Anatomie / fysiologie

FHV2009 / Cxx55 7+8 / Anatomie & Fysiologie - Warmteregulatie 1

Anatomie / fysiologie

Eliminatie en regulatieWarmteregulatie 1


• Temperatuurregulatie

Functies Functies van de van de huidhuid


TemperatuurregulatieTemperatuurregulatie • De mens behoort tot de warmbloedige

organismen (homeotherm).• Temperatuur wordt constant gehouden bij

wisselende omgevingstemperatuur.• Geldt met name voor lichaamsholten

(kern).• Ledematen en huid varieren in

temperatuur.


TemperatuurregulatieTemperatuurregulatie• Een constante lichaamstemperatuur is

noodzakelijk voor het optimaal functioneren van de enzymen in de organellen

• Het lichaam produceert warmte, neemt warmte op en geeft warmte af aan de omgeving


TemperatuurregulatieTemperatuurregulatie• Koude zintuigen en warmte zintuigen

bevinden zich in resp. lederhuid en onderhuidbindweefsel

• Waarneming temperatuur alleen verandering ervan!

• Pijnervaring bij > 45º C of bij < 0º C


TemperatuurregulatieTemperatuurregulatie

• De warmtebalans is in evenwicht als de warmteafgifte gelijk is aan de som van warmteproductie en warmteopname

warmteproductie

warmteopname warmteafgifte


Warmteproductie

• Energie-omzetting– In rust >50%

inwendige organen– Huid/spieren ca.

20%– Bij inspanning huid

en spieren ca. 90%

rust

inspanninghuid/spiereningewandenhersenenrest


TemperatuurzonesTemperatuurzones• Kerntemperatuur (centrale)

en schiltemperatuur (perifere)

• A: tijdens rust of koude• B: tijdens inspanning of

warmte

Temperatuur beeld menselijk lichaam in A koude en B warme omgeving


Kerntemperatuur• Inwendige of kerntemperatuur. Is normaal

37,2 °C (± 0,5°C) = instelpunt• Dag-en-nachtritme. Ochtend (3 uur) laag en de

vooravond (17 uur) hoog (0,5 tot max. 1 º C verschil)

• Menstruele cyclus, na ovulatie ca. 0,5 º C verschil hoger

• Lichamelijke inspanning, kerntemperatuur evenredig hoger met de mate van inspanning. (1 - 2 º C)


TemperatuurregulatieTemperatuurregulatie• Tot de schil horen: huid, onderhuids

bindweefsel, oppervlakkige spieren en bij extreme kou de hele extremiteit

• De lichaamsschil kent een variabele dikte; binnenste van de romp en hersenen horen altijd tot de kern

• Schiltemperatuur in rust is mede afhankelijk van de omgevingstemperatuur.


Kern / schil / Delta temperatuur

• Het verschil tussen kern en schil is de DELTA temperatuur.

• Beeld van perifere circulatie• Normaal ca. 1,5 °C of perifere circulatoire compensatie• Indien extreem of perifere

circulatoire insufficiëntie


Afwijkingen in delta temperatuur

• > 4° C perifere vasoconstrictie– Sterke afkoeling / onderkoeling– Hypovolemie


Afwijkingen in delta temperatuur

• <= 0° C perifere vasodilatatie– Zeer warme omgeving / warmtestuwing– Hyperthermie

• Gevaar hypovolemie


TemperatuurregulatieTemperatuurregulatie• Warmte uitwisseling met de omgeving

vindt plaats door:– Radiatie (straling)

– Conductie (geleiding)

– Convectie (stroming)

– Evaporatie (verdamping)

~ ~~ ~


• Fysisch = regulatie huidvaten en zweetklieren (afgifte warmte van de longen is vrij constant)

• Chemisch = stofwisseling vooral spieren• Regulatie onder invloed van

temperatuurregulatiecentrum in de tussenhersenen.



Warmte-opname

• Radiatie (straling) en conductie (geleiding)• Warmte neem je op als de temperatuur

van de omgeving hoger is dan die van de huid.

Radiatie (straling)Conductie (geleiding)

~ ~~ ~


Warmteafgifte

• Inwendige warmte wordt door bloed naar lichaamsoppervlak getransporteerd.

• Alleen mogelijk als de huidtemperatuur lager is als de kerntemperatuur.

Radiatie (straling)Conductie (geleiding)Convectie (stroming)Evaporatie (verdamping)

~ ~~ ~


Radiatie

• Indien voorwerp in omgeving kouder dan huid of geen stralingsbron (nachtelijke hemel) -> huid kan stralingswarmte afgeven.

• Straling heeft geen vervoermiddel nodig nauwelijks beïnvloed door luchttemperatuur.– Warme kamer met koude muur -> afgifte– Vrieskou met lekker zonnetje -> opname

~ ~~ ~


Conductie en convectie

• Directe geleiding naar lucht of voorwerpen die kouder zijn dan de huid.

Conductie (geleiding)

• Indien de luchtlaag ook verplaatst wordt dan convectie

Convectie (stroming)


Evaporatie

• Bij hoge buitentemperaturen en zware arbeid; radiatie, conductie en convectie niet effectief.

• Verdamping -> diffusie H2O door huid– Perspiratio insensibilis

• Zweetklieren -> neuronale activatie– Perspiratio sensibilis.

• Buitentemperatuur > 36° C warmteafgifte alleen door evaporatie.


Evaporatiemaxima

• Indien de buitentemperatuur nog verder stijgt:– Warmteopname (straling, geleiding)– Evaporatie nog meer opvoeren

• Voorwaarde– Omgevingslucht relatief droog (woestijn,

sauna)• Bij vochtige omgevingslucht in rust zijn

temperaturen tot 33° C te verdragen.


TemperatuurregulatieTemperatuurregulatie • Bij koude

– prikkels uit koude sensoren in de huid.

– naarmate de huid kouder is des te sterker worden de prikkels.

– langsstromend kouder wordend bloed.

– thermosensoren in koudecentrum in de hypothalamus -> prikkels naar warmteproducerende processen en remming warmteafgifte.


Temperatuurregulatie bij koudeTemperatuurregulatie bij koude• Koudeprikkels bereiken de

hersenschors:– . koudegevoel;

• warmer kleden• verwarming hoger• klein maken

• Koudesensoren prikkelen koudecentrum in hypothalamus– prikkeling van spieren;

• rillen• klappertanden


Temperatuurregulatie bij koudeTemperatuurregulatie bij koude• Door sympaticus prikkeling

– vetweefselmetabolisme stijgt (rilvrije warmteproductie bruin vetweefsel -> pasgeborenen)

– adrenaline concentratie stijgt: gevolg metabolisme stijgt + perifere vasoconstrictie

– kippenvel (rudimentair)– thyroxine concentratie stijgt:

gevolg metabolisme stijgt


Reacties bij extreme koude

• perifere vasoconstrictie waardoor bevriezing van extremiteiten (vingers, tenen) op kan treden.

• Om de ca. 10 min. treedt er een korte vasodilatatie op Cold induced vasodilation (CIVD).

• Het optreden van een CIVD is te trainen, (visfileerders, Eskimo’s).


TemperatuurregulatieTemperatuurregulatie • Bij warmte

– langsstromend warmer wordend bloed

– prikkels uit warmtesensoren in de huid

– thermosensoren in warmtecentrum in de hypothalamus


Temperatuurregulatie bij warmteTemperatuurregulatie bij warmte• Warmteprikkels bereiken de hersenschors

– gevolg: warmtegevoel;• kleren uit• verwarming lager• groot maken

• Vanuit CZS– verlaging van de spiertonus– rustig aan doen


arterie vene

33

35

37

32

31

31

32

35

363736

36,5 34

36 34

35,5 35

35

Arterioveneuze warmte-uitwisselingd.m.v. Tegenstroom uitwisseling

Warme omgeving

Koude omgeving


Regeling - omgeving

• Gebied tussen rillen en zweten is de neutrale zone (27 - 32°C naakt)

• Regulatie alleen door huiddoorbloeding te variëren.

• Door smal regulatiemechanisme is gedrag belangrijk.

• Bij extreme temperaturen is gedrag doorslaggevend

40

020

6080

100

32

-40

-20

Zweten

Thermisch neutraalkippenvelRillenKlappertanden

Alleen doorgedrag

Alleen doorgedrag

Omgevingstemperatuur /Temperatuurregeling (naakt)


Thermosensorische functie• De waarneming van de kerntemperatuur

oftewel lichaamstemperatuur, is gelegen in de hypothalamus

• Normale temperatuur > 36,5º en < 37,5º C

• Pyrexie / febris >38° C

• Hypothermie < 35º C (overlevingskans!)

• Hyperpyrexie > 41º C


Thermosensorische functie

• Setpoint (instelpunt) in hypothalamus• Normaal > 36,5º en < 37,5º C• Thermostaatfunctie• Wordt bij koorts op hoger niveau ingesteld


KoortsKoorts

• Koorts: instelpunt wordt verhoogd door toxische stoffen (pyrogenen)

• Pyrogeen = koortsverwekkend• Pyrogenen zijn stoffen (eiwitten) die

de temperatuur verhogen, ook wel koortsopwekkende middelen genoemd


Oorzaken koorts• Pyrogenen (koortsopwekkende) stoffen • Exogene pyrogenen

– (Toxinen) van bacteriën– (Toxinen) van virussen– Sommige geneesmiddelen

• Endogene pyrogenen– Stoffen vrijkomend bij weefselbeschadiging– Stoffen vrijkomend afbraak witte bloedlichaampjes

• Dehydratie, waardoor transpiratie in gevaar komt.


Verhoging instelpuntVerhoging instelpuntKoorts = verhoogde kern temperatuur bij een hoger instelpunt

Setpoint38,5º C

Lichaamstemp= 37,5º C

Lichaamstemp= 38,5º CLichaamstemp= 37,5º C

pyrogenen

Setpoint37,5º C


Temperatuurregulatie bij Temperatuurregulatie bij koortskoorts

• Gevolg: alle maatregelen worden genomen om de warmteproductie op te voeren en de warmteafgifte te beperken gevolg: patiënt krijgt het koud.

• Na het bereiken van het nieuwe setpoint komt warmteafgifte op gang door vasodilatatie en radiatie (rode droge huid).

• Bij einde koorts: setpoint weer normaal, verhoogde warmteafgifte door evaporatie


Koude rilling• Snelle stijging van lichaamstemperatuur, door

bijvoorbeeld bacteriemie? Of setpoint snel veel hoger?

• 3 stadia– snelle temp stijging, met rillen van de kou (extra

dekens, kruik, elektrische deken)– hoge koorts stabiele temperatuur (extra dekens

verwijderen) – daling temp met heftig zweten (opfrissen) Einde

koorts: instelpunt is gedaald, lichaamstemperatuur is te hoog, men gaat zweten


Verloop koude rilling



• Hyperthermie = verhoogde centrale lichaamstemperatuur bij hetzelfde instelpunt. (hoger dan setpoint)

• Hypothermie = verlaagde centrale lichaamstemperatuur bij hetzelfde instelpunt. (lager dan setpoint)


TemperatuurregulatieTemperatuurregulatie • Hyperthermie

lichamelijke inspanning stijgt; warmteafgifte verloopt te traag– Hitteberoerte (warmtestuwing / zonnesteek)

• lichaamstemperatuur blijft stijgen, tot ± 41°C en niet in staat tot transpireren

gevolg regelcentra werken niet meer: levensbedreigend

– Hitte uitputting• door overmatig zweten ontstaat dehydratie en

zouttekort


Afterdrop bij onderkoeling

• Perifeer koud• Opwarmen schil (alcohol inname!)• Vasodilatatie perifeer (koud)

langsstromend bloed koelt af en mengt zich met centraal bloed

• Daling van de kerntemperatuur


Afterdrop bij hitteberoerte

• Kern warm• Perifeer warm (transport)• Snel afkoelen schil• Vasoconstrictie perifeer; minder

langsstromend bloed waardoor warmteafvoer belemmert wordt

• Bovendien wordt verdamping door koelen minder

• Verdere stijging van de kerntemperatuur

Anatomie / fysiologie

Documents

Transcript of Anatomie / fysiologie