AM Magazine 2014

Driemaandelijkse uitgave van Arbeid & Milieu vzw - jaargang 2014 - nr 1 - januari - februari - maart

magazine

Afgiftekantoor: 1050 Brussel 5/ Afzender: A&M, Tweekerkenstraat 47, 1000 Brussel

België-BelgiquePB

Brussel 5P209314

DOSSIER BIODIVERSITEIT EN BEDRIJVEN

DELEGEES AAN HET WOORD

BOSS PAINTS

Bijen in nood

p15Biodiver siteit, een vakbondsthema!

p4

‘Tijdelijke natuur’:Kansen en bedreigingen. Interview Marleen Evenepoel (ANB)

p9

EXTRAUitneembare

brochure: ‘Help de wilde bijen via handige Bijenhotels’

2 am magazine jaargang 2014 nr 1

AGENDA

Interview Marleen Evenepoel (ANB)

94

1511

DOSSIER BIODIVERSITEITEN BEDRIJVEN




zondag 27 april 2014 Het Groene Boek #4 - Kaaitheater Brussel Het Kaaitheater zet op zondag 27 april zijn deuren open voor de vierde editie van Het Groene Boek, dé ontmoetingsplek voor al wie begaan is met de transitie naar een sociaalecologische samenleving. Schrijvers, wetenschappers en denkers uit het middenveld gaan er in gesprek over een duurzame en rechtvaardige toekomst. Naast luisteren, kan je ook zelf in gesprek gaan aan de Trage Transitietafels.Programma en alle praktische info op www.hetgroeneboek.be

zaterdag 7 juni Conferentie ‘Jobs4Climate’ - Botanique (Brussel) Tussen 27 maart en 7 juni loopt de communicatiecampagne “Jobs4Climate” van de Klimaatcoalitie. Met deze campagne wil de Klimaatcoalitie wijzen op de noodzaak van een duurzaam investeringsprogramma contrasterend met het huidige dominante besparingsdiscours. In de domeinen hernieuwbare energie, woningrenovatie, openbaar vervoer & fiets en de vernieuwing van het elektriciteitsnet kunnen 60.000 duurzame jobs gecreëerd worden. De campagne wordt op 7 juni afgesloten met een conferentie in zaal L’Orangerie in de Botanique van 14 tot 18 uur. Tijdens deze namiddag zijn er debatten tussen vertegenwoordigers van de vakbonden, de noord-zuid –en de milieubeweging rond de thematiek van klimaat en werkgelegenheid. Daarnaast is er ook plaats voor getuigenissen van mensen uit het werkveld. Café Bota biedt de conferentiegangers verfrissing en lekker gebak. Bij mooi weer kan u op het terras zitten en genieten van het uitzicht op de Brusselse Kruidtuin.

Voor meer info kunt u surfen naar www.jobs4climate.be

In dit nummer3 Editoriaal: Ja, natuur is belangrijk.

4 Biodiversiteit, een vakbondsthema! ‘Waarom moeten wij ons als vakbondsdelegee bezighouden met de bloemetjes en de bijtjes?’, is de te verwachten reactie die op menig werkvloer zal weerklinken als naar de inspanningen rond biodiversiteit wordt gevraagd. Het antwoord daarop is veelzijdig, maar niettemin is de conclusie duidelijk. Lees meer op p. 4.

9 ‘Tijdelijke natuur’: Kansen en bedreigingen. Interview Marleen Evenepoel (ANB) Het tijdelijk laten ontwikkelen van natuur op restgronden die liggen te wachten op hun uiteindelijke bestemming, kan heel wat kansen bieden voor de natuur in Vlaanderen. Helaas zijn er nog een aantal drempels, waardoor heel wat bedrijven de ontwikkeling van tijdelijke natuur tegengaan. In de nabije toekomst komt daar echter verandering in, we hebben het erover met Marleen Evenepoel, administrateur-generaal bij het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB).

Uitneembare brochure: ‘Help de wilde bijen via handige Bijenhotels’

11 Bedrijf in de kijker: Boss Paints Ontdek de maatregelen die verfproducent

Boss Paints nam om biodiversiteit op het bedrijf te stimuleren. Ook heel wat andere zaken werden ondernomen om de bedrijfsvoering duurzamer te maken, en ook werknemers worden hierbij nauw betrokken. Een interview met Greta Simoens (LBC) en Egor Demuyzere (ABVV)

15 Bijen in nood Dat het niet goed gaat met onze honing-

en wilde bijen wisten we al, maar hoe komt dit? Welke gevolgen kan dit hebben? En wat kunnen we eraan doen?

19 A&M in ‘t kort

in Am magazine #1 - 2014

Bedrijf in de kijker: Boss Paints Bijen in nood

Biodiversiteit, een vakbondsthema!

3am magazine jaargang 2014 nr 1

EDITORIAAL COLOFONAM magazine is een driemaandelijkse uitgave van Arbeid & Milieu vzw. Tweekerkenstraat 47 - 1000 Brussel Tel +32 (0)2 325 35 01 [email protected], www.a-m.be

Het secretariaat van Arbeid & Milieu vzw is op alle gewone werkdagen, van 9u tot 17u bereikbaar.

Redactie: Tweekerkenstraat 47 - 1000 Brussel Druk: De Wrikker Lay-out: bigtrees. Foto cover: Thijs Calu

Arbeid & Milieu magazine is een initiatief van Arbeid & Milieu vzw. Arbeid & Milieu vzw is een samenwerkingsverband waarin de arbeidersbeweging en de milieubeweging paritair vertegenwoordigd zijn. De arbeidersbeweging is momenteel vertegenwoordigd door het ABVV, ACV en ACLVB. De milieubeweging wordt vertegenwoordigd door de Bond Beter Leefmilieu. A&M magazine biedt, aan de hand van reportages, interviews, achtergrondartikels, colums en praktische tips, informatie over thema’s die zich situeren op het raakvlak tussen arbeid en milieu. Om de band tussen arbeid en milieu aan te tonen en te bevorderen. Want wij denken dat het absoluut noodzakelijk is om sociaal en ecologisch welzijn met elkaar te verzoenen. Zonder dat geen duurzame ontwikkeling. Een jaarabonnement op A&M magazine kost € 17,50. U kunt zich abonneren door dit bedrag te storten op het rek. nr. BNP Paribas Fortis BE54 0011 4959 5597, met vermelding ‘Abonnement 2014’. Geef ons ook je exacte adres en contactgegevens door via mail of telefoon en laat weten of je een factuur wenst.

Geïnteresseerd in een proefnummer van A&M magazine? Contacteer ons op tel: +32 (0)2 325 35 01 of [email protected] Arbeid & Milieu vzw bestaat sinds 1988 en bracht voorheen ‘Arbeid en Milieu Nieuws’ uit. Redactieraad: Thijs Calu, Bert De Wel, Mike Desmet, Dominique Kiekens, Suzanne Kwanten, Brecht Van Roey, Fredrik Snoeck, Joris Van Damme, Sara Van Dyck, Pieter Verbeek en Timothy Wyffels.

VU: Joris Van Damme Tweekerkenstraat 47 - 1000 Brussel

AM Magazine wordt gedrukt op kringlooppapier. Het tijdschrift wordt gedrukt met vegetale inkten en zonder toevoeging van alcohol of alcohol vervangende producten.

De redactie is niet gebonden door de inhoud van de genomen advertenties. Mits voorafgaande toestemming mogen artikels overgenomen worden. Dit kan alleen maar de betere verspreiding van milieu-informatie in al zijn facetten ten goede komen.

Ja, natuur is belangrijk.Telkens we met A&M vorming geven aan vakbondsafgevaardigden over de uitdagingen die gepaard gaan met het duurzamer maken van onze economie, is er één onderwerp waar ik wat tegenop zie om lang over uit te weiden. Dat thema is biodiversiteit. Het is een moeilijk onderwerp om te brengen aan mensen die zich dag in dag uit engageren om hun collega’s bij te staan en op te komen voor hun rechten en te strijden voor hun jobs. In deze tijden van massale afdankingen en eindeloze kostenbesparingen is dat meer dan een dagtaak. Natuur of biodiversiteit lijkt in die omstandigheden begrijpelijkerwijs een ver-van-mijn-bed-show. Verder nog dan energie en materialenschaarste. En toch moeten we blijven uitleggen dat de uitdagingen op vlak van biodiversiteit enorm groot zijn. Zo groot, dat ook vakbonden er belang bij hebben om die uitdagingen mee op de agenda te zetten en meer dan een woordje mee te praten over de mogelijke oplossingen.

Dit themanummer gaat dan ook over die uitdaging rond biodiversiteit, en we leggen uit wat dat met economie te maken heeft. Eén manier om de link te leggen tussen biodiversiteit en jobs is te wijzen op de ecosysteemdiensten die de natuur levert aan onze economie. We wijzen ook op het belang van bijen voor de hele voedingsindustrie. We

kunnen ook wijzen op talrijke studies die de economische waarde van natuur en de biodiversiteit daarbinnen aantonen en berekenen. Daaruit komt dan ook de gedachte voort dat we, net als voor het klimaat, energie en materialen, ook op vlak van biodiversiteit moeten vertrekken van de gedachte dat ons sociaaleconomisch systeem bbinnen de grenzen moeten blijven die de planeet ons oplegt. En dat we dus geen roofbouw mogen plegen op die planeet en op de welvaart van de generaties die ons volgen.

Maar eigenlijk moeten we gewoon ook de moed hebben om te zeggen dat natuur en biodiversiteit niet zomaar gereduceerd moeten worden tot hun economische waarde. Niet aan alles moet een gebruikswaarde worden toegekend vooraleer het een bestaansrecht krijgt. Want die houding heeft ons gebracht waar we nu staan: door achteloos te nemen wat we wilden of dachten nodig te hebben en daarom te laat in te zien wat het belang is van biodiversiteit voor ons allen, staat het systeem nu op instorten. Biodiversiteit kan je best vergelijken met een Jenga blokkentorenspel, dat iedereen wel kende als kind of nu met zijn of haar kinderen speelt. Je kan daar heel wat blokken uithalen en denken dat er niets aan de hand is, totdat je die éne blok teveel wegneemt en de toren omvalt. Ja, de natuur is weerbaar, maar we zijn nu die laatste blok aan

het aanraken die het systeem zal doen ineenstuiken. Daarom dat we het ons, net zoals voor het klimaatprobleem, niet kunnen veroorloven om alleen maar af te wachten tot er echt doortastende maatregelen komen. Van Natuurpunt krijgen we alvast enkele nuttige tips mee om binnen het bedrijf mee aan de slag te gaan en een verschil te maken. Al was het maar om collega’s en mensen te wijzen op hoe belangrijk biodiversiteit voor ons allen is.

Jorre Van Damme Coördinator A&M


‘Waarom moeten wij ons als vakbondsdelegee bezighouden met de bloemetjes en de bijtjes?’, is de te verwachten reactie die op menig werkvloer zal weerklinken als naar de inspanningen rond biodiversiteit wordt gevraagd. Het antwoord daarop is veelzijdig, maar niettemin is de conclusie duidelijk: een grotere biodiversiteit biedt voordelen voor milieu én economie, en zou dus per definitie een vakbondsthema moeten zijn. ‘There are no jobs on a dead planet’: alle leven, en dus ook onze job, is uiteindelijk afhankelijk van een goede biodiversiteit. In dit nummer willen we je laten proeven van de vele voordelen van biodiversiteit op het bedrijf, en een aantal mogelijke acties die eraan verbonden zijn.

BIODIVERSITEIT, EEN VAKBONDSTHEMA!

copyright Kalensa Kid

Biodiversiteit kun je vergelijken met een blokkentoren: als je een blokje (een soort) teveel weghaalt, stort het ecosysteem in.


Biodiversiwat?

De term biodiversiteit slaat op de verscheidenheid aan planten diersoorten op onze planeet. In een bepaalde omgeving gaan die organismen een wisselwerking met elkaar (en niet-levende organismen) aan. Zo ontstaat een ecosysteem (bv. een bos, een koraalrif, een meer, …). Biodiversiteit kun je zien als het fundament van alles: zo heb je bijvoorbeeld verschillende soorten bestuivers (zoals bijen, maar ook andere insecten) nodig, om verschillende soorten planten te bestuiven. Van die planten zijn dan weer andere soorten, net als de mens afhankelijk (voedselvoorziening). Hoe meer biodiversiteit, hoe steviger het fundament. Biodiversiteit is als een blokkentoren: haal een blokje (een soort) teveel weg, en de toren stort in.

Helaas sterven soorten aan een razendsnel tempo uit. Cijfers van het IUCN (International Union for the Conservation of Nature) tonen aan dat soorten 1000 tot 10.000 keer sneller uitsterven dan de ‘natuurlijke’ uitstervingsgraad (als men ‘de mens’ wegdenkt). Volgens de ‘Living Planet Index’ van het WWF is sedert 1970 30% van alle biodiversiteit verdwenen. Grootste oorzaken zijn de vernietiging en versnippering van habitats, overexploitatie (bv. overbevissing), lucht-, bodem- en watervervuiling, de klimaatverandering en de opkomst van invasieve exoten1. De economische waarde

van biodiversiteit: ecosysteemdiensten

Dat biodiversiteitsverlies is geen goed nieuws voor onze economie: één van de belangrijkste voordelen die een rijke biodiversiteit en ecosystemen ons bieden is namelijk het leveren van zogenaamde ‘ecosysteemdiensten’.

Dit zijn de diensten of producten die ons gratis ter beschikking worden gesteld door de natuur: denk aan zuiver water, hout, bestuiving van gewassen, het zuiveren van de lucht, … . Maar ook voor de productie van onze medicijnen worden wereldwijd 50.000 – 70.000 plantensoorten gebruikt.De TEEB (The Economics of Ecosystems and Biodiversity), een organisatie onder


dossier

“Sedert 1970 is 30% van alle biodiversiteit verdwenen”

TIP

Ontdek de economische waarde van biodiversiteit en ecosysteemdiensten via de internationale wetenschappelijke studies op www.teebweb.org

Leg een groendak aan Er bestaan 2 soorten groendaken: intensieve en extensieve groendaken. De eerste zijn eigenlijk echte daktuinen, waar struiken en bomen op kunnen groeien, en wandelpaden mogelijk zijn. Bij extensieve groendaken gaat het over daken met vetplanten, kruiden en mossen. Een extensief groendak kan perfect op

bestaande daken worden aangebracht. Zelfs op hellende daken (helling <45° zijn groendaken mogelijk.Terwijl een klassiek dak geen natuurwaarde heeft, heeft een groendak heel wat te bieden: bloeiende vetplanten zijn een nectarbron voor heel wat vlinders, bijen en andere insecten.

Download via bedrijven.natuurpunt.be de uitgebreide folder over groendaken van de KULeuven en het Agentschap voor Natuur en Bos

Bijkomende voordelen:- Isolatie van geluid en warmte- Bij hevige regenval wordt een deel van het regenwater opgenomen door

het groendak, waardoor er - een vertraagde afvoer plaatsvindt en riolen niet moeten overstorten (waardoor vervuild afvalwater in oppervlaktewater terechtkomt..

- Langere levensduur van de dakbedekking- Ideaal in combinatie met zonnepanelen: een groendak koelt het dak af wat

zorgt voor een hogere energieproductie (bij een te hoge temperatuur neemt de energieproductie van een zonnepaneel af).

- Bepaalde gemeenten stimuleren de aanleg van groendaken via subsidies. Meer info op http://bit.ly/1eeedBV

TIP

copyright Pia Zanetti, Green roof Competence Centre ZHAW


VN-vlag, bracht in 2010 een gelijknamig rapport uit, waarin geschat wordt dat de economische waarde van het verlies aan biodiversiteit wereldwijd tussen de 2000 à 4.500 miljard dollar bedraagt. Dat heeft gevolgen op het vlak van prijszetting en de beschikbaarheid van producten. In 2010 concludeerde het Wereld Economisch Forum – niet bepaald een club groene jongens – dat het verlies aan biodiversiteit en ecosysteemdiensten één van de grootste bedrijfsrisico’s is.

Jobbehoud en -creatie

In Europa zijn zo’n 14,6 miljoen jobs (7% van het totaal) rechtstreeks of onrechtstreeks afhankelijk van ecosysteemdiensten. Dat gaat van landbouw en visserij over energievoorziening (bv. biobrandstoffen) tot ecotoerisme. In minder ontwikkelde landen gaat het om 35% van de jobs

(927 miljoen). Duurzaam bosbeheer zou wereldwijd 10 miljoen nieuwe jobs opleveren. En een herstel van de vispopulatie in Europa zou 100.000 jobs in de sector kunnen opleveren (een verhoging met 31%). Een verlies aan biodiversiteit, betekent in die sectoren ook een verlies aan jobs.Daarnaast heeft elk bedrijf met enige impact op het milieu, een milieuvergunning nodig om haar activiteiten uit te voeren. Dit kun je zien als het ‘rijbewijs’ van een bedrijf. Hou er in dat verband rekening mee

dat vergunningsverleners gemakkelijker een milieuvergunning goedkeuren als ze merken dat het bedrijf inspanningen doet op het vlak van biodiversiteit. Bovendien zijn de investeringen vaak een win-win: door een terrein natuurlijk aan te leggen of te laten evolueren, wordt bespaard op de onderhoudskosten.Bovendien hebben bedrijven die aandacht hebben voor productie met de nodige aandacht voor biodiversiteit een concurrentieel voordeel: men verwacht in de toekomst dat de druk vanuit de consumenten rond dit thema zal blijven toenemen. De vraag naar producten

met aandacht voor deze thematiek zal dus blijven groeien. Schaarste (en bijhorende prijsstijging) van bepaalde

“Bedrijven moeten beginnen denken over eco systemen als een deel van hun activa. Ze moeten leren om de waarde die deze ecosystemen leveren mee te rekenen in hun bedrijfsvoering. De bescherming van ecosystemen, of de impact van ecosysteemverliezen moet meetellen in de beoordeling van investeringen en bij beslissingen over hoe kapitaal moet worden besteed.” Jon Williams, PWC LLP en medeauteur TEEBstudie

“In Europa zijn zo’n 14,6 miljoen jobs (7% van het totaal) rechtstreeks of onrechtstreeks afhankelijk van ecosysteemdiensten”

Werk samen aan meer natuur Het is zoveel leuker om samen aan natuur op het bedrijf te werken. Maak er een teambuildingdag van, en ga voor partnerschappen met organisaties als Natuurpunt. Zij kunnen de activiteiten ook begeleiden en omkaderen. Natuurpunt kan ook een voorafgaande ‘biodiversiteitsscan’ maken en maatregelen suggereren op maat van het bedrijf. De acties

kunnen gaan van een boomplantactie over het ophangen van nestkastjes of aanleggen van een bloemenweide. Als je iets wil doen met het thema op je bedrijf, aarzel dan niet om Natuurpunt te contacteren via [email protected]

TIP

copyright Rudy Kuypers Belfius (Drej Oomen)

Rudy Kuypers Belfius (Drej Oomen)


grondstoffen is een bijkomend argument om te investeren in maatregelen die de biodiversiteit beschermen.

Werknemerswelzijn

Als werknemer is het aangenamer werken in een bedrijf dat er vanbuiten fris en groen uitziet, dan de vele tinten grijs die vaak standaard zijn. Natuur op het bedrijf kan een lunch- of rustpauze opvrolijken of een leuke teambuildingactiviteit vormen (bvb. een boomplantactie). Ook buurtbewoners weten wat groen in de buurt wel te waarderen. Bovendien wezen studies uit dat een groene omgeving ervoor zorgt dat het ziekteverzuim daalt en de productiviteit stijgt. Bedrijven met een groen imago trekken ook sneller nieuwe werknemers aan.

Druppel op een hete plaat?

Zijn de inspanningen die bedrijven doen geen druppel op een hete plaat? Misschien wel, maar het zijn broodnodige druppels in ons sterk versnipperde land. Bedrijven (en bij uitbreiding bedrijventerreinen) zorgen voor de

essentiële ‘stapstenen’ die nodig zijn om bepaalde soorten te behoeden van uitsterven op lange termijn. Door de versnippering dreigen populaties immers steeds meer geïsoleerd te raken, waardoor de soort op termijn in die gebieden voorgoed dreigt uit te sterven.

Door voor (eventueel tijdelijke) natuur te kiezen op een bedrijventerrein richt je die in als ‘stapsteen’ voor de soort: de soort kan op die manier andere gebieden bereiken en van daaruit koloniseren.


dossier

“Een groene omgeving zorgt voor een hogere productiviteit en minder ziekteverzuim.”

Leg een rietveld aan en bespaar op afvalwaterkosten In sommige situaties is het mogelijk een rietveld aan te leggen dat het regenwater opvangt en in staat is om het afvalwater te zuiveren.

Download de handleiding van Natuurpunt: ‘biodiversiteit en bedrijven’ Via bedrijven.natuurpunt.be kun je een handleiding, praktische fiches, praktijkvoorbeelden en tips downloaden.

Richt een bloemenweide in Een stukje restgrond leent zich perfect om in te zaaien met een inheems bloemenmengsel, daar zijn bijen verzot op! Of waarom kan het strakke gazon geen plaats maken voor een bloemenweide? Het oogt mooier en de onderhoudskost daalt, doordat er slechts 2x/ jaar gemaaid moet worden.

copyright Thijs Calu

TIP

TIP

TIP

Sommige planten zijn bijna volledig afhankelijk van de bestuiving van nachtvlinders.


Bronnen

Belén Sánchez A., Martín Murillo, L., Ecosystems, Economy and Employment: A labour approach to biodiversity. Studie IVV en Sustainlabour.

www.wwf.be

TEEB (2010), The Economics of Ecosystems and Biodiversity Ecological and Economic Foundations. Edited by Pushpam Kumar. Earthscan, London and Washington.

Nunes, P.A.L.D., Ding, H., Boteler, B., ten Brink, P., Cottee-Jones, E., Davis, M., Ghermandi, A.,

Kaphengst, T., Lago, M., McConville, A. J., Naumann S., Pieterse, M., Rayment, M., and A. Varma

(2011) “The Social Dimension of Biodiversity Policy: Final Report” for the European Commission, DG

Environment under contract: ENV.G.1/FRA/2006/0073 – 2nd, pages vii-205, Venice/Brussels, February 2011.

http://www.fao.org/news/story/en/item/10442/icode/

CRILLY, R., ESTEBAN, A., Jobs Lost at Sea, nef, february 2012

Delmas, M. A. and Pekovic, S. (2013), Environmental standards and labor productivity: Understanding the mechanisms that sustain sustainability. J. Organiz. Behav., 34: 230–252. doi: 10.1002/job.1827

COLLOQUIUM “WELKE MARKT(EN) VOOR DE BIODIVERSITEIT”Eind vorig jaar organiseerde de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu een studiedag, gebaseerd op de bevindingen van 2 studies: “Consumptiewijzen en biodiversiteit: Gedrag van de consumenten” en “Overgangseconomie: Productie- en consumptiewijzen: de sleutelactoren van de markt ertoe aanmoedigen om de biodiversiteit te integreren.”

De eerste studie had in grote lijnen tot doel na te gaan hoe groot de kennis van de Belgische bevolking is over biodiversiteit, en hun niveau van betrokkenheid en engagement omtrent het thema te meten.

De 2e studie had wou vooral een aantal instrumenten in kaart te brengen die de federale overheid zou kunnen hanteren om beter rekening te houden met de biodiversiteit en ecosysteemdiensten. Op basis van de bevindingen uit de studies gingen verschillende stakeholders in discussie en werd

duidelijk dat er een algemene consensus bestaat over de nood aan een andere manier van consumeren, dat er een reële vraag is naar kwaliteitsvollere informatie aan de consumenten (bv. over de criteria van een duurzaam product of duurzame dienst) en dat er nood is aan een verbeterde marktkennis om de impact van elke sector en mogelijke alternatieven in te schatten. Verder bleek er eensgezindheid te zijn over de stelling dat ‘duurzamere’ producten bevoorrecht moeten worden, de traceerbaarheid van producten verbeterd moet worden, en er een sterk politiek discours nodig is om de biodiversiteit en ecosysteemdiensten te beschermen.

De studies en het colloquium zullen gebruikt worden om de een roadmap ‘biodiversiteit’ op te stellen later dit jaar. De roadmap zal een belangrijke bijdrage leveren aan de maatregelen die de federale staat moet nemen om haar nationale, Europese en internationale verbintenissen tegen 2020 inzake biodiversiteit en duurzame ontwikkeling na te leven.

Zorg voor nestkastjes Een aantal vogelsoorten kan ook op bedrijventerreinen gemakkelijk geholpen worden door het aanbieden van een geschikte nestgelegenheid. Je werkt hiervoor samen met lokale vrijwilligers van natuurpunt: zij kunnen tips

geven bij het ophangen en nagaan of bepaalde soorten al dan niet aanwezig zijn op het terrein (of in de omgeving).

TIP


Bedrijven met één of meerdere stukken restgrond dat wacht op de realisatie van de uiteindelijke bestemming, kunnen op deze lappen grond natuur laten ontwikkelen. Alleen gebeurt dit nu amper, omdat men vreest de uiteindelijke bestemming niet meer te kunnen realiseren omdat er zich een zeldzame soort op het terrein zou kunnen vestigen. Marleen Evenepoel, administrateurgeneraal bij het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB)1 geeft tekst en uitleg bij het concept ‘tijdelijke natuur’ en stipt aan dat het voor bedrijven in de toekomst aantrekkelijker zal worden om natuurontwikkeling toe te laten.

Een Interview Marleen Evenepoel (ANB)

‘Tijdelijke Natuur’: kansen en bedreigingen


interview

1 Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), een agentschap van de Vlaamse overheid, werkt elke dag aan het behoud, de bescherming en de ontwikkeling van natuurgebieden, bossen en parken.

Wat moeten we verstaan onder ‘tijdelijke natuur’?Sommige bedrijven hebben restgronden, die jaren liggen te wachten op de realisatie van hun uiteindelijke bestemming. Als men de natuur op die restgronden in afwachting bewust laat ontwikkelen, spreekt men van ‘tijdelijke’ natuur, omdat het terrein niet bedoeld is om permanent als natuur in te richten.

Wat is het belang van die tijdelijke natuur op bedrijventerreinen?Die tijdelijke natuur zorgt ervoor dat er tijdelijk een uitbreiding is van een leefgebied voor bepaalde soorten. Zo is er – weliswaar tijdelijk – een onderkomen voor vaak zeldzame soorten die meestal moeilijkheden hebben om in ons land een geschikte habitat te vinden. Je creëert een soort stapstenen in het versnipperde Vlaanderen, waarbij je de mogelijkheid geeft aan soorten om van het ene gebied naar het andere te gaan. Door de versnippering geraken populaties geïsoleerd en sterven ze op termijn uit. Zo zorgen we ervoor dat de populatie tijdelijk groter wordt en de soort standhoudt en zich kan uitbreiden. Ook voor genetische uitwisseling is dit een pluspunt. Tijdelijke natuur heeft altijd minstens een neutraal, maar doorgaans een positief effect.

Waarom laten dan niet alle bedrijven de natuur zijn ding doen op hun restgronden?De meeste bedrijven laten die tijdelijke natuur niet toe omdat hun toekomstplannen met problemen geconfronteerd kunnen worden als daar plots een beschermde soort opduikt. Het Soortenbesluit voorziet dat voor het vernietigen van leefplaatsen van beschermde soorten of de soorten zelf een afwijking nodig is. Er kan een afwijking bekomen worden, maar die is aan strenge criteria gebonden waaraan een groot deel van de bedrijven niet kan beantwoorden. Voor beschermde vegetaties is het iets gemakkelijker.

Zijn er vanuit ANB plannen om iets aan deze situatie te doen?Er zit inderdaad een wijziging ten voordele van de ontwikkeling van tijdelijke natuur aan te komen, al zal de

regeling pas binnen een paar maanden in voege zijn en ligt nog niets definitief vast. Bedoeling is in alle geval om bij de start van een project rond tijdelijke natuur een vergunning te geven, waarbij op voorhand de afspraak wordt gemaakt dat alles wat er vanaf dat moment bijkomt aan natuurontwikkeling (beschermde soorten en vegetaties) terug mag worden weggenomen om het gebied zijn uiteindelijke bestemming te geven. De ‘éénhandelingsaanpak’ staat hierbij centraal: we beschouwen het aanleggen of laten ontstaan van tijdelijke natuur en het terug wegnemen als één handeling met ook één vergunnning. Vanuit de overtuiging dat het tijdelijk laten ontstaan van natuur positief is, willen we de garantie kunnen bieden dat de natuur achteraf ook terug weggenomen kan worden. Het idee is grotendeels geïnspireerd op de huidige aanpak in Nederland.

Worden in die vergunning bepaalde eisen opgelegd op het vlak van inrichting van het terrein? Moet er natuur worden aangelegd en beheerd of laat men de natuur zijn gang gaan?Om de drempel zo laag mogelijk te houden stellen we geen eisen op dat vlak. Het enige wat we voorlopig willen opleggen is een ‘schoontijd’: een bepaalde periode van het jaar waarin de natuur niet verwijderd mag worden (het voortplantingsseizoen), omdat er dan wel negatieve effecten zouden kunnen optreden.Verder laten we alles over aan de initiatiefnemer. Wil die bv. een poel graven, dan mag dat en zal het nadien terug verwijderen van die poel gedekt worden door de vergunning tijdelijke natuur (mits de nodige stedenbouwkundige vergunningen). We bieden uiteraard wel advies aan als men ons vraagt hoe men het terrein zo ecologisch interessant mogelijk kan maken.

Zijn er voorbeelden van bedrijven die tijdelijke natuur ontwikkelden?In Nederland begint het concept echt voeten aan de grond te krijgen. Daar heb je ondertussen projecten in Amsterdam,

Groningen, de haven van Rotterdam, … , meer dan 20 stuks.In België zijn er nog geen projecten, maar we verwachten en hopen dat dit met de toekomstige regeling wel zal veranderen. In de haven van Antwerpen heeft men wel een unieke benadering rond een andere vorm van tijdelijke natuur ontwikkeld: daar vonden het havenbedrijf en Natuurpunt, gesteund door ANB, samen een oplossing die een bonus oplevert voor natuur én bedrijf: de ‘backbone-habitat’. Concreet werden aan de hand van een soortenbeschermingsprogramma gemeenschappelijke delen zoals bermen, grachten, spoorwegen en leidingenstroken ingericht als ecologische infrastructuur. Braakliggende percelen worden vanuit dit ecologisch netwerk ingepalmd door verschillende soorten. Eens het perceel zijn uiteindelijke bestemming krijgt, kunnen de soorten terugvallen op hun ‘backbone-habitat’, de altijd aanwezige ecologische infrastructuur. Doordat het netwerk zo groot is en van zo’n goede kwaliteit, blijft de soort in stand. Je kan dit systeem natuurlijk niet overal gaan toepassen: hiervoor heb je een voldoende groot gebied nodig, maar zeker ook een soort centraal bestuur dat gemachtigd is om al die zaken af te spreken. Buiten havens en echt grote bedrijventerreinen heeft een dergelijke aanpak weinig potentie, vandaar de nieuwe aanpak die we willen invoeren.

Thijs Calu, educatief medewerker

Arbeid & Milieu

UNIEK AANBOD

SNEL GEPLAATST

INFSC-HOUT

PAST MOOI IN HET GROEN

DIRECTRESULTAAT EDUCATIEF

AANBOD

MODULAIRSYSTEEM

www.natuurpunt.be/bijenhotel

Help de wilde bijen via handige Bijenhotels

• er naast de honingbijen zo’n 350 wilde bijensoorten in Vlaanderen zijn?• die nodig zijn om meer dan 80% van alle landbouwgewassen te bestuiven?• die jammer genoeg achteruitgaan door het verdwijnen van natuur en nectarplanten

en door pesticiden en ziektes?• een bijenhotel en nectarplanten meteen een hulp zijn voor de wilde bijen? • wilde bijen niet steken?

• 2 opties• exclusief 21% btw• maatwerk of nieuw ontwerp is mogelijk, maar zal steeds met offerte op maat gebeuren • bij een bouwpakket kunnen we de vulling apart bijleveren maar dit komt financieel even duur

uit als een volledig door ons afgewerkte wand.

Wist u dat

Modulair systeem

Opties & prijzen

Optie 2: Volledig afgewerkt en geplaatstde wanden worden volledig afgewerkt geleverd en geplaatst door een ploeg van natuur- & landschapszorg (sociale tewerkstellingsplaats van natuurpunt)

Optie 1: bouwpakket (vulling zelf te voorzien)de wanden worden als bouwpakket geleverd en dienen ter plaatse gemonteerd en gevuld te worden.

MOdulair systeeM• € 300 per 2 vakken (enkel even aantal vakken mogelijk)• steeds voorzien van dakconstructie

COMbi-systeeM• € 420 voor een combinatie van 3

zuilen (van verschillende hoogte)• andere combinaties op aanvraag

MOdulair systeeM• € 500 voor 2 vakken • € 850 voor 4 vakken • € 1250 voor 6 vakken

COMbi-systeeM • € 650 voor 3 zuilen (van verschillende

hoogte)• andere combinaties op aanvraag

MOdulair systeeM• keuze uit 2,4,6,...bakken • 1 bak = 70x70 cm• in een stevig kader plaatsbaar • voorzien van een dakje• ingewerkt eigen logo mogelijk

COMbi-systeeM• 3 zuilen met vaste vakken • 40x150 cm, 50x200 cm en 60x250 cm• combinatie van gevulde en open delen• gevarieerde vulling en afmetingen zorgen

voor origineel en elegant resultaat• voorzien van een dakje

2 systemen

Combi-systeem





Wist u dat

Modulair systeem

Opties & prijzen












2 systemen

Combi-systeem





Wist u dat

Modulair systeem

Opties & prijzen












2 systemen

Combi-systeem

Help de wilde bijen via handige Bijenhotels

Uniek aanbod

snel geplaatst

in FsC-hoUt

past mooi

in het groen

direCt resUltaat

edUCatieF aanbod

modUlair systeem

www.natuurpunt.be/bijenhotel

Verwen ze met nectarplanten!

1. gebruik geen pesticiden en kunstmatige bemesting op een stuk van ongeveer 100m2 rond het bijenhotel, en maai dat slechts 2x/jaar (rond 15 juni en 15 sept) Voer het maaisel binnen de week af.

2. laat uw groendienst het door natuurpunt gekeurde bijenbloemenmengsel inzaaien en onderhoud dat op bovenstaande manier (zie 1.). bestellen en meer ecologische tips: www.natuurpunt.be/bijenhotels

Hoe leg ik dit nu uit?

natuurpunt beschikt over een educatief aanbod om het bijenverhaal helder uit te leggen aan uw personeel en/of buurtbewoners. Contacteer ons om te laten weten wat u wenst. (enkel presentatie, ook plaatsbezoek, met/zonder buurtbewoners, ...) 1u = 65 euro, 3 = 180 euro

NatuurpuntNatuurpunt beschermt planten, dieren en hun natuurlijke omgeving in Vlaanderen. Zodat we nu én in de toekomst van de natuur kunnen genieten. Ook jij kan helpen, want met jouw steun kunnen we méér natuur beschermen! Het lidgeld bedraagt 24 euro per jaar voor het hele gezin en biedt heel wat leuke voordelen. Lees er alles over en ontdek hoe je lid wordt op www.natuurpunt.be/lidworden.

Ook als bedrijf kan je de natuur helpen door je bedrijfsgebouw duurzaam in te richten en je ter-rein met een ecologische blik te beheren. Plant bijvoorbeeld hagen op je parkeerterrein waar dieren zich in kunnen nestelen, leg een groendak aan en maak van je blusvijver een interes-sante poel. Hang nestkasten op voor vogels, insecten en zoogdieren of trek op teambuilding in de natuur. Kijk voor meer informatie op www.natuurpunt.be/bedrijven. Of start een unieke partnership met Natuurpunt en haar leden. Meer info op www.natuurpunt.be/partners.

Meer info? Contacteer:

www.natuurpunt.be/bijenhotel Wannes maebe • 0491 15 03 01 • [email protected]

V.U. Chris steenwegen • Coxiestraat 11• 2800 mechelen / Foto’s: natuurpunt



interview delegees

BOSS Paints (Beveren-Leie)

DelegeeS aan het woord

Een interview met Greta Simoens (LBC) en Egor Demuyzere (ABVV)

BedrijfsficheActiviteit: Verffabrikant, -groothandelaar en -retailer

Tewerkstelling: BOSS Paints biedt werk aan 227 werknemers, waarvan ongeveer 2/3 bedienden en 1/3 arbeiders.

Vestigingen: BOSS Paints nv – waar de verf geproduceerd wordt - is gevestigd in Beveren-Leie (Waregem). BOSS Paints heeft zijn eigen verfwinkelketen, Colora (54 filialen in België en 2 in Nederland). Afhaaldepots voor vakmannen in Brugge, Antwerpen en Gent.


A&M: Kunnen jullie jezelf even voorstellen?Egor: Ik ben ABVV-delegee en effectief lid van de Ondernemingsraad (OR) en het Comité ter Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW). Ondertussen werk ik hier al 16 jaar. Ik ben de grote ‘vlinder’ van de firma. Ik kan zowat alle functies binnen het bedrijf uitvoeren. Zo kan ik de ene dag als chauffeur op de baan gestuurd worden, de volgende dag schilder ik op één van onze werven, en de dag erna doe ik nog iets anders.

Greta: Ik ben afgevaardigde voor LBC, de bediendenbond van het ACV. Ik werk al 25 jaar in het labo en doe onderzoek en ontwikkeling naar muurverven en decoratieve effectverven. Ik ben al een 20-tal jaar afgevaardigde en zetel in de OR en het CPBW.

A&M: Boss Paints heeft een sterke reputatie op het vlak van duurzaam ondernemen, zien jullie het ook als een vakbondsrol om dat mee op te volgen?Greta: BOSS paints is een familiebedrijf van de familie Bossuyt. De familie is op dat vlak nog zeer idealistisch en probeert haar werknemers zoveel mogelijk groene ideeën bij te brengen. Hier worden op hun eigen initiatief heel wat maatregelen genomen, ook al brengt het soms geen geld op, integendeel. Er worden ook heel wat acties opgezet om het personeel zoveel mogelijk hierbij te betrekken. Dat is echt een pluim die de familie op haar hoed mag steken. Omdat er vanzelf heel veel aandacht voor is, zie ik het voor mij niet echt als een vakbondstaak. Het

vakbondswerk hier concentreert zich voor mij meer op het sociale vlak, want duurzaam ondernemen gaat niet enkel over milieu maar evenzeer over de waarde “mens” en daar kan vakbondswerk wel een verschil maken om sommige onveilige situaties te signaleren.

A&M: Ook biodiversiteit is een thema voor BOSS Paints, welke acties werden hierrond ondernomen?Greta: Vooreerst is er het groenbeheer op de site, waarbij men erop let dat alles met streekeigen planten wordt ingericht, omdat die het rijkst zijn aan biodiversiteit. Pesticides worden zoveel mogelijk vermeden. Onze groenbuffer hebben we veel breder ingericht dan eigenlijk wettelijk voorzien en bij de nieuwbouw hebben we gekozen voor een groendak. Dit heeft voordelen op verschillende vlakken: goed voor de biodiversiteit, maar het werkt ook isolerend en buffert het regenwater. ons afvalwater wordt gezuiverd door een op maat gemaakte waterzuiveringsinstallatie.

Egor: Er is ook een tuintje voor de medewerkers ingericht, waar we over de middag iets kunnen eten of gewoon wat uitrusten tijdens de pauzes. Het tuintje is zo authentiek mogelijk ingericht met een notelaar, een perelaar, … . Vanuit de familie wordt het personeel soms ook gevraagd om – geheel vrijwillig - mee te werken aan acties die door Natuurpunt georganiseerd worden zoals het snoeien en opkuisen van bermen, bosjes, ….

A&M: Vaak hebben bedrijven lappen restgrond die liggen te wachten op

hun uiteindelijke bestemming. Vanuit de vrees dat er zich een beschermde soort op kan vestigen, waardoor de realisatie niet zou kunnen doorgaan wordt natuurontwikkeling daar vaak tegengegaan. Hoe zit het met de restgronden bij BOSS Paints? Greta: We beschikken over een stuk braakliggend terrein, waar men over een aantal jaar een productie-eenheid op wil bouwen. Dat stuk grond is nu ingezaaid als bloemenweide, en wordt slechts 2 keer per jaar gemaaid. Dat zorgt ervoor dat er zich een leuke biotoop ontwikkelt die geschikt is voor allerlei beestjes. Het ziet er ook heel mooi uit als alles in bloei staat, en er is niet veel onderhoudswerk aan. We hebben dat in het verleden ook al gedaan met een ander stuk grond dat nu bebouwd is, ondanks protest van een aantal collega’s die dit als een verloren kost beschouwden: ‘waarom al dat geld investeren, om er na 2 jaar toch iets op te bouwen?’

Egor: We kregen er als werknemer nochtans wel iets voor terug: het was

Verfproducent BOSS paints heeft op vlak van duurzaam ondernemen al heel wat bewezen. Getuige hiervan het bestaan van een ‘milieucoach’ naast de wettelijk verplichte – milieucoördinator. De milieucoördinator houdt zich bezig met de wettelijk vereiste zaken, terwijl de milieucoach nog een stap verder gaat en nagaat wat daarbovenop nog kan gebeuren, zoals een aantal biodiversiteitsmaatregelen. Daarnaast beseft het bedrijf als geen ander het belang van grondstoffen die ‘duurzaam’ zijn in de 2 betekenissen: zowel beschikbaarheid als de impact op het milieu spelen een grote rol, ook al kost dit soms een centje meer. We praten erover met Greta Simoens (LBC) en Egor Demuyzere (ABVV).



interview delegees

Egor Demuyzere (ABVV)

Greta Simoens (LBC)

een stuk groen waar je echt rustig kon ontspannen, er waren 2 of 3 petanquebanen, grasperken met bankjes, … . In de lente en zomer werd daar heel wat gebruik van gemaakt. De petanquebanen liggen nu op een andere locatie op de site. Boven is er ook een ontspanningsruimte met onder andere een biljarttafel en een pingpongtafel, waar we vaker zitten in de winter.

A&M: Ik kan me voorstellen dat er om verf te produceren grondstoffen nodig zijn die niet onbeperkt voorradig zijn of omwille van andere milieu- of sociale redenen te mijden zijn. Hoe gaat BOSS Paints hiermee om?Greta: Een 2-tal jaar geleden heeft de beheerraad in een soort code vastgelegd welke grondstoffen we absoluut niet willen gebruiken omwille van milieuredenen. En dit gaat verder dan de REACH1-wetgeving, die sowieso al bepaalde grondstoffen verbiedt. Bij wijze van voorbeeld: een tijd geleden wilden we een nieuw soort vernis op de markt brengen, maar we hebben pas achteraf vastgesteld dat er een stof in zat waar we volgens onze interne afspraak niet mee willen werken. BOSS Paints is toen heel consequent geweest een heeft het product meteen van de markt genomen, en een ander product ontwikkeld, met een andere samenstelling. In het labo letten we sindsdien heel sterk op de MSDS2-files om nauwgezet na te gaan welke grondstoffen er in de bindmiddelen, verdikkingsmiddelen, … van onze leveranciers zit. Het is moeilijk om zaken van vandaag op morgen te veranderen, omdat we ook sterk afhankelijk zijn van onze leveranciers. Maar BOSS Paints durft druk te leggen op zijn leveranciers, of over te schakelen, omwille van milieu- of sociale aspecten die hen niet zinnen. We werken praktisch uitsluitend met producenten uit Europa of Noord-Amerika omwille van de betere kwaliteit, maar ook omdat ze werken volgens veel strengere richtlijnen op vlak van veiligheid, gezondheid en milieu dan in landen in ontwikkeling. Binnen het labo is nu ook iemand aangesteld die voor iedere grondstof die we gebruiken de ecologische impact nagaat. Stel dat we na

een proef een 3-tal potentiële grondstoffen overhouden, dan wordt degene met de kleinste impact gekozen, ook al kost die misschien iets meer.

Voor titaan bijvoorbeeld, een wit pigment dat uit mijnen wordt gewonnen en uitputbaar is, zijn we al jaren op zoek naar alternatieven. Het ontginnings- en productieproces gaat gepaard met heel wat CO2-uitstoot. Ondertussen kunnen we zo’n 20-25% van het titaan vervangen, maar nog niet helemaal. Verf maken zonder titaan is voorlopig helaas onmogelijk, want het is een onmisbare grondstof voor de dekkracht van de verf.

A&M: Zijn er verder nog interessante initiatieven rond vergroening in het bedrijf? Egor: Jazeker, mensen worden hier bijvoorbeeld erg gestimuleerd om met de fiets naar het werk te komen. De fietsvergoeding ligt hoger dan wat wettelijk bepaald is en 2 keer per jaar kan je je fiets een onderhoudsbeurt geven op kosten van de firma. De milieucoach houdt ook een bestand bij waarop werknemers al hun ‘duurzame’ kilometers (fietsen, carpoolen, …) – ook privé – kunnen invullen. Als een bepaald aantal kilometer bereikt is, worden een paar mooie prijzen verloot onder het personeel. Al die maatregelen hebben ervoor gezorgd dat het aantal fietsers hier de laatste jaren enorm is toegenomen. De fietsenstalling is ondertussen ook al wat uitgebreid. Voor wie met de auto komt, wordt de bandenspanning 2 keer per jaar gecontroleerd. Een optimale bandenspanning zorgt immers voor een lager brandstofverbruik.

Greta: Belangrijk is dat de mensen hier ook zoveel mogelijk betrokken worden bij de visie op duurzaamheid en alles wat daarrond gebeurt. Sowieso wordt iedereen via mail op de hoogte gehouden, maar er worden ook heel wat acties georganiseerd. Als werknemer kun je hier ook wekelijks een biologische groente- en fruitpakket bestellen. Ook in het bedrijfsrestaurant kunnen mensen nu dagelijks vegetarisch eten en wordt zoveel mogelijk met biologische groenten en fruit gewerkt.

A&M: Welke grote toekomstplannen liggen nog in het verschiet voor BOSS Paints, als het op duurzaamheid aankomt? Greta: Ook onze producten zelf worden steeds duurzamer. Zo hebben we sinds kort een primer en een muurverf met het Europees ecolabel, en het gamma met watergedragen lakken wordt steeds groter. Nieuw is dat we dit jaar het proces in gang hebben gezet om verven te ontwikkelen met een beduidend lagere milieu-impact, op basis van alternatieve technologieën. Dat gaat natuurlijk niet van vandaag op morgen, want daar is een enorme kennisopbouw voor nodig. Het idee is om op de ouderwetse manier verf te produceren – b.v. met lijnolie - maar dan gecombineerd met nieuwe technologieën waardoor we er betere eigenschappen aan kunnen geven.


Arbeid & Milieu

1

DUURZAAMHEIDS VERSLAG BOSS PAINTS NV Hoe wij maatschappelijk verantwoord ondernemen


Biodiversiteitsmaatregelen bij BOSS Paints1. Het groenbeheer op de site gebeurt uitsluitend met streekeigen planten, die de meeste kansen aan

biodiversiteitsontwikkeling bieden2. Het gebruik van pesticiden wordt zoveel mogelijk vermeden3. Voor de medewerkers is een rustiek tuintje aangelegd, waar men op een aangename manier lunch- en andere

pauzes kan doorbrengen4. De wettelijk verplichte groenbuffer werd veel breder ingericht dan noodzakelijk5. Een stuk braakliggend terrein, waar later een productie-eenheid op wordt gebouwd, werd ingezaaid als

bloemenweide met een halfjaarlijkse maaibeurt. Mooi, onderhoudsvriendelijk, en een goede biotoop voor heel wat nuttige insecten.

6. De nieuwbouw werd voorzien van een groendak

Een greep uit de andere milieumaatregelen bij BOSS Paints1. Werknemers kunnen wekelijks een biologisch

groente- en fruitpakket bestellen. Ook het bedrijfsrestaurant werkt zoveel mogelijk met biologische groenten en fruit.

2. Mobiliteitsacties: De fietsvergoeding ligt hoger dan wettelijk verplicht,

2 keer per jaar wordt een fietsonderhoud aangeboden Het aantal duurzame kilometers wordt

geregistreerd en elke maand worden prijzen verloot onder wie zich duurzaam verplaatste

Thuiswerken wordt gestimuleerd waar het kan 2 keer per jaar wordt de bandenspanning

gecontroleerd Er wordt gewerkt met de meest zuinige

vrachtwagens en alle chauffeurs volgen een verplichte cursus ecodriving

3. Energiemaatregelen: Op het dak van de nieuwbouw liggen

zonnepanelen. Boss Paints organiseerde samen met Natuurpunt en Linea Trovata (zonnepanelenleverancier) een infosessie rond zonnepanelen voor haar personeel

Relighting van het gebouw, waardoor alle lichten nu automatisch aan- en uitknippen

Installatie van een warmtepomp voor de conciërgewoning naast het bedrijf, in plaats van de elektrische verwarming.

4. Sinds vorig jaar werd het Europees ecolabel toegekend aan 2 producten van BOSS Paints.

5. BOSS Paints is sedert dit jaar begonnen met onderzoek en ontwikkeling naar verven met beduidend lagere milieu-impact.

6. Van alle grondstoffen wordt de milieu-impact gemeten, en aan de hand daarvan worden de leveranciers bepaald (of een alternatieve grondstof gekozen).

7. Elk jaar wordt 4 tot 8% van de winst in projecten voor mens of milieu geïnvesteerd

8. BOSS Paints rapporteerde hierover uitgebreid in zijn duurzaamheidsverslag, dat je terugvindt op http://www.boss.be/nl-BE/wie-is-boss-paints/duurzaamheidsverslag


Bijen in noodEinstein zou ooit gezegd hebben dat als de bij uitsterft, de mens na 4 jaar volgt. Of deze bewering klopt laten we in het midden, maar zeker is dat dit een ramp zou betekenen voor onze voedselvoorziening. Bijen zijn immers de belangrijkste bestuivers van heel wat gewassen. En er is slecht nieuws: de bijen doen het slecht. In Europa zou er ondertussen een tekort van 7 miljard honingbijen zijn1. Maar ook de wilde bijen zijn er niet goed aan toe.

Dé bij bestaat nietBij bijen denken we meestal aan de imker met zijn honingbijen. Maar er zijn ook ‘wilde bijen’. In tegenstelling tot wat velen denken zijn dit geen verwilderde honingbijen. Het is een verzamelnaam voor alle soorten solitaire bijen en hommels. In België zijn er zo’n 375 soorten, wereldwijd gaat het om ongeveer 20.000 soorten. Ook die wilde bijen spelen een grote rol in de bestuiving en zijn ook absoluut noodzakelijk voor de instandhouding van bepaalde planten.

OnmisbaarBijen zijn zoveel meer dan honingproducenten. Hét grote economische belang van de bij is uiteraard de bestuiving van onze voedselgewassen. Wereldwijd

Federaal bijenplan

De Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FOD VVVL) lanceerde in 2012 een ambitieus bijenplan. Het plan bevat

niet minder dan 29 doelgerichte acties, met als centraal doel de achteruitgang van zowel de honingbijen als de wilde bijen te stoppen. De acties situeren zich op vlak van beleid, onderzoek en sensibilisatie. Ze startten in juni 2013 en lopen af in juni 2014.

Eén van de focussen ligt op verder onderzoek naar de bij als indicator van het leefmilieu, waarbij men een permanente en publiek beschikbare tool wil oprichten om de verschillende contaminanten te identificeren en op te volgen.

Beleidsmatig wil men een heroriëntatie van de markt creëren, onder andere door te streven naar een systeem van heffingen op alle pesticiden, volgens de mate waarop ze de biodiversiteit aantasten.


bijen in nood

1 http://www.demorgen.be/dm/nl/5381/Dieren/article/detail/1770951/2014/01/09/Tekort-van-7-miljard-bijen-in-Europa-voedselcatastrofe-dreigt.dhtml

copyright Shawn Caza


is zo’n 76 % van de gewassen afhankelijk van de bestuiving van insecten. Zonder insecten, en dan vooral de bijen, kunnen we deze gewassen dus simpelweg niet kweken (tenzij we alles manueel gaan bestuiven, wat een onbegonnen werk is op grote schaal). Het staat ondertussen ook vast dat bijen ook zorgen voor een betere kwaliteit van de gekweekte gewassen2.

De bij als waker van het leefmilieuBijen hebben nog een andere nuttige functie, namelijk die van ‘biologische speurneus’. Bijen vliegen immers van bloem tot bloem om er nectar of stuifmeel uit te halen. Na hun zoektocht keren ze terug naar de bijenkorf om er de buit af te leveren. Maar ondertussen is de bij ‘gecontamineerd’ of vervuild geraakt met zogenaamde contaminanten (verontreinigende stoffen). Door onderzoek op de bijenproducten of dode bijen (bv. bij een massale bijensterfte) is men in staat daaruit bepaalde conclusies te trekken over de staat van ons leefmilieu. Zo kan men bijvoorbeeld nagaan welke zware metalen er in de omgeving voorkomen. Op die manier functioneert de bij als ‘waker’ van het leefmilieu.

Bijensterfte4 Helaas krijgen we de laatste jaren te kampen met een grote bijensterfte. Terwijl vroeger slechts 1 op 10 van de bijenkolonies bij de Vlaamse imker de winter niet overleefde, is dat tegenwoordig al het geval met 4 op 10 bijenkasten. Over de oorzaken van deze massale bijensterfte is nog onderzoek nodig, maar een aantal zaken worden telkens naar voor geschoven.Ten eerste is er de intensivering van de landbouw, die ervoor zorgde dat veel hagen, houtkanten en bloemenranden verdwenen. Die ruige plekken zorgen enigszins voor voedsel voor de bijen, maar ook voor nestgelegenhied voor de (wilde) bijen.Een andere oorzaak van de achteruitgang

2 Klatt, B. K., Holzschuh, A., Westphal, C. et al. (2014). Bee pollination improves crop quality, shelf life and commercial value. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 281: 20132440. DOI: 10.1098/rspb.2013.2440

3 https://www.beesfordevelopment.org/uploads/mrd-journal%20vol%2032%20May%2012.pdf 4 D’Haeseleer J., Nys A., 2012. ‘Natuurpunt vraagt ban op Neonicotinoïden’. Rapport Natuurpunt, Mechelen.

Häagen-Dazs

Häagen-Dazs, de beroemde ijsjesproducent, lanceerde in 2008 de campagne ‘Honey, please don’t go’. Häagen-Dazs is immers voor 40% van de smaken die men aan het ijs toevoegt, afhankelijk van de bestuiving door bijen. De campagne had een grote sensibiliserende werking in de VS, waardoor het thema van de bijensterfte plots grote belangstelling genoot. Verder spendeerde HD heel wat dollars aan onderzoek naar de bijensterfte en richtte men een educatieve bijentuin in.

http://www.haagendazs.com/Learn/HoneyBees/

Nuttige linkswww.ikgeeflevenaanmijnplaneet.be www.info-bijen.be http://bit.ly/1hOUDg9 (Website Natuurpunt over wilde bijen)

Handmatige bestuiving in Sichuan (China)3

In Maoxian County, een regio in Sichuan (een Chinese provincie), zijn natuurlijke bestuivers zoals bijen omwille van o.a. overmatig pesticidegebruik bijna volledig afwezig. Het is een regio waar de fruitteelt sinds jaren de economische basis vormt. In 2001 werd 100% van de appels in de regio met de hand bestoven. Een zeer inefficiënte en economisch onhaalbare manier van bestuiving. Sindsdien is men noodgedwongen overgeschakeld op teelten die niet afhankelijk zijn van de bestuiving van insecten (maar van bv. bestuiving door de wind).

copyright chinadialogue.net


5 Bryden, J., Gill, R.J., Mitton, R.A.A., Raine, N.E. & Jansen, V.A.A. (2013) Chronic sublethal stress causes bee colony failure. Ecology Letters, 16, 1463–1469. 6 Di Priscoa, G., Cavaliereb, V., et all. Neonicotinoid clothianidin adversely affects insect immunity and promotes replication of a viral pathogen in honey bees. Edited by Gene E.

Robinson, University of Illinois at Urbana–Champaign, Urbana, IL, and approved October 1, 2013 (received for review August 8, 2013)

ACTIE!Richt een bloemenweide inEen stukje restgrond leent zich perfect om in te zaaien met een inheems bloemenmengsel, daar zijn bijen verzot op! Of waarom kan het strakke gazon geen plaats maken voor een bloemenweide? Het oogt mooier en de onderhoudskost daalt, doordat er slechts 2x/ jaar gemaaid moet worden.

Plaats een insectenhotelMet het plaatsen van een bijenhotel zal je heel wat wilde bijen aantrekken. In de folder in het midden van dit magazine vind je alle info over het aanbod van Natuurpunt aan bedrijven. Zorg ook dat er voldoende voedsel beschikbaar is (door bv. de aanleg van een bloemenweide). Wil je zelf aan de slag? Tik dan ‘insectenhotel maken’ of ‘bijenhotel maken’ in in google, en laat je inspireren door de vele ontwerpen.

Vermijd het gebruik van pesticidenGebruik in ieder geval geen pesticiden of kunstmatige bemesting. Deze verhelpen maar zeer kort je ‘onkruidenprobleem’, en doen sowieso meer kwaad dan goed (ze doden veel van het bodemleven dat net noodzakelijk is voor gezonde planten). Bovendien zijn het dure oplossingen. Het kan veel goedkoper en efficiënter: voorzie voldoende bodembedekkers om inwaaiing van onkruiden te vermijden, maai minder en voer maaisel af. En kies voor de juiste (inheemse) planten voor de juiste bodem (zand, leem, klei), want die garanderen bovendien het meeste plezier, minste ziektes, minste kosten en langste succes.


bijen in nood

van (honing)bijen is de varroamijt, die de bijenkolonie zo sterk kan verzwakken dat het ganse bijenvolk al na 3 jaar kan uisterven. Ook heel wat andere virussen, bacteriën, ziektes en schimmels kunnen de honingbijen aantasten.Recent onderzoek bracht meer duidelijkheid in de laatste en wellicht belangrijkste oorzaak: het gebruik van een vrij recente en tegenwoordig wereldwijd meest gebruikte soort pesticiden, de neonicotinoïden. Onderzoekers konden aantonen dat een bijenvolk

instort na langdurige bloostelling aan deze pesticiden5. Er zouden veranderingen in het immuunsysteem van de bij optreden, waardoor de bijen na blootstelling vatbaarder zijn voor infecties6. De voorstanders van deze pesticides argumenteren dat er heel weinig werkzame stof nodig is voor een effectieve bescherming. Volgens toxicologen blijft de totale belasting echter gelijk omdat de giftigheid voor insecten heel wat hoger ligt. Sedert 1 december 2013 besliste de Europese

Commissie een tijdelijk verbod (tot 1 dec. 2015) in te stellen op 3 soorten neonicotinoïden.

De massale sterfte valt echter niet vanuit één oorzaak te verklaren, maar is een zaak van verschillende factoren die op elkaar inwerken en elkaar versterken.


Arbeid & Milieu

copyright Kim Windmolders

copyright Thijs Calu

copyright LeeWilshire

Links het beeld van een supermarkt, inclusief de bestuivingsdienst van bijen. Rechts de situatie zonder bijen.


A&M in ‘t kort

NIEUWE WEBSITE NBVNetwerk Bewust Verbruiken – de vzw die consumenten activeert en informeert rond duurzaam verbruiken - stak haar website in een nieuw, fris jasje. De website wordt regelmatig geüpdatet met nieuws over heel wat verschillende onderwerpen in de ‘bewust verbruiken’-sfeer. Thema’s als mobiliteit en energie, maar ook ‘reizen en vrije tijd’ en voeding komen aan bod. Voor elk wat wils dus!

Leuk is ook dat je het nieuws uit eigen regio kan selecteren. Ontdek het zelf op

www.bewustverbruiken.be

E-BOEK: “PRODUCT <=> DIENST. NIEUWE BUSINESSMODELLEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE”.Plan C – het Vlaams transitienetwerk rond duurzaam materialenbeheer – lanceerde onlangs een digitaal beschikbaar boek over product-dienstsystemen en nieuwe businessmodellen in de circulaire economie, een economisch systeem dat bedoeld is om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waardevernietiging te minimaliseren. Anders dan in het huidige lineaire systeem, waarin grondstoffen worden omgezet in producten die na verbruik worden vernietigd. In het boek komen mensen aan het woord die mee aan de wieg staan van die circulaire economie. “We willen tonen hoe de circulaire economie in Vlaanderen en Europa begint te leven, wat de oppurtuniteiten zijn en hoe organisaties er nu al in de praktijk mee aan de slag gaan. We zetten tegelijk ook een innovatief onderneminsmodel in het voetlicht, een model waarbij de toegevoegde waarde gecreëerd door zuivere productverkoop uit te breiden of te ververvangen door de levering van aanverwante diensten. Een ondernemingsmodel dat het potentieel heeft om duurzaamheid rechtstreeks te koppelen aan economische haalbaarheid“, aldus Jiska Verhulst (Netwerkdirecteur Plan C) in haar voorwoord.

Het E-boek is gratis te downloaden via http://eboek.plan-c.eu/

Dieren, planten, paddenstoelen, bacteriën, algen …: de biodiversiteit, dat is het leven op Aarde! Zonder haar geen eten, zuivere lucht, drinkbaar water … Biodiversiteit is kostbaar en moet worden beschermd. Kijk maar naar de bijen, die tal van gewassen en planten bestuiven maar die in groot gevaar zijn!

Hoe?Iedereen kan zich inzetten voor de bijen en de biodiversiteit via eenvoudige acties en keuzes. Wacht niet langer en doe mee: kies je engagementen op www.ikgeeflevenaanmijnplaneet.be.



Zet je in voor de biodiversiteit!En met je leerlingen?Hoe leg je hen uit wat biodiversiteit is? Hoe maak je duidelijk dat we haar moeten beschermen, en wat ze allemaal kunnen doen?

Informatie, interactieve toepassingen, filmpjes, artikels, publicaties … Je vindt het allemaal op http://ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be. Bezoek de website regelmatig, want hij wordt dikwijls bijgewerkt!

IK DOEMEE!



Zet je in voor de biodiversiteit!En met je leerlingen?Hoe leg je hen uit wat biodiversiteit is? Hoe maak je duidelijk dat we haar moeten beschermen, en wat ze allemaal kunnen doen?

Informatie, interactieve toepassingen, filmpjes, artikels, publicaties … Je vindt het allemaal op http://ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be. Bezoek de website regelmatig, want hij wordt dikwijls bijgewerkt!

IK DOEMEE!

Zet je in voor de biodiversiteit!

AM Magazine 2014

Documents

Transcript of AM Magazine 2014