Anders werken in de bouw Zielstra -...

5
© Judith Zielstra april 2014 1 Hoog tijd voor een nieuwe manier van werken in de bouwsector Ingezonden stuk FD/BNR Nieuwsradio Uitgezonden op BNR Nieuwsradio op 3 april 2014 Judith Zielstra 3 april 2014 Enige maanden geleden ging bij mijn man het licht uit. Al een tijdje last van (ont?)spanningshoofdpijn in het weekend en op de desbetreffende zondag was deze hoofdpijn zo erg dat hij letterlijk niet meer op of neer kon. Toen hij er ook nog bij moest overgeven, was wel duidelijk dat de grens bereikt was. Zijn lijf riep duidelijk: ‘ho’. Na onze vakantie begin augustus hield hij drie projecten in de lucht, waarvan hij bij aanvang al aangaf dat deze slecht waren voorbereid en waarschijnlijk rampzalig zouden verlopen. Onder commerciële druk waren deze aangegaan, gewoon omdat het ‘moest’. In de daarop volgende maanden voelde hij de regie uit zijn handen glippen. Zijn hoofd liep over, hij had het gevoel voortdurend achter de feiten aan te lopen, te weinig regelruimte te hebben en steeds dingen te moeten ‘repareren’. De onuitgesproken regel om 24/7 telefonisch bereikbaar te zijn maakte dat hij niet meer los van het werk kwam. Het gevoel niet meer ‘in control’ te zijn leverde zoveel onderhuidse spanning en frustratie op, dat hij op het randje van een burnTout terecht kwam, een toestand van mentale en emotionele uitputting. Na dit dieptepunt volgden gesprekken met zijn hoofduitvoerders, projectleiders en collega’s om te vertellen wat er aan de hand was en direct maatregelen te treffen om de werkdruk te verlichten. De reacties die hij kreeg op zijn verzoek om hulp, gaven mij het signaal dat deze casus niet op zichzelf staat. Er lijkt meer aan de hand te zijn in de bouwsector, maar als het motto is: ‘als je het er niet over hebt, dan is het er niet’, wordt een organisatiebrede, of misschien wel sectorbrede dialoog erg ingewikkeld. Verborgen leed Wat waren die reacties dan? Een aantal leidinggevenden suggereerde dat hij maar even thuis moest blijven om uit te rusten. Hiermee onderschatten zij naar mijn mening wat er aan de hand was en legden zij de verantwoordelijkheid buiten zichzelf door het een zaak van medewerker en personeelszaken te maken. Iemand anders merkte op dat ‘het binnen het bedrijfsonderdeel nu eenmaal zo werkt en altijd zo geweest is’. Ook dit zegt in mijn ogen iets over rolopvatting en het eigen aandeel in de ontstane situatie. Tegelijkertijd reageerde het overgrote deel van de collega’s begrijpend en merkte mijn man dat zijn verhaal ook persoonlijke verhalen bij anderen uitlokte. Een andere uitvoerder onthulde dat hij zelf eens een jaar burnTout thuis heeft gezeten, een werkvoorbereider gaf aan eveneens op zijn tandvlees te lopen, een paar andere collega’s vertelden op het punt van omvallen te staan en projectleiders erkenden dat de huidige organisatie van het werk verre van ideaal is. Er (b)lijkt behoorlijk wat verborgen leed te zitten. De masculiene cultuur en de angst om in deze zware economische tijden je baan te verliezen als je teveel klaagt zorgt ervoor, dat mensen keihard doorgaan tot ze letterlijk omvallen. In de bouwsector kampt bijna 1 op de 8 medewerkers met burnTout klachten. Dit getal ligt zelfs iets hoger dan in de zorg, een sector die vaak sterk geassocieerd wordt met een hoog burnTout cijfer (Bierings & Mol, 2012). Hier hangt een flink prijskaartje aan: TNO schat de jaarlijkse kosten van de gevolgen van werkstress en burnTout op 4 miljard euro. Opvallend is, dat in Nederland het verzuim daalt, maar dat de uitval door burn out toeneemt. Deze negatieve trend lijkt zich bovendien door te zetten (ArboNed, 2012). Nu is de situatie van mijn echtgenoot uiteraard het resultaat van de wisselwerking tussen persoon en organisatie. De ene persoon kan beter tegen een bepaalde werkomgeving en wijze van werken dan de andere. Persoonskenmerken vormen naast de werkkenmerken de antecedenten van burn out (Taris, Houtman & Schaufeli, 2013). Zo zijn mensen die perfectionistisch zijn, een sterk verantwoordelijkheidsgevoel hebben en moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen, vatbaarder voor een burnTout. Voor mijn man betekent deze gebeurtenis het begin van een persoonlijk ontwikkeltraject om te ontdekken hoe dit bij hem precies zit en hoe hij hier beter mee om kan gaan.

Transcript of Anders werken in de bouw Zielstra -...

Page 1: Anders werken in de bouw Zielstra - media.pixocdn.commedia.pixocdn.com/3653/original/Anders_werken_in_de_bouw_Zielstra.pdf©"Judith"Zielstra"april"2014" " 3" Opvallend"is,"dat"de"auto"industrie"T"van"oudsher"het"toonbeeld"van"verregaande"specialisatie"T"inmiddels"het"

!

©"Judith"Zielstra"april"2014" " 1"

!

!!Hoog!tijd!voor!een!nieuwe!manier!van!werken!in!de!bouwsector!!Ingezonden!stuk!FD/BNR!Nieuwsradio!Uitgezonden!op!BNR!Nieuwsradio!op!3!april!2014!

!Judith!Zielstra!3"april"2014"

!"

Enige"maanden"geleden"ging"bij"mijn"man"het"licht"uit."Al"een"tijdje"last"van"(ont?)spanningshoofdpijn"in"het"weekend"en"

op"de"desbetreffende"zondag"was"deze"hoofdpijn"zo"erg"dat"hij"letterlijk"niet"meer"op"of"neer"kon."Toen"hij"er"ook"nog"bij"

moest"overgeven,"was"wel"duidelijk"dat"de"grens"bereikt"was."Zijn"lijf"riep"duidelijk:"‘ho’."Na"onze"vakantie"begin"augustus"

hield"hij"drie"projecten"in"de"lucht,"waarvan"hij"bij"aanvang"al"aangaf"dat"deze"slecht"waren"voorbereid"en"waarschijnlijk"

rampzalig"zouden""verlopen."Onder"commerciële"druk"waren"deze"aangegaan,"gewoon"omdat"het"‘moest’."In"de"daarop"

volgende"maanden"voelde"hij"de"regie"uit"zijn"handen"glippen."Zijn"hoofd"liep"over,"hij"had"het"gevoel"voortdurend"achter"

de"feiten"aan"te"lopen,"te"weinig"regelruimte"te"hebben"en"steeds"dingen"te"moeten"‘repareren’.""De"onuitgesproken"regel"

om"24/7"telefonisch"bereikbaar"te"zijn"maakte"dat"hij"niet"meer"los"van"het"werk"kwam."Het"gevoel"niet"meer"‘in"control’"te"

zijn"leverde"zoveel"onderhuidse"spanning"en"frustratie"op,"dat"hij"op"het"randje"van"een"burnTout"terecht"kwam,"een"

toestand"van"mentale"en"emotionele"uitputting."Na"dit"dieptepunt"volgden"gesprekken"met"zijn"hoofduitvoerders,"

projectleiders"en"collega’s"om"te"vertellen"wat"er"aan"de"hand"was"en"direct"maatregelen"te"treffen"om"de"werkdruk"te"

verlichten.""

De"reacties"die"hij"kreeg"op"zijn"verzoek"om"hulp,"gaven"mij"het"signaal"dat"deze"casus"niet"op"zichzelf"staat."Er"lijkt"

meer"aan"de"hand"te"zijn"in"de"bouwsector,"maar"als"het"motto"is:"‘als"je"het"er"niet"over"hebt,"dan"is"het"er"niet’,"wordt"een"

organisatiebrede,"of"misschien"wel"sectorbrede"dialoog"erg"ingewikkeld."

"

"

Verborgen(leed((Wat"waren"die"reacties"dan?"Een"aantal"leidinggevenden"suggereerde"dat"hij"maar"even"thuis"moest"blijven"om"uit"te"

rusten."Hiermee"onderschatten"zij"naar"mijn"mening"wat"er"aan"de"hand"was"en"legden"zij"de"verantwoordelijkheid"buiten"

zichzelf"door"het"een"zaak"van"medewerker"en"personeelszaken"te"maken."Iemand"anders"merkte"op"dat"‘het"binnen"het"

bedrijfsonderdeel"nu"eenmaal"zo"werkt"en"altijd"zo"geweest"is’."Ook"dit"zegt"in"mijn"ogen"iets"over"rolopvatting"en"het"

eigen"aandeel"in"de"ontstane"situatie.""Tegelijkertijd"reageerde"het"overgrote"deel"van"de"collega’s"begrijpend"en"merkte"

mijn"man"dat"zijn"verhaal"ook"persoonlijke"verhalen"bij"anderen"uitlokte."Een"andere"uitvoerder"onthulde"dat"hij"zelf"eens"

een"jaar"burnTout"thuis"heeft"gezeten,"een"werkvoorbereider"gaf"aan"eveneens"op"zijn"tandvlees"te"lopen,"een"paar"andere"

collega’s"vertelden"op"het"punt"van"omvallen"te"staan"en"projectleiders"erkenden"dat"de"huidige"organisatie"van"het"werk"

verre"van"ideaal"is."Er"(b)lijkt"behoorlijk"wat"verborgen"leed"te"zitten."De"masculiene"cultuur"en"de"angst"om"in"deze"zware"

economische"tijden"je"baan"te"verliezen"als"je"teveel"klaagt"zorgt"ervoor,"dat"mensen"keihard"doorgaan"tot"ze"letterlijk"

omvallen."In"de"bouwsector"kampt"bijna"1"op"de"8"medewerkers"met"burnTout"klachten."Dit"getal"ligt"zelfs"iets"hoger"dan"in"

de"zorg,"een"sector"die"vaak"sterk"geassocieerd"wordt"met"een"hoog"burnTout"cijfer"(Bierings"&"Mol,"2012)."Hier"hangt"een"

flink"prijskaartje"aan:"TNO"schat"de"jaarlijkse"kosten"van"de"gevolgen"van"werkstress"en"burnTout"op"4"miljard"euro."

Opvallend"is,"dat"in"Nederland"het"verzuim"daalt,"maar"dat"de"uitval"door"burn"out"toeneemt."Deze"negatieve"trend"lijkt"

zich"bovendien"door"te"zetten"(ArboNed,"2012)."

"

Nu"is"de"situatie"van"mijn"echtgenoot"uiteraard"het"resultaat"van"de"wisselwerking"tussen"persoon"en"organisatie."De"ene"

persoon"kan"beter"tegen"een"bepaalde"werkomgeving"en"wijze"van"werken"dan"de"andere."Persoonskenmerken"vormen"

naast"de"werkkenmerken"de"antecedenten"van"burn"out"(Taris,"Houtman"&"Schaufeli,"2013)."Zo"zijn"mensen"die"

perfectionistisch"zijn,"een"sterk"verantwoordelijkheidsgevoel"hebben"en"moeilijk"‘nee’"kunnen"zeggen,"vatbaarder"voor"

een"burnTout."Voor"mijn"man"betekent"deze"gebeurtenis"het"begin"van"een"persoonlijk"ontwikkeltraject"om"te"ontdekken"

hoe"dit"bij"hem"precies"zit"en"hoe"hij"hier"beter"mee"om"kan"gaan.""

Page 2: Anders werken in de bouw Zielstra - media.pixocdn.commedia.pixocdn.com/3653/original/Anders_werken_in_de_bouw_Zielstra.pdf©"Judith"Zielstra"april"2014" " 3" Opvallend"is,"dat"de"auto"industrie"T"van"oudsher"het"toonbeeld"van"verregaande"specialisatie"T"inmiddels"het"

!

©"Judith"Zielstra"april"2014" " 2"

In"eerste"instantie"heeft"een"aantal"projectleiders"en"(hoofd)uitvoerders"de"hulpkreet"van"mijn"man"goed"opgepakt"en"is"

men"rond"de"tafel"gaan"zitten"om"te"zien"hoe"de"organisatie"van"de"werken"waar"hij"op"zit"verbeterd"kon"worden."De"eerste"

effecten"waren"direct"zichtbaar:"door"meer"met"elkaar"in"gesprek"te"gaan,"werd"de"werkvoorbereiding"beter"en"werd"de"

overdracht"naar"de"uitvoerder"helder."Tastbaar"effect:"minder"‘ruis"op"de"lijn’,"minder"reparaties"en"frustraties"achteraf"en"

meer"teamgevoel."Een"aantal"projecten"werd"herverdeeld"zodat"de"werkdruk"direct"af"nam."Desondanks"blijkt"de"

dagelijkse"praktijk"weerbarstig"en"zijn"‘de"krachten"van"het"oude’"sterk.""

Het"is"duidelijk"geworden"dat"mijn"echtgenoot"in"een"ander"bedrijfsonderdeel"beter"uit"de"verf"zal"komen"en"binnen"

het"bedrijf"wordt"nu"gezocht"naar"een"andere"plek."Ik"ben"ervan"overtuigd"dat"het"goed"gaat"komen,"ook"in"het"licht"van"de"

ondersteuning"die"vanuit"P&O"wordt"geboden."Maar"het"zou"zoveel"beter"kunnen."Voorkomen"is"immers"beter"dan"

genezen."Ik"durf"te"beweren"dat"veel"mensen"zich"in"bovenstaande"zullen"herkennen."Ik"pleit"voor"een"herziening"van"de"

heersende"manier"van"werken"in"de"bouwsector."

"

Huidige(manier(van(werken((Als"‘echtgenote"van’"en"als"organisatieadviseur"heb"ik"al"twintig"jaar"van"dichtbij""gezien"hoe"de"bouwsector"‘werkt’."Vaak"

heb"ik"met"stijgende"verbazing"gezien"en"gehoord"hoe"mannen"elkaar"soms"de"huid"vol"schelden,"om"daarna"weer"

gebroederlijk"aan"het"werk"te"gaan."Meer"dan"eens"blijken"onmogelijke"planningen"toch"te"worden"gehaald"doordat"men"

er"de"schouders"onder"zet"als"het"er"echt"om"spant."Op"momenten"dat"het"crisis"is"door"onvoorziene"gebeurtenissen,"is"

men"in"staat"om"à"la"minute"oplossingen"te"vinden"en"bij"nacht"en"ontij"door"te"werken."De"huidige"manier"van"werken"en"

samenwerken"in"de"bouwsector"heeft"dan"ook"een"aantal"geweldige"kenmerken."Elementen"als"flexibiliteit,"inventiviteit,"

kameraadschap"en"daadkracht"moet"je"koesteren"–"daar"kunnen"sommige"bedrijven"alleen"maar"van"dromen.""

Aan"de"andere"kant"heeft"de"focus"op"bovenstaande"elementen"ook"een"keerzijde."De"enorme"daadkracht"leidt"tot"

‘hijgmanagement’,"‘niet"denken"maar"direct"doen’"en"‘altijd"haast’."Deze"sterke"taakgerichtheid"leidt"er"bovendien"toe,"dat"

aandacht"voor"de"mens"niet"vanzelfsprekend"is."De"uitspraak"‘het"werk"komt"altijd"van"rechts’,"is"in"dit"verband"

veelzeggend."Hoe"vaak"vinden"echte"gesprekken"plaats"tussen"leidinggevenden"en"medewerkers"over"hoe"het"met"ze"

gaat,"de"samenwerking,"de"aard"en"omvang"van"de"werkzaamheden,"hun"persoonlijke"ontwikkeling"en"ambities?"En"niet"

omdat"het"moet,"maar"vanuit"oprechte"interesse"en"mensgericht"leiderschap?"Ik"heb"het"idee"dat"het"‘mensTaspect’"in"de"

werkrelatie"nog"vaak"wordt"gezien"als"‘iets"van"P&O’,"en"niet"als"een"element"dat"inherent"is"aan"het"dagelijks"leiding"

geven."Dit"is"een"gemiste"kans,"omdat"een"goede"relatie"met"de"leidinggevende"zeer"bepalend"is"voor"een"hoge"mate"van"

betrokkenheid"en"bevlogenheid"met"het"werk."En"dit"laatste"staat"weer"in"direct"verband"met"zaken"als"hogere"

klanttevredenheid,"lager"ziekteverzuim"en"hogere"productiviteit."Oprecht"en"structureel"tijd"en"aandacht"besteden"aan"

mensen"loont"dus"letterlijk.""

"

Daarnaast"leidt"een"focus"op"flexibiliteit"dikwijls"tot"een"mindset"van"‘niet"lullen"maar"poetsen’."Tijd"voor"reflectie"op"het"

eigen"handelen"–"ook"in"teamverband"T"gunt"men"zich"niet"of"nauwelijks,"terwijl"dit"een"hoop"geld"kan"besparen1."Ja,"er"zijn"

‘toolbox’Tbijeenkomsten"waarin"onderwerpen"op"het"gebied"van"materiaalgebruik,"kwaliteitszorg,"arbo"en"veiligheid"aan"

bod"komen."Maar"wordt"er"met"alle"betrokkenen"ook"stilgestaan"bij"hoe"er"gewerkt"wordt,"wat"er"wel"en"niet"goed"gaat,"

wat"het"gemeenschappelijk"resultaat"moet"zijn"en"hoe"men"samen"iets"het"beste"aan"kan"pakken?"Ik"ben"er"behoorlijk"

zeker"van"dat"de"faalT"en"correctiekosten"in"de"bouw"torenhoog"zijn."Hoe"vaak"komt"het"niet"voor"dat"er"zaken"hersteld,"

aangepast"of"teruggedraaid"moeten"worden"als"gevolg"van"te"weinig"onderlinge"afstemming,"onduidelijke"afspraken"en"te"

weinig"verantwoordelijkheidsbesef"naar"elkaar?""

Vooral"dat"laatste"is"een"issue,"gezien"de"enorme"specialisatie"die"in"de"bouw"is"opgetreden."Het"werk"is"inmiddels"zó"

opgeknipt,"dat"verantwoordelijkheid"naar"ketenpartners"en"verbinding"met"het"eindproduct"vertroebelt."Er"is"sprake"van"

een"traditionele,"vroeg"20deeeuwse"Tayloriaanse"arbeidsverdeling"waarin"kitters,"lijmers,"voegers,"metselaars,"

ruwbouwers,"betonvlechters,"stukadoors,"betonboorders,"timmerlui,"plafondbouwers,"loodgieters,"dakdekkers"en"

interieurbouwers"allemaal"hun"stukje"doen."Ja,"er"is"in"die"zin"een"netwerkorganisatie"ontstaan,"wat"heel"2014"is."Maar"een"

netwerkorganisatie"werkt"pas"als"er"ook"écht"onderlinge"cohesie"en"partnership"is."En"dat"is"in"mijn"ogen"lang"niet"altijd"het"

geval."Elkaar"echt"kennen"doet"men"niet"of"nauwelijks"meer,"waardoor"het"gevoel"van"‘gezamenlijk"een"klus"klaren’"en"

‘steun"aan"elkaar’"op"de"achtergrond"dreigt"te"raken."Het"feit"dat"een"groot"deel"van"de"bouwprojecten"niet"wordt"

uitgevoerd"door"één"partij,"maar"een"verzameling"onderaannemers"en"ZZPTers"onder"regie"van"een"hoofdaannemer"

compliceert"de"zaak"nog"eens."De"focus"op"risicobeheer"en"een"verregaande"verzakelijking"die"zich"uit"in"pagina"tellende"

contracten,"algemene"voorwaarden"en"service"level"agreements"van"opdracht"gevende"partijen,"maakt"het"er"bovendien"

niet"leuker"op."Het"leidt"tot"risicomijdend"gedrag"dat"creatief"en"innovatief"denken"in"de"weg"staat.""

"

De"vraag"die"bij"mij"opkomt,"is"of"dit"traditionele"arbeidsmodel"in"de"bouwsector"nog"wel"houdbaar"is."Pratend"met"

ervaren,"vaak"wat"oudere,"timmerlieden,"hoor"ik"een"verlangen"naar"all"round"vakmanschap"en"regelruimte,"wat"maakt"dat"

je"ook"echt"van"begin"tot"eind"betrokken"bent"bij"wat"je"maakt."Niet"voor"niets"is"ook"in"onderwijs"en"media"een"

toegenomen"aandacht"merkbaar"voor"het"Duitse"organisatiemodel,"waar"voor"de"ambachtelijke"sector"nog"steeds"een"

gildesysteem"geldt"(o.a."timmerbedrijven,""installateurs"en"loodgieters)."Het"gildesysteem"herbergt"een"aantal"elementen"

in"zich"op"het"terrein"van"leren"(meesterTgezel"relatie),"kwaliteitsstandaarden,"collegialiteit"en"kleinschaligheid"dat"mensen"

zeer"aanspreekt."Positieve"ontwikkeling"is"dat"minister"Bussemaker"van"Onderwijs"onlangs"heeft"aangekondigd"elementen"

van"het"gilde"systeem"in"een"aantal"mboTopleidingen"te"willen"introduceren.""

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!1"Zie"ook"mijn"artikel"‘Ongepolijst"gedrag"staat"succes"in"de"weg’,"geplaatst"in"Cobouw"op"5"december"2012."

Page 3: Anders werken in de bouw Zielstra - media.pixocdn.commedia.pixocdn.com/3653/original/Anders_werken_in_de_bouw_Zielstra.pdf©"Judith"Zielstra"april"2014" " 3" Opvallend"is,"dat"de"auto"industrie"T"van"oudsher"het"toonbeeld"van"verregaande"specialisatie"T"inmiddels"het"

!

©"Judith"Zielstra"april"2014" " 3"

Opvallend"is,"dat"de"auto"industrie"T"van"oudsher"het"toonbeeld"van"verregaande"specialisatie"T"inmiddels"het"

Tayloriaanse"arbeidsmodel"heeft"losgelaten"en"veel"meer"focus"legt"op"zelfsturing"en"eigenaarschap"met"het"eindproduct."

Bedrijven"als"BMW"werken"inmiddels"met"productieteams"die"zelf"verantwoordelijk"zijn"voor"de"afhandeling"van"bepaalde"

processen"in"de"assemblage"van"auto’s."Ook"in"de"zorg"is"deze"kentering"zichtbaar,"waarbij"men"niet"alleen"een"

verantwoordelijkheid"krijgt"voor"de"inhoud"van"de"zorg,"maar"ook"voor"de"organisatie"van"de"zorg.""

Nu"wil"ik"niet"beweren"dat"er"in"de"bouwsector"helemaal"geen"oog"is"voor"medewerkers."Naar"de"gezondheid,"vitaliteit"

en"inzetbaarheid"van"medewerkers"gaat"veel"aandacht"uit,"omdat"men"er"wel"degelijk"van"doordrongen"is"dat"uitval"een"

enorme"kostenpost"is."Ook"vanwege"de"aard"van"het"werk"is"de"focus"op"arbeidsomstandigheden"en"veiligheid"

onverminderd"groot."Het"lijkt"er"echter"op,"dat"deze"‘mensTkant’"vaak"via"de"instrumentenkant"én"op"initiatief"van"P&O,"

arbodiensten"en"vakbond"wordt"aangevlogen."Zo"probeert"P&O"veelal"de"zorg"en"aandacht"voor"medewerkers"in"te"

bedden"via"HRTinstrumenten"als"performance"management"systemen"en"arbo"maatregelen"en"tracht"zij"het"management"

te"overtuigen"van"nut"en"noodzaak"van"mensgericht"leiderschap."Maar"of"het"daarmee"in"de"haarvaatjes"komt"te"zitten,"is"

zeer"de"vraag."

"

Als"je"kijkt"naar"de"belangrijkste"determinanten"voor"burnTout,"te"weten"hoge"werkdruk,"lage"sociale"steun"van"

leidinggevende"en"collega’s"en"weinig"autonomie"in"het"werk"(Bierings"en"Mol,"2012),"ben"ik"van"mening"dat"de"oplossing"

ligt"in"organisatieontwikkeling"via"het"ontwikkelen"van"‘engagement"bevorderend"leiderschap’."Dit"verdient"toelichting."

((Engagement(is(meer(dan(tevredenheid("

De"afgelopen"10"jaar"is"er"veel"gezegd"en"geschreven"over"‘employee"engagement’."Dit"heeft"geresulteerd"in"talloze"

definities"en"vele"academische"studies"naar"de"bepalende"factoren"en"uitkomsten"van"dit"begrip."De"definities"zijn"niet"

alleen"talrijk,"maar"variëren"ook"in"of"zij"een"psychologische"situatie"benadrukken"(bijv."energiek"en"in"‘flow’),"gedrag"(bijv."

‘extra"inspanning"leveren’)"of"een"uitkomst"(‘loyaliteit’)."Organisaties,"academici"en"adviesbureaus"geven"allemaal"een"

eigen"definitie,"met"een"eigen"focus"op"deze"elementen."Op"basis"van"een"uitgebreide"literatuurstudie"van"zowel"

organisatieT,"consultancyT"en"academische"definities"en"eigen"onderzoek,"heeft"het"Institute"for"Employment"Studies"(IES)"

de"volgende"definitie"van"engagement"geformuleerd:""

!‘Een!positieve!houding!van!een!medewerker!ten!opzichte!van!de!organisatie!en!zijn!waarden.!Een!geëngageerde!medewerker!is!zich!bewust!van!de!business!context!en!werkt!samen!met!collega’s!om!zijn!werkresultaat!te!verbeteren!in!het!belang!van!de!organisatie.!De!organisatie!heeft!als!taak!engagement!te!ontwikkelen!en!te!voeden,!wat!een!tweerichting!relatie!vereist!tussen!werkgever!en!werknemer.’!Meer"recent"wordt"ook"de"term"‘verbinding’"in"relatie"gebracht"met"engagement."Hierbij"gaat"het"om"de"verbinding"tussen"

hoofd,"hart"en"handen,"ofwel"ratio,"emotie"en"actie."“An!engaged!empoyee!understands!what!he!or!she!must!do!to!add!value!to!the!company,!has!a!sense!of!pride,!feels!connection!to!the!company!mission,!and!is!willing!to!put!those!thoughts!and!feelings!D!discretionary!effort!–!into!action.”!2!""

Iedereen"is"het"er"wel"over"eens,"dat"engagement"meer"is"dan"tevredenheid."Tevreden"medewerkers"hoeven"niet"per"

definitie"bereid"te"zijn"die"extra"stap"te"zetten,"zich"te"vinden"in"de"missie"en"visie"van"de"organisatie"of"zich"als"

‘ambassadeur’"positief"uit"te"laten"over"de"organisatie."Zij"kunnen"immers"‘big"fat"and"happy’"met"de"schoenen"op"tafel"uit"

het"raam"staren"en"daar"heel"gelukkig"mee"zijn."Maar"daar"schiet"je"als"organisatie"niet"veel"mee"op."Daarnaast"wordt"

tegenwoordig"de"verantwoordelijkheid"van"de"organisatie"meer"benadrukt,"om"duurzaam"engagement"te"realiseren."Dit"is"

vooral"ingegeven"door"de"‘highTpressure’"werkomgeving"van"vandaag"de"dag."De"stelling"is,"dat"langdurige"

prestatieverbeteringen"niet"alleen"gerealiseerd"kunnen"worden"als"de"medewerkers"de"organisatiedoelen"willen"bereiken."

Zij"moeten"daarbij"gefaciliteerd"en"geënthousiasmeerd"worden"door"een"omgeving"die"emotioneel,"fysiek"en"sociaal"

welbevinden"bevordert."

"

Er"is"inmiddels"voldoende"wetenschappelijk"bewijs"dat"het"bevorderen"van"

engagement"loont."Die"business"case"is"behoorlijk"hard:"engagement"staat"in"

verband"met"positieve"organisatieTuitkomsten"–"ook"in"tijden"van"crisis."Denk"

aan"kwaliteit"van"dienstverlening,"productiviteit,"financiële"prestaties,"laag"

verloop"en"innovatie."De"grote"vraag"die"veel"organisaties"bezig"houdt"is"dan"

ook:"hoe"kunnen"we"het"engagement"binnen"onze"organisatie"versterken?"Met"

andere"woorden:"welke"elementen"in"de"wijze"van"werken"en"samenwerken"van"

je"organisatie"dragen"bij""aan"engagement?""

" Ook"hier"is"veel"onderzoek"naar"gedaan,"zowel"door"academici"als"

consultants."Er"zijn"ongelooflijk"veel"verschillende"lijstjes"van"deze"zgn."

‘engagement"drivers’,"die"per"land,"sector,"organisatie"en"individu"kunnen"

verschillen."Tegelijkertijd"tonen"deze"overzichten"ook"veel"overeenkomsten."

Een"grootschalige"metastudie"heeft"geleid"tot"zeven"factoren,"die"in"de"figuur"

staan"weergegeven"(Robertson"&"Marckwick,"2009).""

"

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!2"July"Gabauer,"managing"director"Towers"Watson"NY,"in"HR"magazine,"July"2010."

Page 4: Anders werken in de bouw Zielstra - media.pixocdn.commedia.pixocdn.com/3653/original/Anders_werken_in_de_bouw_Zielstra.pdf©"Judith"Zielstra"april"2014" " 3" Opvallend"is,"dat"de"auto"industrie"T"van"oudsher"het"toonbeeld"van"verregaande"specialisatie"T"inmiddels"het"

!

©"Judith"Zielstra"april"2014" " 4"

Op(weg(naar(inspirerend,(engagement(bevorderend(leiderschap(("

Hoewel"alle"bovengenoemde"elementen"essentieel"zijn,"roep"ik"de"bouwsector"op"om"de"prioriteit"te"leggen"bij"het"

ontwikkelen"en"ondersteunen"van"engagement"bevorderend"leiderschap."Dit"verdient"in"mijn"ogen"een"hoge"plaats"op"de"

strategische"managementagenda,"omdat"via"deze"vorm"van"leiderschap"ook"de"andere"‘engagement"drivers’"in"werking"

zullen"worden"gezet"en"niet"(meer)"ter"discussie"staan.""

Leidinggevenden"die"vertrouwen"tonen"in"individuen,"door"hun"autonomie"geven"om"beslissingen"te"nemen"met"

duidelijke"doelen"en"resultaatverantwoordelijkheid,"dragen"sterk"bij"aan"het"engagement"van"medewerkers."Hierbij"is"het"

uiteraard"nodig"dat"organisatorische"processen"en"systemen"de"leidinggevenden"in"staat"stellen"deze"leiderschapsstijl"uit"

te"kunnen"oefenen."De"acties"en"integriteit"van"leidinggevenden"zijn"cruciaal"voor"het"bevorderen"(of"verminderen)"van"

engagement;"zij"moeten"zichtbaar"gecommitteerd"zijn"aan"de"organisatie"en"een"oprechte"verantwoordelijkheid"tonen"

richting"organisatie"en"mensen,"maar"ook"richting"de"externe"omgeving."Managers"moeten"ook"eerlijk"en"oprecht"zijn"in"

hun"oordelen"en"verantwoordelijkheden"en"een"klimaat"van"betrokkenheid"en"waardering"bevorderen."

"

Uiteraard"is"dit"gemakkelijker"gezegd"dan"gedaan."Dit"gaat"over"WAT"er"moet"gebeuren,"en"de"opgave"zit"in"HOE"je"het"

dan"voor"elkaar"krijgt"dat"deze"vorm"van"leiderschap"werkelijkheid"wordt.""Ik"heb"geconstateerd"dat"organisaties"met"sterk"

geëngageerde"medewerkers"zich"onderscheiden"door"het"feit"dat"zij"werken"volgens"het"principe:"Van"A"naar"B"via"de"

wetten"van"B."Dit"betekent"dat"zij"naar"het"gewenste"resultaat"toewerken"via"consistent"voorbeeldgedrag"dat"aansluit"bij"

de"toekomstige"situatie."Kortom:"alle"interventies,"acties,"processen,"initiatieven"en"instrumenten"sluiten"consequent"aan"

bij"de"manier"van"werken"en"samenwerken"die"men"voor"ogen"heeft"–"samengevat"in"de"‘engagement"drivers’.""

Deze"organisaties"blijken"bovendien"consistent"en"vanuit"een"echte"overtuiging"te"werken"vanuit"een"mensbeeld"dat"

bovenal"gekenmerkt"wordt"door"twee"zaken:"(1)"iedereen"is"belangrijk"en"(2)"medewerkers"zijn"professionals"die"te"

vertrouwen"zijn,"veel"eigen"en"resultaatverantwoordelijkheid"aankunnen"en"zelfstandig"belangrijke"beslissingen"kunnen"

nemen"t.a.v."zowel"inhoud"als"organisatie"van"het"werk."Het"is"vrij"bizar"om"te"moeten"constateren"dat"mensen"in"hun"

privéleven"beslissingen"maken"over"leven"en"dood,"kinderen"en"gezin,"hypotheek"en"geld,"terwijl"er"op"een"bouwplaats"nog"

vaak"het"principe"van"‘command"and"control’""heerst"in"een"piramidevormige"organisatiestructuur.""

"

Nu"pleit"ik"niet"voor"de"uitrol"van"organisatiebrede"leiderschapsprogramma’s"die"de"managers"door"de"strot"geduwd"gaan"

krijgen."Dat"zou"precies"een"weg"van"A"naar"B"via"A"typeren,"wat"juist"niet"de"bedoeling"is."Ik"moedig"de"leiding"van"

bouwbedrijven"aan"om"te"reflecteren"op"de"manier"waarop"zij"het"werk"nu"organiseren"en"in"hoeverre"de"psychologische"

basisbehoeften"van"verbondenheid,"ontplooiing"en"autonomie"worden"vervuld.""Ga"echt"in"gesprek"met"mensen"om"te"

horen"wat"er"leeft""en"waarvoor"zij"elke"dag"hun"bed"uit"willen"komen"(en"dat"betekent"geen"tevredenheidsvragenlijst"de"

wereld"in"sturen!)"Wat"gaat"er"goed"en"waar"komt"dat"door?"Waar"piept"en"kraakt"het?"Waar"krijgen"mensen"energie"van"

en"wat"zijn"energievreters?""

Hierbij"is"het"belangrijk"om"in"de"eigen"organisatie"opmerkzaam"te"zijn"op"gedrag"dat"aansluit"bij"het"hiervoor"

beschreven"leiderschap."Iedere"organisatie"kent"wel"die"uitvoerder,"werkvoorbereider"of"projectleider"waar"men"graag"

voor"wil"werken"en"waar"opdrachtgevers"dol"op"zijn"omdat"hun"team"betrokken"is"en"geweldig"werk"levert."Grote"kans"dat"

zij"oprechte"aandacht"hebben"voor"hun"mensen"en"hun"ontwikkeling,"tijd"besteden"aan"onderlinge"samenwerking"en"niet"

bang"zijn"om"verantwoordelijkheid"uit"handen"te"geven."De"kunst"is"om"deze"mensen"optimaal"te"faciliteren"om"hun"

manier"van"leidinggeven"door"te"kunnen"zetten,"anderen"te"inspireren,"zich"verder"te"ontwikkelen"en"te"mogen"

experimenteren"met"nieuwe"manieren"om"het"werk"te"organiseren.""

Dit"vraagt"van"het"topmanagement"dat"zij"daadwerkelijk"‘in"de"stand"van"het"toekomstbeeld’"aan"de"slag"gaan,"het"

geschetste"mensbeeld"écht""internaliseren"en"het"voorbeeldgedrag""laten"zien"dat"daarbij"past."Dit"geldt"ook"voor"de"P&O"

functie,"die"veel"meer"een"faciliterende"rol"heeft"dan"een"initiërende"of"voorschrijvende"rol."

"

Wellicht"wordt"gedacht"dat"het"een"‘mission"impossible’"is"om"in"de"bouwsector,"die"nog"behoorlijk"traditioneel"is,"écht"

anders"te"gaan"werken."Ik"deel"die"mening"niet."Engagement"bevorderend"leiderschap"tonen"zit"hem"in"kleine"dingen"en"is"

voor"elke"leidinggevende"te"doen"–"mits"het"uit"het"hart"komt."Een"oprecht"compliment,"eens"achterover"leunen"en"vragen"

hoe"het"gaat,"een"paar"kroketjes"bij"de"lunch"op"vrijdagmiddag,"het"bezoeken"van"een"zieke"medewerker,"als"directie"

regelmatig"op"werken"verschijnen"om"samen"met"het"team"te"brainstormen"over"het"werk"nu"en"in"de"toekomst."Dat"is"een"

tijdsinvestering"die"zich"dubbel"en"dwars"op"een"later"moment"terugverdient."In"de"kern"komt"het"erop"neer"dat"iedereen"

graag"zinvol"werk"wil"doen"in"een"team"waar"men"iets"voor"elkaar"over"heeft"en"zich"erkend"en"gewaardeerd"voelt.""

"

Piramide(omdraaien("

Het"mooie"is,"dat"er"in"de"bouw"inmiddels"geëxperimenteerd"wordt"met"nieuwe"organiseermodellen"die"radicaal"anders"

zijn."Het"concept"‘engagement’"blijkt"geenszins"te"zijn"voorbehouden"aan"‘white"collar’"omgevingen"als"de"(financieelT)"

zakelijke"dienstverlening"en"gezondheidszorg."In"een"prachtige"Tegenlicht"uitzending"‘En"we"werken"nog"lang"en"gelukkig’"

van"18"februari"20133"vertelt"René"Kesselaar,"directeur"van"een"aannemersbedrijf,"hoe"hij"letterlijk"de"organisatorische"

piramide"omdraait"omdat"in"zijn"ogen"de"meeste"kennis"en"kunde"op"de"werkvloer"ligt."In"de"tijd"dat"hij"als"onderaannemer"

werkte,"merkte"hij"dat"hij"steeds"afhankelijk"was"van"“het"ego"en"de"hiërarchie"die"daarboven"zit.”"Het"te"laat"betalen"van"

opdrachtgevers,"het""feit"dat"zaken"niet"geregeld"werden"met"mensen"die"het"maken"en"het"continu"achter"de"feiten"

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!3"http://www.youtube.com/watch?v=rQsWByLSeoM"

Page 5: Anders werken in de bouw Zielstra - media.pixocdn.commedia.pixocdn.com/3653/original/Anders_werken_in_de_bouw_Zielstra.pdf©"Judith"Zielstra"april"2014" " 3" Opvallend"is,"dat"de"auto"industrie"T"van"oudsher"het"toonbeeld"van"verregaande"specialisatie"T"inmiddels"het"

!

©"Judith"Zielstra"april"2014" " 5"

aanlopen"terwijl"je"weet"dat"het"anders"kan,"vormden"de"aanleiding"om"het"werk"anders"te"gaan"organiseren."Een"van"de"

eerste"dingen"die"hij"als"directeur"is"gaan"doen"is"mensen"bij"elkaar"brengen"om"te"zien"hoe"het"anders"kan.""

Volgens"Kesselaar"is"het"essentieel"om"iedereen"erbij"te"betrekken,"transparant"te"zijn"en"mensen"het"vertrouwen"geven"

dat"je"ze"niet"besodemietert."Dingen"anders"doen"betekent"dat"je"dingen"moet"loslaten"en"dan"is"het"bovendien"belangrijk"

om"te"erkennen"dat"dit"angst"met"zich"meebrengt."Kesselaar"betoogt"verder"dat"het"belangrijk"is"om"mensen"mee"te"laten"

denken"en"ruimte"te"geven"om"zichzelf"te"ontwikkelen."“Jonge"mensen"gaan"uiteindelijk"dingen"zien"die"anders"kunnen,”"

aldus"Kesselaar."“Je"moet"ze"zelf"laten"nadenken.”"Binnen"Kesselaars’""bedrijf"wordt"gewerkt"volgens"het"principe"van"

ketensamenwerking."Tijdige"en"volledige"informatievertrekking,"ruimte"om"elkaar"aan"te"spreken"op"gedrag"en"reflectie"

zijn"hiervan"vanzelfsprekende"onderdelen,"resulterend"in"een"hoge"betrokkenheid"en"sterk"onderling"vertrouwen.""

"

Ik"hoop"dat"dit"voor"de"bouwsector"een"bron"van"inspiratie"is"en"dat"er"sleutelpersonen"opstaan"die"het"ook"echt"anders"

willen"en"gaan"doen."Wanneer"meerdere"mensen"dit"innerlijk"besluit"nemen,"ontstaat"een"olievlekwerking"die"nodig"is"om"

engagement"bevorderend"leiderschap"in"de"haarvaatjes"te"laten"ontstaan."Ik"geloof"er"heilig"in,"dat"op"het"moment"dat"

deze"manier"van"leidinggeven"meer"regel"dan"uitzondering"wordt,"het"werken"in"de"bouw"een"stuk"leuker"en"gezonder"

wordt,"de"kwaliteit"van"dienstverlening"beter"wordt,"de"innovatie"een"impuls"krijgt"en"de"medewerkers"met"meer"plezier"

en"energie"naar"hun"werk"gaan."

!!!Bronnen:!• Bierings,"H."&"M."Mol"(2012)."BurnTout:"de"rol"van"werk"en"zorg."In:"Sociaaleconomische"trends,"Centraal"Bureau"voor"

de"Statistiek,"4de"kwartaal"2012,"pag."26"T"35."

• RobertsonTSmith,"G.""&"C."Markwick"(2009)."Employee"engagement."A"review"of"current"thinking."Institute"for"

Employement"Studies."

• Taris,"T.,"I."Houtman"&"W."Schaufeli"(2013)."Burnout:"de"stand"van"zaken."Tijdschrift"voor"Arbeidsvraagstukken"(29)"3."

• ArboNed"(2012)."Sturen"op"resources,"een"nieuwe"kijk"op"burnTout."White"paper,"februari"2012.!!!

!!Contact!details!Judith"Zielstra""

"

JUDITH"IN"COMPANY"

www.judithincompany.nl"

[email protected]"

06"39"88"22"20"!