AR krantje 2015

De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015

1

De amfibieën- en reptielenkrant

van Limburg

Mededelingenblad van de

Herpetologische Studiegroep Limburg

van het

Natuurhistorisch Genootschap in Limburg

Voorwoord

Voorwoord

Beste HSLers,

Het veldseizoen staat weer voor de deur. Zoals bekend zijn er verschillende

besmettelijke amfibie-ziektes in onze provincie geconstateerd. Deze kunnen ook door

onszelf, als onderzoekers, verspreid worden. Dit is natuurlijk niet de bedoeling.

Vandaar dat we tijdens onze excursies ons aan de de hygiene-protocollen houden. En ons

onderzoek dan ook willen inzetten in de gebieden waar het noodzakelijk is ten behoeve

van verspreidingsonderzoek en/of monitoring.

Om jullie meer te informeren over de verschillende ziektes en de te hanteren hygiene-

maatregelen is de eerste lezing van 2015 hier geheel aan gewijd.

Op deze manier kunnen we ons zinvolle en noodzakelijk onderzoek verder voortzetten,

zonder dat we zelf oorzaak zijn van verdere verspreiding van deze ziektes.

Wij hopen dan ook dat we veel van jullie mogen ontmoeten op deze lezing en natuurlijk

ook op de andere activiteiten.

Pieter Puts

(HSL)


2

COLOFON

Herpetologische Studiegroep Limburg De Herpetologische Studiegroep Limburg (HSL) werd 2 op februari 1979 opgericht. De

HSL stelt zich ten doel de inheemse Limburgse herpetofauna (amfibieën en reptielen)

te beschermen in de ruimste zin van het woord.

Vanaf de oprichting wordt getracht de bestaande biotopen voor amfibieën en reptielen

te behouden danwel te herstellen. Om dit te kunnen realiseren zijn actuele en

betrouwbare verspreidingsoverzichten noodzakelijk. De Herpetologische Studiegroep

besteedt dan ook veel aandacht aan het verkrijgen van deze gegevens middels gerichte

inventarisaties in het veld. Daarnaast wordt veel aandacht geschonken aan de

voorlichting omtrent de biologie van reptielen en amfibieën.

De amfibeën- en reptielenkrant van Limburg De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg verschijnt tweemaal per jaar en wordt

zoveel mogelijk verzonden per e-mail. Van personen waarvan geen e-mail adres bekend

is, wordt een printversie opgestuurd.

U heeft een printversie ontvangen, maar u beschikt over e-mail? Geef u e-mail adres

door aan onze redactie: [email protected]

Redactie Opmerkingen over of bijdragen voor de amfibieën- en reptielenkrant kunt u opsturen

naar Victor van Schaik ([email protected]). Kopij voor de 2e amfibieën- en

reptielenkrant van 2015 dient voor 15 september te zijn aangeleverd bij de redactie.

Bestuursleden HSL

P. Puts (voorzitter) S. de Jong (secretaris) V. van Schaik (red.)

Houtstraat 137 Sportparklaan 11 Sint Luciaweg 20

6105 BH Pey-Echt 6097 CT Heel 6075 EK Herkenbosch

J. Theelen T. Leerschool H. van Buggenum P. Geukemeyer

Eelserstraat 18 Broekweg 7 Rijdtsraat 118 Burg. Peetersstraat 14

5986 AP Beringe 6097 AD Heel 6114 AM Susteren 6083 AL Nunhem


3

ACTIVITEITEN-AGENDA 2015 Herpetologische Studiegroep Limburg

EXCURSIES 2015

We hebben dit jaar weer leuke gebieden uitgezocht om nader te

onderzoeken. Bezorg uzelf een boeiende zaterdag en neem eens deel.

U leert vast en zeker weer iets bij en het is een prima gelegenheid om

ervaringen uit te wisselen. Introducés zijn altijd van harte welkom.

Ook leuk voor kinderen !!!

Tip: noteer alle data meteen in uw agenda.

Doel: Gulpdal

Datum: zaterdag 11 april 2015

Aanvang: 10.00u

Plaats van samenkomst: Kerk van Slenaken (KM-coordinaat: 188,5-308,8)

Excursleider: Pieter Puts

Toelichting: Enkele jaren geleden hebben we in de omgeving van het Vijlenerbos gezocht

naar de Vinpootsalamander. Dit jaar willen we locaties in het Gulpdal onderzoeken. Deze

zijn namelijk al een tijdje niet meer bevestigd en er is behoefte aan actualisatie. Bij

voldoende tijd zullen we ook nog enkele locaties onderzoeken in de omgeving van het

Vijlenerbos, die tijdens de laatste excursie niet zijn bezocht.

Mogelijk treffen we ook de Kamsalamander aan. Ook voor deze soort geldt dat er

dringend behoefte is aan een actuele stand van zaken.

Doel: Salamander-excursie omgeving Moeselpeel

Datum: zaterdag 25 april 2015

Aanvang: 10.00u

Plaats van samenkomst: Parkeerplaats bij de kerk, Ittervoortseweg te Swartbroek

Excursleiders: Piet Zeegers en Harry van Buggenum

Toelichting: het is alweer meer dan 15 geleden dat we met de HSL de Moeselpeel en

omgeving hebben onderzocht. In de destijds onderzochte poelen zijn bastaardkikker,

bruine kikker, gewone pad en alpenwatersalamander gevonden. Ondanks verwoede


4

pogingen is toen voor het eerst en tot nu voor het laatst in de HSL-

excursiegeschiedenis geen kleine watersalamander gevonden. Zal het dit jaar wel

lukken? En maken we kans op een nieuwe soort?

Doel: Holtmühle

Datum: zaterdag 9 mei 2015

Aanvang: 10.00u

Plaats van samenkomst: Parkeerplaats bij camping Droompark Maasduinen,

Maalbekerweg 25, 5951 NS Belfeld

Excursleider: Victor van Schaik

Toelichting: het is alweer enige tijd geleden dat de SBB-poelen in het gebied goed zijn

onderzocht, dus hoog tijd voor een actualisatie. Het gaat om enkele weiland- en

bospoelen en de wateren bij Groeve Maalbeek in het zuidelijk deel van de Holtmühle.

Hoe gaat het met de Vinpootsalamander en wat is de status van de Rugstreeppad bij

Groeve Maalbeek? Interessant zijn ook de in meer recente tijd aangelegde poelen van

Stichting Natuurbeheer Brongebied Aalsbeek. Welke soorten hebben deze poelen

inmiddels gekoloniseerd?

Voor de reptielen geldt dat kleine heiderestanten en bosranden kunnen worden

onderzocht. Zand-en Levendbarende hagedis zijn bekend uit het gebied. Dat geldt ook

voor de Hazelworm, maar vinden we die ook?

Doel: HSL-Excursie tijdens Genootschapsweekend Geuldal

Datum: zaterdag 13 juni 2015

Aanvang: 9.00 (LET OP: DUS EERDER DAN GEBRUIKELIJK)

Plaats van samenkomst: Vertrekpunt excursies Genootschapsweekend (nog te bepalen)

Excursleiders: Pieter Puts

Toelichting: Zoals al enkele jaren gebruikelijk sluiten we als HSL aan bij de

inventarisaties tijdens het Genootschapsweekend. Dit jaar worden het gebieden in het

Geuldal. Samen met de terreinbeheerders zullen dan de gebieden worden bepaald die

bezocht worden. We willen deze dag ook gebruiken om terreinen die geactualiseerd

moeten worden te bezoeken. Het belooft een interessante dag te worden!.

Doel: Reptielen excursie Meinweggebied

Datum: zaterdag 5 september 2015

Aanvang: 10.00u

Plaats van samenkomst: Wordt later bekend gemaakt aan aanmelders.

Excursleider: Ton Lenders

Toelichting: Zoals gebruikelijk (afgelopen jaar echter niet vanwege het Rana-virus)

vindt er in september de traditionele reptielen-excursie plaats. Verplicht aanmelden via

[email protected] !!!

mailto:[email protected]


5

LEZINGEN

De lezingen beginnen om 20.00 uur en vinden plaats het

GroenHuis, Godsweerderstraat 2, 61041 GH Roermond (0475-

386470). Alle geïnteresseerden zijn welkom!

Laat de sprekers niet voor een lege zaal staan. Komt allen !!!.

Tip: noteer alle data meteen in uw agenda.

Onderwerp: SOS – amfibieën i.s.m. RAVON

Datum: vrijdag 13 maart

Inleiders: Annemarieke Spitzen en Raymond Creemers (RAVON)

Toelichting: de lezing gaat over besmettelijke amfibieziektes, monitoring en

consequenties voor veldwerk. Iedereen weet inmiddels dat het ranavirus en de chitrid-

schimmel behoorlijk onder onze herpetofauna huishoudt. Moeten we lijdzaam toezien?

Kunnen we iets doen om het tij te keren? Genoeg stof om eens stevig over door te

praten. Ook libellen-, vissen- en waterplantenonderzoekers, etc. zijn hartelijk welkom.

Aansluitend aan deze lezing gaan we bij voldoende belangstelling en geschikte

weersomstandigheden weer op zoek naar de Heikikker op de Meinweg of Beegderheide.

Onderwerp: Herintroduceren van amfibieën: nuttig, zinvol, resultaten?

Datum: vrijdag 4 september

Inleider: Ben Crombaghs (Bureau Natuurbalans-Limes Divergens)

Toelichting: Ondanks alle inspanningen om natuurgebieden met elkaar te verbinden,

moeten we helaas constateren dat de minder mobiele soorten of soorten die op het punt

staan te verdwijnen, hier niet altijd van profiteren. Ook lijken bepaalde terreinen

(weer) geschikte leefgebieden voor een aantal zeldzame soorten, maar zijn er geen

natuurlijke populaties meer in de wijde omgeving te vinden. In een aantal situaties kan

het dus zinvol zijn om kwijnende populaties te versterken of geschikte leefgebieden

weer op nieuw te bevolken door middel van herintroducties. Ben Crombaghs van Bureau

Natuurbalans is betrokken bij de herintroducties van Boomkikker, Knoflookpad en

Geelbuikvuurpad in onze provincie. Tijdens de lezing zal hij de stand van zaken

behandelen en aangeven wanneer besloten wordt tot herintroductie en onder welke

voorwaarden dit gebeurt.

Onderwerp: VARIA-avond i.s.m. de vissenwerkgroep

Datum: vrijdag 6 november

Inleiders: leden van de HSL en Vissenwerkgroep


6

Traditiegetrouw houden we in de tweede helft van het jaar een varia-avond. Daarop kan

iedereen kort leuke resultaten van onderzoeken of vondsten presenteren. Ook is er

gelegenheid tot het vertonen van dia’s of (video-)films. Dit jaar organiseren we het weer

samen met de vissenwerkgroep. Het exacte programma is nog niet bekend.

Een vast onderdeel zijn de excursie-verslagen in ‘Woord en Beeld’.

Uw bijdrage op deze avond is natuurlijk bijzonder welkom!

Vakantietip

Podyji Nationaal Park is het kleinste nationale park van Tsjechië. Het meet 63 km2. Het

is gelegen in het zuiden van Tsjechië vlak bij de Oostenrijkse grens. Het park is gelegen

rondom de meanderende Dyje-rivier. Deze rivier heeft zich diep in het landschap

ingesneden en er zijn spectaculaire kliffen en begroeide hellingen. Ik heb het park in

het mei 2014 bezocht om hier te zoeken naar de Oostelijke Smaragdhagedis.

Oostelijke Smaragdhagedis en biotoop (Foto’s: Pascal Geukemeijer)

Midden in het park ligt een nog in productie zijnde wijngaard, de Sobes-wijngaard. Dit is

de beste plek in Tsjechië voor de reptielenliefhebber. Enkele minuten nadat ik tussen

de stapelstenen muren ging zoeken zag ik de eerste smaragdhagedis.

Er zouden er nog vele tientallen volgen. In alle maten van klein tot groot. Ook de Gladde

slang liet zich zien.


7

De volgende dag kwam de kers op de taart; de Esculaapslang.

Esculaapslang (Foto: Pascal Geukemeijer)

In het gebied komen verder nog 3 slangen voor: Ringslang, Dobbelsteenslang en Adder.

Verder Zandhagedis en Hazelworm.

Voor iedereen die wel eens in Oostenrijk of Tsjechië komt kan ik dit gebied van harte

aanbevelen. Vooral ook omdat het niet al te bekend en dus niet toeristisch is.

Meer info: www.nppodyji.cz

Pascal Geukemeijer

Ontheffing Flora en Faunawet Het nieuwe seizoen staat weer voor de deur, nog even en de schepnetten kunnen weer

het water in. Controleer even of jullie ontheffing op de Flora en Faunawet nog geldig is.

Mocht dit niet het geval zijn, dan kan je zelf naar de site van Ravon (www.ravon.nl) gaan,

waar vervolgens onder de knop "RAVON actief’’ de mogelijkheid bestaat een nieuwe

ontheffing aan te vragen (voorheen was dit mogelijk via de link ‘’tellen’’).

Als je de aanwijzingen opvolgt kun je vervolgens zelf je ontheffing ter plaatse

uitdraaien. De vergunning betreft uitdrukkelijk geen betredingsvergunning. Wil je

toegang tot een gebied/terrein dan moet je dit zelf regelen met de betreffende

terreinbeheerder c.q. eigenaar.

Jack Theelen


8

Ranavirus

Om de verspreiding van ziekteverwekkers onder de herpetofauna te verminderen

adviseert de HSL om het protocol te volgen. Zie voor meer informatie op www.ravon.nl

Het voorjaar wacht

Het jaar 2014 is de boeken ingegaan als het gemiddeld warmste jaar ooit. De maanden

januari, februari, maart, april, juli, september, oktober en november zijn uitzonderlijk

warm geweest. Deze maanden noteren allemaal een top-10 notering en leveren een grote

bijdrage aan het jaarrecord. Alleen de maand augustus verliep als enige maand flink

kouder dan normaal.

Hoe onze “temperatuurafhankelijke” amfibieën en reptielen op dergelijke jaren

reageren kunnen we alleen achterhalen door langjarige monitoringsreeksen te

analyseren. Lange reeksen bevatten klimatologisch “normale” en “extreme” jaren.

Daarmee is meteen het belang van monitoring duidelijk. Het stug doorgaan met

veldonderzoek zal op korte en lange termijn wetenschappelijk interessante gegevens

opleveren. Het spreekt dan ook voor zich dat we HSL-leden oproepen om mee te doen

met de Meetnetten van RAVON. Elk gebied komt in aanmerking voor een

monitoringsroute. Ook bij jou in de buurt is vast en zeker een cultuur- of

natuurlandschap te vinden waar een mooie route kan worden uitgezet. Voor meer

informatie voor het Meetnet Reptielen kun je contact opnemen met de

regiocoördinatoren in Limburg: [email protected]. We hebben nog geen regio

http://www.ravon.nl/

mailto:[email protected]


9

coördinator voor het Meetnet Amfibieën in onze provincie. Je kunt hiervoor contact

opnemen met RAVON.

Een amfibiepoel in het IJzerenbosch bij Susteren. Welke soorten zullen er in 2015 aanwezig zijn? (Foto: Harry van Buggenum)

Harry van Buggenum

Adderbericht

Op 17 januari werd op de eerste lenteachtige dag van 2015 op de Meinweg de eerste

volwassen addervrouw door Peter Keijsers waargenomen. Hij had deze vrouw op 25

november 2014 samen met een volwassen adderman voor de laatste keer in de directe

omgeving van hun overwinteringsplek waargenomen. De adderman werd door Peter en

Frank Heinen vier weken later op 13 februari weer voor de eerste keer waargenomen.

Ook deze datum is extreem vroeg in het jaar. Tot voor enkele jaren terug werden er van

einde oktober tot begin maart geen adders waargenomen, omdat ze dan in hun

ondergrondse overwinteringsplekken verblijven. Slechts sporadisch kan men in een

zachte winter, en men de ingang van het winterverblijf kent, op een zonnige dag wel

eens een adder of ander reptiel aan de ingang van het verblijf aantreffen. Daarna

verdwijnen ze vaak weer voor lange tijd in hun vorstvrij onderkomen. De echte impuls

voor adders om in het voorjaar definitief aan de oppervlakte te verschijnen is


10

afhankelijk van de bodem- en dagtemperatuur. Zelfs hierin is er een verschil tussen

addermannen, addervrouwen en niet adulte adders.

Addervrouw, 17 jan. 2015 (Foto: Peter Keijsers)

Met nog een aantal andere onderzoekers is Peter de adders in het kader van de

Natuurkwaliteitsimpuls Nationaal Park De Meinweg de laatste jaren tot aan hun

overwinteringsverblijven blijven

volgen. Omdat hij en Frank bij

lenteachtige

weersomstandigheden de

omgeving van deze

winterverblijven van de adders

ook gedurende de

wintermaanden is blijven

bezoeken heeft dit geleidt tot

deze “toevallige” vroege

waarnemingen van de twee

adders. De adderman is

overigens inmiddels al enkele

keren meer waargenomen. Op 25

november 2014 bedroeg zijn

gewicht 95 gram en op 13

februari 2015 bedroeg het 90

gram. Adder, mannetje, 13 feb. 2015 (Foto: Peter Keijsers)


11

Gedurende de drie wintermaanden heeft hij dus 5 gram aan vetreserve ingeteerd.

Overigens is het wel interessant om te achterhalen waarom de adders aan de

oppervlakte verschijnen. Welk voordeel halen zij uit zo’n zonnebad? Ondanks de wel

steeds milder wordende winters zal de stijging van de gemiddelde dagtemperatuur niet

toereikend zijn om adders gedurende de gehele winter actief te laten zijn. Het zijn

koudbloedige dieren die de warmte van de zon nodig hebben om hun lichaam op

temperatuur te brengen en de kracht van de zon is in december en januari zo minimaal,

dat adders altijd wel een aantal maanden een periode van inactiviteit zullen blijven

behouden. Maar als onderzoeker is het wel leuk om te kunnen inschatten wanneer

adders aan de oppervlakte kunnen verschijnen.

Peter Keijsers

Prettig veldseizoen (red.)!

EINDE

AR krantje 2015

Documents

Transcript of AR krantje 2015