Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2:...

16
Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck

Transcript of Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2:...

Page 1: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Armoede bij ouderen in België

Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”,

Atelier2: Pensioenbeleid

Karel Van den Bosch,Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck

Page 2: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Overzicht1. Inkomen en armoede bij Belgische ouderen, vergeleken

met hun leeftijdsgenoten in buurlanden2. Niet-monetaire indicatoren van de levensstandaard van

Belgische ouderen3. Hoe adequaat is de bescherming tegen armoede in het

Belgische pensioensysteem: het IGO vergeleken met de Europese armoedenorm, en een budgetnorm voor ouderen

4. Vooruitzichten voor de inkomensarmoede onder ouderen5. Enkele oorzaken van armoede buiten het pensioensyteem6. Uitdagingen voor het pensioensysteem

Page 3: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Inkomen en armoede• Inkomen van Belgische ouderen, ten opzichte van de

bevolking beneden 65 jaar, is lager dan in sommige buurlanden (NL, FR, DE, AS), maar op hetzelfde niveau als in DK, SE en UK.

0,00

0,20

0,40

0,60

0,80

1,00

1,20

Inkomen van 65+ers, tov. inkomen -65ers, 2008

Page 4: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Inkomen en armoedeRedenen voor relatief laag inkomen Belgische ouderen• Maximum pensioen (voor werknemers)• Pensioen hangt af van arbeidsinkomen gedurende gehele

loopbaan, niet slechts in laatste jaren (werknemers)• Nog beperkte uitbouw tweede pijler pensioenen

• (en veelal uitbetaling als eenmalig bedrag)• Niet-aanpassing aan gestegen welvaart in verleden

Page 5: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Inkomen en armoede• Risico op armoede is bij Belgische ouderen (21%) duidelijk

groter dan in meeste buurlanden (uitz. VK)

05

101520253035

Armoederisico bij ouderen, 2008

Page 6: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Inkomen en armoedeDemografische verdeling van armoede in België, 20085• Risico op armoede groter bij 75+ers• Verschil tussen vrouwen en mannen klein

65-74 75+ AllenVrouw 19,4% 24,7% 22,0%Man 18,7% 22,5% 20,2%Allen 19,0% 23,8% 21,3%

Page 7: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Niet-monetaire indicatorenIndex van ‘deprivatie’, d.w.z. drie van de volgende drie zaken

niet kunnen doen, of zich niet kunnen veroorloven:• Onverwachte uitgave van € 1500 kunnen opvangen• Week vakantie weg van huis• Geen achterstallen voor huur, afbetaling etc. • Maaltijd met vlees of vis om de twee dagen• Woning verwarmen• Wasmachine• Telefoon• Auto• Kleuren-tv

Page 8: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Niet-monetaire indicatorenBelgische bejaarden:• Zijn minder vaak in deprivatie dan bevolking op actieve leeftijd• Doen het ongeveer even goed of beter dan bejaarden in

verschillende buurlanden

02468

10121416

65+ 18-64

Page 9: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

De minimuminkomensbescherming voor ouderen

Page 10: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Sociale bijstand ouderen (GIB -- > IGO) stijgt aanzienlijk sneller dan:

• Leefloon• Minimum werkloosheidsuitkering• Minimum werknemers- en overlevingspensioenenInhaalbeweging voor minimuminkomensbescherming voor

oudere zelfstandigen

De minimuminkomensbescherming voor ouderen

Page 11: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Huidige IGO in vergelijking met EU-armoedelijn:• Voor alleenstaanden gelijk• Voor koppels (nog) achterstand

De minimuminkomensbescherming voor ouderen

0,00

200,00

400,00

600,00

800,00

1000,00

1200,00

1400,00

1600,00

Alleenstaande Koppel

IGO

EU-armoedelijn

Page 12: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Huidige IGO in vergelijking met budgetstandaard voor ouderen:• Aanpassing van Storms en Van den Bosch (2009)• IGO lager dan budgetstandaard voor huurders• IGO hoger dan budgetstandaard voor eigenaars zonder hypotheek

De minimuminkomensbescherming voor ouderen

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

Alleenstaande Koppel

IGO

Budgetnorm huurder

Budgetnorm eigenaars

Page 13: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Voorspelling Planbureau: Armoede onder gepensioneerden zal komende jaren dramatisch dalen

Toekomstige evolutie van de armoede bij ouderen

Page 14: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Minimuminkomensbescherming voor gepensioneerden toenemend adequaat, vanwege:

• Stijging IGO• Toename aantal gehuwde vrouwen met eigen pensioenBelangrijke oorzaken van armoede onder ouderen liggen daarom

niet in het inkomen, maar in de uitgaven: • Gezondheidszorgen (hoewel sterk gemilderd door

maximumfactuur)• Huur• Kosten van zorg

Belangrijke oorzaken van armoede liggen buiten het pensioensysteem

Page 15: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

Armoede en deprivatie zeer hoog bij oudere huurders, vooral als rekening wordt gehouden met kosten van huisvesting

Belangrijke oorzaken van armoede liggen buiten het pensioensysteem

0

10

20

30

40

50

60

70

Eigenaars Huurders private sector Huurders sociale sector

Armoede zonder aftrek van huisvestingskosten

Armoede na aftrek van huisvestingskosten

Deprivatie

Page 16: Armoede bij ouderen in België Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”, Atelier2: Pensioenbeleid Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid.

• Welvaartskoppeling van minimumpensioenen, met name IGO• Belangrijk vooral voor de oudste ouderen

• Wat met de overlevingspensioenen?• Toenemend irrelevant en omstreden vanwege

individualisering en toegenomen arbeidsparticipatie (gehuwde) vrouwen

• Rechtvaardige verdeling van de lasten van de vergrijzing• Tussen ouderen en actieven• Tussen hoge- en lage inkomensgroepen• Tussen beroepsgroepen

• Ambtenaren vs. werknemers

Uitdagingen voor het pensioensysteem