Architectuur tussen kennisvraag en -aanbod

Uitwerking van de Business/Informatie Architectuur & het Informatiemanagement van Groen Kennisnet

Bas Jonkers, Wiebe Nijlunsing, George Beers en Dick van Zaane

InhoudInleiding 3

De ambitie van Groen Kennisnet 4

Opbouw 5

Architectuur • Uitgangspunt:deGKCwerkprocessen 7• Transactiemodeltussenkennisvraagen-aanbod 8• Transactiemodeltussenkennisvraagen–aanbod(2) 9• Welkefunctioneledomeinenmoetenwordeningevuldomdezeprocessenteondersteunen? 10

• Driehoofddomeinenplustweeondersteunendefunctioneledomeinen 11• Welkeinformatiesystemenzijnernodigbinnendezefunctioneledomeinen? 12

• GKNApplicatielandschap(oktober2010) 13• Applicatielandschapingebruik 14

Kaders & randvoorwaarden• Architectuurprincipes 16• GKNprincipes 17• Dienst-principes 18• Informatie-principes 19• Beheer/Ontwikkel-principes 20

Besturing• Informatiemanagement-Processen&Actoren 22• RelatieInformatiemanagement-ICTbeheer(GKN/Leverancier) 23• Besluitvorming 24

Meer informatie 26

Colofon 27

Inleiding Begin2010iseenwerkgroepaandeslaggegaanmethetuitwerkenvandebusinesseninformatiearchitectuurvanGroenKennisnetenhetdoenvaneenvoorstelvoordeinrichtingvanGKNInformatiemanagement.Ditdocumentishetresultaatvandatproces.

Beoogde resulatenDewerkgroepBIA&Mheeftbeoogddevolgenderesultatenopteleveren:1. BeschrijvingBusiness/InformatiearchitectuurGKN UitgangspuntiseenbeschrijvingvandeInformatie-laagophoofdlijnen(we beperkenonstotdeessentievanhetsysteem)gezienvanuitdewerk- processen(Business-laag).TenslottebeschrijvenwedeSysteem-laag.Als wehierbijervaringen/aanpakkeninkunnenpassendiezichindepraktijk albewezenhebbenzullenwedatnietnalaten.2. BeschrijvinginrichtingInformatiemanagementGKN OmtekomentotadequaatenbeheerstlifecyclemanagementvanGKNis hetvanbelangdatdeaansturinggoedgeregeldis.Indatlichtzullenwe eenvoorzetgevenvoordeinrichtingvaneenadequateI(nformatie) V(oorziening)-organisatieeninformatiemanagementinhetbijzonder.

AanpakVoordeuitwerkinghebbenweintotaalzevenwerksessiesnodiggehad.TussentijdszijnerreviewsuitgevoerddoorBertvanDalenenWillemJanvanRooijen(InformatiemanagersWellant)enMichaelvanWetering(CTOKennisnet).Hunopmerkingenzijnverwerktinhetdocument.IndelaatstesessieheeftStephenJanssen(GKN)vooronsgekekenhoewerkbaarhetverhaalindepraktijkzalzijn.OokheefthijhetGKNapplicatielandschapuitgewerktopbasisvandebestaandesystemen.Bijdezedankvoorjulliebijdragen.DeresultatenzijnvervolgensgepresenteerdindeBeleidsgroepOndersteuningvandeGKC.NapositievereactiesishetvoorstelingebrachtbijhetdagelijksbestuurvandeGKC,datheteindnovemberheeftgoedgekeurd.

3

De ambitie van Groen KennisnetGKNiseenICT-faciliteitomkennistevergarenentedelen.GKNrichtzichophetrealiserenvandeambitiesvandeverschillendestakeholdersvanhetGroeneKennissysteem:desector,deoverheidendekennisinstellingen.

GKNondersteunthetlerenenwerkenindegroenesectordoorhaargebruikerstevoorzienvaninformatie,instrumentenencommunitiesomdaarmeebijtedragenaandebenuttingvangroenekennis.

OpeenvooruitstrevendewijzewilGKNeenschakelfunctievervullentussenverschillendekennissystemenbinnenenbuitenhetgroenedomeinomalsgroenesectorinternationaaltekunnenconcurrerenenomdemaatschappijtelatenprofiterenvandebeschikbaregroenekennis.

4

OpbouwDefiguurrechtsgeeftaanhoeditdocumentisopgebouwd.

Architectuur (het middenblok)Ditdeelbeschrijftaandehandvanmodellendelogischeontwikkelingvanprocessennaarapplicaties.

Kaders en randvoorwaardenDitdeelbeschrijftdearchitectuurprincipesdiegeldenvoordedoorontwikkelingvanGKN.

BesturingDitdeelbeschrijftdeinrichtingvanhetGKNInformatiemanagement.

5

Arc

hite

ctuu

r

6

Uitgangspunt: de GKC werkprocessenGKCgaatuitvandriewerkprocessen:

• KenniscirculatiegebeurtopbasisvanInformatie(producten)• OnderwijsvernieuwingkrijgtvorminInstrumenten• SamenwerkingvindtplaatsbinnenCommunities

GKNondersteuntdezeprocessenmetICT-dienstverlening.

OmheldertekrijgenwaarGKNaandehandvanhaarinformatiebeleidenbeheervatopwilkrijgenheeftdewerkgroepvoorelkvandedrieobjecten–informatie,instrumentenencommunities–bekekenaanwelketransactieszeonderhevigzijn.Hoeweldegeïdentificeerdetransactiesperobjectineersteinstantiebehoorlijklekenteverschillen(nietindelaatsteplaatsindenaamgeving),bleekhetbijnaderebeschouwingvooralledriemogelijkomsteedshetzelfdeprocestevolgen.Hethiernabeschreven‘universele’transactiemodelvormtdanookdebasisvoordeverdereuitwerkingvandeGKNinformatiearchitectuur.

Arc

hite

ctuu

r

7

Hettransactiemodeltussenvraagenaanbodbestaatuittweekernprocessen:• Ontwikkelen• Toepassen

Ominformatie,instrumenten,communitiesindepraktijktoetekunnenpassenmoetenzeeerstontwikkeldworden.Ominformatie,instrumenten,communitieszinvoluittekunnenwerken,hebjeervaringenenbehoeftenvanuitdepraktijk(toepassing)nodig.Beidekernprocessenzijnonlosmakelijkmetelkaarverbonden(zonder‘ontwikkelen’geen‘toepassen’,zonder‘toepassen’is‘ontwikkelen’vruchteloos).

Detweekernprocessen–‘ontwikkelen’en‘toepassen’–zijnallebeidoelgedreven.Bij‘toepassen’leidtdittoteenvraagnaarobjecten(hetaanbod),metbehulpwaarvanhetdoelgerealiseerdkanworden.Bij‘ontwikkelen’worden(onvervulde)behoeften(devraag)alsinputgebruikt,omtekomentoteennieuw(eversievaneen)object.

Wanneereenvraagnognietbeantwoordkanwordenvanuithetaanbodvanobjecten,dienter(optermijn)eennieuwobjectgecreëerdtewordenvia‘ontwikkelen’.Zijnervoldoendeobjectenvoorhandendieaandevraagvoldoen,dankunnendezewordeningezetvia‘toepassen’.Elkvandekernprocessenkenthaareigentransacties.

Elementen• Vraag–debehoefteaan(doorontwikkelingvan)informatie/instrumenten/communitiesbijgebruikers(kenniswerkers).Ditkaneennieuwevraagzijn,maarhijkanookvoortkomenuithetgebruikvaneenontwikkeldproduct(naaraanleidingvanfeedbackvanuit‘toepassen’).

• Aanbod–deproductendievia‘ontwikkelen’zijngecreëerdenaangebodenworden.

• Ontwikkelen–hetrealiserenvaninformatie/instrumenten/communities(aanbod)opbasisvanbehoefte(vraag).

• Toepassen–hetindepraktijkaandeslaggaanmetinformatie/instrumenten/communities(aanbod)enhetteruggevenvanfeedbackvanuithetgebruik(vraag).

Transactiemodel tussen kennisvraag en -aanbod

8

Analysevandeprocessenrondomdeverschillendeobjecttypenlevertperkernproceseenviertal‘elementaire’transactiesop.Driedaarvanzijntypischvoorhetbetreffendekernproces.Devierde–hetverzamelenvanobjecten(aanbod)enbehoeften(vraag)–isvanuitverschillendeinvalshoekenopbeidekernprocessenvantoepassing.

Deelprocessen• Maken–tijdensditproceswordteennieuwobjectuitgewerkt(vanexperimenterentoteindproduct),ofeenbestaandobjectaangepast.

• Toetsen–tijdensditproceswordthetuitgewerkteobjectgetoetstopgeldigheid/bruikbaarheid/relevantiedoorexpertsenpotentiëlegebruikers.Isdeuitkomstpositief,dankanhetobjectgedeeldworden.

• Delen–tijdensditproceswordthetobjectinzijnuiteindelijke(publicabele)vormgegoten.Daarnaastwordterbeschrijving/metadataaantoegevoegdomhetineenhelderecontextteplaatsenenvindbaartemaken.

• Verzamelen–ditproceskentmeerderegezichten.Aandeenekant(delinkerhelft)wordennieuwgepubliceerdeobjectenenreflectiesophetgebruikvandieobjectenverzameld.Aandeanderekant(derechterhelft)wordtopbasisvanvragengezochtnaarobjecten.Gevondenobjectenwordenverzameldtenbehoevevanverderetoepassing.Onbeantwoordevragenenreflectiesopbestaandeobjectenwordenalsbehoeftenverzameldtenbehoevevannieuweontwikkeling(ookbeantwoordevragenkunnenietszeggenoverbehoeftendielevenenzoinputzijnvoorverdereontwikkeling).

• Voorbereiden–tijdensditproceswordendeverzameldeobjectengeïnterpreteerd,gecombineerdengeprepareerdvoorgebruik(denkbijvoorbeeldaanhetarrangerenvanleermateriaalvooreenles).

• Gebruiken–tijdensditproceswordendegeprepareerdeobjecteningezetomhetbeoogdedoeltebehalen.

• Reflecteren–tijdensditproceswordthetgebruikgeëvalueerdenconclusiesgetrokkenovermogelijketoepassing/verbeteringenvoordetoekomst.Daarnaastwordenernieuwebehoeftengeïdentificeerd:inputvooraanvullendezoekvragen,ofnieuwe(door)ontwikkeling.

Transactiemodel tussen kennisvraag en -aanbod (2)

9

Welke functionele domeinen moeten worden ingevuld om deze processen te ondersteunen?Omdevertalingvandebeschrevenprocessennaarict-voorzieningengoedtekunnenmakenishetzinvolomeenaantalfunctioneledomeinentedefiniërenwaarinophoofdlijnenwordtvastgelegdwaternodigisomdeprocessenadequaatmetict-voorzieningentekunnenondersteunen.Opbasisvanhettransactiemodelkomenwetotdevolgendedomeinen:

Ontwikkelen• Ontwikkeling–voorzieningenvoorhetontwikkelenvannieuweobjecten(vanexperimenttotproduct).Afhankelijkvanhettypeproductzullenerveschillendesystemengekozenworden(voorhetschrijvenvaneendocumentvolstaankantoorapplicaties,voorsoftwareiseensoftware-ontwikkelomgevingnodig).

• Reviewen–voorzieningenvoorhetgestructureerdregistrerenvanopmerkingenbijdeontwikkeldeversievanhetproduct.(bijv.Issue-registratiesysteem,ofdecommentaarfunctieineentekstverwerker).

• Publicatie–voorzieningenvoorhetverrijken(metadata),opmaken,publiceren,etc.vanhetproduct.

Verzamelen• Collectiebeheer–voorzieningenvoorhetdefiniërenvandegewenstesetcollectiesenhetophalenvandemetadatagekoppeldaanobjecten(metadataharvesting)

• Zoeken&vinden–voorzieningenvoorhetstellenvanzoekvragenbinnen(eensubsetvan)debeschikbarecollectiesenhetteruggevenvanresultaten(zoekmachineofzoekpagina’s-Edurep,GKNportaal).

• Behoeftenmonitoring–voorzieningenvoorhetverzamelenenanalyserenvanbehoeftenopbasisvandezoekvragenengebruikersfeedbackbijobjecten(businessintelligence).

Toepassen• Voorbereiding–voorzieningenvoorhetklaarmakenvanobjectenvoordegebruikssituatie(denkbijvoorbeeldaanhetarrangerenvanleermateriaal).

• Leren&(samen)werken–voorzieningenvoorhetindepraktijkgebruikenvanobjecten(denkbijvoorbeeldaaneenelektronischeleer/werkomgeving,ofeenonlinesamenwerkomgeving).

• Reflectie–voorzieningenwaarmeegebruikerskunnenreflecterenopdeobjectendiezegebruikthebben(feedback,waardering,etc.).

Deverdereuitwerkingvandefunctionelebehoeftenbinnendezedomeinen(endeaanvullendedomeinenopdevolgendebladzijde)wordtopgepaktvanuithetinformatiemanagement(zieonderdeel‘Besturing’).

10

Drie hoofddomeinen plus twee ondersteunende functionele domeinen Naastdehoofddomeinenzijnernogtweeondersteunendefunctioneledomeinen:

Gebruiker• Authenticatie–voorziening(en)voorhetidentificerenvaneengebruikertenbehoevevandeoverigedomeinen

• Autorisatie–voorziening(en)diecontrolerenwaareengebruikertoegangtoeheeft,wathijmagennietmag.

• Profielen–voorziening(en)waarineenprofielvandegebruikeropgebouwdwordt,opbasiswaarvanbetrokkensystemendegebruikeropmaatkunnenbedienen

Kennisverzamelingen• Informatieobjecten/Instrumenten/Communities/…–collectiesvanobjectenvanwaaruitmetadataoverdezeobjectenwordtaangeleverdaanCollectiebeheer.DemetadataverwijzennaardeconcreteobjectendieuitdezesystemenopgehaaldkunnenwordenvoorVoorbereidingengebruikinLeren&(samen)werken.

De figuur hiernaast geeft het complete beeld van alle functionele domeinen.

11

Welke informatiesystemen zijn er nodig binnen deze functionele domeinen? Vanuitdefunctioneledomeinenvolgeneenaantallogischeinformatiesystemen.Ditzijn‘abstracte’noemersvoorconcreteapplicaties.Ditoverzichtkanvervolgensalskapstokgebruiktwordenomhetapplicatielandschapintevullen.DitkandeIST-situatiezijn(zievolgendebladzijdevoorhethuidigeGKNapplicatielandschap),maarhetisookmogelijkomeenofmeertoekomstigesituaties(SOLL)uittewerken.

Toelichting kleuren: Eindgebruikerdiensten

Platformdiensten

Data-verzamelingen

Desamenwerkomgevingzalinsommigegevallenonderdeeluitmakenvandeleer/werkomgeving(bijv.bijeenELOindeschool),maarkanookeenlosstaandsysteemzijn.Hetzelfdegeldtvoordevoorbereidingsomgevingendefeedbackomgeving.Omdieredenzijnzelosbenoemd.

12

GKN Applicatielandschap (oktober 2010)

13

Applicatielandschap in gebruikHetapplicatielandschapgeeftgeenoordeeloverwenselijkheidvandeaan-wezigheidvansystemen,maarmaakthetvoorbeslissersmogelijkombewustekeuzestemakenoverdedoorontwikkelingvantoepassingen.Hetapplicatie-landschapopbasisvanhetoverzichtvanlogischeinformatiesystemengeeftbijvoorbeeldinzichtin:

Watisde(mogelijke)toekomstigeontwikkeling–vanISTnaarSOLL?

2015

Waarzittendewittevlekken?

Waarzijnveelapplicatiesingebruikmeteenvergelijkbaardoel?(optimalisatiemogelijkheden)

14

Kade

rs &

ra

ndvo

orw

aard

en

15

ArchitectuurprincipesDekadersenrandvoorwaardenwordenbepaalddoorarchitectuurprincipesopdevolgendeniveaus:

• GKN• Dienstverlening• Informatie• Beheer/Ontwikkeling

BijhetvaststellenvandeGKNprincipeszijndeprincipesuitdeNederlandseOverheidReferentieArchitectuur(NORA)3.0alsuitgangspuntgenomen.IneenselectietrajectisbekekenwelkeprincipesrelevantzijnvoordeGKN-context(NORAbeschrijftooksituatiesdievoorGKNminderrelevantzijn).VervolgensisdesetaangevuldmeteenaantalGKNspecifiekeprincipes.

Opdevolgendebladzijdenwordendeprincipesuitdeviercategorieënbenoemd,toegelichtenwordtkortaangegevenwelkeimplicatieszehebben.

16

GKN principes1. Alle Groene Instellingen mogen van GKN-diensten gebruik maken

• ToelichtingGroeneinstellingenzijnondergeenbedingverplichtGKN-dienstenaftenemen.

• Implicatie(s)BijhetopzettenvaneennieuweGKN-dienstkanernietvanuitgegaanwordendat(alle)instellingendezeafnemen.Voorafgaandaandeinvesteringmoeterdanookeengoedekosten/batenanalysegemaaktwordenenbekekenwordenbijhoeveelparticiperendeinstellingendenieuwedienstrendabelkanzijn(opstellenbusinesscase).

• RelatieNORA-principesGeen

2. Collectief – Consortium – [Individueel]• ToelichtingGKNrealiseertnieuweontwikkelingenbijvoorkeuropbasisvancollectievebehoefte(alleinstellingen).IndienzinvolgaatGKNaandeslagmetbehoeftenvanuiteenconsortium(deelvandeinstellingen).Vragenvanindividueleinstellingenwordennietuitgewerkt.

• ImplicatiesVoorafgaandaan(door)ontwikkelingen‘inproductiename’vaneendienstwordtinkaartgebrachtofdebehoeftevoldoendegewichtheeft.Isditniethetgevaldanwordterniet(door)ontwikkeld.Voorhetarticulerenvandebehoefte,zieookGKN-principe3.

• RelatieNORA-principesGeen

3. Behoeften van de groene instellingen zijn uitgangspunt voor aanbod van diensten

• ToelichtingGKNgaatuitvanvraagsturing.Ditsluitoverigensnietuitdatdoormiddelvanexperimentendevraageerstgeprikkeldwordt(denkhierbijaanProofofConcepts/Pilots/trial&error-aanpak).

• ImplicatiesIndeopstartfasevaneen(door)ontwikkeltrajectwordtobjectiefinkaartgebrachtwelkebehoeftenmetdedienstondersteundmoetenworden.Vervolgenswordtbekekenofdebeschikbaremiddelenenandererandvoorwaardentoereikendzijnomdebehoefteterealiseren.Zoniet,danwordtofdebusinesscasebijgesteld,ofhettrajectgestaakt.

• RelatieNORAprincipesNr.18-PerspectiefAfnemer

4. Privacy • ToelichtingGKNrespecteertenwaarborgtdeprivacyvangebruikersvanhaardiensten

• Implicaties- GKNiseralertopdatbijelkvanhaardienstendeprivacyvanhaar gebruikersmaximaalgewaarborgdis.Hiertoeiseenmechanisme ingericht.- GKNzorgtervoordatdegebruikersvanhaardiensteninzagehebbenin huneigengegevensenhetgebruikervan.

• RelatieNORAprincipesNr.25–Afnemerheeftinzage

17

Dienst-principes1. GKN-diensten vullen elkaar aan

• ToelichtingErisgeenfunctioneleoverlaptussenGKN-dienstenofapplicaties.

• Implicatie(s)Wanneereennieuwteontwikkelendienst(vooreendeel)functioneeloverlaptmeteenbestaandedienstwordtdebestaandedienstuitgebreidmetnieuwefunctionaliteiten,ofwordtereengemeenschappelijkevoorzieninggerealiseerdvoorhetoverlappendedeelwaarbeidedienstengebruikvankunnenmaken.

• RelatieNORA-principe(s)Nr.2-Dienstenvullenelkaaraan

2. Elke GKN-dienst heeft een eigenaar• ToelichtingVoorelkedienstisereenverantwoordelijkemetvoldoendegewichtdie,indiennodig,bevoegdiskoersbepalendebeslissingentenemen.

• Implicatie(s)ElkvandedienstenistoegewezenaanéénvandefunctionarissenbinnenhetGKNInformatiemanagement(CIO,informatiemanager)

• RelatieNORA-principe(s)Nr.26-Eénverantwoordelijkeorganisatie

3. Elke GKN-dienst heeft een dienstbeschrijving• ToelichtingDeverschillendeaspectenvaneendienstzijneenduidigbeschrevenenopvraagbaarvoor(potentiële)afnemersvanuiteenhelderoverzichtvanhettotaledienstenaanbod.

• Implicatie(s)GKNdraagterzorgvoordatervoorelkediensteenactueledienstbeschrijvingis.ElkedienstbeschrijvingisopgenomenindeGKNdienstencatalogus.

• RelatieNORA-principe(s)- Nr.3–Positioneerdedienst- Nr.4–Nauwkeurigedienstbeschrijving

4. Afspraken met leveranciers/afnemers worden vastgelegd in een Service Level Agreement

• ToelichtingOmervoortezorgendatGKN-dienstverleningmetafdoendebetrouwbaarheidkanwordenaangebodenwordenafsprakengemaaktenvastgelegdineenSLA.Aandeenekantprestatieafsprakenmetleveranciersvanachterliggendediensten/applicaties,aandeanderekantafsprakenmetdeafnemersoverprestatiesdieGKNzalleveren.

• Implicatie(s)Voorelkerelatiemetaanbieder/afnemerisduidelijkwelkeafsprakenergemaaktzijnenwelkeeiseneraandienstverleninggesteldkunnenworden.

• RelatieNORA-principe(s)Nr.27-Afsprakenvastgelegd

5. Gebruikers worden proactief om hun feedback gevraagd• ToelichtingEriseendoorlopendefeedbackloopingerichtomGKNdienstverleningzooptimaalmogelijkaantelatensluitenbijdebehoeften/belevingswereldvandegebruikers.

• Implicatie(s)GKNzorgtervoordatgebruikersvanhaardienstenopeenvoudige,herkenbareenstandaardmanierfeedbackkunnengevenophetgebruikvanhaardiensten.

• RelatieNORA-principe(s)Nr.13-Terugmeldendoorafnemers

6. GKN voorzieningen maken gebruik van het webkanaal

• ToelichtingGKNdienstenzijnanytime,anyplaceenbijvoorkeuranydevicebenaderbaarviahetinternet.

• Implicatie(s)- AlleGKNdienstenzijnwebbased- Erwordtalleengebruikgemaaktvanstandaardwebtechnologie

• RelatieNORA-principe(s)Nr.8–Voorkeurskanaalinternet

18

Informatie-principes1. Informatie is vastgelegd bij één bron

• ToelichtingMethetoogopbeheersbaarheidwordtinformatiebinnendeGKNinformatievoorzieningnietopmeerdereplekkenvastgelegd.Voor(her)gebruikwordtgewerktmetverwijzingennaardebron.

• Implicatie(s)WanneertoepassingAgebruikwilmakenvaninformatieuittoepassingBdanwordtereenvoorzieninggetroffenwaarbijBopverzoekgegevenslevertaanA.MochtviaAinformatiebewerktmoetenworden,danverwijstAdoornaarB.ErwordtdoorAgeeneigengegevenssetopgebouwd.

• RelatieNORA-principe(s)Nr.12-Bronregistratieszijnleidend

2. Informatieobjecten zijn identificeerbaar en eenduidig beschreven.• ToelichtingElkinformatieobjectheefteeneigenid(entifier),waarnaarverwezenkanworden.Daarnaastiselktypeinformatieobjecthelderbeschrevengegevendecontextwaarbinnenzijrelevantis.

• Implicatie(s)- GKN-systemenzijnzoingerichtdatelkinformatieobjecteenuniekeid krijgt.Allegegevens(dithoeftnietpuurtekstueeltezijn,maarookbijv. eenafbeelding)omtrenthetobjectwordengerelateerdaanditid.- Vanelkinformatieobjectisbeschrevenwathaarbetekenisisineen bepaaldecontext(ditkunnenermeerderezijn).Dezebeschrijvingenzijn opeenuniformemaniervastgelegdenzodanigbeschikbaar gemaakt(bijv.ineencatalogus)daternaarverwezenkanworden.

• RelatieNORA-principe(s)- Nr.15-Identificatieinformatieobjecten- Nr.16–Informatieobjectensystematischbeschreven

3. De auteur van content is altijd traceerbaar• ToelichtingVoorelkstukinformatie(content)binnendeGKNinformatievoorzieningis(methetoogopincidenten)duidelijkwieverantwoordelijkisvoordeinhoud.GKNbeperktzichgrotendeelstothetdoorgevenvaninformatie(schakelen)enkangeenverantwoordelijkheidnemenvoordeinhoud.

• Implicatie(s)GKNtoepassingendiegegevensvastleggen,leggentevensvastwiedeauteuris.Hierbijwordtgebruikgemaaktvanhetauthenticatiesysteem.

• RelatieNORA-principe(s)Geen

4. GKN Diensten zijn gebruiksvriendelijk• ToelichtingGKNDienstenzijnvoorallegebruikersuitdevastgesteldedoelgroepenbruikbaar.Erwordengeendrempelsopgeworpenvoormensenmeteenbeperking.Verderwordteruitgegaanvaneenpersoonlijkebenadering.GKNdienstenzijnbegrijpelijksluitenaanbijdebelevingswereldvande(beoogd)gebruiker.

• Implicatie(s)- AuthenticatiegebeurtopbasisvanSingleSignOn,- GKNToepassingenvoldoenaanDrempelsWeg/Webrichtlijnenvoorde Overheid,- Overdegebruikeropgebouwdekenniswordtvastgelegdineen gebruikersprofiel;denkbijvoorbeeldaanvoorkeuren,interesses,…Op basisvanditprofielkandetoepassingdegebruikerbeterbedienen.- DegebruikersinteractievaneenGKNtoepassingwordtontworpenmet (beoogd)gebruiker(s)alsuitgangspunt.

• RelatieNORA-principe(s)- Nr.19–Persoonlijkebenadering- Nr.18–PerspectiefAfnemer

5. Registratie van veranderingen • ToelichtingVeranderingenininformatiewordenvastgelegdenzijndaarmeetraceerbaaren,indiennodig,terugtedraaien.

• ImplicatiesGKNToepassingenzijnzoingerichtdatelkeveranderingingegevensvastgelegdwordt(moment+auteur+verandering).

• RelatieNORA-principe(s)Nr.36–Uitgangssituatieherstellen

6. Identificatie, authenticatie, autorisatie • ToelichtingToegangtotGKNdienstenenhetdelenvaninformatiegeschiedtopbasisvanautorisatieniveaus.Alleenmensenmetdejuisterechtenhebbentoegangtotbepaaldefunctionaliteiten/informatie.

• Implicaties- Eriseenadequaatauthenticatiemechanisme,waaralleGKNdiensten gebruikvankunnenmaken.- Eriseenadequaatautorisatiemechanisme,waaralleGKNdiensten gebruikvankunnenmaken

• RelatieNORA-principe(s)Nr.36–identificatie,authenticatie,autorisatie

19

Beheer/Ontwikkel-principes1. Dienstbeheer & ontwikkeling gaat uit van lifecyclemanagement (PDCA-cyclus)

• ToelichtingVoorGKNstaatdedienstenhetbeheervanhaarlevenscycluscentraal.Aanvullingenopdedienstverleningwordengerealiseerdviaeentijdelijkeprojectorganisatie.Debeheerorganisatieblijfthierbijleidend.GKNgaatvoorhaardienstenuitvandevolgendestadia:Pilot>Verbreden>Verankeren>Uitfaseren.

• Implicaties- GKNwerktvolgenseenadequate,integrale(dusinclusief portfoliomanagement)lifecyclemanagement-aanpak.- De(door)ontwikkelingvanGKNproductenvindtteallentijdeplaats volgensdeprincipesvanprojectmatigwerken(opbasisvanactuele businesscase,gefaseerdenmethardego/nogo-momenten.

• RelatieNORA-principe(s)Nr.30-PDCA-cyclusinbesturingkwaliteit

2. Hergebruik van Bestaand dienstenaanbod gaat voor Koop gaat voor Bouw

• ToelichtingGKNmaaktbijdeontwikkelingvanhaardienstengebruikvanalbestaandeeigenbouwblokkenofdievanpartners(denkdaarbijaandenationaleonderwijsinfrastructuurdoorStichtingKennisnetenSURF).Isditnietmogelijk,danzalwordenovergegaantotaanschafvanbestaandeproducten/dienstenvanderden(commercieel,danwelopensource).Pasalshetechtnietanderskanwordtergedachtaanzelfbouw.

• Implicaties- Indeopstartfasevaneen(door)ontwikkelingstrajectvaneenGKN Dienstwordteerstgekekenofergebruikgemaaktkanwordenvanreeds bestaandebouwblokken.DenationaleonderwijsinfrastructuurvanSKN enSURFishierbijeenlogischstartpunt.- Bijdeafwegingenwordtgedachtvanuitdemogelijkhedenvande bestaandebouwblokken/producten,nietvanuiteen100%matchmet deeigenfunctionelebehoeften(leidtonherroepelijktotzelfbouw). [Stuurhierbijopeenonafhankelijkecheck].- InhetgevalvanzelfbouwwordenGKNdienstenmethetoogopde toekomstherbruikbaaropgezet.

• RelatieNORA-principe(s)- Nr.1–Dienstenzijnherbruikbaar- Nr.5–Gebruikstandaardoplossingen

3. Gebruik open standaarden • ToelichtingGKNmaaktgebruikvandeactueelgeldendeopenstandaarden,optechnologischvlak,maarookvoordesyntactischeensemantischeaspectenvaninformatieuitwisseling.DekeerzijdevandezemedailleishetNora-principeNormafwijking.MochtGKNinformatieverstrekkenaanafnemersdienietvoldoetaandeafgesprokenstandaarden,daniszijzelfverantwoordelijkvoordevertalingnaardeafgesprokenstandaard(ookalshetdeoorspronkelijkeaanbiederisdienietconformeert).Afnemerswordennietgeconfronteerdmetafwijkingen.

• Implicaties- BijhetopzettenvaninformatieuitwisselingtussenGKNdienstenen afnemers(systeem-gebruiker;systeem–systeem)wordtuitgegaan vandealgemenestandaardenvastgelegddoorhetFORUM Standaardisatievandeoverheid,ofdegeldendeonderwijsstandaarden (zoalsbeheertdoorEdustandaard,NEN,…).Hetexpertisecentrum StandaardenvanSKNkanondersteunenbijdeafweging.- GKNdienstenleverenaltijdconformdeafgesprokenstandaarden, ookalstoeleveranciersditnietdoen.Doetditlaatstezichvoor,danziet GKNafvanderelatiemetdetoeleverancier,ofzorgtvooreenadequaat vertaalmechanisme.

• RelatieNORA-principe(s)- Nr.7–Gebruikopenstandaarden- Nr.28–Consequentiesvannormafwijking

20

Bes

turi

ng

21

Informatiemanagement - Processen & Actoren DebesturingvandeGKNvoorzieningenwordtgedaanvanuithetGKNInformatiemanagement.Zijisdaarmeeookverantwoordelijkvoordefunctioneleaansturingvanhetict-beheer(hetzijbinnenGKNzelf,hetzijbijleveranciers)Debeschrevenprocessen&actorenzijngeïnspireerddoorhetBISL-modelvoorfunctioneelbeheer/informatiemanagement.(TerinfovoordeprocesbeschrijvingenBISL:http://m-c-s.nu/MCS-Functional%20Management.htm)

RichtinggevendDeCIO(waarnodigondersteunddoorspecifiekeinformatiemanager,informatiearchitect,…)isverantwoordelijkvoordeontwikkelingvanhetGKNinformatiebeleidendeimplementatiedaarvan.DeCIOdoetditinopdrachtvanhetbestuurGKC,datdekoersvaststelt.

• ImplementerenInformatiebeleid-devertalingnaareenadequateorganisatievandeGKNinformatievoorziening.

• OntwikkelenInformatiebeleid–bepalenvandekadersenkoersvoordemiddellange/langetermijn.

SturendProductmanagementisverantwoordelijkvoordesturingopdeGKNproducten.Ditgebeurtaandehandvaneenaantalprocessenoptactisch/sturendniveau.DeeerstevierprocessenzijndirectovergenomenuitdeBISLmethodiek.Devijfde–accountmanagement–isindeGKNcontextaanderolvandeproductmanagertoegevoegd.DezeprocessenzorgenervoordatdeGKNinformatievoorzieningdraaitenblijftdraaien.

UitvoerendDefunctioneelbeheerderzorgtvoordeondersteuningvanhetdagelijksgebruikendegedetailleerdefunctioneleontwikkeling.

• Operationeelbeheer–dedagelijksecommunicatiemetgebruikers,hetzorgenvooreenordentelijkgegevensbeheerenhetaansturenvandeachterliggendeict-/dienstenleveranciers.

• Ontwikkelenfunctionaliteiten–hetspecificerenenbewakenvandeinhoudelijkevertalingvanbehoeftenvangebruikersnaarnieuwe(ofaangepaste)functionaliteitenengewensteinformatiestromen.

22

Relatie Informatiemanagement - ICT beheer (GKN/Leverancier)DeafstemmingtussenGKNInformatiemanagementenICT-beheer(hetzijbinnenGKN,hetzijbijeenleverancier)vindtplaatsopRichtinggevend,SturendenUitvoerendniveau.DehierweergegevenprocessenvoorICT-beheerzijngeïnspireerddoorhetASL-model.

23

BesluitvormingMetbetrekkingtotdebesluitvormingwordendevolgendeuitgangspuntengehanteerd:

• BesluitvormingmetbetrekkingtotGKNisingebedinhetbesturingsmodelvandeGKC.

• DestandaardafsprakenbinnenGKC–bestuurvormtdebasis,beleidsgroepenzijnadviserend.

• Planning&Controlgaatuitvanuitvoeringinprogrammastructuur(incl.gunningen,Verantwoording,…).

24

25

Meer informatieGroen KennisnetGroenKennisnetiseendienstvandeGroeneKennisCoöperatie,hetsamenwerkingsverbandvanalleGroeneonderwijsinstellingeninNederland,enwordtondersteunddoorhetMinisterievanLandbouw,NatuurenVoedselkwaliteit.GroenKennisnetverzameltkennisbronnenophetgebiedvanVoedselenGroeninNederlandenmaaktdezewaarmogelijkpubliekbeschikbaarviahetwebportaalwww.groenkennisnet.nlenviaeenuitgebreidpakketwebservices.DaarnaastlevertGroenKennisnetdeonderwijsinstellingeninstrumentenvooronderwijs(vernieuwing)ensamenwerken.

Stichting KennisnetKennisnetondersteunteninspireertonderwijsinstellingenmetonafhankelijkeexpertiseendienstenbijheteffectiefgebruikvanict.Datdoenweondermeerdooronderwijsenictbijelkaartebrengen.Kennisnetbiedtalsdépubliekeictondersteuningsorganisatiealleonderwijsinstellingeninhetbasis-,voortgezetonderwijsenmiddelbaarberoepsonderwijsonafhankelijkeexpertiseendienstenbijheteffectiefgebruikvanict.OpdezemanierdraagtKennisnetbijaandekwaliteitvanhetleren.Kennisnet.Lerenvernieuwen.www.kennisnet.nl

26

ColofonWerkgroepBIA&MDickvanZaaneWiebeNijlunsingGeorgeBeersBasJonkers

TekstenenarchitectuurplatenBasJonkers

RedactieInhoudelijk:DickvanZaaneTekst:JennyLinders

Foto’sStudioAndreRuigrok

VormgevingGOforDesign,DenHaag

DrukwerkDrukkerijDeBinkb.v.

Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken2.5NederlandDegebruikermag:

• hetwerkkopiëren,verspreiden,tonenenop-enuitvoeren0nderdevolgendevoorwaarden:

Naamsvermelding.DegebruikerdientbijhetwerkdenaamvanKennisnettevermelden.

Niet-commercieel.Degebruikermaghetwerknietvoorcommerciëledoeleindengebruiken.

GeenAfgeleidewerken.Degebruikermaghetwerknietbewerken.

• Bijhergebruikofverspreidingdientdegebruikerdelicentievoorwaardenvanditwerkkenbaartemakenaanderden.

• DegebruikermaguitsluitendafstanddoenvaneenofmeerderevandezevoorwaardenmetvoorafgaandetoestemmingvanKennisnet.

Hetvoorgaandelaatdewettelijkebeperkingenopdeintellectueleeigendomsrechtenonverlet.www.creativecommons.org/licenses

Disclaimer:Dedoorkennisnetverstrekteinformatieisontleendaanbronnendiebetrouwbaarmogenwordengeacht,maarvoordejuistheidenvolledig-heiddaarvankannietwordeningestaan.Kennisnetaanvaardtdanookgeenaansprakelijkheidvoorschadeinverbandmethetgebruikvaninformatieuitdezeuitgave,daaronderbegrepenschadeveroorzaaktdooronjuistheidofonvolledigheidvandezeinformatie.Deinditartikelbedoeldebeperkingofuitsluitingvandeaansprakelijkheidgeldtnietvoorzoverschadehetgevolgisvaneenbewustroekelozeofopzettelijketekortkomingvandeauteur.Dezeuitgaveismetgrotezorgsamengesteld.Mochtuechteronvolkomenhedenen/oftegenstrijdighedenconstateren,danverzoekenwijuhiervanmeldingtemakenbijKennisnetmetopgavevandeeventueleconsequentiesen/ofcorrecties.