Universiteit Antwerpen

Interuniversitaire opleiding

Master in de verzekeringsgeneeskunde en de medische expertise

Eindverhandeling

__________________________________________________________________________

Arbeidsongeschiktheid na PTCA/CABG, de impact van

psychosociale factoren vanuit het perspectief van

adviserend geneesheer, cardioloog en huisarts

Dr. Geert Slock

Dr. Marie Vandermeulen

Promotor: Prof. dr. Marc Du Bois

Academiejaar 2016-2017

Dankwoord

Een thesis is steeds het werk vele personen en dat is voor deze thesis bijzonder het geval.

Op de eerste plaats wil ik alle collega’s bedanken die de enquête hebben beantwoord. Niet

alleen hun antwoorden maar ook hun aanvullingen en commentaren vormen de basis van

deze thesis.

Graag wens ik in het bijzonder Dr Stefan Verstraete, cardioloog te Knokke, bedanken voor

zijn hulp in mijn dossierstudie van de beschreven patiëntengroep. Ook al heeft de

dossierstudie niet tot publiceerbare resultaten geleid, de zeer uitgebreide dossiers en zijn

antwoorden op mijn vragen hierover waren zeer leerzaam.

Voor hun zeer interessante inbreng wens ik verder te bedanken : dr Marc Depypere van

CM, dr Bernardo Grialba, dr Flor Kerkhof en dr Urbain Van Walleghem, allen cardiologen.

Verder wens ik dr Christiane Boexkstaens te bedanken, haar ervaring als zowel cardiochirurg

als adviserend geneesheer leverde mij nieuwe inzichten op.

Ook dr Marie Vandermeulen die samen met mij het onderwerp behandelt en mijn promotor

prof dr Marc du Bois die alle resultaten steeds opnieuw heeft geanalyseerd en gecorrigeerd

wens ik bijzonder te bedanken.

Rest mij nog mijn echtgenote te bedanken voor haar geduld en steun en ook dr Rudy

Dusslier en dr Peter-Paul de Meijer voor het inspringen in de huisartsenpraktijk.

Deze thesis wordt zonder dankwoord en met andere layout aangeboden als artikel aan het

Tijdschrift voor Bedrijfs- en Verzekeringsneeskunde (TBW).

Summary : Work incapacity after PTCA/CABG, researching the psychological

and social factors influencing the return to work from the perspective of

Belgian advisory doctors, cardiologists and general practitioners.

Background

Percutaneous transluminal coronary angioplasty (PTCA) has become a more current

alternative for the more invasive coronary artery bypass graft (CABG) as a successful

treatment for the acute coronary syndrome (ACS) and thus results in improved quality of life

and survival. As demonstrated in recent Belgian studies there is a big discrepancy

between the medical recovery of 0-2 months and the actual return to work which lasts 6

months average.

Methods

Literature research shows that this delayed return to work is mostly due to psychosocial

factors. By questionnaires and interviewing we tried to research which factors were most

prevalent in Belgium.

Results

We found a big discrepancy in standard duration of incapacity between the different groups

of doctors, surprisingly the insurance physicians stated the longest durations.

We also found some delaying factors specific for Belgium : delaying the return to work until

after the revalidation, high levels of stress at work, lack of financial stimuli because of the

generous social security system.

Conclusion

There is clearly a need for guidelines with standard duration of incapacity for specific types

of pathology. More cooperation and communication between the different doctors who

evaluate the incapacity of the cardiac patient is necessary.

SAMENVATTING

Inleiding

Percutane transluminale coronaire angioplastiek (PTCA) is naast de meer invasieve en

oudere coronaire-bypassoperatie (CABG) een succesvolle behandeling voor een acuut

coronair syndroom (ACS) en leidt zo tot een betere levenskwaliteit en lagere mortaliteit.

Diverse Belgische studies tonen een grote discrepantie aan tussen de medische herstelduur

van 0-2 maanden en de feitelijke duur van arbeidsongeschiktheid(AO) van 6 maanden.

Onderzoeksvraag is welke psychosociale factoren, al dan niet in de literatuur omschreven,

de werkhervatting van deze patiënten beïnvloeden.

Methodologie

Door vragenlijsten en interviews bij de betrokken artsen proberen we te achterhalen of de in

de literatuur gevonden factoren ook in België een rol spelen en bespreken we potentiele

beleidsmaatregelen.

Resultaten

De adviserende geneesheren(=verzekeringsartsen) poneren een veel langere standaard

duur van AO en geven aan dat de werkhervatting vaak wordt uitgesteld tot na de

revalidatie.

Conclusie

Er is nood aan guidelines met een standaard duur van AO om de verschillende groepen

artsen onderling kunnen beter te laten communiceren en samenwerken.

Inleiding en onderzoeksvraag

Uit onderzoek ongeveer 10 jaar geleden (1) bleek dat hartpatiënten een gemiddelde

arbeidsongeschiktheidsduur vertoonden van 257 dagen na CABG en 219 dagen na PTCA.

Een uitgebreide studie van dezelfde populatie in 2011 toonde een gemiddelde duur van

arbeidsongeschiktheid van 185 dagen voor de CABG groep en 137 dagen voor de PTCA

groep(19). In Nederland bleek werkhervatting gemiddeld 170 dagen na myocardinfarct te

gebeuren. In de VS gebeurt werkhervatting gemiddeld 75 dagen na een myocardinfarct(7).

Recente Belgische gegevens (19) tonen een gemiddelde duur van

arbeidsongeschiktheid(AO) na een PTCA van 155 dagen. Ongeveer de helft van deze PTCA’s

is electief na angina pectoris, slechts een minderheid van de patiënten heeft een

myocardinfarct.

De laatste decennia is de mortaliteit en morbiditeit na Acuut Coronair Syndroom enorm

afgenomen dankzij de vroegere diagnostiek en de zeer snelle spoed PTCA’s. Het merendeel

van de hedendaagse PTCA populatie op werkzame leeftijd heeft dan ook geen meetbare

cardiale schade opgelopen en valt onder New York Heart Association Classification (NYHA)

klasse I. Deze daling in morbiditeit is onvoldoende terug te vinden in de duur van AO.

De werkhervatting is globaal dus duidelijk veel trager dan verwacht kan worden op basis van

het normale medische herstel. De discrepantie tussen medisch herstel en werkhervatting

vormt het onderwerp van deze studie, de onderzoeksvraag is welke psychosociale factoren

de werkhervatting vertragen.

Materiaal en methode

De studie start met een internationale literatuuronderzoek om na te gaan welke

psychosociale factoren meespelen bij werkhervatting van de cardiale patiënten. Door middel

van bevraging van betrokken artsen wordt bestudeerd of deze factoren ook hier een rol

spelen en op welke manier. Door open vragen en interviews worden ook factoren eigen aan

het Belgische gezondheidszorgsysteem nagevraagd.

Een enquête is zowel op papier als online verstuurd naar 234 artsen, zowel adviserende

geneesheren (=verzekeringsartsen), cardiologen als huisartsen. Anoniem antwoorden was

mogelijk. De enquêtes werden uitgedeeld op symposia en verstuurd per email.

De enquête bevat 41 vragen waarbij een score of appreciatie gevraagd werd. Daarnaast is er

mogelijkheid tot aanvullingen en commentaar. De enquête is opgesteld in het Nederlands .

De enquête begint met het bevragen van de standaard duur van arbeidsongeschiktheid (AO)

volgens de artsen.

Daarna werd gevraagd om 17 psychosociale factoren die de werkhervatting kunnen

vertragen te quoteren van 1 tot 5 in de mate waarin de arts met deze in de praktijk

geconfronteerd wordt.

Hierna volgen 6 vragen waarbij de opinie van de artsen gevraagd wordt inzake mogelijke

maatregelen die de werkhervatting kunnen bespoedigen. Deze worden gequoteerd op 5

naargelang de invloed.

Tenslotte komen 12 stellingen aan bod waarbij de vraag of de arts ermee eens is, waarbij

gescoord wordt als volgt : 1= helemaal oneens, 2= oneens, 3= neutraal, 4= eens, 5= zeker

eens.

De statistische verwerking van de studie data gebeurde met Statistical Package for Sociale

Sciences (SPSS) versie 24. Percentages, gemiddelden en standaard deviaties werden

gebruikt als beschrijvende statistiek. De Kruskal-Wallis test (KW) werd gebruikt om de

verschillen in opinie tussen de 3 categorieën artsen te onderzoeken.

De studie werd voorgelegd aan de Ethische Begeleidingscommissie van de opleiding "Master

in de verzekeringsgeneeskunde en de medische expertise”, met gunstig advies tot gevolg.

Resultaten

De enquête is door 61 artsen uit Vlaanderen en Brussel beantwoord. De responsrate was

gemiddeld 26 %, de enquête werd ingevuld door 25 adviserende geneesheren, 17

huisartsen en 19 cardiologen. De meeste respondenten gaven aanvullende commentaren.

Daarnaast zijn 10 artsen verder geïnterviewd.

1. Duur arbeidsongeschiktheid

.

Opvallend is dat de cardiologen gemiddeld de laagste standaard duur van

arbeidsongeschiktheid opgeven met tijden die globaal overeenkomen met de medische

herstelduur beschreven in de internationale literatuur (grafiek 1).

Cardiologen maken vaak nog specifieker onderscheid bij de PTCA groep of er al dan niet een

acuut coronair syndroom (ACS) geweest is, en of er bij een myocardinfarct al dan niet sprake

is van ST elevatie. De cardiologen adviseren 1 week AO bij een electieve PTCA, na een

myocardinfarct zonder ST elevatie is het advies 2-4 weken AO, indien er wel ST elevatie is

dan luidt het advies 4-6 weken AO.

De adviserende geneesheren vermelden een herstelduur die overeenkomt met de reële

werkhervatting en dus veel hoger ligt dan de medische herstelduur. Zij differentiëren

minder tussen de subpopulaties.

De AO duur volgens de huisartsen zit midden tussen de adviserende geneesheren en de

cardiologen in. Zoals te zien aan de p waarde in tabel 1 zijn deze verschillen tussen de

categorieën artsen zeker significant.

De onderlinge verschillen zijn erg groot bij de adviserend geneesheren, zoals blijkt uit de

standaarddeviaties (SD).

Grafiek 1 : Standaard arbeidsongeschiktheidsduur in maanden naar de verschillende

specialismen

Tabel 1 Gemiddelde standaard duur arbeidsongeschiktheid per groep artsen, met standaard deviatie (tussen haken) en P waarden

2. Psychische en werk gerelateerde factoren : de maten waarin de artsen

geconfronteerd worden met psychosociale factoren na PTCA/CABG

Tabel 2: psychosociale factoren

.

De laatste factor uit tabel 2 scoort opvallend hoog. Dat patiënten pas na revalidatie het

werk willen hervatten is typisch voor de Belgische situatie en niet in de literatuur

beschreven. Uit de reacties van de meeste adviserende geneesheren en ook sommige

huisartsen blijkt dat revalidatie door de patiënt als argument misbruikt wordt om het

werkherstel uit te stellen. Cardiologen zijn zich minder van dit probleem bewust, zij staan

wel positief tegenover werkhervatting tijdens de revalidatie en bieden hiervoor zelfs vaak

avondrevalidatieprogramma’s aan.

De angst om actief te zijn hangt soms samen met irrationele cognities en wordt volgens de

artsen het best verholpen door een multidisciplinair revalidatie. De hartpatiënt is ook extra

kwetsbaar voor stress, dit merken de cardiologen aan velen die hyperventilerend met pijn

op de borst op de spoedafdeling belanden.

Uit commentaren en interviews blijkt dat de omgeving en/of partner het herstel soms

afremmen door patiënt alle activiteit te verbieden, wat het risico op depressie verhoogt. De

respondenten stellen dat voldoende beweging is juist belangrijk voor het medisch herstel.

Tot in de jaren 1970 was bedrust de standaard behandeling na myocardinfarct, het is dan

ook niet verwonderlijk dat deze obsolete medische opinie nog bij het publiek is blijven

hangen volgens de ondervraagde artsen.

De werkstress en werkdruk ligt volgens de meeste artsen vaak al voor de hartproblemen

vaak op een veel te hoog niveau. Het lijkt dan ook niet realistisch te verwachten dat

iedereen na werkhervatting op hetzelfde niveau functioneert als oorspronkelijk. Een deel

van de patiënten interpreteert het cardiale event dan ook volgens de artsen terecht als een

teken om het wat rustiger aan te doen.

Bij andere factoren worden door minstens 10 % van de artsen vermeld : angst het werk te

verliezen, renteneurose, tegenwerking van werkgever die werkhervatting nog te vroeg

vindt, aansturen op ontslag om medische redenen en te groot verschil tussen bruto- en

nettoloon.

3. De invloed van revalidatie en begeleidende en beleidsmaatregelen op herstel en AO

duur

Tabel 3 : mogelijke begeleidende en beleidsmaatregelen

Uit tabel 3 blijkt dat er bijna unanimiteit is over het nut van cardiale revalidatie.

Cardiologen en huisartsen geven aan vooral bij angstige, psychisch belaste of onzekere

patiënten extra aan te dringen om zeker de cardiale revalidatie verder te zetten, zij ervaren

de resultaten bij deze groep als zeer goed.

Vooral over de financiële responsabilisering van de werkgever zijn er onder de artsen zeer

verdeelde meningen(p0.028). Dit komt overeen met de politieke verdeeldheid over dit

onderwerp.

Over de financiële stimulering van de werknemer door progressief lagere uitkering is bijna

iedereen het eens. Contracten waarbij 100 % gewaarborgd loon gedurende 6 tot 12

maanden wordt doorbetaald worden vermeld als ongunstige factor voor de werkhervatting.

Indien er schulden zijn wegens eerder onverstandige financiële acties of grote alimentaties

te betalen na scheiding dan blijkt vaker enige motivatie tot werkhervatting te ontbreken.

Meer dan 20 % van de respondenten vermeldt dat meer samenwerking en betere

communicatie wenselijk is.

4.Stellingen over arbeidsongeschiktheid bij hartpatiënten

Tabel 4 : stellingen

De mate waarin cardiologen, verzekeringsartsen en huisartsen het eens zijn met een stelling

wordt weergegeven in tabel 4.

Aanvullend op stelling 11 vermeldt 50 % van de behandelende artsen dat de adviserend

geneesheer pas veel te laat de patiënt ziet, zeker nu de eerste contacten bij vele

mutualiteiten door ondersteunend personeel gebeuren waarvan de competentie betwijfeld

wordt. Om terugkeer naar het eigen werk te stimuleren is werkhervatting en begeleiding

volgens de meeste artsen al na 1 tot 6 maanden noodzakelijk.

Discussie

Cardiologie is een domein bij uitstek waar de objectieve evaluatie van de

arbeidsongeschiktheid mogelijk is. De belastbaarheid is objectief meetbaar door vaststellen

van het maximaal inspanningsvermogen (watt) tijdens een cyclo-ergometrie en het bepalen

van de VO2 max. Toch blijkt een meerderheid van deze patiëntengroep niet om deze

medische objectieve maar om psychosociale redenen later het werk te hervatten (5).

De hoger besproken erg uiteenlopende meningen tussen de artsen over de standaard

arbeidsongeschiktheidsduur pleiten voor het gebruik van guidelines met standaard duur per

pathologie of ingreep, deze bestaan al in het buitenland. Zo kent de Verenigde Staten de

‘Official Disability Guidelines (ODG)‘ en Frankrijk de ‘ Fiches repères pour arrêt de travail ‘ ,

deze laatste geven een normale duur van AO aan tussen de 7 en 21 dagen na PTCA en

tussen de 41 en 90 dagen na CABG, naargelang de zwaarte van het werk. Deze guidelines

laten toe een homogeen advies te geven aan de patiënt. Het overschrijden van deze

standaard duur kan het signaal zijn om de verdere beoordeling van de AO over te dragen van

de behandelende sector naar de adviserende geneesheer en de arbeidsgeneesheer.

Uit de commentaren blijkt dat betere communicatie tussen bedrijfsarts, adviserend

geneesheer en behandelende sector is wenselijk is. Naast kennislacunes vormen moeizame

bereikbaarheid en hoge werkdruk een belemmering. Mogelijk biedt een e-health forum hier

opties voor informatie-uitwisseling en zou de arbeidsongeschiktheid elektronisch kunnen

worden voorgeschreven, zodat artsen elkaars beoordeling van de arbeidsgeschiktheid

kunnen inkijken. Verder is het wenselijk dat patiënten zoveel mogelijk dezelfde arts of

coach zien en dat informatie onderling wordt uitgewisseld, dit bevordert de

vertrouwensband en voorkomt irritaties dat alles steeds opnieuw moet gecommuniceerd

worden.

Een meer systematische multidisciplinaire aanpak zou gezien de stijgende trend qua

arbeidsongeschiktheid in België (8) zeker rendabel moeten zijn Nu wordt de patiënt die de

revalidatie al dan niet voortijdig beëindigt gedurende maanden met rust gelaten. Een

netwerk van actoren rond de patiënt zou snellere re-integratie moeten bevorderen.

Wanneer de verwachte duur van de medische arbeidsongeschiktheid wordt overschreden

kan een multidisciplinair revalidatieteam eerst evalueren welke extra medische en ook

psychologische behandeling nodig is om patiënt aan het werk te krijgen. Dit geldt vooral

voor de groep met psychische klachten of patiënten die zelf aangeven de werkhervatting

somber in te zien. Recente wetgeving betreffende de re-integratie van langdurig zieke

werknemers (9) is een stap in de goede richting.

De impact van depressie scoort relatief laag in tabel 2 terwijl bij dit naast de hartproblemen

de hoofddiagnose blijkt te zijn bij de groep die post PTCA/CABG na een jaar nog AO is(18).

Depressie uit zich bij deze patiëntengroep ook niet op typische manier met depressieve

stemming maar eerder met futloosheid, vermoeidheid en agitatie. (15) Vermoedelijk is de

impact van depressie hierdoor onderschat. Behandeling is belangrijk aangezien

depressieve mannen een verhoogd risico op ischemische hart- en vaatziekten hebben (16).

Laagdrempelige toegang tot psychologische hulp is hierin belangrijk.

Uit stellingen 8 en 9 (tabel 4) en de commentaren blijkt dat er regelmatig sprake is van renteneurose. Deze bevinding wordt bevestigd door recent onderzoek (19) dat aantoont dat de helft van de hartpatiënten die in de langdurige arbeidsongeschiktheid belanden geen enkele vorm van cardiale revalidatie heeft gevolgd. De overheid heeft jarenlang het verkeerde signaal gegeven door het genereus toekennen van prepensioen en het tolereren van een zeer lage participatiegraad. Mogelijk kan dit met activering en positieve financiële stimuli verholpen worden. Tot op heden wordt meer geïnvesteerd in inkomensgarantie dan in herstel. De revalidatie of een multidisciplinaire evaluatie zou bij de groep die het werk niet hervat ook beter een meer verplichtend karakter hebben. Als blijkt dat onvoldoende inspanningen zijn gebeurd om herstel en werkhervatting te bevorderen kan eventueel financieel geresponsabiliseerd worden om zo herstelgedrag te stimuleren.

De revalidatie, hoe waardevol ook, leidt blijkbaar soms tot uitgestelde werkhervatting. Vele

artsen, zowel adviserende als cardiologen, stellen voor om af te stappen van de vaste duur

van 45 sessies, en voor de lichtere patiëntengroep zonder noemenswaardige hartschade die

meer coaching en psychische begeleiding nodig heeft een lichter en korter programma aan

te bieden, gecombineerd met werkhervatting. . Artsen suggereren dat deze maatregel zou

toelaten meer patiënten een cardiaal revalidatie programma aan te bieden.

De werkgever heeft volgens vele artsen te weinig financiële stimuli om de werkhervatting te

faciliteren. Werkgevers leggen soms een ongezonde werkdruk op en stellen daarom de

werkhervatting van de hartpatiënt uit. De patiënt moet maar wachten tot hij 100 %

hersteld is. De werkgever vindt het vaak niet rendabel de werkdruk aan te passen aan de

werknemer als er voldoende jongere werknemers ter vervanging beschikbaar zijn op de

arbeidsmarkt. Daarnaast krijgt de werkgever aanpassingen en meerkosten om de

werknemer snel aan het werk te krijgen meestal niet vergoed.

Het weigeren van de progressieve werkhervatting door de werkgever (tabel 4) bevestigt de

angst van de hartpatiënt het werk niet meer aan te kunnen. Dit leidt tot een vicieuze cirkel

welke zowel herstel als re-integratie vertraagt. De hartpatiënt die net van zijn artsen het

advies kreeg om stress te vermijden slaagt hier niet in als het vermoeden speelt dat zijn

werkgever hem liever kwijt is en de professionele toekomst erg onzeker wordt. In een

recente studie van burnout patiënten blijkt de mogelijkheid om naar het eigen werk terug te

keren de voornaamste positieve predictieve factor te zijn voor een snelle werkhervatting

(18). De hartpatiënt is psychisch immers erg kwetsbaar, ook voor stressoren op het werk en

privé (14).

Volgens vele artsen is er sprake van erg hoge werkstress. Dit komt overeen met de

bevindingen van recente studies over de werkdruk(20). Dit verklaart vermoedelijk deels

waarom de PTCA populatie ondanks de steeds kleinere hartschade nog steeds bijna een half

jaar gemiddeld thuis blijft. Hier is dus nog veel ruimte voor primaire en secundaire preventie

van de werkstress.

Het voordeel van deze studie is dat er zeer uitgebreide meningen zijn bekomen van

verschillende stakeholders. De voornaamste beperkingen van de studie zijn de lage

responsrate en de subjectiviteit van de opinies.

We kunnen dus concluderen dat er nood is aan guidelines over AO met standaard duur van

AO per pathologie. Meer samenwerking tussen de verschillende artsen kan leiden tot een

snellere multidisciplinaire aanpak waardoor het werk sneller hervat kan worden.

Referenties en literatuurlijst

1. Union des mutualites libres, Guillaume Vandermeersch : ‘Etude sur l’incapacite de travil des

patients cardiques.’ , 2006

2. Nederlands verzekeringsgeneeskundig protocol Hartinfarct (herziening 2008)

3. Nederlands Landelijke Transmurale Afspraak Beleid na een doorgemaakt myocardinfarct,

Huisarts Wet 2005; 48 (5): 232-5

4. NVAB richtlijn ‘Handelen van de bedrijfsarts bij werknemers met ischemische hartziekten’

5. Babic Z, Pavlov M, Ostric M, ea; Re-initiating professional working activity after myocardial infarction in PCI intervation networks era. International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health 28.6 (2015): 999-1010

6. O'Neil A, Sanderson K, Oldenbur B: Depression as a predictor of work resumption following myocardial infarction (MI): a review of recent research evidence, Health and Quality of Life Outcomes20108:95, DOI: 10.1186/1477-7525-8-95 Published: 6 September 2010

7. Kovoor P, Lee A, Carrozzi F et al.; Return to Full Normal Activities Including Work at Two Weeks After Acute Myocardial Infarction. The American Journal of Cardiology, 2006, Vol.97(7), pp.952-958

8. RIZIV(Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering), kenniscentrum arbeidsongeschiktheid

9. http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_name=wet&cn=

2016102808

10. KCE (Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg) rapport 140A, 2010, ‘Cardiale revalidatie : klinische doeltreffendheid en gebruik in Belgie’.

11. Anderson L, Oldridge N, Thompson D et al.; Cochrane Meta review : Exercise-Based Cardiac Rehabilitation for Coronary Heart Disease: Cochrane Systematic Review and Meta-Analysis. Journal of the American College of Cardiology, 5-12 January 2016, Vol.67(1), pp.1-12

12. Sellier P, Varaillac P, Chatellier G et al. ; Factors influencing return to work at one year after coronary bypass graft surgery: results of the PERISCOP study ; European Journal of Cardiovascular Prevention & Rehabilitation, December 2003, Vol.10(6), pp.469-475

13. Myrtek, M ; Kaiser, A ; Rauch, B et al.; Factors associated with work resumption: a 5 year follow-up with cardiac patients ; International Journal of Cardiology, 1997, Vol.59(3), pp.291-297

14. Biering K, Lund T, Andersen J et al.; Effect of Psychosocial Work Environment on Sickness Absence Among Patients Treated for Ischemic Heart Disease. Journal of Occupational Rehabilitation, 2015, Vol.25(4), pp.776-782

15. Kop WJ , Ader DN. Assessment and treatment of depression in coronary artery disease patients. Ital Heaart J 2001 Dec; 2(12) : 890-4.

16. Lesperance F, Frasure-Smith N, Talajic M et al. Five-year risk of cardiac mortality in relation to initial severity and one-year changes in depression symptoms after myocardial infarcton. Circulation. 2002 Mar 5;105(9): 1049-53

17. Vannoppen L , Du Bois M, Vandenbergen J ; Gradual return to work in employees on long term

sick leave with burnout. A retrospective cohort study. , thesis 2016 master in de

verzekeringsgeneeskunde en medische expertise

18. Boeckxstaens C., Vanderweerdt M; Cardiale revascularisatie, analyse naar kostprijs en

arbeidsongeschiktheid. , thesis 2013.

19. Werkhervatting na PTCA, Vandermeulen M, Du Bois M, thesis 2017 nog niet gepubliceerd

20. Sociaal Economische Raad voor Vlaanderen , www.werkbaarwerk.be en de whitepapers

over absenteïsme van Securex.

Tabellen en grafieken

Grafiek 1 : Standaard arbeidsongeschiktheids duur in maanden naar de verschillende

specialismen

categorie arts ptca arbeider

ptca bediende

cabg arbeider cabg bediende

P waarde

1 0,97(±1,12) 0,76(±1,04) 3,21(±0.97) 2,63(±0.76) <0.001

2 3,92(±2,89) 2,88(±2,80) 7(±3.44) 5,96(±3.33) <0.001

3 1,66(±0.76) 1,13(±0.56) 4,31(±1.50) 3,13(±1.24) <0.001

Alle artsen 2,38(±2,37) 1,74(±2,12) 5,08(±2,90) 4,07(±1,19) <0.001 Tabel 1 Gemiddelde standaard duur arbeidsongeschiktheid per groep artsen, met standaard deviatie (tussen haken) en P waarden

Tabel 2 : de frequentie waarin cardiologen, verzekeringsartsen en huisarten geconfronteerd worden

met psychosociale factoren, gequoteerd van 0 tot 5 , 0= nooit, 1= zeldzaam, 2= soms, 3= gemiddeld,

4= frequent, 5 = bijna dagelijks

Tabel 3 : mogelijke begeleidende en beleidsmaatregelen ; de invloed wordt weergegeven

onder de vorm van een score op 5 als volgt : met 1= geen enkele invloed, 2= weinig invloed,

1. cardiologen 2.verzekeringsartsen3.huisartsen alle artsen signif.

psychosociale factor gemiddSD gemiddSD gemiddSD gemidd SD p

angst 3,0 1,33 3,2 1,21 3,9 0,75 3,33 1,19 0,047

depressie 2,9 0,99 2,5 1,00 2,9 1,22 2,74 1,06 0,430

ontkenning van hartprobleem 2,1 1,14 1,1 0,97 1,5 0,70 1,50 1,02 0,014

schrik van activiteit 2,7 0,88 3,2 1,08 3,8 0,53 3,23 0,97 0,003

irrationeel verband tussen werk en

hartprobleem 2,6 1,12 2,7 1,31 3,1 0,86 2,77 1,15 0,314

passiviteit, zwakke therapietrouw 2,4 0,85 2,1 1,11 3,1 0,69 2,43 0,99 0,004

abusus van ethyl of middelen 2,1 0,57 2,2 1,07 2,9 0,71 2,33 0,88 0,290

gebrek aan sociale steun 2,4 0,49 2,0 1,08 2,2 0,63 2,17 0,82 0,280preexistente

persoonlijkheidsproblematiek 1,7 0,95 2,2 1,04 1,9 0,83 1,96 0,97 0,445

teveel werkstress, burnout 2,9 0,97 2,6 0,96 3,3 0,78 2,90 0,94 0,095

demotivering, gemiste promotie 2,3 0,75 2,2 1,29 2,3 0,75 2,25 0,99 0,897

conflict met werkgever of collega's 2,4 0,90 1,9 1,03 2,7 0,99 2,25 1,01 0,045

lange werkdagen met veel

overuren 2,4 1,12 2,2 1,00 2,6 1,12 2,39 1,06 0,737

disbalans tussen inspanning en

waardering 2,5 0,90 2,0 1,02 2,6 0,92 2,34 0,97 0,251

angst het werk niet aan te kunnen 3,5 0,96 3,2 1,01 3,6 0,61 3,40 0,90 0,528

relatief hoge en zekere uitkering

AO 2,7 1,19 2,9 1,29 3,2 1,18 2,93 1,50 0,530

pas na revalidatie werk hervatten 3,2 0,85 4,2 0,69 3,5 0,69 3,69 0,84 0,000

1. cardiologen 2.verzekeringsartsen3. huisartsen3.huisartsen alle artsen KW

begeleidende maatregelen gemiddSD gemiddSD gemiddSD gemidd SD p

cardiale revalidatie 3,6 1,00 3,4 1,03 3,8 0,79 3,60 0,96 0,398

begeleiding door werkcoach 3,4 1,34 3,1 1,05 2,5 0,88 3,04 1,13 0,044

opvolging door psycholoog 3,3 1,19 3,1 0,97 3,2 0,97 3,18 1,06 0,646

uitkeringen progressief lager

maken 3,6 1,15 3,4 1,32 3,9 1,00 3,56 1,19 0,295

opvolging bedrijfsarts 3,4 1,25 3,3 0,85 2,9 1,00 3,24 1,03 0,294

opvolging verzekeringsarts 3,4 1,20 3,1 0,97 3,4 0,71 3,30 0,99 0,229

werkgever langer financieel

risicodragend maken voor loon 2,1 0,86 3,3 1,28 3,0 1,41 2,87 1,61 0,028

3= gemiddelde invloed, 4= grote invloed , 5= zeer grote invloed. De gemiddelde scores per

groep artsen worden weergegeven.

Tabel 4 : stellingen, de maten waarin de artsen het eens zijn met de stelling wordt als volgt

gequoteerd : 1= helemaal oneens, 2= oneens, 3= neutraal, 4= eens, 5= zeker eens.

Gemiddelden per categorie artsen en voor alle artsen samen.

1.cardiologen 2.advis gh 3.huisartsen KW

stellingen gemidd SD gemidd SD gemidd SD gemidd SD P

1. Mensen met hoger inkomen zijn minder lang AO 4,35 0,47 3,88 0,93 4,07 0,05 4,07 0,71 0,114

2. De verhoging van leeftijd van brugpensioen leidt tot

meer hartpatienten in de invaliditeit 3,18 0,70 3,84 1,03 3,69 1,00 3,60 0,98 0,0163. Mensen met slechte socio-economische status

hervatten later het werk 4,35 0,57 4,16 0,62 4,07 0,71 4,20 0,64 0,288

4. De toenemende werkdruk bemoeilijkt de re-integratie

van hartpatiënten 4,00 0,75 3,92 0,76 4,21 0,73 4,02 0,74 0,447

5. De werkgever is soms weigerachtig tegenover

werkhervatting wegens schrik voor herval. 3,78 0,85 3,88 0,83 3,93 0,94 3,86 0,86 0,028

6. De arbeidsgeneesheer moet een grotere rol spelen in

het re-integratieproces 3,94 0,97 3,88 1,01 3,43 1,06 3,79 1,02 0,141

7. Arbeiders zijn langer arbeidsongeschikt dan

bedienden 3,35 1,00 4,12 0,73 3,71 1,06 3,79 0,96 0,017

8. Zelfstandigen zijn sneller terug aan het werk 4,76 0,54 4,28 0,84 4,57 0,61 4,50 1,00 0,826

9. Het verschil tussen uitkering AO en loon is te klein 3,57 0,80 3,39 1,38 3,71 1,27 3,53 1,19 0,422

10. De AO kan beter met private ipv collectiever

verzekering gedragen worden 2,81 0,98 1,84 1,10 2,00 0,90 2,20 0,74 0,029

11. De adviserend geneesheer van de mutualiteit moet

de arbeidsongeschikte sneller (of vaker)zien 3,75 0,71 3,60 1,26 3,43 0,87 3,60 0,96 0,826

12. De adviserend geneesheer beschikt over

onvoldoende informatie om genuanceerd te oordelen 2,94 0,70 2,83 1,28 2,57 1,06 2,80 1,07 0,181