1. De prints op de glazen binnenwanden zijn geïnspireerd op het breipatroon van de gevel. 2. Onregelmatigheden in het gevelbreiwerk getuigen van ambachtelijkheid. 3. Het gefilterde licht zorgt voor een verstild interieur, waarin leerlingen zich kunnen concentreren. 4. Het sheddak van het atrium is een knipoog naar de lokale textielfabrieken. Rond het atrium liggen kantoren en onderwijsondersteunende ruimten. Daarachter, aan de buitengevels, liggen de leslokalen. 5. Drie rijen doorzichtige platen hebben elk met een ander breipatroon. Het patroon van de middelste platen voor de ramen is het meest open. 6. Alle verkeer door campusgebied Stappegoor komt langs de school voor VAVO. De gebreide gevel is ingetogen, maar op afstand goed zichtbaar.

1 3

5

6

2

4

40ArchitectuurNL

40-41_Tailor made tilburg.indd 40 26-11-12 17:04

Gebreide gevelArchitect Mariëtte Adriaanssen kreeg opdracht een gedateerde schoolvleugel in Tilburg

tot een moderne leeromgeving te transformeren. Voor de nieuw te ontwerpen gevel zocht

ze inspiratie in het plaatselijke textielmuseum. Daar stuitte ze op het architectonische

breiwerk van Petra Vonk. Samen met haar bedacht ze een opvallende gevel die aansluit

bij de textielgeschiedenis van de stad.

De anonieme laagbouwgevel van de school voor VAVO ligt naast de Fontys Hogeschool en tegenover het ijssportcentrum, aan de hoofdweg van campusgebied Stappegoor. Om op te boksen tegen de overheersende architectuur van de omliggende gebouwen, wilde Adriaanssen met de nieuwe gevel een statement maken. De schooldirectie ging akkoord en stelde extra budget beschikbaar. Adriaanssen: ‘Ik kom oorspronkelijk uit deze buurt en ken de textielgeschiedenis van Tilburg. Daar wilde ik iets mee doen.’ Op zoek naar inspiratie, zag ze in het Audax Textiel Museum de lace curtains van Studio Petra Vonk. ‘Petra is gespecialiseerd in de architectonische toepassing van textiel. Haar transparante breisels hebben een warme, tactiele uitstraling en verbeteren de akoestiek van gebouwen. Zoiets moet ook aan de buitenkant kunnen, dacht ik.’ Samen met Petra Vonk bedacht ze een nieuwe gevelbekleding van grof gebreide lappen in verschillende patronen, die zijn verwerkt in transparante kunstharsplaten. Om het breipatroon te laten doorlopen, besloot ze de hele gevel inclusief de ramen van platen te voorzien.

Verstild effectTerwijl Vonk zich verdiepte in het materiaal, de draadgrofheid en patronen, deed Adriaanssen onderzoek naar de kleur van het breiwerk en de invloed op het interieur. Uiteindelijk viel de keuze op wit. ‘Kleur beïnvloedt de ruimte permanent, wit doet de ruimte meer leven.’ De schooldirectie was bang dat lokalen met afgedekte ramen te claustrofobisch zouden worden. ‘Het wit gefilterde licht zorgt echter voor een prachtig verstild interieur, wat rust brengt in de klas en de concentratie van de

leerlingen verhoogt.’ Een ander bijkomend voordeel was, dat de geplande zonneweringen door de permanente raambedekking niet meer nodig waren. In ieder lokaal bleef alleen de glazen deur naar buiten onbedekt. Hier staat het bureau van de docent, die als enige naar buiten kan kijken. Een simpel wit rolgordijn houdt de zon zo nodig tegen.

HightechIn totaal bedekken ongeveer 100 gevelplaten, verdeeld over drie rijen, 300m2 grijze buitenwand met aluminium kozijnen. Het breiwerk van de middelste platen die de ramen bedekken, is het meest open. Ondanks de witte kleur zijn de patronen op afstand goed zichtbaar. ‘Een grove draad geeft meer reliëf, dus meer reflectie van zonlicht,’ legt ontwerpster Petra Vonk uit. ‘Bovendien komt de witte draad tegen een grijze achtergrond het best tot zijn recht.’ Dichterbij geven onregelmatigheden in de patronen aan, dat het om een ambachtelijk kunstwerk gaat. Vonk: ‘Alles is gebreid bij breifabriek De Reuver, die normaal supporterssjaals en -mutsen breit. Zij hebben de computergestuurde breimachines, waarmee je breisels met hele grote gaten kunt maken.’ Omdat gebreid materiaal uitrekt, zijn de lappen van 1,5 bij 2,5 meter daarna op stoomtafels in de juiste afmetingen gefixeerd. De productie van de composietplaten was een uiterst secuur, hightech proces. ‘In de composietfabriek zijn we dagen bezig geweest om de breisels op het juiste formaat, vlak en op zaagafstand van elkaar neer te leggen,’ zegt Vonk. De lappen bedekken zes tot zeven lagen glasvezel met daaroverheen een fleecelaag en een UV-filter. Vervolgens is het hele pakket met hars geïnjecteerd. Om een donkere verkleuring

van de draad te voorkomen en de translucentie te verhogen, is een speciale lichte harskleur gebruikt. Tot slot zijn de uitgeharde platen op maat gezaagd.

HoutskeletDe buitenwand waar de gebreide platen aan bevestigd zijn, is een houtskelet. Adriaanssen: ‘De fundering kon geen gemetselde muur dragen. Bovendien moest de verbouwing van de hele school binnen vijf maanden klaar zijn. Houtskelet is dan een uitkomst.’ De wand is voorzien van een vochtwerende laag, waar met afstandshouders de gebreide gevelplaten op zijn aangebracht. Adriaanssen: ‘Op die manier kan er toch nog wat frisse lucht door de geopende ramen naar binnen komen. Verder heeft de school een goed ventilatiesysteem. De ramen zijn vooral bedoeld voor de lichttoetreding.’ De breipatronen van de gevel liet het duo later terugkomen in het schoolinterieur. ‘De glazen wanden tussen kantoren en atrium zouden te veel inkijk geven. Daar moest een oplossing voor komen,’ licht Adriaanssen toe. Door het glas deels mat te maken met een op het breipatroon geïnspireerde print, is de privacy vergroot en de eenheid van het ontwerp behouden. Ook werkt Petra Vonk nog aan een vilten wandbekleding in gevelpatroon om de akoestiek van vier kleine spreekkamers te verbeteren.

ProjectgegevensArchitect: Atelier Mariëtte Adriaanssen, Amsterdam Ontwerp breiwerk: Studio Petra Vonk, Amsterdam Productie breiwerk: Breifabriek De Reuver, Boven Leeuwen Productie composietplaten: Holland Composities, Lelystad

41 ArchitectuurNLTekst Emy Vesseur Fotografie Petra Vonk (exterieur) en Rolf Bastiaans (interieur)

TAILOR MADE

40-41_Tailor made tilburg.indd 41 26-11-12 17:04