Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten...

38
Ambulant ouderenspreekuur Een analyse van een pilot ‘ambulant ouderenspreekuur’ dat plaatsvond in de periode juni – oktober 2013 vanuit het cliëntenbestand van een huisartsenpraktijk op Curaçao. September, 2014

Transcript of Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten...

Page 1: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Ambulant ouderenspreekuur

Een analyse van een pilot ‘ambulant ouderenspreekuur’ dat

plaatsvond in de periode juni – oktober 2013 vanuit het

cliëntenbestand van een huisartsenpraktijk op Curaçao.

September, 2014

Page 2: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 1 of 37

Met dank aan USONA, dhr H. Jeung van de huisartsenpost,

Ministerie GMN: meer in het bijzonder mevr S. Eisden & dhr S.

Keli, st. Wit Gele Kruis voor Thuiszorg ‘Prinses Margriet’, de

ouderenspecialist: mevr A. mac Donald en niet te vergeten alle

ouderen voor de geboden mogelijkheid om deze pilot uit te

kunnen voeren en te analyseren.

Elke toevallige ontmoeting is een afspraak

Pablo Neruda

25 september, 2014

D. Martina – Wijne

Page 3: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 2 of 37

Samenvatting

De opzet van het project ‘Grandi ku Orguyo’ met als algemeen doel ‘het structureel

verbeteren van de kwaliteit van leven van ouderen’ en als uitgangspunt ‘Active Ageing’, is

samengesteld uit deelonderzoeken en richt zich op het formuleren van een beleidsplan voor

de ouderenzorg op Curaçao. ‘Grandi ku Orguyo’ is een SEI project gefinancierd met

Nederlandse ontwikkelingsgelden en beheerd door USONA. Een deelopdracht daarvan is ‘het

uitvoeren van een preventief ouderen(informatie) spreekuur (ambulant spreekuur) op

haalbaarheid’. De resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden

in dit verslag gepresenteerd.

De vergrijzing van de bevolking stijgt gelijkend aan andere landen geleidelijk aan, hetgeen

zijn effect heeft op de totale kosten van de gezondheidszorg. Ouderen, zestigplussers, maken

op Curaçao 21.2%1 deel uit van de bevolking. Het uiteindelijk doel ‘zo lang mogelijk

zelfstandig thuis blijven wonen’ is naast het algemeen streven van de overheid ook een

middel om de kosten van de intramurale ouderenzorg hanteerbaar te houden. Om die reden

speelt de eerstelijnsgezondheidszorg een cruciale rol voor zelfstandig wonende ouderen.

Doel van een ambulant spreekuur is het vroegtijdig signaleren van (kwetsbare) ouderen en

het nagaan of een dergelijk spreekuur van betekenis is en meerwaarde heeft voor de

Curaçaose situatie en meer in het bijzonder om een bijdrage te leveren aan de realisering van

een beleid op ouderenzorg.

Methodiek: In de onderhavige pilot is, vanuit het cliëntenbestand van een huisartsenpraktijk,

een ‘ambulant spreekuur voor ouderen’ gerealiseerd. In de gekozen huisartsenpraktijk, op

basis van centrale ligging, een - op basis SES - zoveel mogelijk gemengde

bevolkingssamenstelling, zijn ook bewoners opgenomen verblijvend in een particulier

verzorgingshuis. Deze laatste groep is apart geanalyseerd. Voor deze pilot zijn alle ouderen

(n=187) met een leeftijd van zeventig jaar of ouder, telefonisch benaderd voor een afspraak

tot huisbezoek door een wijkverpleegkundige. De screening van de ouderen heeft

plaatsgevonden aan de hand van een instrumentenleidraad op basis van het

screeningssysteem Transmuraal Zorg Assessment Geriatrie (TRAZAG) ontwikkeld door de

Universiteit van Maastricht. Daarnaast is van de oudere de bloeddruk gemeten en is gevraagd

naar leeftijd, burgerlijke staat, medicijngebruik, ziekte/aandoening, is de fragiliteit gemeten

en is gevraagd naar ‘het zich veilig voelen’.

De uiteindelijke analyse, responsiviteit van 75%, heeft plaatsgevonden onder 115 (62%)

ouderen en 24 (13%) ouderen verblijvend in een particulier verzorgingshuis. De 25%

‘nonrespons’, is gerelateerd aan 7 % geen interesse, 14 % niet bereikbaar en 2 % bleek

verhuisd te zijn.

Resultaten van ambulant spreekuur: De analyse vond plaats onder 115 thuiswonende

ouderen, waarvan 53% vrouw is en 47% man, met een gemiddelde leeftijd van 78.5 jaar, 45%

1 CBS 2014; aantal inwoners per 1 januari 2014: 154843 en aantal zestigplussers: 32871.

Page 4: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 3 of 37

gehuwd is, 31% weduwe(naar) en 24% gescheiden is of alleen woont en 84% op Curaçao

geboren is.

Ondanks dat niet de vraag gesteld is of men dit huisbezoek apprecieerde gaven 20 ouderen

(17%) aan dat zij het waarderen dat de ‘overheid’ interesse toont in hun welzijn of dat men

het aangenaam vond dat men met iemand kon praten. Ook het feit dat 56% van de ouderen

geïnteresseerd was om aan deze pilot mee te doen, geeft aan dat men een huisbezoek op

prijs stelt. Tenminste eenmaal per jaar zou goed zijn vonden enkele ouderen.

Uit de screening op voeding blijkt dat 31% van de bezochte ouderen aangaven een vorm van

gewichtsverlies te hebben (gehad). Zeventien procent van de ouderen drinkt te weinig - 3

glazen of minder per dag - en het gebruik van het aantal maaltijden per dag bleek bij 13% te

bestaan uit 2 maaltijden en bij 3% uit slechts één maaltijd.

De kwetsbaarheid, gemeten met de Tilburg Frailty Indicator, onder de bezochte ouderen

bedraagt 41%. Van deze gemeten kwetsbare ouderen heeft 45% een vorm van zorg nodig;

immers de gemeten HDL (ook wel bekend onder IADL) bij de kwetsbare ouderen blijkt voor

70% te liggen op het laagst niveau (0-5) en de ADL is bij 40% ‘matig’ tot ‘ernstig beperkt’. Op

het moment van het huisbezoek ontvangt 25% van de respondenten een vorm van ‘zorg’. Van

Polyfarmacie, gebruik van 5 of meer medicaties2, is sprake bij 23% van de respondenten.

De screening op eenzaamheid leidt tot het gegeven dat bij 37% van de ouderen sprake bleek

te zijn van een aanwijzing tot eenzaamheid. Uit deze analyse blijkt dat 7% (n=8) van de

bezochte ouderen (aanwijzingen) hebben (voor) een depressie. Omdat er op Curaçao diverse

verenigingen voor ouderen zijn is dit opgenomen in de vragenlijst. Op de vraag of men lid is

van een vereniging is dit door 28% (n=32) ouderen bevestigend beantwoord. Naar het zich

veilig voelen, als belangrijk deel van ‘zo-lang-mogelijk-thuisblijven’, is door 15% geantwoord

met ‘onveilig voelen’, 26% kan ‘niet direct de woning kunnen verlaten indien zich iets zou

voordoen’ en 52% heeft ‘geen ondersteuning van derden heeft bij een mogelijk alarm’.

De screening op en naar dementie, aan de hand van de observatielijst voor vroege

symptomen van dementie, toont aan bij 13% een aanwijzing van beginnende en / of

dementie te zijn.

De resultaten van de screening in het verzorgingshuis tonen aan dat de 24 ouderen, 62.5%

(n=15) vrouwelijk en 37.5% (n=9) mannelijk, een gemiddelde leeftijd hebben van 78.8 jaar,

waarbij hun leeftijd varieert tussen de 70 en 93 jaar, dat de meerderheid, 79%, op Curaçao

geboren is en allen alleenstaand zijn. Van deze 24 ouderen is 75% kwetsbaar, heeft 71% een

vorm van dementie en heeft slechts 12% een volledige ADL.

Conclusie: Van de thuiswonende ouderen is 41% kwetsbaar, heeft 70% een HDL op laagste

niveau en 4 op de tien een ADL van matig tot ernstig beperkt. Eenzaamheid onder ouderen

komt ook bij deze ouderen voor; 37% van de respondenten heeft, op basis van de screening,

2 NHG-standaard polyfarmacie, 2012.

Page 5: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 4 of 37

een aanwijzing voor eenzaamheid en bij 13% van deze ouderen blijkt een aanwijzing of

beginnende dementie te zijn.

Een groot deel van de ouderen is, in deze specifieke huisartsenpraktijk, nog tot op hoge

leeftijd mobiel. Om deze mobiliteit te blijven stimuleren is vroegsignalering en preventie

noodzakelijk om eventuele noodzakelijke opnames in een verzorgingshuis te voorkomen en

door toepassing van interventies de effecten van multimorbiditeit beheersbaar te houden. De

verdere doorverwijzing naar een nog te realiseren ‘geriatrisch spreekuur’ waarna overgegaan

kan worden tot vroege interventies geeft invulling aan die beheersbaarheid.

De gebruikte screeningsinstrumenten zijn toepasbaar in verschillende facetten van zorg.

Enkele van de gebruikte instrumenten kunnen mogelijk geïmplementeerd worden in de

huisartsenpraktijk. Instrumenten die zich richten op signalering naar mobiliteit, eenzaamheid

en of depressie, mogelijk vroegsignalering op dementie zijn instrumenten die ofwel in de

huisartsenpraktijk ofwel via de thuiszorg cq ambulante psychiatrische zorg geïmplementeerd

kunnen worden. Het screeningsinstrument voor de HDL, de IADL, als screening op het

huishoudelijk functioneren zou, indien gevalideerd voor de Curaçaose situatie, een objectief

instrument kunnen zijn voor het indiceren van/op – een door de overheid noodzakelijk te

overwegen gesubsidieerde - sociaal-maatschappelijke zorg.

De resultaten van de screening bij de bewoners van het particulier verzorgingshuis wijzen op

het feit dat in dit verzorgingshuis sprake is van vrij zwaar zorgbehoeftige ouderen. Dit

evenwel gelet op het feit dat de overheid geen subsidie verstrekt aan dit specifieke

verzorgingshuis en men met zeer minimale middelen en vooral veel liefde zorg biedt.

Aanbeveling: Het implementeren van reguliere screening van ouderen vanaf een bepaalde

leeftijd (voorstel 75 jaar) - hetzij door een verpleegkundige (praktijkondersteuner) bij de

huisarts of door de thuiszorg – is een belangrijke schakel om de ouderenzorg beheersbaar te

houden. Deze implementatie hoort echter samen te gaan met de realisatie van een

geriatrisch spreekuur. Vervolgens is het noodzakelijk om de IADL-meting te valideren voor de

Curaçaose situatie tot objectivering van noodzakelijke sociaal-maatschappelijke zorg (of HDL-

ondersteuning) om de zelfstandigheid van ouderen zolang mogelijk te behouden. Tenslotte

wordt uitbreiding van activiteitencentra met een gevarieerd aanbod voor diverse lagen in de

samenleving geadviseerd.

Een aanbeveling ten aanzien van de resultaten van het verzorgingshuis richt zich op het

aanvullen van beleidsregels ten aanzien van de grensverstrekking tot wel of geen

subsidieverstrekking aan particuliere verzorgingshuizen en zo, ja onder welke voorwaarden.

Page 6: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 5 of 37

Inhoudsopgave

Inleiding 6

Ouderenspreekuur, spreekuur voor ouderen 8

Pilot ‘ambulant spreekuur’ 10

Onderzoeksvraag 11

Methodiek 12

Gebruikte instrumenten 12

Verantwoording instrumenten 12

Populatie 15

Resultaten Ambulant spreekuur 16

Demografische gegevens 16

Fysieke gesteldheid 17

Behoefte naar zorg en kwetsbaarheid 22

Geestelijk welbevinden 24

Noodzaak verwijzing naar een huisarts 27

Resultaten screening in het verzorgingshuis 27

Discussie 29

Conclusie 33

Aanbevelingen 34

Literatuurlijst 35

Page 7: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 6 of 37

Inleiding

De opzet van het project ‘Grandi ku Orguyo3’ met als algemeen doel ‘ het structureel

verbeteren van de kwaliteit van leven van ouderen’ samengesteld uit deelonderzoeken met

als uitgangspunt ‘Active Ageing’, richt zich meer specifiek op het formuleren van een

beleidsplan voor de ouderenzorg op Curaçao.

Preventie en vroegsignalering bij ouderen is ondersteunend aan het vermogen om de

geconstateerde zelfredzaamheid bij ouderen te versterken dan wel te behouden. ‘Ouder

worden hoort bij het leven’ en mensen hebben een eigen verantwoordelijkheid om zich

daarop voor te bereiden. Daarbij hoort ondersteuning in en bij zelfmanagement.

Ondersteuning is ook gericht op mantelzorg niet alleen signalerend op overbelasting maar ook

zich richtend op het voortdurend stimuleren van de zelfredzaamheid. Het zorgaanbod hoort

immers aan te sluiten bij de levensloop. Als de zelfredzaamheid afneemt, ontstaat eerst een

vraag naar hulp bij het huishouden en is signalering van toenemende kwetsbaarheid

noodzakelijk. Als de gezondheid verder achteruitgaat, ontstaat behoefte aan verzorging en is

dit soms in combinatie met verpleging4. Opname is een laatste redmiddel: alleen als dat echt

niet anders kan5’.

Het organiseren van een ouderenspreekuur, voordat ouderen zorgbehoeftig worden of voordat

een noodzaak daartoe ontstaat of voor opname in een tehuis, is als ‘pilot-uitvoeringsproject’

opgenomen binnen het project ‘Grandi ku Orguyo’. Uit het onderzoek ‘Stem van de Oudere’

blijkt dat er behoefte is naar een vorm van een ouderenspreekuur en uit het onderzoek –SEI-

project ‘Bario den Balansa’ - waarin alle zeventig jarigen bezocht zijn in de buurten Fuik en

Boca – blijkt dat ouderen een huisbezoek zeer op prijs stellen, ook als men (nog) geen zorg

van de thuiszorg nodig heeft6.

In deze pilot is gekozen voor een ambulante vorm van ‘ouderenspreekuur’, onder

zeventigplussers uit het cliëntenbestand van een huisarts. De keuze voor de ambulante vorm

komt voort uit de gedachte dat het een groter bereik van ouderen oplevert als de ouderen

thuis bezocht worden. De uitvoering ervan heeft vorm gekregen door verpleegkundige

huisbezoeken bij de thuiswonende ouderen en aan de hand TRAZAG7 instrumenten is de

individuele gezondheidssituatie in kaart gebracht. Het algemene doel is het signaleren van

kwetsbare ouderen, het - indien mogelijk - ombuigen van de kwetsbaarheid, het mogelijk

inzetten van meetinstrumenten voor de wijkverpleging zodat de kwetsbaarheid vroeg

gesignaleerd kan worden en daardoor beter beheerst wordt. De ouderen zijn, na telefonisch

contact, de vraag gesteld of men wilde participeren aan dit onderzoek.

3 Een SEI project gefinancierd met Nederlandse ontwikkelingsgelden en beheerd door USONA.

4 Er is een onderscheid gemaakt in verzorging en verpleging omdat de laatste zich vooral richt op het verstrekken

van speciale handelingen en de coördinatie van de zorg. 5 Uitgangspunten van NPCF. VVN, Buurtzorg en ANBO in het recente rapport ‘ouderen maken zich zorgen, wij

ook’. 6 SEI-project Bario den Balansa, st. Wit Gele Kruis voor Thuiszorg ‘Prinses Margriet’, 2012.

7 Transmuraal Zorg Assessment Geriatrie (TRAZAG) ontwikkeld door de Universiteit van Maastricht, 2012.

Page 8: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 7 of 37

Gelet op het feit dat in het cliëntenbestand van de huisarts ook ouderen opgenomen zijn die

in een particulier verzorgingshuis verblijven, zijn ook deze ouderen bezocht en zijn ook zij

gescreend aan de hand van de gekozen instrumenten.

Vervolgens betekent dit dat de analyse op de resultaten gesplitst uitgevoerd is en wel

enerzijds een analyse op de resultaten van het ambulant spreekuur en anderzijds een analyse

op de ouderen verblijvend in het verzorgingshuis.

Leeswijzer:

Allereerst wordt een theoretische onderbouwing verstrekt over een ouderenspreekuur,

waarbij ook beknopt ingegaan wordt op de vorm en uitvoering ervan. Vervolgens wordt de

onderzoeksvraag en de gebruikte methodiek in deze pilot weergegeven. De resultaten zijn

onderverdeeld naar demografische gegevens van de bezochte ouderen, hun fysieke

gesteldheid, hun behoefte naar zorg en kwetsbaarheid en de geestelijke gesteldheid van de

bezochte ouderen middels screening op eenzaamheid, depressie en dementie. Daarna worden

de resultaten van de ouderen, woonachtig in het particulier verzorgingshuis, beschreven en

tenslotte is de discussie, conclusie en aanbevelingen beschreven.

Page 9: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 8 of 37

Ouderen spreekuur

In één van de deelopdrachten van het project ‘Grandi ku Orguyo’, de Stem van de Oudere, is

een haalbaarheidsstudie verricht naar een preventief ouderen(informatie) spreekuur’8 of wel

een ouderenspreekuur. Uit dat deelonderzoek komt naar voren dat 55% van de ondervraagden

behoefte heeft aan een instantie waar men terecht kan voor onder meer voorlichting inzake

de gezondheid en/of het welbevinden9. De uitvoering van het onderhavig ‘ambulant

spreekuur’ vormt - in de vorm van een pilot - de uitvoering er van.

Per 1 januari10 bedroeg het aantal zestig plussers op Curaçao 32.871, 21.2%, het aantal

zeventigplussers, 9.7% (n=15.056), tachtig plussers 3.2% (n=4928) van de totale bevolking. In

2011 was dit respectievelijk 19.7%, 9% en het aantal tachtigplussers 2.9%. De vergrijzing van

de bevolking stijgt gelijkend aan andere landen geleidelijk aan, hetgeen zijn effect heeft op

de totale kosten van de gezondheidszorg. Het uiteindelijk doel ‘zo lang mogelijk zelfstandig

thuis blijven wonen’ is niet alleen een wens van velen (ouderen), maar ook een middel om de

kosten van de algehele gezondheidszorg en vooral de kosten van de intramurale ouderen zorg

hanteerbaar te houden.

Mensen hebben echter een eigen verantwoordelijkheid om zich voor te bereiden op het ouder

worden. Preventie en vroegsignalering bij ouderen is daarbij ondersteunend aan het

vermogen om de geconstateerde zelfredzaamheid bij ouderen te versterken dan wel te

behouden. Dit kan plaatsvinden via een ouderenspreekuur en kan uitgevoerd worden via de

huisarts - als versterking eerste lijn - of georganiseerd worden via een thuiszorgorganisatie in

samenwerking met de huisarts.

Een ouderenspreekuur is gestoeld op een integrale aanpak waarbij de eigen regie van de

oudere over het eigen leven behouden en / of versterkt wordt, de oudere participatief in de

samenleving blijft en ‘kwaliteit van leven’ blijft ervaren. Een dergelijk spreekuur omvat meer

dan alleen het in een vroeg stadium signaleren van mogelijke problemen of risicoanalyse.

Omdat een spreekuur in het ideale geval in een systematische of periodieke vorm wordt

aangeboden, ontstaat de mogelijkheid ouderen voor langere tijd te volgen en te monitoren

hoe men omgaat met adviezen over gezond leven, welbevinden en actief ouder worden.

Het ouderenspreekuur kan ook de functie van een meldpunt vervullen en in de keten van de

eerstelijnszorg een grote rol spelen op het terrein van preventie, monitoring en signalering.

Het spreekuur kan een stimulerende taak vervullen bij het meer bewegen en sporten door

ouderen en daardoor met preventieprogramma´s sociaaleconomische gezondheidsverschillen

bestrijden. In de Nederlandse situatie11 nemen thuiszorgorganisaties in de meeste gevallen

het initiatief om een ouderenspreekuur op te zetten.

8Stem van de Oudere, in GMN-project ‘GrandikuOrguyo’, Deloitte, 2013.

9Stem van de Oudere, in GMN-project ‘GrandikuOrguyo’, Deloitte, 2013.

10 CBS, populatie 2011-2014; op 1 januari 2014.

11 Visser, G & Schippers, A, Het consultatiebureau voor ouderen, Inventarisatie van vijftien consultatiebureaus voor ouderen (CbO’s); Kenniscentrum Ouderen (KCO); Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW Zorg; december 2005.

Page 10: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 9 of 37

In Nederland heeft in 2005 een evaluatie12 plaatsgevonden naar de opzet van projecten

rondom ‘preventie voor ouderen’. De namen die organisaties geven aan deze projecten

variëren nogal. Ongeveer de helft van de geïnventariseerde initiatieven heeft het een

consultatiebureau voor ouderen, senioren of volwassenen genoemd. Maar er komen ook

verschillende variaties van periodieke gezondheidscontrole of -consultatie voor senioren voor.

Andere benamingen zijn preventief gezondheidsonderzoek voor senioren/ouderen, het

seniorenconsult, testdagen voor senioren of preventieve gezondheidsconsultatie. De

initiatieven gebruiken in meer dan de helft van de gevallen de term senioren in plaats van

ouderen. Het woord ‘consultatiebureau’ zou te veel met ouder- en kindzorg geassocieerd

worden. Maar ouderen zelf – zo blijkt uit de evaluatie – hebben er geen problemen mee.

Gelijkend aan de Nederlandse situatie fungeert de huisarts op Curaçao, als spil cq

poortwachter, van de eerstelijnsgezondheidszorg13. Evenals de Nederlandse situatie kan

gesteld worden dat de huisarts minder goed is voorbereid om in te spelen op behoeften van

thuiswonende (kwetsbare) ouderen en om beperkingen te voorkomen14. Dat Curaçaose

ouderen grotendeels (78%) met vragen bij de huisarts komen blijkt uit de haalbaarheidsstudie

naar een ouderenspreekuur15. Op de vraag of Curaçaose ouderen thuis bezoek zouden willen

ontvangen van een verpleegkundige die voorlichting geeft over onderwerpen die het welzijn

of de gezondheid beïnvloeden, geeft 57% van alle respondenten aan voorstander van een

dergelijk bezoek te zijn.

In het SEI-project ‘Bario den Balansa’ zijn alle ouderen van 70-75 jaar te Boca St. Michiel en

Seru Grandi thuis bezocht om kwetsbare ouderen op te sporen en inzicht te krijgen in de

gezondheidssituatie. Dit onderzoek leverde reeds bij het eerste huisbezoek een noodzaak tot

zorg op voor 10 % van de bezochte ouderen. In totaal bleek 33.2% van de onderzoekspopulatie

“kwetsbaar” te zijn16.

Enkele resultaten uit de haalbaarheidsstudie naar een ouderenspreekuur geven weer dat

voor ouderen17 (74%) een ouderenspreekuur op elk gewenst moment bezocht zou moeten

kunnen worden. Voor 49% van deze groep respondenten mag een dergelijk bezoek één keer

per maand plaatsvinden; 24% is voor één keer per kwartaal; 9% is voor één keer per half jaar

en voor 18% volstaat één keer per jaar. Als belangrijkste taken van het ouderenspreekuur

worden genoemd:

- Informatie over gezondheid en controle (91%);

- Algemene informatie over welzijn (93%);

12 Visser, G & Schippers, A, Het consultatiebureau voor ouderen, Inventarisatie van vijftien consultatiebureaus

voor ouderen (CbO’s); Kenniscentrum Ouderen (KCO); Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW Zorg; december 2005. 13

Concept beleidsdocument ‘Primary Health Care’, GMN, 2013. 14

Daniëls, R e.a; Zorg uit voorzorg, een preventieprogramma voor thuiswonende kwetsbare ouderen, Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde, 2012, 06. 15 Stem van de Oudere, in GMN-project ‘Grandi ku Orguyo’, Deloitte, 2013. 16

SEI-project Bario den Balansa, st. Wit Gele Kruis voor Thuiszorg ‘Prinses Margriet’, 2011. 17

Haalbaarheidsstudie naar activiteitencentra en consultatiebureau voor ouderen; Stem van de Oudere; in ‘Grandi ku

Orguyo’; Deloitte, februari 2013.

Page 11: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 10 of 37

- Steun krijgen bij het verzorgen van naasten, oftewel bij mantelzorg (73%);

- Begeleiding van ouderen (86%).

Binnen het project ‘Grandi ku Orguyo’ is besloten om een dergelijk spreekuur in ambulante

vorm op te zetten en biedt inzicht in de eventuele noodzaak om een ouderenspreekuur in te

voeren in de gezondheidszorg op Curaçao en in de mate van toepasbaarheid van de gebruikte

instrumenten.

De pilot ‘ambulant spreekuur’

Doel van de pilot is het signaleren van kwetsbare ouderen, het - indien mogelijk - ombuigen

van de kwetsbaarheid, het mogelijk inzetten van meetinstrumenten voor de huisarts en of de

wijkverpleging zodat de kwetsbaarheid vroeg gesignaleerd en tot beheersbaarheid kan leiden.

De rol van de wijkverpleegkundige is de rol van ‘casemanager’ ofwel een ‘spin-in-het-web’.

De focus ligt op het algemeen welzijn, waarbij zowel fysieke, psychische als sociale

elementen een rol spelen.

Gekozen is voor een ambulante vorm van spreekuur omdat dit de bereikbaarheid voor de

oudere vereenvoudigt en een relatief goedkope manier is om een zo hoog mogelijk aantal

ouderen te bereiken. De huisbezoeken van de pilot voor de thuiswonende ouderen - uit het

cliëntenbestand van een huisarts - met een leeftijd van 70 jaar of ouder zijn bezocht door

een wijkverpleegkundige, van een thuiszorgorganisatie, nadat een telefonische afspraak

gemaakt is.

Binnen de geplande pilot lag het in de bedoeling om na de eerste signalering van mogelijke

kwetsbare ouderen een vervolg geriatrisch spreekuur, geleid door een ouderenspecialist, op

te starten. Echter, wegens organisatorische redenen, is dit niet gerealiseerd.

Page 12: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 11 of 37

Onderzoeksvragen

De vragen die uit deze pilot beantwoord moeten worden, zijn:

- Is vroegsignalering van ‘kwetsbare ouderen’ via een cliëntenbestand van de huisarts in

de vorm van een ambulant spreekuur van waardevolle betekenis voor de huisarts, de

oudere zelf en voor de samenleving?

- Wat zijn significante resultaten die zonder de uitvoering van een ambulant spreekuur

niet aan het licht gekomen zouden zijn?

- Indien de Curaçaose gezondheidszorg ervoor zou kiezen om een (ambulant) spreekuur

uit te voeren, wie voert het dan uit en hoe zou dit georganiseerd en gefinancierd

kunnen worden?

- Zijn de instrumenten in de preventieve ouderenzorg toepasbaar op Curaçao? Zo, ja

welke van de instrumenten genieten de voorkeur of zijn makkelijk toe/inpasbaar in de

huidige (verpleegkundige) werkwijze?

- Tot welke vergelijking staan de resultaten van de gebruikte instrumenten uit deze

pilot van de ouderen, verblijvend in een verzorgingshuis, met thuiswonende ouderen?

Page 13: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 12 of 37

Methodiek

Gebruikte instrumenten en verantwoording

In de onderhavige pilot is proefgedraaid met een ‘ambulant spreekuur voor ouderen’ vanuit

het cliëntenbestand van een huisarts. Bij de keuze voor een huisartsenpraktijk is gekeken

naar een centrale ligging, een zoveel mogelijk gemengde bevolkingssamenstelling (op basis

SES) en een redelijk grote wijk. In de gekozen huisartsenpraktijk zijn ook bewoners (n=24)

opgenomen verblijvend in een specifiek verzorgingshuis. Deze laatste groep is apart

geanalyseerd.

In totaal zijn 187 ouderen benaderd, waarvan, zoals vermeld, 24 in een verzorgingshuis

verblijven. Alle ouderen (n=187), zoals vastgelegd in het huisartsenbestand hebben een

leeftijd van zeventig jaar of ouder, zijn telefonisch benaderd voor een afspraak tot

huisbezoek. De uiteindelijke analyse is verricht onder 115 (62%) ouderen die thuis wonen en

onder 24 (13%) ouderen die in een verzorgingshuis verblijven. Dit levert een responsiviteit

van 75%. De ‘nonrespons’, 25%, is gedetailleerd uitgewerkt in het onderdeel ‘populatie’ in

dit hoofdstuk.

De screening van de ouderen heeft plaatsgevonden aan de hand van een instrumentenleidraad

op basis van het screeningssysteem Transmuraal Zorg Assessment Geriatrie (TRAZAG)

ontwikkeld door de Universiteit van Maastricht18. Daarnaast is van de oudere de bloeddruk

opgenomen en is gevraagd naar leeftijd, burgerlijke staat, medicijngebruik,

ziekte/aandoening, is de fragiliteit gemeten en is gevraagd naar ‘het zich veilig voelen’ van

ouderen. Dit laatste onderdeel komt voort als één van de resultaten van het deelonderzoek

‘Stem van de Oudere’.

De samenstelling van de gehele vragenlijst is ontwikkeld door een specialist

ouderengeneeskunde, de betrokken huisarts (uit de huisartsenpraktijk) en

programmamanager ‘Grandi ku Orguyo’.

De resultaten uit de vragenlijsten leveren een vrij breed beeld op van de gezondheidssituatie

van zeventigplussers uit een huisartsenpraktijk in een bepaalde wijk op Curaçao. Het

overzicht van het aantal aandoeningen komen voort uit ‘zelfrapportage’ en zijn niet

geverifieerd met het medisch dossier bij de huisarts.

Het huisbezoek nam ongeveer anderhalf uur in beslag; de bezochte ouderen hebben het

bezoek als positief ervaren en de diverse vragen beantwoord.

18

Warnier, R.J. TRAZAG, transmuraal zorg assessment geriatrie, 5e druk, 2012.

Page 14: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 13 of 37

Verantwoording keuze instrumenten

De onderstaande instrumenten, voortkomend uit de ‘transmuraal zorg assessment geriatrie’

van de universiteit van Maastricht,19 omvatten de navolgende:

a) Get up en GO test; test de mobiliteit van de oudere.

b) HDL-problematiek (huishoudelijk dagelijks leven)

c) ADL-problematiek middels Barthell-score (algemeen activiteiten van het dagelijks

leven)

d) MNA-meting

e) Geriatric Depression Scale

f) Eenzaamheidsschaal

g) Observatielijst voor vroege symptomen van dementie (OLD)

Naar aanleiding van voorgaande onderzoeken op Curaçao, de Stem van de Oudere, waarin

o.a. aangegeven is dat de oudere zich niet veilig voelt zijn vragen opgenomen naar:

h) Vragen naar veilig voelen in huis

Naar aanleiding van een onderzoek naar kwetsbaarheid onder ouderen op Curaçao is,

gelijkend aan dat onderzoek in 2011, de fragiliteit gemeten bij de ouderen met de Tilburg

fragiliteitsindicator.

i) Fragiliteit

Beknopte uitleg van de instrumenten.

a). Get up en GO test: test de mobiliteit van de oudere en biedt inzicht in een verhoogde

valneiging. De test is ontwikkeld door de universiteit van IOWA in 1986 en opgenomen in de

instrumenten van TRAZAG. De test is kortdurend, is ook opgenomen als vragenlijst voor de

fysiotherapie20 en gradeert de mogelijkheid van een individu om op te staan van een stoel

(met armleuningen), om te draaien, terug te lopen en terug te keren naar een zittende

houding. De test is een betrouwbaar en valide maat van balans bij ouderen. Een eindscore 3

of meer wijst op een verhoogde valneiging.

b). HDL-problematiek (huishoudelijk dagelijks leven): Dit instrument, ook bekend onder de

IADL-schaal van Lawton en Brody (1969) en opgenomen in de NHG-dementie standaard biedt

inzicht in het ‘functioneren van het individueel huishoudelijk dagelijks leven’. De

verschillende items van de schaal geven (op langere termijn) een over-/in-zicht (in de

verandering) van de functionele toestand van de patiënt. Er zijn 8 domeinen, de ouderen

worden in elke categorie gescoord op het hoogste niveau van functioneren. Een summatieve

score varieert van 8 (hoog) tot 0 (laag functioneel niveau).

19

Warnier, R.J. TRAZAG, transmuraal zorg assessment geriatrie, 5e druk, 2012.

20 www.fysiovragenlijst.nl; opgezocht 17 juli 2014.

Page 15: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 14 of 37

c). ADL-problematiek middels Barthell-index (algemeen activiteiten van het dagelijks leven);

de score van de Barthell index is de som van de scores op de afzonderlijke variabelen21. De

interpretatie van deze totaal score is 0-9 voor ernstig beperkt. 10-19 voor matig beperkt en

21 voor zelfstandig en 22 is de maximale score.

e). MNA-meting: beoordeling van de voedingstoestand: 17–23.5 punten risico op ondervoeding

en < 17 punten slechte voedingstoestand. Totale score is maximaal 30 punten. Gelet op het

feit dat een BMI-meting een onderdeel vormt van deze meting en in de thuissituatie niet

altijd (een gekalibreerde) weegschaal aanwezig is, is niet naar de totale score gekeken voor

analyse maar wel naar enkele onderdelen ervan.

f).Geriatric Depression Scale: het gevoel dat de stemming van een oudere in een neerwaartse

spiraal zit kan met deze schaal geobjectiveerd worden. Een positieve testuitslag ( 0-4

normaal; 5-10 milde depressie en > 11 ernstige depressie) kan in samenspraak met de huisarts

tot verwijzing naar een andere discipline of een interventie leiden.

g).Eenzaamheidsschaal: eenzaamheid omvat zowel een als onplezierig of als ontoelaatbaar

ervaren tekort aan gerealiseerde contacten, als het feit dat bepaalde relaties een zekere

mate van intimiteit, zoals gewenst, niet bereiken22. De eenzaamheidsschaal, ontworpen door

de Jong – Gierveld, omvat een summatieve score van 0-11. Een score van 3 of hoger is

indicatief voor aanwezigheid van eenzaamheid.

i). Observatielijst voor vroege symptomen van dementie (OLD): Deze lijst, ontworpen door

TNO en opgenomen in TRAZAG, is ook opgenomen in de NHG-standaard dementie23. De lijst

biedt inzicht in aanwijzing voor verder onderzoek en of signalen van beginnende dementie bij

een score van vier of meer ‘ja’ antwoorden (totaal aantal items is 12).

Vragen naar veilig voelen in huis: Zoals vernoemd is op basis van een voorgaand onderzoek,

een viertal vragen opgenomen gerelateerd aan het zich veilig voelen.

Fragiliteit; kwetsbaarheid (fragiliteit) wordt in deze pilot gedefinieerd als een specifieke

conditie bij ouderen met een verhoogd risico op – vooral fysiek –functieverlies en daarmee

afname van de zelfredzaamheid. De kwetsbaarheid wordt in deze pilot gemeten aan de hand

van de Tilburg Frailty Indicator (TFI). De TFI-score verwijst naar de mate van kwetsbaarheid

van ouderen, waarbij het totaal aantal punten 10 bedraagt en het afkappunt op 5 ligt.

Aangezien de TFI ‘kwetsbaarheid – multidimensioneel’ meet zet het aan tot multidisciplinaire

zorg. Het centraal stellen van de multidimensionele behoeften van kwetsbare ouderen daagt

professionele zorgverleners uit om over de grenzen van de eigen discipline heen te kijken24.

21

Warnier, R.J. TRAZAG, transmuraal zorg assessment geriatrie, 5e druk, 2012.

22 Warnier, R.J. TRAZAG, transmuraal zorg assessment geriatrie, 5

e druk, 2012.

23 NHG-dementie, standaard M21, 2012.

24 Gobbens, R; Luyks, K; Schols, J; Tilburg Frailty Indicator, Tijdschrift voor de Verpleging, 2011, nr 2.

Page 16: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 15 of 37

Populatie

Zoals vernoemd bestaat de populatie uit ouderen opgenomen in het cliëntenbestand van een

huisarts in een vrij grote wijk op Curaçao.

Alle bezochte ouderen hebben de leeftijd van zeventig jaar of ouder. Zoals vermeld is in het

cliëntenbestand van de huisarts een klein particulier verzorgingshuis, 24 bewoners,

opgenomen. Om een beeld te kunnen geven over deze pilot ‘ambulant spreekuur’ is ervoor

gekozen om de onderhavige analyse op te splitsen naar ‘ambulant spreekuur’ en resultaten

van de ‘bewoners verzorgingshuis’. Immers, de resultaten van de bewoners van het

verzorgingshuis bieden een vorm van inzicht naar hun individuele zelfredzaamheid dan wel

hun staat van noodzaak tot zorg.

In totaal zijn 187 ouderen benaderd:

- 4 (2%) ouderen bleek men verhuisd en of kon niet (in 1 situatie was een oudere

‘doofstom’

- 14 (7%) ouderen hadden geen interesse om aan deze pilot mee te werken;

- 29 (16%) ouderen waren telefonisch niet bereikbaar (na 3 x telefoneren is men gestopt

met oproepen) zodat geen afspraak tot een huisbezoek gemaakt kon worden;

- 1 foute registratie te zijn.

De uiteindelijke analyse is verricht onder 115 (62%) ouderen die thuis wonen en onder 24

(13%) ouderen die in een verzorgingshuis verblijven met een totale responsiviteit van 75%.

Page 17: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 16 of 37

Resultaten ambulant ouderenspreekuur voor thuiswonende

ouderen

De resultaten van het onderzoek onder de 115 thuiswonende zeventigplussers worden, daar

waar van toepassing, getoetst aan diverse rapporten, waaronder CBS, Curaçaose Nationaal

Gezondheidsenquête, deelrapport ‘Grandi ku Orguyo’ en Nederlandse onderzoeken.

De analyse van de 24 bewoners van het particuliere verzorgingshuis is separaat gedaan en

opgenomen als onderdeel in dit rapport.

Demografische gegevens

Het totaal aantal thuiswonende ouderen voor deze analyse bedraagt 115 waarvan 53% vrouw

is en 47% man; 43% gehuwd is, 31% weduwe(naar) en 25% gescheiden is of gescheiden woont.

De gemiddelde leeftijd bij zowel de man als de vrouw is 78.5 jaar en 84% van de onderzochte

populatie is op Curaçao geboren.

Uit de Nationale Gezondheidsenquête blijkt dat in 2011/2012 de gemiddelde

levensverwachting op Curaçao voor mannen 74,4 jaar en voor vrouwen 80,7 jaar was. Het

aantal levensjaren dat doorgebracht wordt in goed ervaren gezondheid en zonder

lichamelijke beperkingen is vrijwel gelijk voor beide geslachten25.

Tabel 1, Overzicht naar geslacht

Man Vrouw Totaal

54 / 47%

61 / 53%

115

Tabel 2, Overzicht naar leeftijd en geslacht

Geslacht leeftijd

70 - 74 jr 75 – 79 jr 80 -84 jr 85 – 89 jr 90+ Leeftijd niet ingevuld

Totaal

Man 14 13 13 6 4 50 vrouw 15 14 12 9 4 1 55 totaal 29 37 25 15 8 1 115

Tabel 3, Overzicht naar Burgerlijke staat.

Status/ aantal

Gehuwd Ongehuwd Gescheiden Weduwe/weduwnaar Totaal

aantal

50 / 43%

17 / 15%

12 / 10%

36 /31%

115

*39.7% 20.5% 11.8% 28% Gegevens uit NGE*, 2013

25

De helft van het aantal ouderen (75-84 jarigen) ondervond lichamelijke beperkingen; dit aantal stijgt tot 67.8% bij

85 jarigen; uit Nationale Gezondheidsenquête (NGE), themarapport ouderen, VIC, 2013.

Page 18: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 17 of 37

* In de bovenstaande tabel is een vergelijk gemaakt met de resultaten uit de nationaal gezondheidsenquête; 2013, het themarapport ‘ouderen’. Curaçao heeft per 1 januari 2014, 2.237 ouderen die 85-plus zijn. Het aantal 95-plussers

bedraagt per die datum 209. In 2011 was dit respectievelijk nog 2024 en 17626.

Tabel 4. Overzicht 85-plussers, naar geslacht en naar burgerlijke staat

Gehuwd Ongehuwd Gescheiden Weduwe/weduwnaar Totaal

9 vrouw en 3 man

3 vrouw

1 vrouw

6 vrouw en 1 man

23

Bij het totaal aan ouderen dat een leeftijd heeft van 90-plus behoort 4 tot het mannelijk

geslacht, allen nog gehuwd en 4 vrouwen, waarvan 2 ongehuwd, 1 weduwe en 1 gescheiden

is.

Tabel 5, Overzicht naar Geboorteland en naar resultaten uit de Nationale

Gezondheidsenquête (NGE)

Land Curaçao Aruba/ Bonaire

Overige Caribische eilanden

Suriname Colombia China Totaal

Pilot

97 / 84%

4 / 3%

8 / 7%

2

2

1

115

NGE*, 2013

*83.3%

5.4%

3.5%

2.6% Zuid Amerika

2.4% overige

En 2.8% Nederland bij NGE, 2013

* De vergelijking met de resultaten uit de Nationale Gezondheidsenquête laten zien dat de

populatie van deze pilot redelijk overeenkomt met de respondenten uit de genoemde

enquête.

Fysieke gesteldheid

Gezonde voeding / eetpatroon

In de pilot is de MNA-meting, als screening op mogelijke ondervoeding, opgenomen. In het

algemeen wordt er gesproken over aan ziekte gerelateerde ondervoeding wanneer er bij

ziekte sprake is van onbedoeld gewichtsverlies van meer dan 10% in de laatste 6 maanden of

meer dan 5% in de laatste maand27. Ondervoeding bij ziekte is een groot probleem binnen de

Nederlandse gezondheidszorg. Uit Nederlandse prevalentiecijfers blijkt dat in het ziekenhuis

25-40%, in het verpleeghuis 20-25% en in de thuiszorg 15-25% van de patiënten ondervoed is28.

26

CBS, population 2011-2014. 27

http://www.stuurgroepondervoeding.nl/index.php; geraadpleegd 14 juli 2014. 28

http://www.stuurgroepondervoeding.nl/index.php; geraadpleegd 14 juli 2014.

Page 19: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 18 of 37

De resultaten van de meting, uitgevoerd in deze pilot, zijn niet compleet uitgevoerd en

kunnen dan ook niet als dusdanig weergegeven worden. De BMI-meting leverde problemen op

(het thuis beschikbaar hebben van een weegschaal), waardoor geen complete beoordeling

over de voedingstoestand mogelijk is. Er zijn echter wel onderdelen van de MNA-meting

opgenomen voor deze analyse die een redelijk beeld kunnen geven over de voedingstoestand

in de onderzochte populatie. Zo is de vraag uit het screeningsinstrument naar recent

gewichtsverlies, als indicator voor nadere doorverwijzing, en de vraag naar het aantal

gebruikte maaltijden op één dag en of men tweemaal daags fruit of groente gebruikt als volgt

beantwoord:

Tabel 6, ervaren gewichtsverlies in de laatste drie maanden

gewichtsverlies Geen gewichtsverlies

gewichtsverlies van 1-3 kg

gewichtsverlies 3 kg of meer

Geen idee

Aantal/%

72 / 63%

23 / 20%

13 / 11%

7 / 6%

Tabel 7, Gebruik van maaltijden, groente en vocht per dag

Onderdeel voeding

Maximale score Minimale score

maaltijden 94 / 82% (3 maaltijden) 15 / 13% (2 maaltijden) 4 / 3% (1 maaltijd/dg)

Groente/fruit* 58 / 50% (2 x dgs)

1 persoon gebruikt sonde voeding Bij 3 personen speelt geld een rol 1 foutieve invulling

Drinken 49 /43% (> 5 glazen)

45 /39% (3-5 glazen) 20 / 17% (< 3 glazen)

* De vraag werd gesteld of men tenminste 2 daags fruit of groente tot zich nam.

Een ander onderdeel in de MNA-screening verwijst naar het feit of men zich gezonder of

minder gezond dan de meeste leeftijdsgenoten voelt. Hierop antwoordt 5% (n=6) met minder

goed, 67% (n= 77) ‘weet het niet’, 12% (n=14) met ‘even goed’ en 12% (n=14) ‘voelt zich beter

dan de meeste leeftijdsgenoten’. Dit ter vergelijking met de gegevens uit de Curaçaose

Nationale Gezondheidsenquête29 waaruit blijkt dat 55.6% van de ouderen (leeftijd 65+) zich

in ‘goede tot zeer goede’ staat voelt.

Overzicht naar aandoeningen en gebruik medicatie

Bij het beantwoorden van de vraag of men onder behandeling is van een (huis)arts is door

74% (n=85) ouderen positief geantwoord. Uit deze groep ouderen bleek 65% (n=55) ook onder

behandeling te zijn bij een specialist. Dit varieert van oogarts, internist, longarts e.a.

29 VIC, Nationale gezondheidsenquête (NGE), themarapport ouderen, 2013.

Page 20: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 19 of 37

Volgens de Curaçaose Nationale gezondheidsenquête (NGE Curaçao, 2013) zegt 67,6% van de

mannelijke en 77,8% van de vrouwelijke 65-plussers aan één of meerdere van de chronische

ziekte(n) te lijden; de zogenaamde multimorbiditeit. Multimorbiditeit leidt niet alleen tot

een verminderde kwaliteit van leven, maar ook vaker tot vroegtijdige sterfte.

Vroegsignalering en toepassing van interventies kunnen de effecten van multimorbiditeit

beheersbaar houden.

De oudere uit de onderhavige pilot heeft zijn ziekte(s) of aandoeningen gerapporteerd aan de

verpleegkundige. Aantekening hierbij is echter wel dat er ook ‘ouderdomsklachten’

gerapporteerd zijn (tabel 9) en niet gerapporteerd is wat men zelf onder ouderdomsklachten

verstaat.

Tabel 8, Aantal zelf gerapporteerde aandoeningen per persoon

Aandoening aantal

geen 1 ziekte/ aandoening

2 ziekte/ aandoening

3 ziekte/ aandoening

4 of meer ziekte/ aandoening

Totaal

3 / 3%

22 / 19%

36 / 31%

32 /28%

22 / 19%

115

Het hebben van meerdere aandoeningen gaat samen met het gebruik van meerdere

medicijnen; de zogenaamde polyfarmacie. Van polyfarmacie is sprake als men dagelijks 5 of

meer verschillende geneesmiddelen gebruikt. Uit een Nederlands onderzoek30 naar de

Inventarisatie van risico's en mogelijke interventiestrategieën bleek dat ongeveer 30-45

procent van de 65-plussers, 5 of meer verschillende geneesmiddelen gebruikt.

Uit de verzamelde gegevens van deze pilot blijkt bij 102 (89%) ouderen sprake te zijn van

medicijngebruik en van Polyfarmacie is sprake bij 23% (n=27). Vijf (4%) ouderen gebruiken

een medicijnpaspoort en 21 (18%) ouderen gaven te kennen medicijnen zonder recept te

gebruiken

Uit de Curaçaose Nationale Gezondheidsenquête bleek dat de meest voorkomende

aandoeningen onder 65-plussers hoge bloeddruk (46,4%), diabetes mellitus (25,6%) en hoog

cholesterol (22,6%) te zijn. Deze zelf gerapporteerde jaarprevalenties zijn hoger onder

vrouwen dan onder mannen31.

Bij de gegevens, verzameld tijdens deze pilot, ligt dat niet anders. Immers, 61% van de

bezochte ouderen gaf aan, hoge bloeddruk te hebben (zie tabel 9).

Tijdens het huisbezoek is ook de bloeddruk afgenomen. Dit merendeels omdat ‘men dit

verwacht van de zuster die langs komt’. Uit deze gegevens bleek de systolische waarde bij

43% (n=49) van de gemeten ouderen hoger dan 140 te zijn en de diastolische waarde van de

30 Polyfarmacie bij kwetsbare ouderen : Inventarisatie van risico's en mogelijke interventiestrategieën, Lemmens LC, Weda M, Openbaar sinds: 23-07-2013, RIVM Rapport 080027001. 31 Nationale Gezondheidsenquête (NGE), themarapport ouderen, VIC, 2013.

Page 21: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 20 of 37

gemeten ouderen hoger dan 90 te zijn bij 15% (n=17). Een klein aantal (in totaal 9 ouderen)

had een diastolische waarde van 98 of meer.

Tabel 9, Zelf gerapporteerde ziekten / aandoeningen naar aantal en percentage

Ziekte Aantal / percentage

Ziekte Aantal / percentage

Diabetes Mellitus 27 / 23% Hoge bloeddruk 70 / 61% Beroerte, hersenbloeding, TIA

8 /7% Vernauwing bloedvaten buik/benen

7 en 11% verhoogd cholesterol

Hartinfarct 1 / 0.8% COPD 5 / 4% Hartaandoening 3 / 2% Chronische huidaandoeningen 0 Kanker, een vorm 1 / 0.8% Chronische aandoening rug,

heup, benen 13 / 11%

Migraine 0 / 0% Prostaatklachten 5 / 4% Arthrose; heupen, knie

Niet ingevuld Dementie/alzheimer 8 / 7%

Parkinson 1 / 0.8% Oogklachten 4 / 3% Blind 3 / 2% Slaapapneu 2 / 1% Ouderdomsklachten* 9 / 8% *waarschijnlijk aan gewrichten gerelateerd

Mobiliteit

De mobiliteit van ouderen kan op verschillende wijze gemeten worden. In deze pilot is

gebruik gemaakt van de ‘Get-up en Go-test’ en de Barthell-index.

Uit de ‘Get-up en Go-test’ bleek bij 56% (n=64) ouderen sprake te zijn van een verhoogd

risico tot ‘valneiging’. Gelet op de gegevens uit de vragen naar ‘veiligheid’ waarin 86% van

de bezochte ouderen aangeeft geen aanpassing in huis te hebben (tabel 17), vormt dit

resultaat een punt van aandacht voor het verstrekken van informatie of voorlichting. Uit de

meting naar de Barthell-index blijkt 81% van de ouderen zelfstandig te functioneren (tabel

10) en dat 54% het huishoudelijk functioneren nog (vrijwel) maximaal kan uitvoeren (tabel

14).

Page 22: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 21 of 37

De Algemene dagelijks levensverrichtingen, ADL

Tabel 10, ADL – meting naar schaalverdeling, naar aantal ouderen in een

leeftijdscategorie en naar het totaal aantal ouderen

Score /leeftijd

70 - 74 jr

75 – 79 jr 80 -84 jr 85 – 89 jr

90+ Leeftijd niet ingevuld

Totaal

0-9 ernstig beperkt

3 1 3 0 3 10 (9%)

10-19, matig beperkt

0 2 5 2 2 11 (10%)

20 – 22 zelfstandig

26 34 17 13 3

93 (81%)

Totaal aantal ouderen

29 (25%)

37 (32%)

25 (22%)

15 (13%)

8 (7%)

1

115

Tabel 11, hoge ADL, 20-22, naar leeftijd en naar geslacht

Geslacht 70 - 74 jr

75 – 79 jr

80 -84 jr 85 – 89 jr

90+ Leeftijd niet ingevuld

Totaal

man 12

15 8 5 2 42

vrouw 14 19 9 8 1

51

totaal 26 (28%) 34 (37%) 17 (18%) 13 (14%) 3 (3%)

93

Een relatief hoog aantal ouderen, 81% (n=93), heeft een hoog ADL. Om na te gaan bij welke

leeftijdscategorie er een daling in de ADL optreedt zijn deze aantallen vergeleken met het

totaal aantal ouderen uit de pilot. De omslag ligt in de leeftijdscategorie 75 - 85 jarigen.

In de onderstaande tabel 12, is aan de hand van de ADL-meting gekeken naar het aantal 80-

jarigen dat nog ‘geen zorg’ ontvangt. Hieruit is te lezen dat er 4 van de 48 ouderen zijn die

matig tot ernstig beperkt zijn. Vervolgens is dit in tabel 13 gespecificeerd naar 85-jarigen die

nog ‘geen zorg’ ontvangen. Er is nu sprake van een relatieve toename in de beperking; dit

terwijl geen ondersteunende zorg ontvangen wordt. Immers, in deze leeftijdscategorie zijn 7

van de 23 ouderen met een matig tot ernstige beperking.

Page 23: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 22 of 37

Tabel 12, ADL naar meting met Barthel-index naar ‘geen zorg’ versus totaal

Schalering 0-9 ernstig beperkt

10-19, matig beperkt

20 – 22 zelfstandig

Totaal

Geen zorg 4 4 74 82 80 plussers 1 3 23 48 Totaal aantal

11 (11%)

11 (10%)

93 (81%)

115

Tabel 13, ADL naar meting met Barthel-index naar ‘geen zorg’ bij 85-plussers

Schalering 0-9 ernstig beperkt

10-19, matig beperkt

20 – 22 zelfstandig

Totaal

Aantal

3 /13%

4 /17%

16 /70%

23

De huishoudelijke verrichtingen

In de meting naar de HDL is het zelfstandig kunnen functioneren op het hoogste niveau in de

dagelijks huishoudelijke activiteiten nagegaan. Dit zelfstandig functioneren varieert van

telefoneren, inkopen doen, maaltijd bereiden, huishoudelijke activiteiten, wassen van

kleding en linnengoed, openbaar vervoer en transport, medicatiegebruik en beheer van

financiën.

Bij het vorderen van de leeftijd gaat de mobiliteit geleidelijk achteruit, dit leidt ertoe dat de

HDL-functies het eerst verloren gaan. Dit is te zien in het vergelijk van de HDl-functies naar

leeftijdscategorie. Er is een relatieve stijging waarneembaar in de leeftijdscategorie 80-

jarigen. Dit is dan ook de leeftijd dat de vraag naar zorg toeneemt. Het opsporen van fragiele

ouderen is voor het zorgcircuit belangrijk om vroegtijdig interventies te plaatsen.

Tabel 14, HDL-meting naar leeftijdscategorie

Schalering leeftijd

70 - 74 jr

75 – 79 jr

80 -84 jr 85 – 89 jr

90+ Leeftijd niet ingevuld

Totaal

0-5 beperkt

9 11 17 10 5 52 (45%)

6-8 maximaal

20 26 8 5 3 62 (54%)

Totaal aantal ouderen

29 (25%)

37 (32%)

25 (22%)

15 (13%)

8 (7%)

1

115 (100%)

Page 24: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 23 of 37

Behoefte aan zorg en kwetsbaarheid

Het is van belang fragiele ouderen vroegtijdig op te sporen, zodat door (preventief) te

interveniëren erger kan worden voorkomen. Door de mate van kwetsbaarheid vast te stellen

kan bepaald worden wie extra aandacht of zorg nodig heeft32. Fragiele ouderen hebben een

verhoogd risico op ziekenhuis-of verpleeghuisopname of sterfte33. Uit een Nederlands

onderzoek34 naar kwetsbaarheid onder ouderen blijkt dat 25% van de zelfstandig wonende

ouderen kwetsbaar is.

In een eerder onderzoek naar ‘kwetsbaarheid’ onder Curaçaose ouderen in de wijken Fuik en

Boca Sami35 bleek sprake te zijn van 34%. Uit de resultaten van een ‘preventief

ouderenspreekuur’36 – met oproep aan ouderen met een leeftijd 80 jaar of ouder - in

Nederland, regio Zeeuws Vlaanderen, bleek bij 44% noodzaak te zijn tot doorverwijzing naar

de huisarts.

In deze pilot is de kwetsbaarheid gemeten met de Tilburg Frailty indicator. Hieruit bleek bij

41% (n=47) van de ouderen sprake te zijn van een gemeten ‘kwetsbaarheid’. De 41%

kwetsbare ouderen hebben een gemiddelde leeftijd van 80.5, 49% (n=23) is gehuwd en 51%

(n=24) is alleenstaand (gescheiden of weduwnaar).

Het aantal kwetsbare ouderen is overeenkomend met het Limburgse onderzoek37. In dat

onderzoek naar kwetsbaarheid onder ouderen (leeftijd 70+) van een huisartsenpraktijk in

Limburg bleek 40% ‘kwetsbaar’ te zijn en in Zeeuws Vlaanderen38’ was sprake van 44%

noodzaak tot doorverwijzing naar een huisarts.

Omdat in het laatst genoemde onderzoek de 80-plussers onderzocht zijn, is in deze analyse

ook gekeken naar het aantal kwetsbare 80-plussers. Het totaal aantal 80-plussers bedraagt 48

en het aantal kwetsbare 80-plussers is 52% (n= 25). Tijdens het huisbezoek bleek, op basis

van de resultaten van de gebruikte instrumenten, bij de 80-plussers bij 17% een noodzaak tot

verwijzing naar de huisarts te zijn. Van alle gemeten ouderen (n=115) bleek dat in 38% (n=44)

van de situaties verwijzing naar de huisarts noodzakelijk te zijn.

Van de gemeten ouderen (41%) met een kwetsbaarheid (TFI) van 5 of hoger blijkt dat 45% (n=

21) zorg heeft en allen hebben een verhoogd risico op vallen. De gemeten HDL bij de

kwetsbare ouderen blijkt voor 70% (n=33) te liggen op het laagst niveau (0-5) en de ADL is bij

40% (n=19) onder de 19 ofwel matig tot ernstig beperkt te zijn.

32 Van Campen, Kwetsbare Ouderen, Sociaal en cultureel Planbureau, 2011, Den Haag. 33 Gobbens, R; Luyks, K; Schols, J; Tilburg Frailty Indicator, Tijdschrift voor de verpleging, 2011, nr 2. 34 Kwetsbare ouderen in de praktijk, Sociaal Cultureel Plan Bureau, 2001, Den Haag. 35 SEI-project ‘Bario den Balansa’, 2012, st. Wit Gele Kruis voor thuiszorg ‘Prinses Margriet’, auteur D. Martina. 36 Factsheet Good Practices & Ideas, preventief ouderenspreekuur (proactieve screening), Genero, Nationaal programma Ouderenzorg, 2014. 37 Van Campen, Kwetsbare Ouderen, Sociaal en cultureel Planbureau, 2011, Den Haag. 38 Factsheet Good Practices & Ideas, preventief ouderenspreekuur (proactieve screening), Genero, Nationaal programma Ouderenzorg, 2014. Onderzoek was georiënteerd op 80-plussers.

Page 25: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 24 of 37

Bij alle ouderen is in deze pilot nagegaan of men op dit gegeven moment ‘zorg’ krijgt, of men

‘gebruik maakt van de thuiszorg’, of ‘de familie zorgt’ en of men een ‘privé zuster’ heeft. Uit

deze pilot blijkt dat 71% (n = 82) geen zorg heeft en dat bij 25% (n = 29) er wel zorg

ontvangen wordt. In tabel 15 is aangegeven het aantal ouderen van 85 jaar en ouder naar hun

status van zorggebruik; hieruit blijkt dat nog een vrij groot aantal, 43%, geen zorg ontvangt.

Tabel 15, Overzicht naar ‘zorg’ naar totaal en naar 80 -84jarigen en 85-plussers

aantal Geen zorg (inclusief af en toe hulp in huishouding)

thuiszorg Particuliere zorg

Familie zorgt

Niet ingevuld

Totaal

Totaal 82 (71%) 23 (20%) (1 alleen voor transport)

5 (4%) 1 (1%) 4 (3%) 115 (100%)

80-84 jarigen

17 (68%) 6 (24%) 2 (8%) 25 (100%)

85-plussers

10 (43%) 10 (43%) 1 (4%) 1(4%) 1(4%) 23 (100%)

Tabel 16, Aantal ouderen ‘geen zorg’ naar leeftijd en naar ‘totaal aantal ouderen’

leeftijd 70 - 74 jr

75 – 79 jr 80 -84 jr 85 – 89 jr 90+ Geen leeftijd ingevuld

Totaal

Geen zorg 26 (32%)

27 (33%)

17 (21%)

8 (10%)

3 (4%)

1 82 (71%)

Totaal aantal ouderen

29 (25%) 37 (32%) 25 (22%) 15 (13%) 8 (7%) 1 115

Er is sprake van een geleidelijke daling in ‘geen zorg’. Er is een relatieve stijging in een

noodzaak tot zorg in de leeftijdscategorie 75-79. Opmerkelijk is dat bij 3 ouderen van de

negentigjarigen ‘geen zorg’ is. In de categorie ‘geen zorg’ zijn vijf (5) mensen met dementie

gerapporteerd. Dit wijst er vermoedelijk op dat de familie de zorg voor deze mensen volledig

op zich genomen heeft. Dit roept de vraag op ‘is in deze situatie sprake van mogelijke

overbelasting van de mantelzorger’. Indien dit zo zijn wie signaleert en wie treft

maatregelen.

Het opsporen van de categorie ouderen die geen vorm van zorg ontvangt maar deze wel nodig

zou hebben, hetzij in de vorm van signalering overbelasting van de mantelzorger, signalering

sociaal maatschappelijke zorg (of HDL-ondersteuning) en of noodzaak tot preventieve

huisbezoeken door een wijkverpleegkundige is gelet op het initiëren van een (ambulant)

spreekuur een kerndoel. Er is bij de ouderen in deze pilot een waarneembare daling vanaf 80

jaar in zowel de ADL-als de HDL-functies.

Page 26: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 25 of 37

Het geestelijk welbevinden van de oudere

De psychische gezondheid maakt samen met de lichamelijke gezondheid een integraal

onderdeel uit van de gezondheidstoestand van een persoon. Bij een slechte psychische

gezondheid kan sprake zijn van depressiviteit en/of angststoornissen39. Een andere

determinerende factor voor het geestelijk welbevinden is o.a. eenzaamheid. Eenzaamheid

heeft een negatieve invloed op de gezondheid. Sociale isolatie bij ouderen leidt tot een

kortere levensverwachting40. Wanneer mensen ouder worden, gaan factoren die rechtsreeks

met het ouder worden te maken hebben een rol spelen in het veroorzaken of verergeren van

eenzaamheid. Het sociaal netwerk waarover iemand beschikt, wordt naarmate de leeftijd

vordert kleiner. Ouderen krijgen op den duur ook meer te maken met gezondheidsklachten en

gaan daardoor belemmeringen ondervinden in het aangaan en onderhouden van sociale

contacten.

Ook op Curaçao hebben we te maken met eenzame ouderen41. Voor de huisarts, poortwachter

in de eerstelijnszorg, vormt signalering op eenzaamheid en of depressie een aandachtspunt

ten aanzien van het geestelijk welbevinden.

In deze pilot is gemeten met de eenzaamheidschaal naar de Jong – Gierveld42. De summatie

van het antwoord op 11 items levert een schaalscore op die van 0 tot 11 loopt. Hoe hoger de

score des te eenzamer men is. Een score van 3 of hoger is indicatief voor het ervaren van

eenzaamheid.

Tabel 17, Aantal ouderen naar interpretatie van de eenzaamheidscore

Score 0 Score 1 - 2 Score ≥ 3 Niet in staat Totaal

39 / 34%

21 / 18%

42 / 37%

13 / 11%

115

Uit analyse van enkele afzonderlijke items van de bovengenoemde test bleken de antwoorden

vrij consistent te zijn. Zo mist 17% (n=20) een goede vriend; ervaart 23% (n=27) een leegte om

zich heen; mist 17% (n=20) gezelligheid om zich heen; voelt 7% (n=8) zich in de steek gelaten

en kan 18% niet bij iemand terecht wanneer daar behoefte aan bestaat.

Omdat er op Curaçao diverse verenigingen voor ouderen zijn is dit opgenomen in de

vragenlijst. Op de vraag of men lid is van een vereniging is dit door 28% (n=32) ouderen

bevestigend beantwoord. Dit lidmaatschap varieert van lid zijn van een kerkgemeenschap

(daarbij is aangegeven zeer actief lid zijn), zangvereniging, ouderenactiviteiten (karchi 60+),

loopvereniging of een damesclub en andere.

39

Nationaal Gezondheidsenquête (NGE), themarapport ouderen, VIC, 2013. 40 Alsbach, J.G. loneliness and social isolation: risk factors long overdue for surveillance, critical care nurse, 2013, 33:8-13. 41 Haalbaarheidsstudie naar activiteitencentra en consultatiebureau voor ouderen; Stem van de Oudere; in ‘Grandi ku Orguyo’; Deloitte, februari 2013. 42 Warnier, R.M.J., TRAZAG, 5e druk 2012.

Page 27: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 26 of 37

Eenzaamheid kan leiden tot (symptomen van) depressie, een, bij ouderen, veelvoorkomend

gezondheidsprobleem. Twee tot 3% van de Nederlandse ouderen heeft een ernstige depressie

en 15 tot 20%, heeft een lichte vorm43. Prospectieve studies tonen een verband aan tussen

depressie en verhoogde mortaliteit bij ouderen44. Hieruit blijkt dat ouderen met majeure

depressie die met bijkomende middelen intensief behandeld worden, in vergelijking met ‘de

gewone zorg’ een lager mortaliteitsrisico hebben. Hun mortaliteitsrisico is vergelijkbaar met

dat van ouderen zonder depressie.

In de onderhavige pilot is voor vroegsignalering van depressie bij ouderen gebruik gemaakt

van de ‘Geriatric Depression Scale’. Bij een positieve testuitslag is het raadzaam om door te

verwijzen naar de huisarts, zodat afhankelijk van de bevindingen, overgegaan kan worden tot

interventies.

Tabel 18, Aantal ouderen naar interpretatie van de ‘Geriatric Depression Scale’

Score 0 - 4 Score 5-10 Score > 11 Niet in staat Totaal Normaal

Milde depressie Ernstige depressie

93 / 81%

7 / 6%

1 / 1%

13 / 11%

115

De diverse items zijn vervolgens naar specifieke onderdelen geanalyseerd. Zo is 85% (n=98)

over het algemeen tevreden met het leven; voelt 77% (n=89) zich over het algemeen gelukkig;

vindt 85% (n=98) het leven de moeite waar.

De aanwijzingen uit de diverse onderdelen voor een mogelijke depressie laten na analyse zien

dat 5% (n=6) hun situatie als ‘hopeloos’ zien; dat 8% (n=9) zich vaak ‘hulpeloos’ voelen.

Uit deze analyse blijkt dat 7% (n=8) van de bezochte ouderen (aanwijzingen) hebben (voor)

een depressie. Als dit gegeven gekoppeld wordt aan het aantal ouderen dat aanwijzingen

heeft voor eenzaamheid, 37% -zie tabel 17 -, dan vormt dit gegeven reden tot aandachtspunt.

Vroegsignalering Dementie

Dementie, een verzamelnaam voor ruim vijftig ziektes, is een hersenaandoening die iemand

langzaam maar zeker volledig afhankelijk maakt van de zorg van anderen. Vormen van

dementie zijn onder andere de ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie, frontotemporale

43 Van de 1500 mensen die jaarlijks als gevolg van een depressie hun leven beëindigen, is een derde ouder dan zestig jaar http://www.psychischegezondheid.nl/action/azitem/43/depressie_bij_ouderen.html; Depressie bij ouderen Als grijstinten de oude dag beheersen; geraadpleegd 9 juli 2014. 44 Eerstelijnszorgmanagement voor depressieve bij ouderen, Minerva juli 2014 volume 13, nummer 6; duiding Sophie Liekens, Gert Laekeman en Veerle Foulon, Clinical Pharmacology and Pharmacotherapy; KU Leuven Department of Pharmaceutical and Pharmacological Sciences referentie: Gallo JJ, Morales KH, Bogner HR, et al. Long term effect of depression care management on mortality in older adults: follow-up of cluster randomized clinical trial in primary care. BMJ 2013;346:f2570.

Page 28: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 27 of 37

dementie (FTD) en Lewy Body dementie. Maar liefst 1 op de 5 mensen45 krijgt een vorm van

dementie, waarvan de ziekte van Alzheimer de meest voorkomende is. Hoe eerder de

diagnose dementie gesteld wordt, des te beter een eventuele behandeling helpt om de ziekte

te stabiliseren, vertragen of te verzachten. Vroegsignalering op dementie is opgenomen in de

NHG dementiestandaard door gebruik te maken van de Observatielijst voor vroege symptomen

van dementie (OLD).

In deze pilot, met gebruikmaking van de genoemde observatielijst, is naar voren gekomen

dat bij vijftien (13%) ouderen er een score van 4 of meer was, hetgeen duidt op een

aanwijzing van beginnende dementie en reden vormt voor verder onderzoek. Daarvan

hadden tien ouderen alzheimer, dementie of waren twijfelachtig.

Vijf (4%) ouderen scoorden 3 of minder. Dit geeft aan dat bij deze ouderen de test herhaald

zou moeten worden binnen zes maanden. Bij 95 ouderen (83%) bleek geen enkele positieve

score te zijn; hetgeen duidt op een ‘nee, geen vroege symptomen’.

Het zich ‘veilig voelen’

Het zich veilig voelen is een voorwaarde voor de oudere om zolang thuis te blijven wonen. Uit

het deelonderzoek46 ‘Stem van de Oudere’ blijkt dat het merendeel van de geïnterviewde

ouderen zich onveilig voelt. Voor een kwart van de groep 60-69 jaar, nagenoeg de helft van

de groep 70-79 jaar en voor twee derde van de groep 80+ heeft dit tot gevolg dat men ’s

avonds nooit op straat komt. Meer dan 70% van de respondenten is van mening dat, als de

situatie daar om vraagt, de buurt bereid is elkaar te helpen. Bijna een kwart (23,3%) kan op 1

of 2 personen en 4,2% kan op niemand rekenen47.

Mogelijk is de vraagstelling in deze screening naar veilig voelen anders geïnterpreteerd of

beleefd omdat 52% van de ondervraagden aangaf (n=60) geen ondersteuning van derden te

hebben bij een mogelijk alarm; (zie tabel 19).

De overige vragen naar ‘het zich veilig voelen’ zijn gespecificeerd naar ‘zich veilig voelen in

huis’ en ‘bij mogelijke brand direct de woning kunnen verlaten’. Hieruit blijkt dat 15% (n=19)

zich niet veilig voelt en dat 26% (n=30) niet direct de woning kan verlaten indien zich iets zou

voordoen.

45 http://www.alzheimer-nederland.nl/informatie; opgezocht 14 juli 2014. 46 Stem van de Oudere, GMN rapport in kader van ‘Grandi ku Orguyo’, Deloitte, februari 2013. 47 Stem van de Oudere, GMN rapport in kader van ‘Grandi ku Orguyo’, Deloitte, februari 2013.

Page 29: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 28 of 37

Tabel 19, Veilig voelen en zijn in eigen omgeving.

Oudere voelt zich veilig in eigen huis

90 (78%) voelt zich veilig; 17 (15%) voelt zich niet veilig; 8 (7%) niet in staat om dit te

antwoorden.

Oudere kan bij mogelijke brand direct woning verlaten

76 (66 %) kan direct de woning verlaten; 30 (26%) kan niet de woning direct verlaten; 9

(8%) niet in staat dit te beantwoorden.

Oudere heeft ondersteuning van derden bij mogelijk alarm

60 (52%) heeft geen ondersteuning van derden; 46 (40%) heeft wel ondersteuning van

derden en 9 (8%) is niet in staat om dit te beantwoorden.

Oudere heeft aanpassingen in huis:…………………………………………….

99 (86%) heeft geen aanpassing; 7 (6%) ouderen hebben aanpassing en 9 (8%) kan dit

niet beantwoorden.

Noodzaak tot verwijzing naar de huisarts

Vanuit de hoedanigheid van poortwachter in de eerste lijn is gekeken naar het aantal situaties

dat een verwijzing naar de huisarts behoeft. Ook voor de aanvraag voor de thuiszorg vormt de

huisarts de directe poortwachter.

Op basis van de verzamelde gegevens uit de diverse meetinstrumenten heeft de

wijkverpleegkundige een advies tot of een doorverwijzing naar de huisarts gegeven. Dit bleek

in 44 (38%) situaties noodzakelijk te zijn.

Analyse ouderen verblijvend in een verzorgingshuis

Zoals aangegeven verblijven er 24 ouderen, uit het cliëntenbestand van de huisarts, in een

particulier verzorgingshuis.

Deze 24 ouderen hebben een gemiddelde leeftijd van 78.8 jaar, vijftien zijn vrouw en negen

zijn van het mannelijk geslacht; de leeftijd varieert tussen de 70 en 93 jaar. De meerderheid,

79% (n=19), is op Curaçao geboren en allen zijn alleenstaand (weduwe/naar; gescheiden of

ongehuwd).

Van deze 24 ouderen is 75% (n=18) kwetsbaar, heeft 71% (n=17) een vorm van dementie en

heeft ‘slechts’ 12% (n=3) een volledige ADL. Uit de screening volgens de Observatielijst

dementie bleek dat 17 van het totaal aantal bewoners gesignaleerd is met een verwijzing

Page 30: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 29 of 37

voor mogelijk ‘beginnende vorm’ van dementie of heeft dementie. Dit vormt dan 71% van het

totaal aantal bewoners!

Tabel 20, Overzicht naar TFI bij bewoners in verzorgingshuis

TFI ≥ 6 TFI ≤ 5 Totaal

6

18

24

Tabel 21, Overzicht ADL bij bewoners in verzorgingshuis

Schalering/ aantal

0-9 ernstig beperkt

10-19, matig beperkt

20 – 22 zelfstandig

Totaal 24

17 (71%)

4 (16.5%)

3 (12.5%)

Tabel 20, Ervaren gewichtsverlies in de laatste drie maanden, bij bewoners in

verzorgingshuis

Geen gewichtsverlies gewichtsverlies van 1-3 kg

gewichtsverlies 3 kg of meer

Geen idee

22

1

1

Tabel 21, Gebruik van maaltijden, groente en vocht per dag

Onderdeel voeding

Maximale score Minimale score

maaltijden 24 /100% (3 maaltijden)

Groente/fruit* 14 / 58% (2 x dgs)

Drinken 4 /17% (> 5 glazen)

19 /79% (3-5 glazen) 1 / 4 % (< 3 glazen)

* De vraag werd gesteld of men tenminste 2 daags fruit of groente tot zich nam.

Page 31: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 30 of 37

Discussie van de resultaten ambulant spreekuur voor

thuiswonende zeventigplussers.

Een ouderenspreekuur is gestoeld op een integrale aanpak waarbij de eigen regie van de

oudere over het eigen leven behouden en / of versterkt wordt, de oudere participatief in de

samenleving blijft en ‘kwaliteit van leven’ blijft ervaren. Een dergelijk spreekuur omvat meer

dan alleen het in een vroeg stadium signaleren van mogelijke problemen of risicoanalyse.

Ondanks, dat in deze pilot niet de vraag gesteld is of men het huisbezoek op prijs stelt gaven

17% ouderen aan dat zij het waarderen dat de ‘overheid’ interesse toont in hun welzijn. In

deze pilot ‘ambulant spreekuur’ zijn 115 ouderen thuis door een wijkverpleegkundige

bezocht. De 115 ouderen zijn: 53% vrouw en 47% man; 43% gehuwd, 31% weduwe(naar) en

25% gescheiden is of gescheiden woont. De gemiddelde leeftijd van de onderzochte populatie

is 78.5 jaar en 84% is op Curaçao geboren.

Het gebruik van de diverse screeningsinstrumenten leidt tot een breed inzicht in de

gezondheidssituatie. Bijna alle instrumenten bleken goed inzetbaar te zijn. Dit geldt evenwel

niet voor de IADL (HDL), de MNA (voeding) en de EDIZ (belasting mantelzorger). De IADL bevat

onderdelen die op Curaçao wellicht anders geïnterpreteerd kunnen worden. Zo is er de vraag

of men nog ‘zelfstandig een was doet’ of ‘lichte huishoudelijke werkzaamheden’ uitvoert.

Menig oudere heeft (vermoedelijk) een familielid, buur of betaalde kracht die deze

activiteiten uitvoert. Een negatief antwoord leidt dan wellicht tot een andere conclusie. Dit is

anders voor de ADL-meting; deze meting geeft een beter inzicht in de functionele ADL dan

het, op dit moment, op Curaçao gebruikte instrument. Een validering van de IADL voor de

Curaçaose situatie leidt tot een aanbeveling. Immers, het instrument kan ingezet worden voor

de noodzaak tot objectivering van de noodzakelijk ondersteunende gesubsidieerde ‘sociaal

maatschappelijke zorg (ook wel bekend als gezinszorg of ‘kuido pa famia’ of Open Bejaarden

Week, OBW). De MNA-screening kon niet volledig uitgevoerd worden omdat men niet altijd

over een aanwezige (gevalideerde) weegschaal beschikte. Hierdoor kon deze screening niet

volledig uitgevoerd worden. Deelantwoorden zijn wel verwerkt. De Ediz-schaal, in deze pilot

opgenomen vanuit het perspectief dat menig gezonde oudere voor zijn ‘niet-gezonde-naaste’

zorgt, is niet volledig gebruikt waardoor geen conclusie getrokken kon worden.

De voedingstoestand van de oudere, slecht op analyse van enkele deelvragen, geeft aan dat

31% van de ouderen een gewichtsverlies heeft van 1-3kg of meer dan 3 kg. 16% gebruikt 2 of

één maaltijd op een dag en 17% drinkt minder dan 3 glazen per dag. Het regulier wegen en

vragen naar eet en drinkgedrag van een bezoekende oudere bij de huisarts zou een mogelijk

positieve wending kunnen bieden of vraagt naar nader onderzoek. De mobiliteit en

zelfstandigheid van ouderen is gemeten met de ‘Get-up en Go’, een test op valneiging.

Hieruit blijkt dat 56% ouderen een verhoogd risico tot ‘valneiging’ heeft. In de vragen naar

veiligheid (tabel 19) is gevraagd of men aanpassingen in huis heeft. Dit is door 86% van de

bezochte ouderen negatief beantwoord. Meer aandacht voor een goede balanshouding en

vroegtijdig starten met informatie voor gevaar van drempels en of zorgdragen voor

aanpassingen in huis dragen bij aan een veilige wijze van ‘zo-lang-mogelijk-thuis-wonen’.

Page 32: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 31 of 37

Uit de meting, volgens Barthell, naar de Algemeen Dagelijkse Levensverrichting (de zgn

ADL) blijkt dat bij 19% van de ouderen sprake is een matig dan wel ernstig beperkt ADL (zie

tabel 10). De IADl, reeds aangegeven dat aanwijzingen bestaan voor deviaties in de uitslagen,

laat evenwel zien dat 45% over een beperkt HDL-vermogen beschikt. De HDl-functies zijn de

eerste die verminderen in het voeren van de eigen regie. Het door de overheid ondersteunen

en of bieden van sociaal maatschappelijke zorg (HDL-ondersteuning) biedt de familie van de

oudere de mogelijkheid om de oudere niet te laten opnemen in een verzorgingshuis. Dit kan

versterkt worden door creatief om te gaan met de beschikbare mogelijkheden. Het aantal

mantelzorgers per oudere is, ook op Curaçao, slechts in een beperkt aantal beschikbaar. Door

middel van een objectieve screening naar de nog resterende zelfredzaamheid kan

aanvullende hulp geboden worden. Validering van de IADL vormt dan ook een belangrijk

aandachtspunt.

Vroegsignalering op 75–jarige leeftijd zou wellicht in overweging genomen kunnen worden. Dit

omdat het omslagpunt in de zelfredzaamheid van de oudere, in deze pilot - ook al is dit

belicht vanuit een zeer kleine populatie -, tussen de 75 en 85 jaar ligt.

Uit de pilot blijkt vervolgens dat 74% onder behandeling van een (huis)arts is en dat uit deze

ouderen, 65% ook onder behandeling van een specialist is. Bij 47% van de ouderen is, uit zelf

rapportage verkregen, sprake van 3 of meer aandoeningen en dat betekent dat er sprake is

van meerdere medicaties. Van polyfarmacie is sprake bij 23%. Dit is minder dan aangegeven

in een RIVM-rapport48, waaruit bleek dat bij 30-45% sprake is van polyfarmacie. Overigens

bleek 89% van het totaal aantal ouderen medicijnen te gebruiken. Aandacht voor de

noodzakelijke medicijnveiligheid vormt in deze ook een ondersteunende reden om reguliere

screening te implementeren met mogelijke verwijzing naar een geriatrisch spreekuur. Dit

laatste met aandachtspunt ‘evaluatie van de verstrekte medicatie’.

Het signaleren van de kwetsbare oudere is gedaan op basis van de TFI waaruit bleek dat 41%

ouderen kwetsbaar is. Uit de vraag bij deze groep kwetsbare ouderen naar wel of geen ‘zorg

ontvangen’ bleek dat 45% (n= 21) wel zorg ontvangt. De gemeten HDL bij de kwetsbare

ouderen blijkt voor 70% (n=33) te liggen op het laagst niveau (0-5) en de ADL is bij 40% (n=19)

onder de 19 te zijn ofwel matig tot ernstig beperkt te zijn. De 41% kwetsbare ouderen hebben

een gemiddelde leeftijd van 80.5, zijn gehuwd (49%) en 51% is alleenstaand (gescheiden of

weduwnaar). Meer aandacht voor de kwetsbare, vooral de alleenstaande, oudere kan uit deze

pilot dan ook afgeleid worden. Dat de gemiddelde leeftijd 80.5 jaar is maakt reguliere

screening vanaf 75-jarigen wellicht tot een motiverende onderbouwde reden.

Het aantal kwetsbare ouderen komt overeen met het Limburgse onderzoek naar

kwetsbaarheid in een huisartsenpraktijk49, waarbij sprake is van 40% ‘kwetsbaarheid’ en een

Zeeuws Vlaams onderzoek onder tachtig jarigen50’ waarbij 44% van de ouderen noodzaak tot

48

Polyfarmacie bij kwetsbare ouderen : Inventarisatie van risico's en mogelijke interventiestrategieën, Lemmens LC, Weda M, Openbaar sinds: 23-07-2013, RIVM Rapport 080027001. 49 Van Campen, Kwetsbare Ouderen, Sociaal en cultureel Planbureau, 2011, Den Haag. 50 Factsheet Good Practices & Ideas, preventief ouderenspreekuur (proactieve screening), Genero, Nationaal programma Ouderenzorg, 2014. Onderzoek was georiënteerd op 80-plussers.

Page 33: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 32 of 37

doorverwijzing naar een huisarts te zijn. Naar aanleiding van dat laatstgenoemde onderzoek

is in deze analyse ook gekeken naar het aantal kwetsbare 80-plussers; het totaal aantal 80-

plussers bedraagt 48 en het aantal kwetsbare 80-plussers is 52% (n= 25).

De vraag naar ‘gebruik van zorg’ levert het gegeven dat 25% van de bezochte ouderen ‘zorg

ontvangt’. Als 41% ouderen kwetsbaar zijn en 25% van het totaal aantal ouderen zorg

ontvangt dan is er een tijdsperiode waarin de familie of de oudere een verzoek tot zorg

overweegt. Het nog wel kunnen dragen of doorgaan kan leiden tot niet gewenste situaties,

waarin erger voorkomen had kunnen worden. Vroegsignalering middels screeningen is een

argumentering tot verantwoord handelen.

Aandacht voor het geestelijk welbevinden is gescreend middels de eenzaamheidschaal en de

‘Geriatric Depression Scale’. Vervolgens is vroege screening op dementie toegepast middels

de OLD. Deze resultaten bieden het volgende inzicht: Uit de ‘eenzaamheidsscreening’ blijkt

bij 37% ouderen sprake te zijn voor een aanwijzing tot eenzaamheid. De resultaten van de

‘Geriatric Depression Scale’ tonen aan dat 7% van de bezochte ouderen (aanwijzingen) heeft

(voor) een depressie. Eenzaamheid is één van de factoren die depressie kunnen veroorzaken.

Als poortwachter in de eerstelijnszorg kan de huisarts, via de assistente of

praktijkondersteuner, misschien een interveniërende rol spelen in deze vroegsignalering.

Omdat er op Curaçao diverse verenigingen voor ouderen zijn is dit ook opgenomen in de

vragenlijst. Echter, slechts 28% van de ouderen gaf aan lid te zijn van een vereniging. Meer

aandacht voor een gevarieerd aanbod aan activiteiten zou tot een (deel) oplossing kunnen

leiden.

Eveneens een ander belangrijk aandachtspunt van de resultaten uit de vragen naar het

‘veilig-voelen’ is het volgende. Vijftien procent van de ouderen voelt zich niet veilig, 26%

kan niet direct de woning verlaten indien zich iets zou voordoen en 52% heeft geen

ondersteuning van derden heeft bij een mogelijk alarm. Dit leidt tot het voorstel om na te

gaan of een gesubsidieerd ‘alarmsysteem’ bijdraagt tot de realisatie van ‘zo-lang-mogelijk-

thuis-blijven’?

Tenslotte is vroegsignalering op dementie nagegaan volgens de OLD. Uit deze test blijkt dat

13% (n=10) van de ouderen een score van 4 of meer heeft, hetgeen duidt op een aanwijzing

van beginnende dementie en reden vormt voor verder onderzoek. Daarvan hadden tien

ouderen alzheimer, dementie of waren twijfelachtig. Vier procent (n=5) ouderen scoorde 3

of minder en geeft aan dat bij deze ouderen de test herhaald zou moeten worden binnen zes

maanden. Leidt dit tot een aanwijzing dat de implementatie van een geriatrisch spreekuur

een belangrijke overweging als resultaat moet zijn?

In Nederland heeft tien procent van de mensen ouder dan 65 jaar dementie. Door de

vergrijzing zal het aantal dementerenden in Nederland de komende vijftig jaar verdubbelen

of zelfs verdrievoudigen. Van de dementerenden in Nederland, blijft ongeveer 2/3 deel thuis

wonen51. Omdat in deze pilot gescreend is op aanwijzingen voor dementie onder 70-plussers

51

Geeft prof J. Schols aan tijdens een bijeenkomst over dementie; bron: Woonzorg Nederland, http://www.gezondheid.nl/nieuwsartikel; opgezocht 17 juli 2014.

Page 34: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 33 of 37

zou dan gesteld kunnen worden dat 10 – 12%, gelijkend aan de Nederlandse situatie, van de

leeftijdscategorie zeventigplussers een aanwijzing of vorm van dementie heeft. Indien dit zo

zou zijn dan zou sprake zijn van ongeveer 1500 ouderen met een vorm van dementie;

immers, per 1 januari wonen er 15.05652 70-plussers op Curaçao. Dit zou min of meer

overeenkomen met de berekening volgens dhr Vuister53, op basis van een internationale

berekening aan de hand van de populatieopbouw van Curaçao. De spreker kwam tot een getal

van ongeveer 1800 mensen met een vorm van dementie.

Analyse ouderen in een verzorgingshuis

Zoals aangegeven verblijven er 24 ouderen, uit het cliëntenbestand van de huisarts, in een

particulier verzorgingshuis. Uit deze beknopte analyse kan de vraag gesteld worden of de

meerderheid van deze ouderen niet aanmerking zou kunnen komen voor opname in een AVBZ-

gefinancierde instelling. Immers, 75% (n= 18) is kwetsbaar, 71% (n= 15) is of heeft

verschijnselen leidend tot dementie en 88% (n=17 en 4) heeft een ADL met een matige (17%)

tot ernstige beperking (71%).

Wat voeding betreft is aangegeven dat 100% driemaal per dag een maaltijd geniet, maar dat

58% tweemaal per dag groente en fruit eet. Het vochtgebruik is bij slechts 17% naar de

standaard meer dan 5 glazen per dag. Het overgrote deel (79%) drinkt tussen de 3 – 5 glazen

per dag. Geen van de ouderen heeft een gewichtsverlies.

52 CBS, population 2011-2014. 53 Tijdens het ‘congres dementie’ 20 september 2014 gaf dhr Vuister - directeur Geriant, centrum voor dementie in Nederland - een schatting van het aantal mensen met dementie op Curaçao.

Page 35: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 34 of 37

Conclusie

Vroegsignalering vanuit de huisarts en of vanuit de thuiszorg, hetzij middels de implementatie

van een (ambulant) spreekuur of door inzet van reguliere screening door de huisarts op

bepaalde onderdelen, als voorportaal voor een (nog steeds) ontbrekend geriatrisch spreekuur

is uit deze pilot noodzakelijk gebleken.

Uit de pilot ‘ambulant ouderenspreekuur’ en deze analyse blijkt dat de resultaten voor zich

spreken. Het totaal aantal thuiswonende ouderen voor deze analyse bedraagt 115 waarvan

53% vrouw is en 47% man; 43% gehuwd is, 31% weduwe(naar) en 25% gescheiden is of

gescheiden woont. De gemiddelde leeftijd is 78.5 jaar en 84% van de onderzochte populatie is

op Curaçao geboren. Zeventig procent heeft een HDL op het laagste niveau en 4 op de tien

een ADL van matig tot ernstig beperk, 41 % ouderen is kwetsbaar is en van dit aantal ontvangt

45 % een vorm van zorg. Ook bleek dat 37 % zich eenzaam voelt, dat bij 7 % aanwijzingen zijn

geconstateerd voor gevoelens van depressie en bij 13 % bleek een aanwijzing te zijn voor

verdere screening en/ of diagnostisering van dementie.

Een groot deel van de ouderen in deze specifieke huisartsenpraktijk is nog tot op hoge

leeftijd mobiel. Om deze mobiliteit te blijven stimuleren is signalering op een breder niveau

noodzakelijk om doorstroom naar een verzorgingshuis te voorkomen. Het gebruik van de

diverse screeningsinstrumenten leidt tot een breed inzicht in de gezondheidssituatie en zijn

toepasbaar in verschillende facetten van zorg. Bijna alle instrumenten bleken goed inzetbaar

te zijn. Dit geldt evenwel niet voor de IADL (HDL), de MNA (voeding) en de EDIZ (belasting

mantelzorger). De IADL bevat onderdelen die op Curaçao wellicht anders geïnterpreteerd

kunnen worden.

Enkele van de gebruikte instrumenten zouden geïmplementeerd kunnen worden in de

huisartsenpraktijk. Ouderen die bepaalde ‘zorgvragen’ hebben gaan grotendeels eerst naar de

huisarts. Signalering naar mobiliteit, depressie, eenzaamheid en mogelijk dementie zijn

instrumenten die ofwel in de huisartsenpraktijk ofwel via de huisarts door de thuiszorg cq

ambulante psychiatrische zorg geïmplementeerd kunnen worden. De Barthel-index, ADL-

meting, is een functioneel instrument gebleken en biedt goed inzicht in de mobiliteit.

Naast de genoemde instrumenten voor een huisartsenpraktijk kunnen diverse instrumenten

ook in de thuissituatie door de wijkverpleegkundige gebruikt worden. Dit zijn de ADL- meting

volgens Barthel, de Get-up-and-Go test, de Geriatric Depression-scale, de

eenzaamheidsschaal en zeer zeker de fragiliteitsscore. Deze laatste bevat diverse onderdelen

die dienst kunnen doen tot voorscreening naar de meer specifieke instrumenten.

Gelet op de deelvraag ‘Tot welke vergelijking staan de resultaten van de gebruikte

instrumenten uit deze pilot van de ouderen, verblijvend in een verzorgingshuis, met

thuiswonende ouderen’ kan kort en bondig geantwoord worden: bij deze ouderen is in hoge

mate sprake van dementie en beperkte mobiliteit, beide 71% in tegenstelling tot

thuiswonende ouderen waar een tegenovergesteld beeld is. De ouderen uit het

verzorgingshuis zijn allen alleenstaand en redelijk tot zwaar zorgbehoeftig!

Page 36: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 35 of 37

Aanbevelingen.

Het overwegen om te komen tot een regelmatige screening van ouderen vanaf een

bepaalde leeftijd; hetzij door een verpleegkundige (praktijkondersteuner), hetzij door

de thuiszorg, middels een verwijzing door de huisarts.

Het implementeren van een geriatrisch spreekuur, dat uitgevoerd wordt door een

specialist ouderengeneeskunde, gerontoloog en een ouderenverpleegkundige.

Beide genoemde onderdelen overwegen en koppelen aan een financieringssysteem.

Een validiteit van de IADL-meting voor de Curaçaose situatie kan ingezet worden voor

de objectivering van HDL-ondersteuning bij minder draagkrachtigen.

Het realiseren van vroegsignalering op dementie, mogelijk door de huisarts,

verpleegkundige (praktijkondersteuner) of thuiszorg.

Het wegen van iedere oudere die de huisarts bezoekt zou, gebaseerd op deze

resultaten, kan de huisarts overwegen tot verdere screening door de diëtiste of

verwijzen naar een geriatrisch spreekuur.

De kortdurende ‘Get-up-and-Go test’ zou, vanwege zijn betrouwbaarheid en validiteit,

ingezet kunnen worden door de huisarts. De doktersassistente zou een dergelijke test

eenvoudig kunnen uitvoeren voordat de cliënt de huisarts bezoekt. Mogelijk verwijzen

naar fysiotherapie om een zo hoog mogelijke balans te houden zou tot een interventie

kunnen behoren.

Als poortwachter van de eerstelijnszorg signalering op depressie of eenzaamheid.

Meer aandacht voor verspreide lokalisering van activiteitencentra met een gevarieerd

aanbod.

Aandacht voor HDl-ondersteuning, niet alleen voor overname huishoudelijke taken

maar ook voor verminderen van de heersende eenzaamheid en depressie onder

ouderen. Is ook een ‘soort-oppas-functie’ bij beginnende dementie.

Overwegen tot het nagaan of een gesubsidieerd ‘alarmsysteem’ bijdraagt tot de

realisatie van ‘zo-lang-mogelijk-thuis-blijven’.

Page 37: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 36 of 37

Literatuurlijst

Campen van, Kwetsbare Ouderen, Sociaal en cultureel Planbureau, 2011, Den Haag.

CBS, populatie 2011-2014; op 1 januari 2014.

Daniëls, R e.a; Zorg uit voorzorg, een preventieprogramma voor thuiswonende kwetsbare

ouderen, Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde, 2012, 06.

Deloitte, Stem van de Oudere, in GMN-project ‘Grandi ku Orguyo’, februari 2013.

Deloitte, Haalbaarheidsstudie naar activiteitencentra en consultatiebureau voor ouderen;

Stem van de Oudere; in ‘Grandi ku Orguyo’, februari 2013.

Gobbens, R; Luyks, K; Schols, J; Tilburg Frailty Indicator, Tijdschrift voor de verpleging, 2011,

nr 2.

Genero, Factsheet Good Practices & Ideas, preventief ouderenspreekuur (proactieve

screening), Nationaal programma Ouderenzorg, 2014.

Liekens, S; Laekeman, G & Foulon, V, Eerstelijnszorgmanagement voor depressieve bij

ouderen, Clinical Pharmacology and Pharmacotherapy; KU Leuven Department of

Pharmaceutical and Pharmacological Sciences referentie: Gallo JJ, Morales KH, Bogner HR, et

al. Long term effect of depression care management on mortality in older adults: follow-up of

cluster randomized clinical trial in primary care. BMJ 2013;346:f2570; in Minerva juli 2014

volume 13, nummer 6;

Ministerie Gezondheid, Milieu en Natuur, GMN, Concept beleidsdocument ‘Primary Health

Care’, 2013.

Nationale Gezondheidsenquête (NGE), themarapport ouderen, VIC, 2013.

NHG-dementie, standaard M21, 2012.

NHG-polyfarmacie, standaard, 2012.

RIVM, Polyfarmacie bij kwetsbare ouderen: Inventarisatie van risico's en mogelijke

interventiestrategieën, Lemmens LC, Weda M, Openbaar sinds: 23-07-2013,

rapport 080027001.

St. Wit Gele Kruis voor thuiszorg ‘Prinses Margriet’, SEI-project ‘Bario den Balansa’, auteur D.

Martina, 2011.

Visser, G & Schippers, A, Het consultatiebureau voor ouderen, Inventarisatie van vijftien

consultatiebureaus voor ouderen (CbO’s); Kenniscentrum Ouderen (KCO); Nederlands Instituut

voor Zorg en Welzijn / NIZW Zorg; december 2005

Page 38: Ambulant ouderenspreekuurfkmg.cw/download/analyse_ambulant_spreekuur_versie_25_sept.pdfDe resultaten van de uitvoering van een ambulant ouderenspreekuur worden in dit verslag gepresenteerd.

Analyse ‘ambulant spreekuur’; Page 37 of 37

VVN, Uitgangspunten van NPCF.Buurtzorg en ANBO in het recente rapport ‘ouderen maken

zich zorgen, wij ook’.

Warnier, R.J. TRAZAG, transmuraal zorg assessment geriatrie, 5e druk, 2012.

http://www.psychischegezondheid.nl/action/azitem/43/depressie_bij_ouderen.html;

Depressie bij ouderen Als grijstinten de oude dag beheersen; opgezocht 9 juli 2014.

http://www.gezondheid.nl/nieuwsartikel; Schols, J, een bijeenkomst over dementie; bron:

Woonzorg Nederland; opgezocht 17 juli 2014.

http://www.alzheimer-nederland.nl/informatie; opgezocht 14 juli 2014.

http://www.fysiovragenlijst.nl; opgezocht 17 juli 2014.

http://www.stuurgroepondervoeding.nl/index.php; opgezocht 14 juli 2014.