Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het...

44
Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht Meerjarenprogramma 2018-2021 Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen! De Vrijblijvendheid Voorbij! Deel 1

Transcript of Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het...

Page 1: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht Meerjarenprogramma 2018-2021

Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!

De Vrijblijvendheid Voorbij!Deel 1

Page 2: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma
Page 3: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

3Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

INHOUDSOPGAVE

1 Samenvatting/Inleiding 5

2 Kaders en uitgangspunten van AAGG 9

3 De Vrijblijvendheid Voorbij! 153.1 De Vrijblijvendheid Voorbij 1: Géén ongezonde opgroei omgeving meer in Amsterdam 153.2 De Vrijblijvendheid Voorbij 2: Steviger Acteren op Normeren 193.3 De Vrijblijvendheid Voorbij 3: AAGG als (inter)nationale inspiratie en standaard en

(inter)nationale bezoekers als ambassadeurs 203.4 De Vrijblijvendheid Voorbij 4: Aanscherpen (van de kwaliteit van de) uitvoering van AAGG zélf 21

4 Inzet 2018-2021 per onderdeel van AAGG 23 4.1 Jongerenaanpak 24 4.2 Aanpak kinderen op het speciaal onderwijs 25 4.3 Buurtaanpak AAGG 26 4.4 Aanpak Armoede - AAGG 28 4.5 Aanpak (Géén On)gezonde Omgeving 29 4.6 Scholenaanpak Jump-in op P.O. en VVE 30 4.7 1000 dagen aanpak 31 4.8 Aanpak Kinderen met Overgewicht en Obesitas (kmo) 32 4.9 Aanpak Excellente professionals 33 4.10 Communicatie- en Gedragsbeïnvloedingsaanpak 34 4.11 Lerende Aanpak 35

5 Financiën 37

LeeswijzerHet Meerjarenprogramma 2018-2021 bestaat uit twee delen: Deel 1 is het daadwerkelijke programma voor de komende jaren. In deel 2 wordt bekeken of de doelen zoals die in de eerdere meerjaren-programma’s vastgelegd zijn behaald worden. Dit is deel 1. In de samenvatting/inleiding worden de beoogde doelen en resultaten voor 2018 tot en met 2021 benoemd. In hoofdstuk 2 staan de kaders en uitgangspunten van AAGG, deze zijn onveranderd. Hoofdstuk 3 wordt onder het motto van deze derde fase ‘De Vrijblijvendheid Voorbij’ de aanscherping van de aanpak beschreven. In hoofdstuk 4 worden per onderdeel van de aanpak de belangrijkste opgaven, inzet en activiteiten van de komende jaren toegelicht. De onderdelen van de aanpak zijn dezelfde als in de voorgaande jaren.

Page 4: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

4 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht4 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

Page 5: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

5Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

Het meerjarenprogramma 2018-2021 staat op de schouders van de twee eerdere meerjaren-programma’s van 2013-2014 en 2015-2018. Deze eerdere plannen geven inzicht in de aanleidingen voor het starten met de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht en in het waarom, wat, hoe, waar van methodiek en opbouw van de aanpak. Beiden blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma 2018-2021 het programmatisch kader voor de voortgaande uitvoering van de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht. Aanleiding voor dit nieuwe programma-plan is dat begin 2017 geconstateerd is door wet-houder en raadscommissie dat de aanpak eerder ‘uit’ het jasje van het meerjarenprogramma 2015-2018 is ‘gegroeid’ dan verwacht en toe is aan een volgende fase. De meeste beoogde resultaten en doelen zijn gerealiseerd en de meeste aan-gekondigde activiteiten zijn uitgevoerd. Werkende weg is helder geworden dat aanscherping van ambities en van werkwijze de volgende stappen zouden moeten zijn. Wat die aanscherping inhoudt, wordt beschreven in het onderhavige uitvoerings-programma.

Het lijkt goed te gaan met het op gezonder gewicht brengen van de Amsterdamse kinderen. Er is een dalende trend van overgewicht en obesitas, vooral bij kinderen uit gezinnen met een lage sociaal-economische status. Dit laatste is een opvallend resultaat. Er is een stijgende trend in gezonde leefstijl en gedrag, wat wellicht nog belangrijker is dan het dalende BMI. Immers: structurele ver-andering van gedrag, van ongezond naar gezond, is de meest duurzame manier om overgewicht en obesitas te voorkomen en te keren.

Amsterdam heeft veel gedaan en bereikt de afgelopen jaren: denk aan stop kindermarketing ongezonde producten bij sportevenementen, ruim 500 getrainde zorg-/jeugdprofessionals, talloze actieve bewoners, meer dan 200 (getrainde!) gezondheidsambassadeurs in de buurten meer dan 25.000 kinderen zijn Jump-in kind, ruim 1200 ouders op voorscholen zijn betrokken bij AAGG activiteiten, 8 gezondheidsmarkten, 1734 eetspreekuren, ruim 1500 (ernstig) obese kinderen zijn bekend en twee-derde van hen is in zorg, 11 buurten zijn AAGG buurt, etcetera1.

Máár: is dit genoeg? En, belangrijker: blijft het ook genoeg om de maatschappelijke omwenteling die we in onze stad nastreven te realiseren?:

Of is er meer nodig? Het antwoord is ‘Ja! We zijn zeker op de goede weg, maar er is zeker ook nog meer nodig”.

Vrijblijvendheid ten aanzien van de gezondheid van onze kinderen, in het bijzonder tot uiting komend in het gewicht, is de afgelopen jaren in Amsterdam

1 SAMENVATTING/INLEIDING

1 Zie voor uitgebreide opsomming van de output van de afgelopen 5 jaar Deel 2, hoofdstuk 1 van het meerjarenprogramma

Gezonde leefstijl is de norm, de normaalsituatie in onze stad

Ieder kind in Amsterdam heeft de optimale condities om gezond

op te groeien

Page 6: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

6 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

een heel stuk minder geworden. Zowel voor ouders, opvoeders, scholen, hulpverleners, buurtbewoners in de directe omgeving van het kind, als voor beleids-makers en uitvoerders van de gemeente en andere professionele partijen. De gedeelde en gevoelde verantwoordelijkheid van alle Amsterdammers voor de gezondheid van onze kinderen is groter geworden. Daar waar we vijf jaar geleden met zeer grote regelmaat de vraag voorgelegd kregen “waar we ons als gemeente toch mee bemoeiden, dat het gewicht en leefstijl van kinderen een zaak van de ouders was, en van de ouders alleen”, horen we dat nu vrijwel nooit meer. Het is vanzelfsprekend geworden dat de gemeente zich de (on)gezonde leefstijl van kinderen aantrekt en daar naast anderen, ouders voorop, een grote verantwoordelijkheid in heeft. Voor deze bemoeizucht is overigens ook een wettelijke basis te vinden, namelijk in de Jeugdwet, de Wet Publieke Gezondheid en b.v. het inter-nationale verdrag van de rechten van het kind. Tegelijkertijd moeten we ook constateren dat het nog te makkelijk is in onze stad om vrijblijvend te zijn ten aanzien van de gezondheid en gezonde leefstijl van kinderen. En dat we als gemeente zelf ook nog te vaak en te makkelijk vrijblijvend kunnen zijn. Anders gezegd: we kunnen als gemeente nog sterker en steviger inzetten op het makkelijk maken om een gezonde leefstijl te krijgen en houden door de randvoorwaarden te beïnvloeden. Door zoveel als we kunnen ongezondheid uit de sociale en fysieke leefomgeving van kinderen weg te halen. Via de domeinen en invloedssferen waar we als gemeente zelf over gaan en waardoor/mee we als gemeente de levenssfeer van onze inwoners en onze kinderen gezond kunnen beïnvloeden.

Vrijblijvendheid ten aanzien van de gezondheid en de gezonde leefstijl van onze kinderen moet nog meer dan dat het de afgelopen jaren al was een absolute ‘No Go’ worden. Dat is de maat-schappelijke opdracht voor de volgende fase van

de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht en het motto van het Meerjarenprogramma AAGG 2018-2021 luidt dan ook:

Dit motto wordt vertaald in de volgende speerpunten: 1. Géén ongezonde opgroei omgeving meer in

Amsterdam2. Normerend blijven en daar nog steviger op

acteren3. AAGG als (inter)nationale standaard4. Aanscherpen van de (uitvoering van de) Aanpak

zelfDe concretisering van deze prioriteiten staat in hoofdstuk 3.

De missie en de strategie van AAGG zijn op het motto:

Missie, de ideaalsituatie:Alle Amsterdamse Kinderen op Gezond Gewicht in 2033enGeen kind groeit meer ongezond op in Amsterdam

• Lange adem: het duurt een generatie!

De VrijblijvendheidVoorbij!

Page 7: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

7Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

Visie:Gezond gewicht is een gezamenlijke verant-woordelijkheid en de gezonde keuze is de normale keuze

• Iedereen is nodig: It takes a village to raise a child

De belangrijkste risicofactoren voor overgewicht en obesitas van kinderen en een ongezonde leefstijl zijn: opgroeien in een gezin waar weinig geld is, niet-westerse afkomst, laagopgeleide ouders en opgroeien in een grote stad2.

Strategie:Gezonder gedrag in een gezondere omgevingOngezondheid in de leefomgeving van kinderen weghalen

• Overgewicht en obesitas van kinderen is een ‘wicked’, complex probleem

• En kan daarom alleen bestreden, voorkomen en gekeerd worden met een integrale, context- based multidisciplinaire aanpak waarbij ingezet wordt op alle verschillende factoren die een rol spelen in het leven van een kind

ER-doelen3:2022 – de halve marathon-missie: Amsterdamse jeugd van 0-10 jaar op gezond gewicht

Maatschappelijk effect dat in deze periode extra, bovenop de resultaten van 20184, bereikt moet worden: 1. De zwaarste buurten zijn opnieuw lichter

geworden: het gemiddelde gewicht van de kinderen die woonachtig zijn in deze buurten wijkt niet meer dan 5% in negatieve zin af van het stedelijk gemiddelde

2. Het BMI van Amsterdamse kinderen van 0-10 jaar wijkt niet meer dan 5% in negatieve zin af van het nationaal gemiddelde

Beoogde doelen en resultaten 2018 tot en met 2021Doel: Meer kinderen op gezond gewicht): 1. Alle VVE’s en kinderdagverblijven in Amsterdam

voldoen aan de AAGG vuistregels en normen 2. Alle Speciaal Onderwijs scholen voldoen aan de

AAGG vuistregels en normen 3. Alle scholen waar het BMI van kinderen boven

het landelijk gemiddelde ligt, hebben aanbod tot ondersteuning van Jump-in gekregen e/o door-lopen

4. In de AAGG buurten wordt ten minste 20% van de doelgroepen en hun ouders bereikt via de buurtaanpak e/o andere AAGG interventies

5. Alle nieuwe (her)ontwikkelgebieden in de stad worden ontworpen volgens de principes van de bewegende stad (De Beweegvriendelijke Stad, 2017)

2 Zie voor uitgebreide toelichting op de risicofactoren de twee voorgaande meerjarenprogramma’s AAGG; MJP 2013-2014 en MJP 2015-20183 ER-doel = geeft in ‘ER’ termen het maatschappelijk effect weer wat bereikt moet gaan worden: betER, meER, lagER, hogER, etc. 4 Voor de ER-doelen van 2018, zie deel 2 van dit meerjarenprogramma

Page 8: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

8 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

6. Tenminste 48 nieuwe ondernemers/bedrijven (in 2017: 12, een verviervoudiging) zijn actief in het Netwerk Ondernemers Voor een Gezond Amsterdam

7. Tenminste 3 interventies zijn ontwikkeld voor een gezondere overgang van 10 naar 14 jaar

8. Tenminste 500 professionals en vrijwilligers geschoold

9. Tenminste 10 gemeentelijke regelgevings- producten e/o beleid zijn AAGG-proof

10. AAGG doet mee in (de totstandkoming van) en is best practice voor het landelijke preventie-akkoord

11. Amsterdam leert en ontwikkelt met tenminste 4 andere metropolen over integrale, samen-hangende, context-based en multidisciplinaire aanpakken voor het tegengaan van gezond-heidsverschillen en deelt deze bevindingen met andere steden en kennisinstituten (nationaal en internationaal)

12. (Amsterdam heeft afspraken gemaakt met) Tenminste 2 Amsterdamse MBO/HBO (voor) opleidingen om het curriculum AAGG-proof te maken5

13. (Amsterdam heeft afspraken gemaakt met een) Amsterdamse HBO-instelling (voor) met een Minor en/of Master Amsterdamse Aanpak Gezondheidsverschillen

Doel: Minder kinderen met overgewicht en obesitas: 14. Minder arme kinderen met overgewicht en

obesitas15. Minder kinderen met (ernstige) obesitas; alle

kinderen met ernstige obesitas zijn in beeld en in zorg en hebben een centrale zorgverlener

16. Meer ouders van kinderen tussen 0 en 2 jaar met een verhoogd risico op ongezond gewicht krijgen tijdig ondersteuning en zorg t.b.v. een gezonde leefstijl

17. De partners in de geboortezorg werken mee in de ketenaanpak overgewicht en obesitas

18. Minder 2- en 3-jarigen met overgewicht en obesitas

19. Alle Amsterdamse ketenpartners werken conform het basismodel ketenaanpak overgewicht en obesitas en bijbehorende samenwerkings- afspraken

20. Voor de kinderen met overgewicht en obesitas en hun ouders is in Amsterdam voldoende, passend en kwalitatief goed aanbod (onder- steuning, sport & bewegen, jeugdhulp, etc.)

2033 – de marathon-missie: Amsterdamse jeugd op gezond gewichtMaatschappelijk effect dat in deze periode, boven-op de resultaten van 2018 en 2023, bereikt moet worden: 1. Het gemiddeld BMI van de Amsterdamse jeugd

bevindt zich minimaal op nationaal niveau en wijkt niet in negatieve zin af

2. Amsterdam behoort tot de Top 5 van gezondste Europese steden

5 In tegenstelling tot de subdoelen 1 tm 18 zijn we als stad bij 19 en 2o niet de partij die doorslaggevend is, daarom de inzet op het maken van afspraken; het uiteindelijke doel is de tekst buíten de haakjes

Page 9: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

9Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

Page 10: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

10 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

Page 11: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

11Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

Het meerjarenprogramma 2018-2021 staat zoals gezegd op de schouders van de twee eerdere meerjarenprogramma’s van 2013-2014 en 2015-2018. Deze eerdere plannen geven inzicht in de aanleidingen voor het starten met AAGG en in het waarom, wat, hoe, waar van methodiek en opbouw van de aanpak. Beiden blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige MJP, uit-

gezonderd bijstellingen en veranderingen die eerder bekrachtigd zijn. De uitwerking van ‘De Vrijblijvendheid Voorbij’, het motto van de komende jaren, is de belangrijkste verandering in het nieuwe MJP ten opzichte van de voorgaande programma’s. AAGG blijft in de basis echter het zelfde en de uit-gangspunten blijven ook in 2018-2021 van kracht.

2 KADERS EN UITGANGSPUNTEN VAN AAGG

Doelgroepen AAGG blijven hetzelfde: de kinderen die het meeste risico lopen

Page 12: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

12 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

Gebiedsgerichte Aanpak, Focus op de buurten waar kinderen het meeste risico lopen, dit zijn de zgn. ‘lage SES6-buurten’

StadsdeelOost

Stadsdeel Zuidoost

Stadsdeel Noord

Stadsdeel West

StadsdeelNieuw-West

Oud-Noord

Waterlandpleinbuurt

Noord-West

Bos en Lommer

Dapperbuurt

Transvaalbuurt

Indische Buurt

Bijlmer-Oost

Bijlmer-Centrum

Slotervaart

Osdorp

Geuzenveld- Slotermeer

6 SES = sociaaleconomische status

Page 13: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

13Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

Focus blijft op de doelen: Meer kinderen op gezond gewicht, minder kinderen met overgewicht en obesitas. Focus op de gezonde leefstijlgebieden voeding, bewegen en slapen. De vuistregels zijn en blijven:

Page 14: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

14 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

Leidende principes blijven hetzelfde, de Amsterdamse Aanpak Gezond gewicht:• Bouwt op leiderschap: bestuurlijk, politiek,

ambtelijk, persoonlijk, best persons• Is vooral preventief maar gaat daar waar nodig of

verstandig ook over zorg en ondersteuning• Is een normerende aanpak• Kiest (risicogroepen, risico buurten, risico

scholen)• Is niet vrijblijvend: geen ‘cherry-picking’• Is Integraal, Samenhangend, Congruent (zelfde

boodschap, altijd en overal), Context-based (niet alles is voor iedereen hetzelfde, oog voor en aanpassen aanpak op specifieke contexten), wat beeldend tot uiting komt in het regenboogmodel

R

ijksb

elei

d

G4-Aanpak

Voedingsindustrie

Buu

rt- en

Excellente Scholen

kin

deren

met 1000 dagen

o

verg

ewich

t & obesitas aanpak

Stad

Bew

egende

Gezond

e

werkvlo

er

voedsel

omgeving

com

mun

ity aa

npak professionals aanpak

Leeftijd, geslacht en erfelijke factoren

Integraaljeugdbeleid Aanpak van

kinderen inarmoede

Sport en

Actieplan

Inactieve

Jeugd

bewegen• Is een Lerende Aanpak: al lerende doen en al

doende leren• Streeft naar het inzetten van bewezen (based)

interventies (en stimuleert en faciliteert dat), dat kunnen evidence-based, practice-based en context-based interventies zijn

• Omdat er niet genoeg bewezen interventies zijn, wordt ook gebruik gemaakt van ‘eminence’

• Blijft dus niet op de handen zitten• Maakt altijd wel de afweging: mocht het niet

baten, zou het wel schaden?• Werkt volgens de Amsterdamse standaard

Programmatisch Werken, zowel in dagelijkse aansturing (bestuurlijk en ambtelijk opdracht- geverschap, opdrachtnemerschap, opdrachtformuleringen, etc) als in uitvoering

Page 15: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

15Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

• Verantwoordt transparant, gestructureerd en planmatig aan de hand van de programma- achtbaan en via outputmonitoring, outcome monitoring, evaluaties, jaarverslagen, jaarlijkse uitvoeringsplannen

• Stuurt tussentijds bij indien dat nodig is en na bestuurlijke bekrachtiging

Voordat we overgaan naar het ‘strenge’ Vrijblijvend-heid Voorbij is het goed om te benadrukken dat ook in de programmaperiode 2018-2021 AAGG blijft sturen en inzetten op:• Extra ondersteuning van een gezonde leefstijl

voor de meest kwetsbare kinderen• Synergie (blijven) benutten en zoeken binnen

de gemeentelijke organisatie, optimaliseren samenwerkingen, nieuwe samenwerkingen daar waar dat slim en verstandig blijkt, samen optrekken; met als lichtend voorbeeld best practices van de afgelopen jaren (niet uitputtend!) als: Sport-AAGG in scholenaanpak, sport- en beweegprogramma’s, sportevenementen en kindermarketingbeleid, R&D-AAGG op gebied van bewegen (bewegende stad), Armoede- AAGG (deelprogramma), Stadsscholen 020-AAGG-Armoede (kinderen en ouders ‘van’ armoede zijn vaak dezelfde kinderen en ouders ‘van’ AAGG en Stadsscholen 020) en het pro-gramma Schoolpleinen (Onderwijs i.s.m. AAGG)

• Synergie blijven benutten en zoeken met alle partners, professionals, ouders, kinderen, buurtbewoners, wetenschappers, gemeenten, et cetera, binnen en buiten onze stad

• En daarnaast lopen ook een heleboel interventies, projecten, trajecten en afspraken door in de nieuwe programma periode. In hoofd-stuk 4 komt dat per onderdeel (cluster) globaal aan de orde

Page 16: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

16 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

School

School

Page 17: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

17Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

3.1 De Vrijblijvendheid Voorbij 1: Géén ongezonde opgroei omgeving meer in Amsterdam(ER-)Doel van AAGG is het realiseren van een Gezondere Omgeving, zowel sociale omgeving als fysieke omgeving. Tot nu toe hebben we dat vooral gedaan door ‘de zachte hand’ van stimuleren, ver-leiden, overtuigen en deskundigheid beïnvloeden. Denk aan de beweeglogica en de beweeg- vriendelijke stad die de RvE Ruimte en Duurzaam-heid ontwikkeld hebben en het eigenaarschap van hebben. En ook aan b.v. het sportbeleid ‘Sportvisie 2025: De Sportieve Stad’, hierin zijn relevante be-weegdoelen van AAGG opgenomen. En hebben we een gezondere omgeving dichter bij gebracht door radicaler en activistischer te zijn: Stop kinder-marketing in het sport/evenementen beleid. Blijven we doen, die zachte hand, ook de komende jaren. Maar: Is dit wel genoeg? Zijn de in gang gezette veranderingen duurzaam en structureel genoeg? Dat denken we niet en als het al zo is duurt het lang. Hoe kunnen we als Amsterdam in de komende programmaperiode flink meters maken hierop?

Gezondere Omgeving wordt aangescherpt tot: Géén Ongezonde Omgeving Meer Dat betekent: • Actief ongezondheid uit de omgeving van

kinderen weg halen• Niet alleen gezondheidsbevordering (voorlichten,

verleiden, stimuleren, overtuigen, etc.)• Maar juist ook: inzet op Gezondheidsbescherming

voor hele populatie Amsterdamse kinderen

De ambitie is dat Amsterdam AAGG-proof wordt, zoveel als maar mogelijk is. Door gemeentebreed condities die van invloed zijn op het vergemakkelijken van een gezonde leefstijl van kinderen te beïnvloeden. De komende jaren gaat Amsterdam de condities voor gezond opgroeien van de Amsterdamse kinderen in ieder geval in het

eigen beleid en regelgeving, waar de gemeente dus zelf over gaat, optimaliseren. Via beleid, uitvoering, randvoorwaarden en social return. De afgelopen jaren is dat ook wel gebeurd, maar nu pakken we door. ‘Praktiseert Wat U Preekt’ in eigen parochie dus. Niet vrijblijvend, integendeel, want we gaan het regelen en we leggen het vast. Hierdoor wordt de gezonde Amsterdamse omgeving onontkoombaar, de normaalsituatie. Het hebben, (vol)houden van een gezonde leefstijl en intrinsiek en automatisch gezond leven maken we zo voor kinderen en ouders heel erg makkelijk. De gezonde keuze is dan met de recht de meest makkelijke keuze geworden in onze stad. Dit is vanzelfsprekend een meerjarige opdracht: het gaat om actief zoeken naar ‘windows of oppor-tunity’; om op het juiste moment betrokken te wor-den, dit actief op te zoeken en betrokkenheid ‘af te dwingen’ bij beleidswijzigingen; het aan de voorkant zitten van (her)nieuw(d)e aanbestedingen en inkoop-processen, subsidieverordening en verlening. De vraag die aan de voorkant gesteld moet gaan worden is: Kan dit beleid, deze subsidieverordening, dit inkoop- of aanbestedingsproces mogelijk een bijdrage leveren aan het scheppen van gezonde leefstijlcondities voor Amsterdamse kinderen?. Wat inkoop en aanbesteden aangaat is een voorbehoud op zijn plaats t.a.v. haalbaarheid en mogelijke risico’s: In Nederland zijn op dit moment geen voorbeelden bekend, waarbij inkoop en aanbesteden als instru-ment is ingezet om de gezondheid van kinderen te bevorderen. Van belang bij inkoop en aanbesteden is het proportionaliteitsbeginsel. Dit beginsel brengt met zich mee dat het betreffende inkooppakket c.q. de opdracht een directe relatie moet hebben met de gezondheid van Amsterdamse kinderen en dat de bijdrage/inzet van de leverancier zich moet ver-houden tot de waarde van de (primaire) opdracht. In veel gevallen zal daar geen sprake van zijn. Mocht een bijdrage echter wel mogelijk lijken, dan wordt

3 DE VRIJBLIJVENDHEID VOORBIJ!

Page 18: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

18 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

overwogen om bij de betreffende opdracht nog te ontwikkelen criteria rond gezonde leefstijlcondities voor kinderen in te brengen.

Wat zijn die condities? Waar streven we naar, wat is de ambitie die we willen regelen?Leidraad voor de inzet ten aanzien van voeding, (on)gezond aanbod en kindermarketing is het stop kindermarketing beleid zoals Amsterdam dat bij sportevenementen en in de metro ingevoerd heeft: • Als een activiteit, instelling, plek etc. (geen

winkels) bestemd c.q. bedoeld is voor kinderen van 0 tot en met 17 jaar of waar 25% van de bezoekers kind is dan is het aanbieden van ongezonde producten niet toegestaan;

• Hetzelfde geldt voor marketing van ongezonde producten (kindermarketing).

• Alle activiteiten, instellingen, plekken, etc. in Amsterdam die (mede) financiering van de ge-meente ontvangen en structureel of incidenteel (b.v. een bijeenkomst) voeding aanbieden zorgen dat er uitsluitend gezond aanbod is.

• In de omgeving van scholen is zo min mogelijk ongezond aanbod, stimuleren van gezond aanbod; het gaat met name om scholen waar jeugdigen van 11 tot en met 17 jaar zitten (Op P.O. scholen, VVE’s en andere kinderopvang mogen kinderen niet van schoolpleinen af tijdens ‘school’tijd)- Het stimuleren van gezond gedrag en het

ontmoedigen van ongezond gedrag gaat ook over bewegen: De principes zoals die in opdracht van het College ontwikkeld zijn/worden door de RvE Ruimte en Duurzaam-heid – de beweeglogica voor gebouwen en inrichting van de stad en de publicaties- zijn richtinggevend voor het ruimtelijke beleid en daarmee voor de inrichting e/o aanpassing van de bestaande en van nieuwe stad.

• Als het gaat om zorg en ondersteuning werken alle door de gemeente Amsterdam (deels) ge- financierde partners conform het basis model ketenaanpak en de bijbehorende samenwerkings- afspraken opdat kinderen en hun ouders pas-sende, kwalitatief goede zorg en ondersteuning ondervangen

Ongezonde producten zijn die producten die niet voldoen aan de vuistregels van AAGG en die niet tot de schijf van vijf van het voedingscentrum behoren. Waterdrinken (thee, melk) is de norm , suikerhoudende dranken zijn taboe. Amsterdam wordt AAGG-proof door de condities voor gezonde leefstijl te gaan regelen door de eigen gemeentelijke regelgeving onder de loep van AAGG te leggen: • Inkoop (sociaal) en aanbestedingen:

voorwaarden en social return; • Beleid, uitvoering en handhaving (b.v.: jeugd,

onderwijs, gezonde school, herijking sport- stimulering, armoede, inkomen, participatie; omgevingswet en omgevingsvisie principes gezonde stad en gezondheid detailhandels- beleid, horecabeleid, , …, …, …)

• Uitvoering in stadsdelen: - Herbekrachtigen afspraken vorige programma-

perioden van formatie-inzet binnen de stads-deelformatie ten behoeve van de buurt- managers buurtaanpak AAGG (waarbij de richt- lijn is dat de AAGG-buurtaanpak minimaal 0,6 fte inzet nodig heeft pér AAGG buurt om de opdracht goed te kunnen uitvoeren)

- én opnemen van gezondheidscriteria in gebiedsanalyses en het opnemen van gezonde leefstijl van kinderen op in de gebiedsagenda’s en - plannen

- en in de dagelijkse uitvoeringspraktijk de vuistregels AAGG en gezonde leefstijl mee te nemen

Page 19: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

19Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

• (Herijking) Basisvoorzieningen: AAGG-principes daar waar dat kan hierin borgen

• Subsidieverordeningen en Subsidieverlening: voorwaarden voor gezonde condities in de verordening als b.v. gezond voedingsaanbod, verbod ongezond aanbod bij activiteiten etc. gericht op kinderen c.q. activiteiten waar veel kinderen zijn; en verplichtende voorwaarden: sportclubs en zwembaden: b.v. gezonde sport-kantines

• Afspraken (V.O. scholen: geen verkoop ongezonde producten in de school; ongezonde automaten uit de scholen)

• Convenanten (Hogescholen HvA en InHolland: met HvA minor of master AAGG ontwikkelen én breed in opleidingen: hoe draag jij straks bij aan gezondheid van kinderen, ook al doe je Engels of informatica)

• Met deelnemingen en gunningspartijen in gesprek (b.v. GVB: voorkomen dat OV gaat concurreren met lopen en fietsen; Waternet: niet alleen watertappunten, bredere betrokkenheid ; contract collectieve verzekering minima)

• Gemeente ambtenaren als AAGG-Ambassadeurs: Ik werk voor de gemeente dus ik ben, voel, handel als ambassadeur voor gezonde leefstijl van kinderen in onze stad

• …………• ……

Om dit te realiseren zijn (afspraken met) vele RvE’s en gemeentelijke organisatieonderdelen nodig. Denk aan (niet uitputtend!) b.v. : • De Stadsdelen Noord, Oost, West, Nieuw-West

en Zuidoost (waar de AAGG buurten liggen) • OJZ • Sport• WPI i.h.b. armoede• Economie• Waternet• R&D • GVB• V&V• P&O (ambassadeurs)• GGD (niet-AAGG)• Subsidies en Inkoop Sociaal• Citymarketing• Chief Science Office(r), Chief Technology Office(r)• Economic Board• …..• ….

Page 20: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

20 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

Het 1-meter perspectief: gezondheidswinst voor alle AmsterdammersAls we dit als Amsterdam goed en consequent gaan doen is de ‘bijvangst’ voor de gezondheidswinst van alle Amsterdammers erg groot: Vrijwel alles wat goed is voor de gezondheid van 5 en 6 jarigen (één meter hoog) is goed voor de gezondheid van ieder-een, van de allerjongsten tot de alleroudsten. Dit is het 1-meter-perspectief7: Een gezonde stad voor kinderen is een gezonde stad voor iedereen.

Dit leidt tot de volgende houding en werkwijze: • Alle gemeentelijke organisatieonderdelen en

partners werken hier actief en positief aan mee en leveren bijdragen aan het realiseren van de doelen van AAGG en ook proactief en tijdig AAGG inschakelen bij ’kansmomenten’ en dit op tijd doen

• AAGG-team bemoeit zich er actief tegenaan en brengt zgn. met-zachte-hand-instrumenten de gezonde leefstijl van kinderen in in ‘gemeente-lijke regelgeving’ daar waar AAGG dat relevant vindt

• Bij verschil van inzicht worden de stand- punten beargumenteerd voorgelegd aan de verantwoordelijke portefeuillehouders en indien wenselijk/nodig aan het College, waarbij de betreffende RvE etc. toelicht waarom in dit voorkomende geval bij uitzondering afgeweken zou moeten worden van de gezonde leefstijl- condities en AAGG evt. een tegenvoorstel doet.

Ambitie gezonder gedrag gemeente ambtenaren en bestuurders: Ambtenaren en bestuurders geven het goede voorbeeld en worden ambassadeurs van de Gezonde Leefstijl, denk b.v. aan:- Bewegen: (trap)lopen, beweegmeubilair,

inrichting werkplekken, inrichting (nieuwe) gebouwen conform beweeglogica

- Gezond(er) eten en drinken: gezonde(re) bedrijfsrestaurants, lunches borrels

- Rookvrije organisatie: gemeente faciliteert roken nergens en medewerkers krijgen stoppen-met-rokencursus aangeboden

- Werkdruk is overal op goed niveau (niet te hoog en niet te laag)

- Preventieve programma’s gezonde werk-nemers

De stedelijke RvE’s Facilitair Bureau, Personeel & Organisatieadvies en GGD hebben hierin voorlopers- en trekkende rol8

7 F. Woudenberg, F. van den Berg, Een gezonde openbare ruimte: het één-meter perspectief, 2015 8 De GGD belegt deze taak bij de afdeling Leefomgeving, deze taak behoort expliciet niet tot de opdracht van AAGG

Page 21: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

21Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

3.2 De Vrijblijvendheid Voorbij 2: Steviger Acteren op NormerenAAGG is een normerende aanpak met een normerend, moreel verhaal. Dat is al vanaf het begin het uitgangspunt van de aanpak en dat blijft het ook. Het normerende verhaal uit zich onder andere in de houding ‘we gaan er niet over als gemeente Amsterdam, maar we vinden er wel wat van en bemoeien ons ermee’ . ‘Er’ is dan b.v. de voedings-industrie en retail of Rijkszaken als product- samenstellingen en zaken als suikertax e.d. Normerend zijn en blijven we ook naar ouders die hun ernstig obese kinderen zorg onthouden: dat is niet acceptabel.In deze programmaperiode zetten we een flinke tand bij in het iedereen aanspreken op ieders ver-antwoordelijkheid en rol bij het realiseren van een gezonde sociale en fysieke omgeving voor kinderen. We spreken deze verwachting uit en gaan ervanuit dat er naar gehandeld wordt. Als dat gebeurt, dan zullen we niet nalaten om dat positief te benoemen en daar ruchtbaarheid aan te geven (belonen werkt immers beter dan bestraffen). Als dat niet gebeurt benoemen we dat niet alleen, maar spreken we de verantwoordelijken ook daarop aan. En als het moet geven we óók daar ruchtbaarheid aan.

Normerende aanpak, morele verhaal > normerend blijven (niet uitputtend)! • Aanspreken, afspreken en blijven aanspreken:

- Amsterdammers, burgers, ouders, bestuur-ders, directeuren, collega-ambtenaren, scholen, schoolbesturen, JGZ, jongeren- werkers, OKT Amsterdam, aanbieders van jeugd, jongeren, welzijnswerk, jeughulp en -zorg, kennisinstellingen, leerkrachten, jongeren, JOGG9, Rijk, collega Gemeenten G5 en G32, MBO & HBO opleidingen van de professionals van de toekomst, et cetera

• Naming & Praising- Degenen die het goed doen, de hemel in

prijzen- Jaarlijkse AAGG (‘Zuiderkerk’) prijs voor

meest innovatieve, effectieve, bijzondere bijdrage aan gezonde leefstijl voor kinderen

• Massa maken (zwerm creëren): - Samen met andere partners (JOGG, gemeenten,

hartstichting, Foodwatch, …) aanpakken van/optrekken richting ‘foute’ partijen door de ‘juiste’ partijen slim te mobiliseren/activeren/afspraken maken

- Amsterdam is een Verantwoordelijke Hoofdstad en initieert als andere overheden of partijen dit nalaten of niet (of moeilijk) kunnen

• Naming & Shaming- Voedingsindustrie, voedingspartijen,

o.a. in kader van en met alliantie stop kindermarketing

- Stop kindermarketing ongezonde baby- en peuterproducten (Pyamapapjes met toegevoegde suikers, zoetstoffen, allemaal smaken ze zoet; peuterkoekjes; Knijpfruit)

- B.v. V.O. scholen e/o schoolbesturen vanwege snoep en suikerdrankautomaten

9 JOGG = Jongeren Op Gezond Gewicht

Page 22: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

22 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

3.3 De Vrijblijvendheid Voorbij 3: AAGG als (inter)nationale inspiratie en standaard en (inter)nationale bezoekers als ambassadeurs De ambitie voor de komende jaren is om de Amsterdamse aanpak en werkwijze voor het ‘wicked problem’ van overgewicht en obesitas bij kinderen nationaal en internationaal stevig te positioneren. Vergelijkbaar met de bekendheid die de stad al heeft als het gaat om de bestrijding van aids en HIV. Amsterdam: de gezondste stad voor kinderen. Deze positionering krijgen wij door zowel de inspanningen als op de manier waarop wij Amsterdam promoten. In Amsterdam komen veel bezoekers van buiten de stad en buiten het land. Toeristen maar ook ondernemers en zakenlieden, studenten, expats. Wanneer deze mensen zien dat naast fietsen de stad ook gezondheid stimuleert op andere vlakken, dan is dat gratis promotie en draagt het bij aan de internationale positie die Amsterdam op het gebied van de gezondheid van kinderen wil gaan innemen. Dat vraagt óók om gezondere promotie van de stad: Ook IAmsterdam zou dan meer nadruk moeten leggen op dat Amsterdam gezondheid hoog in het vaandel heeft staan. Dit kan breed doorgevoerd worden; van de promotie over Amsterdam in het vliegtuig tot aan meer verkoop van gezonde Amsterdamse producten in de IAmsterdam-shops.

AAGG als (inter)nationale inspiratie en standaard• Ambitie:

- Amsterdam Gezondste Stad voor Kinderen- Amsterdam en de Amsterdamse GGD zijn

met AAGG wereldwijd voorloper voor de aanpak van de obesitasepidemie bij kinderen

- AAGG methodiek is voorbeeld voor integrale aanpak van wicked problems in sociale domein (i.h.b. van steden)

- AAGG methodiek draagt bij aan de standaard in Amsterdam en NL voor voorkomen en keren van overgewicht en obesitas van kinderen

• Gaat over: complexe, wicked problemen van en in steden

• Kernbegrippen: Integraal, gebiedsgericht, samenhangend, context-based, programmatisch, congruent, lerend

Daarvoor is nodig: • Amsterdam promoten bij bezoekers en inwoners

als ‘De Gezondste Stad voor kinderen’ - Gezonde City marketing: IAmsterdam

(uitnodigen en uitdagen om) kampioen gezonde city-marketing (te worden)

- Bezoekers als ambassadeurs van ‘De Gezondste Stad voor Kinderen’ door

- Gezondheid (bewuster) zichtbaar maken in de stad: Ook op toeristische plekken laten zien wat Amsterdam belangrijk vindt en wat het er aan doet. Dit kan via promotie als ook letter-lijk door de vermindering van de hoeveelheid ongezond voedselaanbod als gevolg van het onlangs ingegane verbod op vestiging van toeristenwinkels, geen/minder reclames voor ongezonde producten, juist reclames gericht op gezonde leefstijl, de breedte van de stoe-pen met spelende kinderen en wandelende ouderen. Of een aantal gezonde vendors op het Damrak en ongezonde weg te halen (priming) en zo gezondheid letterlijk meer zichtbaar te maken, hier lopen immers duizenden mensen per dag langs. In combi- natie met gezonde promotie heeft Amsterdam dan een heel sterk verhaal.

• Deelbaar maken + actief bevindingen gaan delen- Onderzoek werkzame elementen van de Vrije

Universiteit en het Nederlands JeugdInstituut (2017)

• Internationale wetenschappelijke publicaties - Niet alleen vanuit de GGD, juist ook van anderen

• Internationaal (wetenschappelijk) congres (te laten) organiseren samen met Sarphati Amsterdam en kennisinstellingen

Page 23: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

23Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

• Internationale pers en /of media aandacht• Innovatief blijven, dus ook durven experimenteren,

maar altijd afwegen: Als het niet baat, schaadt het dan ook niet?

• Samenwerken en ‘zwerm’ maken met (vooral) steden, in Nederland en internationaal

• Blijven nadenken • Kritische blik en tegenspraak organiseren• Want: Weliswaar stemt de (inter)nationale ver-

gelijking positief: stijgende of stabiliserende trend van overgewicht en obesitas bij kinderen is ‘normaalsituatie’ in de wereld, als de trend dalend is dan vooral bij hoge SES-groepen; in Amsterdam is de trend dalend bij lage SES-groepen

• Máár: Een bewezen causaal verband tussen integrale en samenhangende inspanningen van AAGG met dalende trend bij voornamelijk lage SES-groepen in Amsterdam is er (nog) niet

3.4 De Vrijblijvendheid Voorbij 4: Aanscherpen (van de kwaliteit van de) uitvoering van AAGG zélfAAGG is formeel gestart in 2013 met het vaststellen van het eerste meerjarenprogramma door het College van B&W en de Raad. De voor- bereidingen zijn medio 2012 begonnen. We zijn dus al zo’n vijf jaar bezig en we hebben veel gedaan, veel bereikt, met heel veel energie en plezier. Dit is een uitstekend moment om programma-breed kritisch te kijken of we nog de juiste dingen doen en of we de juiste dingen nog goed doen, of omdat het effectiever en efficiënter kan, of omdat nieuwe inzichten of een veranderende context daar aanleiding toe geven. In het volgende hoofdstuk wordt aanvullend per onderdeel beschreven wat de impact van het aanscherpen van de aanpak voor dat onderdeel betekent en wat de belangrijkste inzet voor de programmaperiode 2018-2021 is.

Aanscherpen aanpak zélf: • Kinderen en ouders grotere rol en invloed in

aanpak: - Jongeren doen en denken mee- ouders doen en denken meer mee- kinderen en ouders zelf centraal stellen - sterker en scherper op ouderbetrokkenheid

(vaders!) sturen• Meer en beter “Bijvangst” (h)erkennen en mensen

verder helpen:- Bijvangst van de buurtaanpak is dat we vaak

zien dat – b.v bij . gezondheidsambassadeurs-trajecten en Op de Gezonde Tour – volwassenen (ouders, buurtbewoners) zich persoonlijk ontwikkelen, emanciperen en empoweren. Nogal eens zijn dit niet werkende vrouwen, uit armere gezinnen die voor het eerst gaan participeren buiten hun eigen kringetje, nuggers dus, niet-uitkerings-gerechtigden. Daarmee vallen ze tussen de wal en het schip van WPI en participatie- programma’s. En dat is heel jammer, voor henzelf en voor de gemeente en stad. Hier ligt m.n. een opgave voor WPI.

• De jaarlijkse Outcome monitor wordt herzien, opdracht is verbreding van zowel indicatoren als duiding

• Multidisciplinaire duiding van onderzoeks- gegevens wordt ‘usance’, evenals multidisciplinair onderzoek naar de mogelijke effecten van de aanpak (zie ook H.4)

• Werkwijze AAGG: Principes van rogrammatische en resultaatgerichte werkwijze weer strikter toepassen, omdat dit bewezen leidt tot meer resultaten

Page 24: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

24 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht24 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

Page 25: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

25Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

JoG

G (N

atio

naal

)

Rijk

Internationaal Voedingsindustrie Wetensc hap

Buu

rt- e

n

Gez

ondh

eid

Scholen Kinderen Excellente professionals Jongeren (geen) (on)co

mm

unity

en

arm

oede

aanpak op het en beroeps- gezonde

Kin

deren

met Eerste 1000 dagen

o

verg

ewich

t & obesitas aanpak

Leeftijd, geslacht en erfelijke factoren

aan

pak

SO opleidingen omgeving

Géen

ongezo

nde opgroei omgeving meer in Amsterdam (PWUP)

Ove

rig G

emee

nte

Ond

erwijs

Jeugd

Sport G

GD WPI Ruimte en Economie Externe partners

(P&

O/F

B/et

c.)

Duurzaamheid G

emeente (bv. G

VB)

Het AAGG regenboogmodel10 is aangepast voor de nieuwe programmaperiode: het onderdeel gezonde omgeving wordt aangevuld met geen ongezonde omgeving (werknaam: (géén on)gezonde omgeving), de jongerenaanpak krijgt een plek in het model en de aanpak Kinderen op het speciaal onderwijs is toegevoegd in het model.

In de jaarlijkse uitvoeringsplannen AAGG wordt gedetailleerd uitgewerkt en voorgelegd aan het bestuur wat de inspanningen per onderdeel van de aanpak voor dat jaar behelzen. De uitvoeringsplannen zijn evenals andere producten terug te vinden op www.zoblijvenwijgezond. In dit hoofdstuk gaan we globaal in op de opgave van de verschillende AAGG-onderdelen.

4 INZET 2018-2021 PER ONDERDEEL VAN AAGG

10 Het regenboogmodel van Dahlgren en Whitehead (1991) helpt in het zoeken naar antwoorden op wat is de reikwijdte van handelen en wat is de invloedssfeer van de gemeente Amsterdam? Daarnaast is het model ook belangrijk als het gaat om het opzetten van een effectieve aanpak, dus niet alleen hoe en waar de gemeente invloed op kan hebben, maar ook hoe gezond-heidsbeleid doeltreffender kan zijn. Dit model voor gezondheidsbeleid onderstreept het belang van de breedte van een aanpak als de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht. Met hulp van het regenboogmodel is geïdentificeerd welke factoren op welk niveau invloed hebben op de ontwikkeling van (on)gezond gewicht van (individuele en groepen) kinderen.

Bron: Dahlgren and Whitehead 1991. Bewerking: AAGG

Page 26: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

26 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

4.1 JongerenaanpakDit is het ‘nieuwste’ onderdeel van de aanpak: de inzet op de doelgroep laagopgeleide jongeren van 12-18 jaar uit risicogroepen. Dit onderdeel is de afgelopen tijd voorbereid, vanaf 2018 gaan we vol ook op deze doelgroep inzetten.

• Grote uitdaging want lastig om tij te keren vanwege: - hoogste percentage overgewicht/obesitas:

ruim 1 op 5 met og/ob, 10.ooo jongeren- de beperkte mate van invloed die je kunt

hebben bij deze leeftijdsgroep, - en het vaak lage opleidingsniveau/lage SES - en culturele achtergrond

• Aanpak ontwikkeld en in ontwikkeling met jongeren zelf en iedereen rondom de jongeren- Preventie én zorgketen- Sport(stimulering) is een belangrijke partner:

Toename van aantal VO scholen die deel-nemen aan Topscore (Fit); laagdrempeliger beweegaanbod organiseren in de buurt (bijv. sportinstuif op buurthuizen, beweegclubjes, etc); gezonde (sport)kantines op verenigingen/ locaties waar veel jongeren komen

- Een gezonde schoolomgeving binnen én buiten de school: Toename van aantal VMBO scholen die als Gezonde School actief zijn op de vignetten bewegen en gezonde voeding; e/o activiteiten op middelbare scholen waar-door leerlingen bewuster worden en gestimu-leerd om gezonder te leven (bijv. bewegend leren in de klas); alle snack/frisdrank- automaten de school uit; gezonde school-kantines; samen met RvE economie zoeken naar mogelijkheden om snoep/snackkarren voor schoolpleinen niet meer toe te staan; zo min mogelijk verkooppunten van ongezond voedsel rondom scholen; samenwerking met supermarkten in de buurt van school (bijv. winkelcoaches, gezonder pauze-aanbod, etc)

- Bewegend naar school (met de fiets, halte eerder uitstappen, etc)

- Buurtgericht aan de slag met jongerenwerk (en buurtaanpak AAGG): Zorgen dat jongeren goed worden ondersteund in de wijk door professionals en sleutelfiguren in de buurt, deze (meestal) volwassenen toerusten voor die ondersteuning

- Professionals (en vrijwilligers) die met jongeren werken trainen t.a.v. gezonde leefstijl en zo excellent worden (leerlijnen ontwikkelen voor jongerenwerkers, topscore trainers, Ouder- en KindAdviseurs, etc)

- Voorlichting en bewustwording via bewuste en onbewuste gedragsbeïnvloeding: jongeren ‘nudgen’ om gezondere keuzes te maken (niet genoeg om alleen op bewustwording in te zetten, het moet ook ‘vanzelf’ gaan)

- aanbodversterking en goedwerkende keten: Goede overdracht PO naar VO; Minder no-show van jongeren (nu 30%) contact- momenten door JGZ; kwalitatief goed en passend aanbod; Goede nazorg voor jongeren die uitstromen uit een curatieve leefstijlinterventie (bijv. keten richting sport verbeteren, o.a. door warme overdracht interventie-sportclub)

- Digitale voorzieningen beter ontsluiten zodat meer jongeren het kennen en het benutten (bijv. jouwggd, digitaal leef- en actieplan, etc)

- Inzet van rolmodellen en ‘influencers’ (ofwel, de mensen van wie jongeren makkelijker wat aannemen dan van de overheid of volwassenen)

• EN: onderzocht, vooral ook met jongeren zelf (participatief onderzoek), wat werkt: Campagne! (voor het eerst in de geschiedenis van AAGG een publiekscampagne).- Maar dan wel op z’n ‘jongerens’ - Online en offline campagne “Goed Bezig”

voor bewustwording én handvatten t.a.v. gezondere leefstijl

Page 27: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

27Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

4.2 Aanpak kinderen op het speciaal onderwijsIn de zomer van 2017 is een convenant afgesloten met zes van de zeven schoolbesturen11 van de Amsterdamse speciaal onderwijs scholen in Amsterdam om de doelstellingen en vuistregels van AAGG ook hier in te bedden. Overgewicht en obesitas komen relatief vaker voor bij kinderen in het speciaal onderwijs dan bij hun leeftijdsgenoten in het reguliere onderwijs. Op sommige SO scholen gaat het zelfs om meer dan de helft van de kinderen. Omdat de problematiek van de kinderen zo groot en divers van aard is, is een generieke (scholen)aanpak niet geschikt. Samen met de scholen en zorgpartners kijken we hoe we maatwerk kunnen leveren.• Uitvoeren afspraken in convenant• Doel: alle S.O. scholen zijn AAGG-proof• Dit is géén onderdeel van scholenaanpak AAGG• Team van implementatiemanager (ketenaanpak),

Jump-in adviseur en adviseur Sportstimulering

gaan S.O. scholen ondersteunen bij invoeren AAGG: fase 1 inventarisatie, fase 2 vaststellen wat nodig is wat te doen, fase 3 doen

• Jump-in adviseur ondersteunt scholen waar nodig bij implementeren Jump-in Gezonde School doelen

• Adviseur sportstimulering helpt scholen bij het herijken en versterken van het (naschools)sport- en beweegaanbod

• Implementatie basismodel ketenaanpak: effectieve signalering en doorverwijzing van kinderen als dat nodig is naar preventieve en curatieve interventies die binnen of buiten de school plaatsvinden.

• Werkwijze met/rol van een centrale zorgverlener uitbreiden samen met het speciaal onderwijs en aansluiten op de bestaande zorgstructuur

• Ondersteuning bieden bij, indien nodig, de ontwikkeling van specifieke materialen en interventies

11 Altra, Bascule, Kentalis, Kolom, Orion en Viertaal zijn convenant partner, Visio niet

ZONDER

GOEDBEZIG beweeg

eet gezond

slaap

XXX

PATAT

Goedbezig

SUGAR ALERT

beweeg

eet gezond

slaapXXX

GAME Over

Slalo m

beweegeet gezond

slaap

XXX

DAILY

WORKOUT

beweegeet gezond

slaap

XXX

GoedBezig

Bed & Breakfast

Elke dagDit is een initiatief van

de gemeente Amsterdam

GAME Over

Slalo m

beweeg

eet gezond

slaap

XXX

DAILY

WORKOUT

beweeg

eet gezond

slaap

XXX

GoedBezig

Bed & Breakfast

Elke dagDit is een initiatief van

de gemeente Amsterdam DAILY

WORKOUT

beweeg

eet gezond

slaap

XXX

Slalo mbeweegeet gezond

slaap

XXX

AFKICKENSU

IKER

Dit is een initiatief van

de gemeente Amsterdam

beweeg

eet gezond

slaap

XXXGoedbezig beweeg

eet gezond

slaapXXX

can drink

All you Offline

Slalo m

Reuze n

beweegeet gezondslaap

XXX

8 uuroffline

GOEDBEZIG

Reuze n

beweegeet gezondslaap

XXX

Dit is een initiatief vande gemeente Amsterdam

Page 28: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

28 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

4.3 Buurtaanpak AAGGOvergewicht is ongelijk verdeeld over de stad; met name in buurten waar relatief veel mensen met een lage sociaaleconomische status wonen, komt over-gewicht vaker voor. Vanuit de aanpak Gezond Gewicht richten we ons vooral op de zwaarste buurten van de stad. Vanuit een gebiedsgerichte insteek leggen de lokale buurtmanagers in deze focusbuurten slimme verbindingen tussen het stede-lijke programma en de buurt en lokale communities. Aansluiten bij de energie in de buurt, vooral die van betrokken bewoners, is het belangrijkste ingrediënt van de buurtaanpak. Naast interne samenwerking, betrekken de buurtmanagers daarom vooral de buurt zelf: buurtinstanties, zelforganisaties, sport-clubs, scholen, professionals, ondernemers en bewoners. Samen zorgen zij voor gezonder gedrag in een gezondere buurt.

In de buurtaanpak worden actieve bewoners, middenstand, buurtorganisaties (waaronder zelf- organisaties en religieuze organisaties) en andere partijen betrokken. Doel van de buurtaanpak is om te zorgen dat de gezonde keuze in de buurt de makkelijke keuze is en de buurt optimaal bijdraagt aan een gezond gewicht van de jeugd. In essentie is de buurtaanpak gericht op het aanspreken en be-nutten van de lokale ‘community’. Dit wordt gedaan door het ontwikkelen van een community aanpak, als onderdeel van de overkoepelende buurtaanpak. Een geslaagde community-aanpak leunt op een brede en breed gedragen bewustwording in de buurt en weet het probleem samen met professionals, over-heid, ondernemers, kinderen en hun opvoeders aan te pakken. Om dit proces goed te stroomlijnen maakt elke buurt een buurtuitvoeringsprogramma waarin de stedelijke doelen lokaal vertaald en gekoppeld worden aan concrete inspanningen in de buurt. Deze inspanningen zijn met name gericht op community-vorming waarbij het betrekken van mensen in de omgeving van het kind centraal staat.

Belangrijk is dat gezond gewicht een belangrijk thema wordt en blijft op de agenda van etnisch culturele zelforganisaties, sleutelfiguren en inter-mediaire groepen en zij zelf gezond gewicht gaan bevorderen binnen hun gemeenschappen.

• Buurtaanpak verstevigen en substantieel versterken door: - Vertaling en concretisering van hoofdstuk 3

‘Vrijblijvendheid Voorbij’ in buurtprogramma’s AAGG

- Helder benoemen en deelbaar maken wat de werkwijze Buurtaanpak AAGG inhoudt, wat in elke buurten hetzelfde is, wat varieert, waar de ruimte zit

- Stadsdelen: herbekrachtigen vereiste inzet van buurtmanagers vanuit stadsdeel en van buurtaanpak in de 11 buurten + gezondheid structureel plek in gebiedsanalyses, -agenda’s en -plannen

- In de dagelijkse uitvoeringspraktijk worden de vuistregels en uitgangspunten door stads-delen meegenomen en toegepast, ook als het geen AAGG activiteiten betreft

- Roadshows bewegen: elke AAGG-buurt komt aan de beurt; 2 a 3 per jaar

- Aansluiten bij traject vanuit/opgave van sport ‘sport- en beweeg inclusief ontwikkelen’

• Kijkend naar cijfers buurten: - Zuidoost in alle opzichten onder aan de

gezondheidslijstjes plus verschil met de rest is gróót (van zowel kinderen als volwassenen). De problematiek in Zuidoost is zeer weer-barstig, met name via de community-aanpak worden wel veelbelovende stappen/jes gezet, maar die zien we nog niet terug in de cijfers. En het zetten van die stappen kost veel tijd en inzet, (nog) meer dan in andere AAGG-stads-delen.

Page 29: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

29Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

• Versterken van de inzet op de AAGG buurt- aanpak in het bijzonder en op gezondheid in het algemeen is daarom nodig.

• Nu gaat er veel aandacht naar de groep Ghanese Amsterdammers; In de nieuwe programma periode moet de verbreding naar andere groepen (met name de groep Surinaamse Amsterdammers) gemaakt worden. Meer mensen moeten bereikt worden, meer ‘zwerm’ gemaakt.

• Het blijkt erg moeilijk te zijn om de 20 tot 40- jarigen te betrekken (de ouders dus); in de nieuwe programmaperiode zal hier sterker op ingezet moeten gaan worden.

• Extra aandacht voor alleenstaande moeders- Oost: De meest recente cijfers laten zien dat

het met het verminderen van overgewicht en obesitas en gezonde leefstijl in de Indische Buurt erg goed gaat maar dat Oud-Oost achteruit gaat. In het bijzonder de Ooster-parkbuurt – nu nog geen AAGG-buurt- : De situatie is daar slechter dan in de Transvaal- en Dapperbuurt. Dat is aanleiding om heel Oud-Oost als AAGG buurt aan te wijzen

• ‘Vrijwillige’ AAGG buurten: De vijf stadsdelen en de daarin liggende elf AAGG buurten zijn feitelijk door het College aangewezen als AAGG buurt vanwege de grote opgave. Sinds medio 2017 heeft stadsdeel Zuid de Diamant- en IJsselbuurt aangewezen als buurt waar AAGG ook zeer gewenst is, budget uitgetrokken en een buurt-manager AAGG aangesteld. Dit is een bijzondere en zeker ook een welkome, toe te juichen ont-wikkeling gelet op het percentage kinderen met overgewicht en obesitas in deze buurt.

• Uitgangspunt in de stad is dat voor elke AAGG buurtaanpak geldt dat de AAGG kaders en AAGG boodschap stedelijk bepaald worden met daarbinnen een grote vrijheid voor stadsdelen voor een ‘eigen’ buurtaanpak. Maatwerk, het maken en pakken van kansen en buurt-specifieke inzet zijn daarbij leidende principes. De andere onderdelen van AAGG ondersteunen de buurt-managers en de stadsdelen bij hun buurtaanpak, met advies en vooral via inzet. Voor ‘vrijwillige’ buurten fungeert AAGG naast kader als help-desk. De buurten die door het College als AAGG buurt aangewezen zijn, hebben recht op een jaarlijks vast te stellen extra uitvoeringsbudget en op de jaarlijks af te spreken en daarmee gegarandeerde inzet vanuit andere AAGG onderdelen.

Page 30: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

30 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

4.4 Aanpak Armoede - AAGGDe directe relatie tussen armoede en ongezondheid is evident en wetenschappelijk aangetoond. Ieder positief resultaat in de strijd tegen armoede draagt soms direct, vaak indirect, bij aan een gezondere leefstijl. Andersom is ook waar: gezondere mensen maken minder kans om in armoede te komen of te blijven dan ongezondere. Arme kinderen hebben een grotere kans op ongezond gewicht. Er is een sterke relatie tussen gezondheid en overgewicht en armoede. Samen met Armoede voert AAGG een deelprogramma ‘verminderen ongezonde armoede’. Hierbij zijn een aantal verbindingen gelegd tussen AAGG en Armoede met als doel: meer kinderen uit arme huishouden s hebben en houden een gezond gewicht12.

• Minder arme kinderen met overgewicht en obesitas: de significante daling van het BMI juist bij kinderen uit (zeer) lage SES groepen is in (inter)nationaal opzicht bijzonder; juist deze kinderen blijven prioritaire doelgroep van AAGG

• AAGG + WPI: het deelprogramma AAGG- Armoede van de afgelopen tijd was succesvol en wordt versterkt; Nog meer verbindingen maken tussen Armoede en het AAGG om:

- vanuit de initiatieven van Armoedebestrijding gezond gedrag te stimuleren of te ondersteunen.

- binnen de AAGG interventies en instrumenten van Armoedebestrijding gerichter inzetten en het bereik van armoedevoorzieningen vergroten

• Naast de samenwerking met Armoede, RVE Inkomen, meer verbindingen te leggen met Participatie o.a. met Activering;

• Cursussen Gezond Kopen Gezond Koken: Afgelopen jaar hebben zo’n 200 mensen deelgenomen aan twintig cursussen Gezond Kopen en Gezond Koken: Hoe kun je met een (heel) kleine portemonnee toch gezond eten en drinken? De cursussen worden ook de komende periode aangeboden, waarbij extra aandacht uitgaat naar nóg beter aansluiten bij de ver-schillende achtergronden van de mensen uit de doelgroep.

• Pilot extra inzet JGZ op armoede is een succes. Jeugdverpleegkundigen worden ingezet in het signaleren van problematische armoede (meedoen wordt verhinderd door armoede) en verwijzen ‘warm’ door naar armoederegelingen; de mensen van armoede houden spreekuur op het OKT. In 2018 doorgaan met deze manier van werken, doel van GGD-JGZ is dat deze signaleren onderdeel wordt van het basispakket.

• AAGG informatiekraam tijdens de Uitgifte dagen kledingbonnen: via de kraam in rechtstreeks in gesprek met de doelgroep over hoe gezonde leefstijl, groot bereik, veel gesprekken;

• Interactief opvoedtheater over armoede en gezondheidsthema’s ; Succesvolle en evidence based interventie apart voor ouders én apart voor kinderen op scholen over dagelijkse opvoeddilemma’s , toegespitst op gezond opgroeien, grenzen stellen en omgaan met schaarste (armoede).

• Stadspas: Kinderen tot en met 17 jaar kunnen met een stadspas gratis of met korting sporten of voor andere gezonde activiteiten. De verschillende kanalen van de Stadspas effectiever blijven benutten ten behoeve van de doelen/vuistregels van AAGG (voeding, bewegen, slapen)

12 Niet AAGG, wel Armoede-GGD: stoppen met roken programma’s . In opdracht van Armoede en de GGD, doet het AMC onder-zoek naar stoppen met roken onder de minima. Het tegengaan van roken onder de minima wordt gezien als belangrijke maatregel om de gezondheid van de minima structureel te verbeteren. De resultaten van het onderzoek en advies op het onderzoek worden komende periode opgeleverd. Insteek is om de onderzoeksresultaten te gebruiken om een pilot te starten.

Page 31: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

31Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

• Jeugdsportfonds: via het Jeugdsportfonds kan de contributie of benodigde sportattributen worden betaald. Inzet vanuit WPI is om sportactiviteiten te blijven stimuleren en de verbinding te blijven leggen met de AAGG, m.n. met AAGG roadshow bewegen in de buurten.

• Gezondheidsvaardigheden binnen Taal en Ouderbetrokkenheid: Taal en Ouderbetrokken-heid zijn taallessen voor ouders op de scholen van hun kinderen om de Nederlandse Taal te verbeteren en ouderbetrokkenheid te stimuleren. Inzet is om aan de hand van lesstof met gezonde leefstijl als voorbeeld de taal te leren en zo ook als vanzelf gezondheidsvaardigheden te bevorderen (samen met Volwasseneneducatie RVE Participatie).

• Noodontbijt : Voor kinderen die zonder ontbijt op school komen verzorgen sommige scholen een noodontbijt. De vergoeding voor Jump in scholen die daar regelmatig mee te maken hebben wordt gecontinueerd.

• Niet AAGG, wel Armoede-GGD: stoppen met roken programma’s . In opdracht van Armoede en de GGD, doet het AMC onderzoek naar stoppen met roken onder de minima. Het tegen-gaan van roken onder de minima wordt gezien als belangrijke maatregel om de gezondheid van de minima structureel te verbeteren. De resultaten van het onderzoek en advies op het onderzoek worden komende periode opgeleverd. Insteek is om de onderzoeks- resultaten te gebruiken om een pilot te starten.

4.5 Aanpak (Géén On)gezonde OmgevingDe grootstedelijke ruimtelijke omgeving van Amsterdam is een belangrijke factor voor het al dan niet makkelijk kunnen maken van een gezonde keuze door kinderen en hun opvoeders. De fysieke inrichting van de stad draagt nog niet en niet overal optimaal bij aan een actieve leefstijl van kinderen, zoals fietsen en buitenspelen. Ook de voedsel- omgeving (het geheel van voedselaanbod) in de stad draagt vaak niet bij aan een gezond voedings-patroon. • Uitwerking, aanjagen, uitvoering van De Vrij-

blijvendheid Voorbij 1!: Geen ongezonde omgeving meer! De opgave zoals verwoordt in paragraaf 3.1 valt voor een groot deel onder deze deelaanpak.

• Gezondheidsbescherming en Gezondheids- bevordering: Amsterdam haalt ongezondheid uit de leefomgeving van Amsterdamse kinderen; In Amsterdam draagt de leefomgeving van kinderen optimaal bij aan het makkelijk maken van de gezonde(re) keuze; in Amsterdam worden kinderen gestimuleerd tot gezond (beweeg- en eet)gedrag;

• Gezond ingerichte stad is geborgd met het programma Bewegende Stad van de RvE R&D, AAGG blijft evenals de afdeling Leefomgeving van de GGD betrokken en geeft (/organiseert deskundige) inbreng vanuit de focus AAGG doelen

• Uitbouwen voedselnetwerken: OVEGA , onder-nemers voor een gezond Amsterdam, van 12 leden naar minimaal 48 (12 nieuwe per jaar)

• Voedingsindustrie lobby• Verbinding met aan voedsel gerelateerd ge-

meentelijk beleid waarbij het m.n. gaat om beleid dat een gezonde voedselomgeving en gezond voedselgedrag helpt te realiseren, ofwel gezond voedselbeleid

Page 32: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

32 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

• Stop op kindermarketing ongezonde producten op plekkenwaar kinderen komen; actief lid blijven van de Alliantie Stop Kindermarketing

4.6 Scholenaanpak Jump-in op P.O. en VVE

In deze programmaperiode wordt de extra inzet op Jump-in afgebouwd. Dat betekent zeker niet dat Jump-in stopt, integendeel. De 8 Jump-in doelen moeten normaal geworden zijn in en voor scholen en opgenomen in het reguliere onderwijs- en gezonde schoolbeleid. • Jump-in gaat nog paar jaar door, de laatste

scholen ronden hun Jump-in wasstraat programma af in 2021

• Inzet op bewegen doet sportstimulering, ook na 2021 blijft dit hetzelfde (onderdeel van reguliere inzet sport)

• Alle scholen waar het BMI van de kinderen boven het landelijk gemiddelde hebben, hebben aanbod tot ondersteuning van Jump-in gekregen e/o doorlopen

• Blijven sturen op tijdige uitstroom van scholen met een certificaat binnen of maximaal na 3 jaar extra ondersteuning door Jump-in

• Na ‘wasstraat’ is Jump-in normaal geworden voor Amsterdamse scholen: de 8 Amsterdamse doelen zijn duurzaam geborgd op individuele scholen; inzet op beheer en advies blijft altijd nodig, maar extra inspanningen niet meer;

• Betere verbinding van J.I. adviseurs met OKA’s: elkaar kennen, vinden, inzetten

• Inzet van Jump-in adviseurs in onderdeel ‘Aanpak Kinderen op het Speciaal Onderwijs’

• Ambitie: Jump-in methodiek, kwaliteit en de 8 doelen zijn de standaard in de landelijke Gezonde School norm; Jump-in wordt nu al gezien als best practice

• Overgang van Jump-in naar generieke programma Gezonde School voor het P.O.; Borging van Jump-in doelen en methodiek in Gezonde School

• Komende jaren worden naast de uitvoering op scholen ook benut voor een soepele overgang van Jump-in naar Gezonde School

• Jump-in op VVE in 2016 gestart: Gaat goed, er is breed draagvlak; Pilot Inspectie als toezicht-houder op uitvoeren van Jump-in beleidsdoelen in VVE; Convenant gesloten

• Convenant met kinderopvangverblijven/besturen a la VVE-convenant maken

• Alle VVE’s en kinderdagverblijven in Amsterdam zijn gezond en voldoen aan AAGG vuistregels en normen

• Géén inzet op nieuwe doorontwikkeling Jump-in (onderdelen) voor P.O., S.O. en VVE in deze programmaperiode;

• Strategische inzet in afstemming met afdeling Onderwijs om zgn. ‘defaults’ te maken en daarop te sturen: b.v. Inspectie controleert expliciet (meer) op de voor AAGG relevante leerdoelen in het onderwijs; bestaande convenant met P.O. schoolbesturen uit 2014 over scholen over de 8 Amsterdamse doelen voor gezonde basisscholen vernieuwen

De 8 Amsterdamse doelen voor gezonde basisscholen Jump-in:1. Gezondheid staat permanent op de agenda2. Gezamenlijke inzet school en ouders3. Gezond voedingsbeleid op school4. Voldoende goede gymles5. Stimuleren actief buitenspelen6. Stimuleren sport- en beweegdeelname7. Signaleren kinderen met motorische

achterstanden8. Adequate zorgstructuur voor over- of

ondergewicht

Page 33: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

33Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

4.7 1000 dagen aanpakDe eerste duizend dagen van het leven, tellend vanaf het moment van conceptie, zijn van grote zo niet beslissende invloed op de gewichtsontwikkeling van kinderen en de kans op overgewicht, obesitas en welvaartsziekten op latere leeftijd. Het gewicht, de gezondheid en leefstijl van de moeder vooraf-gaand aan haar zwangerschap zijn op hun beurt van grote invloed op de kwaliteit van de eerste 100o dagen in het leven van het kind. Ook blijkt uit recente onderzoeken dat de invloed van de gezond-heid van de vader hierop groot is, zowel in de zin van epigenetische veranderingen als van leefstijl. De 1000 dagen aanpak richt zich daarom op moeders én vaders. De 1000 dagen aanpak heeft als doel om de eerste duizend dagen van een kind zo gezond mogelijk te maken én hen daarmee een goede kans te geven op een gezond leven. Een gezonde start. De duizend dagen aanpak richt zich zowel op die vrouwen en meisjes met (verhoogde) kans op overgewicht en een zwangerschapswens, als op het zeer jonge kind en zijn omgeving. Daartoe bundelen we bestaande aanpakken gericht op de perinatale gezondheid en de gezondheid op zeer jonge leeftijd en maken we deze meer specifiek voor overgewicht en obesitas.

• Succesvolle manier van werken is afgelopen tijd gebleken: - Gebiedsgerichte aanpak, ofwel buurtaanpak

1000 dagen- Verbinding met, onderdeel van, buurtaanpak

AAGG - Community benadering staat centraal- Eenduidige en positieve vuistregels voor

zwangerschap en 1e jaar- Vooral preventief van aard

• Op deze manier blijven we werken , daarnaast is er een sterke verbinding en samenwerking met JGZ, OKT en verloskundigen.

• Meer en betere samenwerking tussen buurt- aanpak AAGG en JGZ/OKT’s, meer de wijk in, het ideaal is dat JGZ/ouder- en kind adviseurs (bijvoorbeeld) de AAGG-gezondheids- ambassadeurs en andere actieve bewoners ‘trainen’ en begeleiden in het bewust maken van hun ‘peers’ en onze doelgroep van het belang van een gezonde start en de leefstijl die daarbij hoort.

• JGZ gaat de komende jaren ondanks het ont-breken van BMI-standaarden voor kinderen onder de 2 jaar, eerder met ouders in gesprek en ondersteuning bieden sl er (verhoogd) risico is op het ontwikkelen van overgewicht en obesitas tijdens de eerste 2 levensjaren. Daarvoor zijn nodig: signalerings- en risicoscreenings- instrumenten, best practices ontwikkelen t.a.v. wanneer en hoe risicokinderen gezonder te houden/maken.

• Versterkte inzet op de periode rondom de geboorte en de geboorteketen: samenwerking met, aanspreken van en afspreken met verlos-kundigen, kraamzorg, voorzorg, ouders door de perinatale keten onderling beter te verbinden en aan te laten sluiten en te verbinden aan de stedelijke en lokale netwerken.

• Beter en meer bereiken van vrouwen en meisjes met (verhoogde) kans op overgewicht en een zwangerschapswens. Dat is in de voorgaande programmaperiode vrijwel niet gelukt. De jongeren aanpak van AAGG zal hier voor benut gaan worden.

• Ambitie is dat Jump-in ook op de kinderdagver-blijven geïmplementeerd wordt(zie ook 4.6). In tegenstelling tot de VVE’s, zijn er op de kinder-dagverblijven ook de jongste kinderen van 0-2 jaar. Gezonde voeding, bewegen en slaap vragen voor deze groep iets anders van de pedagogisch medewerkers dan voor de 3-4 jarigen. Daarom zal vanuit de 1000 dagen aanpak gericht inzet ge-pleegd worden op Jump-in in kinderdagverblijven.

Page 34: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

34 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

• Stop kindermarketing ongezonde baby- en peuterproducten: Commercie en marketing gericht op ouders van de jongste kinderen voor producten die niet gezond (genoeg) zijn. De marketing van deze producten is zo succesvol dat voor veel ouders/ gemeenschappen deze voeding er al gewoon bij hoort. Ouders hebben het gevoel hun baby niet te bieden wat ze nodig hebben als ze deze (vaak ook relatief dure) producten niet geven. Bijvoorbeeld:- Pyjama-papjes: sommigen hebben

toegevoegde suikers, anderen zoetstoffen, allemaal smaken ze zoet.

- Potjes groente/fruit met opschrift “vanaf 4 maanden” van 125 gram terwijl de aanbevolen hoeveelheid bijvoeding 1-3 theelepels per dag is onder de 6 maanden

- Baby en peuterkoekjes- Knijpfruit

4.8 Aanpak Kinderen met Overgewicht en Obesitas (kmo)Als het gaat om de kinderen die al te zwaar zijn, weten we dat meer nodig is dan alleen inzet op leefstijl. Zij en hun ouders worden door of via de gemeente ondersteund op die gebieden, die onder-steuning nodig hebben. Opdat het mogelijk wordt om structureel ook te werken aan een gezondere leefstijl. Kinderen met een ongezond gewicht komen niet op gezond(er) gewicht zonder dat zij en hun ouders ondersteuning en zorg krijgen. Het is essentieel dat deze zorg aansluit bij de behoeftes, motivatie en interesses van het gezin en bij hun

sociaal-culturele achtergrond. De zorg moet kwalitatief goed zijn, wordt het liefst in de vertrouwde omgeving uitgevoerd en is ‘zinnig en zuinig’. Ieder gezin heeft een centrale zorgverlener (bv OKA-JGZ, of een casemanager van Samen Doen, MEE Amstel en Zaan, JBRA, huisarts) die fungeert als eerste aanspreekspersoon voor kind en ouders, die ervoor zorgt dat alle professionals met elkaar samenwerken en het gezin niet uit beeld raakt. De betrokken professionals beschikken over alle competenties en vaardigheden die nodig zijn bij de aanpak van ongezond gewicht.Kinderen met morbide obesitas13 lopen ernstige gezondheidsrisico’s. Naast lichamelijke ziekten als Diabetes Mellitus type 2, hart- en vaatziekten en leveraandoeningen ondervinden zij psychosociale problemen. De kwaliteit van leven van kinderen met morbide obesitas is slechter dan kinderen met een gezond gewicht. Morbide obesitas verlaagt de levensverwachting met 10 jaar14. Daarom richt het programma zich de komende periode op de (morbide) obese kinderen van 2 – 18 jaar. Op basis van een educated guess zijn er ruim 2000 kinderen in Amsterdam die lijden aan ernstige obesitas. Eind 2017 zijn er zo’n twaalfhonderd van deze kinderen in beeld en in zorg, dit zijn dus nog niet álle ernstig obese kinderen, met name de kinderen op het spe-ciaal onderwijs en in het voortgezet onderwijs zijn voor een groot deel nog niet geïncludeerd. Daarom blijft dit ook de komende jaren een urgente opgave die binnen de kaders van AAGG met name door JGZ uitgevoerd wordt. Deze kinderen en hun ouders moeten langdurig begeleid worden om een gezon-de leefstijl te krijgen en te behouden.

13 Voetnoot: Morbide obesitas is, oplopend in ernst graad 1, 2, 3. Graad 2 en 3 wordt morbide obesitas genoemd(TNO, 2014), steeds vaker wordt de voorkeur gegeven aan de term ‘ernstig’ in plaats van morbide 14 Prospective Studies Collaboration, Whitlock G, Lewington S, Sherliker P, Clarke R, et al. (2009) Body-mass index and cause-specific mortality in 900000 adults: collaborative analyses of 57 prospective studies. Lancet 373: 1083-1096

Page 35: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

35Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

• Doel: minder kinderen met overgewicht en obesitas; minder kinderen met (ernstige, voor-heen morbide) obesitas; alle kinderen met ernstige obesitas zijn in beeld en in zorg en hebben een centrale zorgverlener

• AAGG stelt de kaders op, voert regie op basis van de kaders en monitort op de uitvoering ; AAGG gaat over het WAT

• De JGZ voert uit en rapporteert aan AAGG t.b.v. de monitoring: JGZ gaat over het HOE

• Implementatie en uitvoering landelijk model ketenaanpak (voorheen PACT15):- In Focusbuurten en OKT (door het OKT)- Bij SO-scholen (door AAGG)

• Impuls Centrale Zorgverlening uitvoering door JGZ

• Implementatie van de ketenaanpak incl centrale zorgverlenersystematiek samen met S.O. scholen op S.O. door KmO + JGZ

• Borging CentraleZorgVerleners functionaliteit in Zvw door AAGG

• Verminderen no-show van jongeren JGZ momenten V.O. door JGZ

• Excellentere uitvoering centrale zorgverlener door JGZ

• Nog meer werken conform het basismodel ketenaanpak door alle ketenpartners door OKT, ZK en ketenpartners en KmO

• Doorontwikkeling proeftuin: AAGG met JGZ• Ondersteuning en zorg van kinderen die al te

zwaar zijn valt onder de wettelijke taken jeugd-wet. Op basis van de in 2017 uitgevoerde herijking van het aanbod hernieuwen afspraken OKT (rol OKA en Jeugdpsycholoog), Jeugd (inkoop basisvoorziening en specialistische jeugdhulp) en Sport&Bos (Sportstimulering). ). Hierbij nemen we in het bijzonder de doelgroep kinderen op het SO mee.

15 PACT: De Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht heeft in 2013 met het Pact Gezond Gewicht een regierol gepakt om ervoor te zorgen dat die Amsterdamse kinderen en hun opvoeders die een vorm van behandeling, onderhoud of begeleiding nodig hebben, die ook krijgen.

Page 36: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

36 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

4.9 Aanpak Excellente professionalsHet principe van AAGG is dat de doelgroepen vooral bereikt worden via professionals die werken in de leefomgeving van het kind en gezin. Zij ver- vullen een belangrijk rol bij het stimuleren van ouder en kind om de gezonde keuze te maken en duur-zaam gezond gedrag te vertonen. Om hen hierbij goed te ondersteunen zetten we in op bijscholing via ‘leerexpedities Excellente Professionals’. Naast kennis en inzicht, draait het in deze leertrajecten vooral om het (verder) ontwikkelen van vaardig-heden: gespreksvaardigheden, oordeelsvorming, rolverdeling en (keten)samenwerking. Naast theorie is er veel ruimte voor oefenen, van elkaar leren en reflectie. De afgelopen jaren is gebleken dat het niet alleen effectief is om professionals te scholen maar dat dat ook voor actieve buurtbewoners en andere vrijwilligers geldt en dat zij dat zelf ook graag willen. Daarom zijn er en worden er ook leerlijnen voor niet-professionals ontwikkeld en gegeven.In 2017 is gebleken dat het goed is om de verschillende leerlijnen kritisch tegen het licht te houden, zowel naar inhoud (is deze up-to-date ge-noeg? Is het basismodel ketenaanpak opgenomen?) als naar vorm (sluit deze goed genoeg aan bij hoe professionals door de eigen organisatie getraind worden? Worden de nieuwste inzichten t.a.v. leren toegepast? Is er nog genoeg ruimte voor ervaren en oefenen?). In de programmaperiode 2018-2021 zal bovendien sterker dan voorheen ingezet worden op de inbedding van de principes en vuistregels van AAGG in reguliere opleidingen. Dit willen we zowel met Amsterdamse vervolgopleidingen en bij- en nascholingen (MBO, HBO) als op nationaal niveau samen met Jongeren Op Gezond Gewicht voor elkaar gaan krijgen. Ook internationaal liggen hier kansen.

• De ‘leer’winkel blijft open in 2018: Leerlijnen uitvoeren

• In 2018 herijking van de leerlijnen, kwaliteitsslag maken: inhoud én vorm (methodiek) kritisch bekijken en waar nodig herzien naar nieuwe inzichten; verbetering van congruentie met andere onderdelen aanpak, voortschrijdende inzichten etc.

• 2018-2019: herijking afgerond, leerlijnen aangepast, uitvoering blijft in volle gang

• Strategische inzet op inbedding in reguliere opleidingen (beroeps, bij- en nascholing); breed inzetten (verpleegkunde, maar ook pabo, leraren-opleidingen, bouwkunde , mbo VVE- en kinder-dagverblijfleid(st)ers etc)

• Strategische inzet op landelijk borging- Verbinding met herijking andere opleidings-

trajecten: In het sociaal domein (o.a. Programma Professionalisering Jeugdhulp en Jeugdbescherming en het zorgpact, vervolg op het werk van de Adviescommissie Innovatie Zorgberoepen en Opleidingen) en

- AAGG-JOGG Academie• Strategische inzet op internationale verbinding

met b.v. EU e/o WHO Healthy Cities

Page 37: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

37Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

4.10 Communicatie- en Gedrags-beïnvloedingsaanpakHet doel van de communicatie- en gedrags- beïnvloedingsaanpak is het faciliteren van de reali-satie van de doelen van het programma. Deze heeft daarom zowel betrekking op het veranderen van het gedrag, op het informeren, committeren en betrekken van professionals, kinderen, ouders, bewoners en andere betrokkenen als op het on-dersteunen van politiek-bestuurlijke en intern gemeentelijke communicatie. Communicatie en communicatiemiddelen zijn belangrijke beïnvloedings-instrument(en), ze worden ook ingezet voor het stimuleren en veroorzaken van gezonder gedrag.In deze programmaperiode zal steviger en bewuster dan voorheen ingezet gaan worden op strategische communicatie: dit overstijgt zowel in belang als in scope het niveau van een deelaanpak.

Communicatie en agenda-beïnvloeding: • Nieuwsbrief, verhalen ophalen en delen, face-

book, ondersteunen communicatie onderdelen AAGG, verbinding met stadsdelen

• Batenmanagement• Informeren, committeren en betrekken van

professionals• Rol in deelbaar maken AAGG en transparantie• Strategische communicatie programma breed:

hoe doelen bereiken, maatschappelijke omwenteling-paradigmaverandering, wie beïnvloeden, waar zijn, welke middelen; lobby strategie

• Voorlichting: bureau wethouder is leidend, AAGG agendeert, volgt en ondersteunt

• PR op lokaal en landelijk niveau• Social marketing op lokaal niveau• Interne communicatie binnen gemeentelijke

diensten: positioneren en blijven betrekken van de interne stakeholders, beslissers, beleids- makers binnen de gemeentelijke organisatie.

Beïnvloeding van Bewust en Onbewust Gedrag: • Aanpak breed, inzichten gelden voor alle onder-

delen van de aanpak• Kennis opdoen over bewuste en onbewuste ge-

dragsbeïnvloeding, deze toepassen en deelbaar maken

• We zien dat gezond gedrag verbetert > scherper en bewuster op gaan sturen, weten al best goed wat werkt op specifieke plekken > beter, meer, vaker opschalen

• Met name in de uitvoering, dus vaak gebiedsniveau sturen op inzetten wat werkt

• ‘Zwerm’ gezond gedrag in buurten en gebieden vergroten (opdracht buurtaanpak en breed in gebieden)

• Bewust zoeken naar en inzetten op zgn. ‘defaults’: afhechten (afdwingen) aan de voorkant zodat mensen bepaald gedrag moeten vertonen. - Bv: Bij inschrijving kinderdagverblijven, VVE’s

en school tekenen ouders voor akkoord met alleen gezond eten en drinken meegeven en een verbod op ongezonde producten, incl. traktaties.

• ‘ge- en verbod’ instrumenten (zie hoofdstuk 3.1) op basis van kennis gedragsinzichten uitwerken en inzetten

4.11 Lerende AanpakDe Lerende Aanpak verbindt praktijk, programma, beleid en wetenschap structureel en regelmatig met elkaar en met de doelen van de aanpak. Op het thema ‘preventie van overgewicht’ worden continu nieuwe wetenschappelijke inzichten gepubliceerd en nieuwe ervaringen opgedaan in de praktijk. Veel kennis is beschikbaar maar vindt vanuit de wetenschap nog on-voldoende de weg naar praktijk en beleid. Omgekeerd vindt nog te vaak onvoldoende terugkoppeling plaats vanuit het beleid en de praktijk naar de wetenschap. Dit alles vraagt om een voortdurende wisselwerking door kennisdeling en -verspreiding onder en met alle

Page 38: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

38 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

betrokkenen bij de aanpak (professionals, beleids- makers, onderzoekers). De Lerende Aanpak gaat over kennis en kennismanagement én over wijze van wer-ken en het delen van kennis en kunde. De Lerende Aanpak draagt bij aan de doelgerichtheid van de aan-pak en aan de doeltreffendheid van zowel de aanpak als geheel als individuele inspanningen. Het adagium is ‘al doende leren en al lerende doen’. • Grote rol en bijdrage aan opgave zoals verwoord

in paragraaf 3.3 • Transparantie en sturen: Uitvoeren programma

achtbaan: 3-maandelijkse outputmonitoring (www.aagg.nl), jaarlijkse outcome-monitor, evaluaties, rapporteren, bijsturen

• Based en ‘basing’ werken: Evidence, eminence, practice, context

• Samenwerking kennisinstituten, o.a. in lang- jarige onderzoeksprojecten (ZonMW bv): Healthy habits; beweegmonitor; Familyproject

• Kennis disseminatie met partners• Onderzoeksresultaten en nieuwe inzichten

bewuster en/of strategischer benutten om stedelijke, nationale en internationale agenda’s te beïnvloeden

• Brede(re) blik noodzakelijk(er); multidisciplinaire duiding; epidemiologische duiding combineren met sociaalwetenschappelijke duiding;

• Outcome monitor AAGG nieuwe stijl: verdiepingsslag door multidisciplinaire blik, totstandkoming en duiding vanaf 2018

• Betere duiding effecten AAGG/integrale aanpak wicked problems in het sociaal domein: (vrij naar J. Rutter in The Lancet, 2018) er is heel ander type onderzoek nodig dan reguliere enkelvoudige methoden en benaderingswijzen om al dan niet effectiviteit van integrale wicked problems te kunnen meten, te beoordelen en te bewijzen, zo’n methodiek moet nog ontwikkeld worden, dit is ook internationale onderzoeks innovatie (landelijke kennisagenda, internationaal AAGG als casus aanbieden).

• Plus: Wat is eigenlijke de impact van de vele output van AAGG? Hoe meten we dat? Of beter: hoe kunnen we dat eigenlijk meten? De hypo-these is dat de impact groot is. Maar we kunnen dat niet staven met onderzoek. Opgave voor komende jaren is om hier – samen met, maar liefst vooral door nationale en internationale kennispartners – methodiek voor te ontwikkelen voor wicked problems in het sociale domein en al doende meer inzicht te krijgen in de ‘impact van de output’ is onderzoeksopgave

• Hetzelfde geldt voor het belang van context: Veel beter gaan begrijpen en duiden hoe zeer de context werkzame elementen van integrale aan-pakken en individuele interventies beïnvloedt.

• Juist dit soort onderzoeksvragen kunnen leiden tot blijvende internationale koppositie en innovatie (maar: wel oppassen met zelf doen, slagers die hun eigen vlees keuren + vraag of competenties breed genoeg zijn)

• Evaluaties : epidemiologische procesevaluaties + sociaal wetenschappelijke evaluaties

• Sarphati Amsterdam: Het onderzoeksprogramma van Sarphati Amsterdam is direct gekoppeld aan de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht. De kennis die voortkomt uit het onderzoek wordt gedeeld met en geïmplementeerd in de uitvoering. Omgekeerd vinden kennisvragen vanuit de uitvoering en praktijkervaring hun weg naar de wetenschap. De aanpak fungeert op het thema overgewicht derhalve als ‘living lab’ voor het instituut.

Page 39: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

39Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

Page 40: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

40 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

Page 41: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

41Deel 1: De Vrijblijvendheid Voorbij!

Ter dekking van de AAGG inspanningen, grof weg te verdelen naar inzet van mensen en van geld, staan verschillende middelen ter beschikking. Mensen betreft inzet medewerkers van Gemeente Amsterdam en andere organisaties, al dan niet om-niet. Geld betreft financieringsbronnen uitsluitend en vrij besteedbaar aan AAGG en het betreft inzet financiën van derden, die zij als (co)financiering inzetten ten behoeve van inspanningen AAGG.

AAGG heeft tijdens de programmaperiode 2018-2021 in 2018 €5.474.982-,- en in de jaren daarna €5.290.862,- ter beschikking voor de uitvoering van

het Meerjarenprogramma en dus voor de concrete uitwerking daarvan in de jaarlijkse uitwerkingen (jaarplan), waarbij 2,7 miljoen uit rijksmiddelen komt, het gemeentelijk aandeel is structureel gedekt in de begroting.

Gedurende de programmaperiode 2018-2021 verschuift de inzet op verschillende onderdelen, dit is inhoudelijk beschreven in voorgaande hoofdstuk-ken. In het volgende figuur wordt deze verschuiving geillustreerd via de weergave van de indicatieve verdeling van het budget in 2018 (blauw) en in 2021 (rood).

5 FINANCIËN

sportimpuls

scholenaanpak

programmabureau

lerende aanpak

kinderen op het speciaal onderwijs

kinderen met overgewicht en obesitas

jongeren

internationaal

excellente professionals

communicatie

buurt- en community aanpak

armoede-AAGG

1000 dagen

(geen on)gezonde omgeving

2021

2018

0 400.000 800.000 1.200.000

Page 42: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

42 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

Zo blijven wij gezond, jij toch ook?

Page 43: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma
Page 44: Amsterdam wordt De Gezondste Stad voor Kinderen!...blijven van kracht en zijn uitgangspunt voor het onderhavige programma. Tezamen met deze twee voorgangers is het meerjarenprogramma

Colofon

amsterdam.nl/zoblijvenwijgezond

December 2017Gemeente Amsterdam, Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht