Arbeidsdeling en -verdeling

• 1. Definities

• 2. Historische referentiepunten– Denis Didérot– Adam Smith– Charles Babbage– Frederick W. Taylor– Frank & Lillian Gilbreth

• 3. Relatie met systeemintegratie en inclusie

Definities (#1)

• Arbeidsverdeling = het verdelen van arbeidstaken tussen personen (of organisaties, institututen).

• Bijvoorbeeld:– taken in een gezin– functies in een bedrijf– taken van verschillende diensten of organisaties

• Arbeidsverdeling is universeel

Definities (#2)

• Arbeidsdeling = het onderscheiden van deelhandelingen in een arbeidsproces

• Bijvoorbeeld:– assemblage van een wagen of een meubel– te volgen handleiding– script t.o.v. een klant

• Arbeidsdeling is een “moderne”, wetenschappelijke aanpak.

Definities (#3)

• Arbeidsdeling is gebaseerd op analyse:– observeren

– beschrijven

– vergelijken

• Bijvoorbeeld:– werkwijze 1 ---> resultaat 1

– werkwijze 2 ---> resultaat 2 >optimaliseren

– werkwijze 3 ---> resultaat 3 (instrumentele arbeid)

Historische referentiepunten (#1): Denis Didérot

• Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers (gepubliceerd tussen 1751 en 1772)

• Systematiseren en verspreiden van technische kennis. Voor elk vakmanschap aangeven:

– welke materialen en werktuigen (=machinerie)

– welke bewerkingen, welke termen

– welke eindproducten

• machinemetafoor: mensen en dieren worden vergeleken met machines

Historische referentiepunten (#2): Adam Smith

• A theory of moral sentiments (1759)– natuurlijke sympatie en empatie tussen mensen– verantwoordelijkheid van de staat: vermijden van armoede

• (An inquiry into the nature and cause of) the wealth of nations (1776)– eerste gebruik van de term arbeidsdeling (divison of

labour)– arbeidsdeling vereist samenwerking– arbeidsdeling leidt tot hogere productiviteit én welvaart

• Conclusie: instrumentele visie op arbeid en ruilverhoudingen

Historische referentiepunten (#3):Charles Babbage

• On the economy of machinery and manufactures (1832).

• Analyse van de productie en de arbeidstaken:

– eenvoudige en gecompliceerde delen van de productie

– laag- en hooggekwalificeerde werknemers

– eenvoudig werk =• makkelijk normeerbaar en controleerbaar

• makkelijk vervangbaar

• laag betaald

• Conclusie: arbeid, controle, macht en ruilverhoudingen

Historische referentiepunten (#4): Frederick W. Taylor

• A piece rate system (1895), The principles of scientific management (1912)

• Scheiden van ontwerpen en uitvoeren

• Observeren, beschrijven en vergelijken van alle arbeidstaken

• voorschrijven van beste productiemethode

• stukbeloning

Historische referentiepunten (#5): Frank & Lillian Gilbreth

• Shop management (1903), Fatigue study (1916)

• Tijds- en bewegingsstudies (cyclegraphs)

• loonarbeid en huishoudelijk werk

• “one best way” in de beweging

3. Relatie met systeemintegratie en inclusie

• Arbeidsdeling vereist veel samenwerking en coördinatie = intensifiëren van sociale relaties en uitwisselingen

• Arbeidsdeling bevordert formele organisaties en marktverhoudingen

• Arbeidsdeling gaat in tegen intermenselijke relaties

Artefacten en machines

• 1. Definities

• 2. Artefacten en maatschappelijke verhoudingen

• 3. Mechanisering en automatisering

• 4. Actor-netwerkbenadering van artefacten

1. Definities

• Artefacten: alles wat wordt gemaakt.

• Machines: artefacten die handelingen verrichten.

• Materiële cultuur: alle artefacten zoals die het sociale leven bemiddelen en sturen

2. Artefacten en maatschappelijke verhoudingen

• Sociologie heeft maatschappelijke orde lange tijd min of meer gescheiden gezien van artefacten en materiële cultuur. Het technische versus het sociale.

• Systeemtheorie en actor-netwerktheorie:

– artefacten en machines bepalen mee welke handelingsmogelijkheden personen krijgen

– artefacten en machines verrichten (in beperkte zin) deel van de communicaties en handelingen, ze vervullen rollen.

3. Mechanisering en automatisering (# 1)

• Stappen in het omzetten/vertalen van arbeid:– van ongedifferentieerde menselijke arbeid– over gedeelde, geanalyseerde menselijke arbeid– naar machinearbeid

3. Mechanisering en automatisering (# 2)

• Mechanisering: vertalen van enkelvoudige handelingen

• Automatisering: vertalen van een arbeidsproces.

3. Mechanisering en automatisering (# 3)

• Directieve automatisering: verrichten van achtereenvolgende handelingen volgens een script– b.v. automaat voor weven van complex patroon– b.v. automaat voor kopen van treinticket

• Normatieve automatisering: bijsturen van een continue bewerking – b.v. thermostaat– b.v. cruise-control

Actor-netwerkbenadering van artefacten (#1)

• Beschrijven van productieprocessen in termen van actoren en relaties tussen actoren

• Actoren kunnen menselijk of niet-menselijk zijn

• Actoren hebben een identiteit: ze hebben een rol in een netwerk

• Actoren maken onderscheiden (distinctions): ze geven zichzelf en anderen een rol

Actor-netwerkbenadering van artefacten (#2)

• Ene actor kan arbeid aan andere actor delegeren. Ander is dan plaatsvervanger (lieutenant)

• Artefacten kunnen qua vorm niet-figuratief zijn (i.e. zonder uitbeelding van een plaatsvervangerschap) of figuratief.

• Dit laatste kan antropomorf of zoömorf zijn. De figuratieve uitbeelding kan ook beperkt zijn tot de naam van het artefact.

Video over 18de eeuwse automaten (i.c. androïden) (#1)• Pierre JAQUET DROZ (1721-1790)

• Bewaard in het automatenmuseum van Grenoble:– De schrijver– De tekenaar– De muziekspeelster

Video over 18de eeuwse automaten (i.c. androïden) (#2)• Jacques de VAUCANSON (1709-1782)

– 1737 De fluitspeler– 1738 De tambourspeler– 1738 De eend

• (1745 Automatisch weefgetouw - later overgenomen en uitgewerkt door Joseph Marie Jacquard (Jacquard weefgetouw))

Video over 18de eeuwse automaten (i.c. androïden) (#3)• Wolfgang von KEMPELEN (1734 - 1804)

• De Turk (een frauduleuse schaakautomaat - er zat een dwerg in verborgen)

• Na von Kempelens dood uitgebaat door ene Maelzel. Besproken in Edgar Allen Poe’s verhaal “Maelzel’s chess player” (1836).