering van dezebon ontvangt u voor tweepersonen gratis een kopjekoffie.

ARRANGEMENT KUNSTMAAND

GRATIS KOPJE KOFFIE

37

}gc#%~}gc#%~

3433 -

706602

3433

BELEEF DE NATUUR IN FRYSLÂN It Fryske Gea organiseerthet hele jaar excursies:wandelexcursies, op defiets, op een boot of kanoof voor jeugd. Leden vande Rabobank mogen tot31 december 2016 deelne-men aan een excursie naar

keuze waarbij u de FryskeGea ledenprijs betaalt. Activiteiten en aanmelden:www.itfryskegea.nl en vermeld hierbij dat u lidvan de Rabobank bent. Lever deze aanbieding inbij uw excursieleider.

BOERDERIJWINKEL TIMPELSTEED Kom naar een van de weini-ge biologische akkerbouw-bedrijven in Friesland: Timpelsteed in Engwierum.In de boerderijwinkel zijnhet hele jaar door biologi-sche producten te koop.Tegen inlevering van deze

bon ontvangt u bij beste-ding van minimaal € 5,- een gratis pompoen metrecept. Deze aanbieding isgeldig tot 30 oktober 2016.Kijk voor meer informatieop www.timpelsteed.nl enpagina 18.

EEN MUZIKALE REISDOOR RUSLAND Op zaterdag 26 novemberkomt het beroemde KrimKamerkoor uit de Krim naarde Bonifatiuskerk (Bonifati-usplein 20) in Leeuwarden.Samen met het ByzantijnsMannenkoor Friesland ne-men zij u deze avond, dieom 20.00 uur start, mee opeen muzikale reis door Rus-land. Een bijzondere avondwaarvoor Rabobankledende speciale entreeprijs van€ 12,50 per persoon beta-len. Reserveer door voor

1 november € 12,50 p.p.over te maken op NL02 RABO0382658035 t.n.v. St.'Musica Oost-West'. Zet inde omschrijving uw naamen 'concert 26/11'. Reser-veer snel om zeker te zijnvan een zitplaats. Voorkomdat het concert voor uwbetaaldatum is volgeboekten uw betaling wordt te-ruggestort. Inlichtingen: St. 'Musica Oost-West'.Telefoon | (0597) 53 24 85Mail | [email protected]

SPECIALE LEDENPRIJS GRATIS POMPOEN + RECEPT

2,50 EURO KORTING OP ENTREE


AANBIE-DINGEN

Als lid van de Rabobank kunt u profiteren van aantrek-kelijke kortingen. Kijk voor het volledige aanbod oprabobank.nl/dichterbij.

3433

39

COLUMN HANS STEGEMANVoorzitter KEO Kennis en EconomischOnderzoek Rabobank

De guneconomie: menselijk kapitaal cruciaal

Waar verdient Nederland in de toe-komst zijn geld mee? Een vraagdie talloze malen is gesteld, vooralin beleidsrapporten. Zo heeft ook

de provincie Fryslân een rapport over het ‘ver-dienvermogen van Friesland’. Daarin wordt ge-steld dat netwerken en menselijk kapitaal cruci-aal zijn voor de toekomst van Fryslân. Maar mis-schien is het echte probleem wel wat ingewik-kelder. Gaan we verdienen, delen of gunnen?

Het verdienvermogen van een regio veran-der je niet zomaar. Regio’s en landen blijvengoed in waar ze in het verleden ook goed in wa-ren: de kennis en structuur die is opgebouwdblijft belangrijk. Agrarische gebieden bordurenvoort op agrarische kennis, handelsnaties blij-ven handelsnaties. Ondernemerschap en inno-vatie blijven cruciaal voor toekomstig succes.

Maar is dat alles? Wat als we bijvoorbeeldécht op weg gaan naar een gebruikseconomie?Dus spullen steeds minder kopen, maar vooraldelen, huren, lenen? Wat is dan het verdienmo-del van bedrijven? Dan maak je iets en wil ieder-

een het alleen nog maar lenen. De toegevoegdewaarde van die spullen neemt dan af, een bedrijfkan er minder aan verdienen.

Maar het kan, ten tweede, ook heel goed zijndat nieuwe zaken waar we nu niet aan hebbengedacht, belangrijker worden voor het toekom-stige bedrijfsleven. En wellicht zien we dat nuook gebeuren. Als er spullen in overvloed zijn enwe die zeer efficiënt kunnen maken, zit er eengrens aan meer ‘spullen’. Dat weten we ook al:een groot deel van ons verdienvermogen be-staat uit diensten. Maar dat kan nog verder ver-schuiven. Menselijke relaties worden in een eco-nomie waarin we de rest efficiënt kunnen pro-duceren steeds meer waard. En dan vormen re-laties met mensen die het vertrouwen winnendoor aandacht te geven, een belangrijker onder-deel van het verdienmodel. Klanten moeten hetbedrijven steeds meer gunnen om zaken tedoen. We verkopen de aandacht die we aan el-kaar geven. De guneconomie.

Exact voorspellen waar bedrijven en welkebedrijven het in de toekomst goed gaan doen, iseen welhaast onmogelijke opgave. Maar behalvehistorie en internationale marktontwikkelingenkunnen transities in de werking van de econo-mie leiden tot minder verdienen en meer delen.Of gunnen. Dus investeren in mensen en net-werken kan, ook in Fryslân, bijdragen aan toe-komstig economisch succes. Als het gegundwordt.

Steeds minder spullenkopen. Meer delen,

huren en lenen.

}fc"!~}fc"!~

3433 -

696601

3433

Een aandeel in elkaar

Rabobank Noordoost Friesland, telefoon (0511) 42 63 30

Een duidelijke strategie gericht op de toekomst van uw bedrijf is belangrijk.

Daarbij staat u regelmatig voor belangrijke strategische en financiële keuzes.

Onze agrarische adviseurs gaan graag met u in gesprek.

Betrokken en dichtbij

individueleoplossingen

Concreteadviezen 3

433

artikel in ledenblad Rabobank

Documents

Transcript of artikel in ledenblad Rabobank