Schilderijlijsten

4de bijeenkomst op 9 juni 2011

Rijksmuseum Twenthe

2

De lijst in de prentIn prenten kan de lijst een belangrijk onderdeel zijn van de afbeelding. Met name bij portretten zie je dat de beeltenis en de lijst een geheel vormen.

In de collectie van het Rijksmuseum Twenthe tref je een paar mooie voorbeelden. (zie collectie online)

1. Heel bijzonder is de anonieme gravure ter ere van de patriottische voorman Henrik Hooft Danielsz. De lijst vormt hier de drager voor de vier emblemen, waaronder het portret van Hooft. En de lijst wordt een driedimensionaal object, een sculptuur als het ware, door het lint dat er omheen gewikkeld is, en waarop het lofdicht op Hooft is geschreven. Door de schaduwrand (het licht komt van links) wordt de driedimensionaliteit nog eens versterkt.

2. Het portret van kardinaal en aartshertog Albert van Oostenrijk is gevat in een lijst die zijn Oostenrijkse afkomst benadrukt en bejubelt. Hij is hier als kardinaal is afgebeeld, waar ook de kardinaalshoed linksonder naar verwijst. De lijst is tegelijkertijd een raamkozijn, waar Albert achter staat. Zijn hand rust op het kozijn, waaronder een vers van 8 regels is aangebracht, waarin de nodige informatie over hem is te vinden.

3. De lijst in de litho van Richard Roland Holst bevat eveneens de nodige informatie over de afgebeelde figuur: Ün Beau Sire Grave”. De lijst wekt de indruk van een houtsnijwerk, een vorm die symbolistische kunstenaars graag gebruikten voor hun schilderijen.

1

2 3

3

Dit is het Beeld / van Vader Hooft / Die schoon voor 't oog / schynt uitgedooft, / zal eenmaal / Triumpheren / Wy wenschen, na / de Tyd, en uur / dat hy met Vred' / in Amstels muur / gelukkig / weer zal keeren. '

1.Anoniem

Prent ter ere van Henrik Hooft Danielsz.

vermoedelijk 1787 gravure 33,5 x 49,3 cm niet gesigneerd en / of gedateerd;

Collectie Rijksmuseum Twentheinv. 3016

4

2.G. Velden naar Otto van Veen Leiden 1556-1629 Brussel

Portret van Albert, aartshertog van Oostenrijk

z.j. gravure 47 x 35,5 cm in druk m.b.:' ALBERTVS CARD. ARCHIDVX AVSTR. BELGICAR. PROVINCIAR. GVBERNATOR '; l.o.: ' OVaenius inven. ' [OV ineen]; m.o.: 8-regelig vers in 2 kolommen; daaronder: ' 1597 '; r.o.: ' GVelden f. ' [GV aaneen]

Collectie Rijksmuseum Twentheinv. 3816

5

3.Richard Roland Holst Amsterdam 1868-1938 Bloemendaal

Maltezer ridder

1893 lithografie 17,3 x 14,2 cm in druk l.m.: ' RN '; r.m.: ' RH ' [beide verwerkt in getekende lijst waarin ook ' UN BEAU SIRE GRAVE ']

collectie Rijksmuseum Twenthe inv. 2002

6

Schilderijlijsten en Social Media

• Collectiewijzer

Blog

Wiki

Foto’s

Publicaties

LinkedIn

Presentaties

LibraryThing

7

8

Proefmodel voor een methodiek voor de waardering van roerend erfgoed

Primaire criteria

• historische waarden

• artistieke waarden

• sociale waarden

• onderzoekswaarden

Vergelijkende criteria

• toestand

• ensemble

• herkomst

• zeldzaamheid

• belevingswaarden

• bruikbaarheid

Hoe bepaal je de (culturele) waarde van een lijst?

9

Significance 2.0Eerste methodiek waarin proces beschreve wordt.

10

C Ian Geraghty

11

Mogelijke criteria die waarde van lijst bepalen:

Ontwerp

• lijst is deel van het kunstwerkvoorbeeld Jan Toorop

• lijst is ontworpen door de kunstenaarvoorbeeld Dick Ket

• lijst is gemaakt door de kunstenaarvoorbeeld Piet Mondriaan (slaglatten)

• lijst is voor het kunstwerk ontworpen door een ander dan de kunstenaar

• lijst is ontworpen voor (de vaste opstelling van) het museumvoorbeeld Kröller Müller Museum

12

Makelij

• lijst is voor het kunstwerk gemaaktopdracht voor lijst van kunstenaaropdracht voor lijst van handelaaropdracht voor lijst van opdrachtgever, verzamelaar

• lijst is door belangrijke lijstenmaker / atelier gemaakt

• lijst heeft bijzondere constructie

• lijst is van bijzonder materiaal gemaakt voorbeeld: leren lijst Mauritshuis, zinken lijst Tsarenportret RCE

13

Ensemble • lijst en kunstwerk horen bij elkaar • lijst maakt deel uit van verzameling lijsten• lijst hoorde bij een (belangrijk) kunstwerk

Ouderdom • lijst is (heel erg) oud

• voorbeeld alle 15e en 16e eeuwse lijsten

Herkomst • lijst is afkomstig uit lokaal atelier• geschiedenis van de lijst is bekend en gedocumenteerd

Conditie, staat van het object Zeldzaamheid Functie • lijst is bruikbaar, past goed

voorbeeld: voorraad wissellijsten voor werk op papier

14

Arjen Koka.kok@cultureelerfgoed.nl

www.cultureelerfgoed.nl