Als lijden ondraaglijk wordt

23
Als lijden ondraaglijk wordt VOM 21maart 2013 Marianne Dees, huisarts, SCEN arts, onderzoeker [email protected]

description

Als lijden ondraaglijk wordt. VOM 21maart 2013. Marianne Dees, huisarts , SCEN arts, onderzoeker. [email protected]. Definitie van lijden. - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of Als lijden ondraaglijk wordt

Page 1: Als lijden ondraaglijk wordt

Als lijden ondraaglijk wordt

VOM 21maart 2013

Marianne Dees, huisarts, SCEN arts, onderzoeker

[email protected]

Page 2: Als lijden ondraaglijk wordt

2

Definitie van lijden

‘Lijden is het leed dat veroorzaakt wordt door een

werkelijke of ervaren aanhoudende bedreiging van

de integriteit of het voortbestaan van de persoon.

Het vereist bewustzijn van toekomst en verleden.

E.J. Casell 1992

Page 3: Als lijden ondraaglijk wordt

Thema’s lijden

ExistentiëelSpiritueel

Psycho-emotioneel

Medisch

Sociaal

3 M. Dees 2010

Page 4: Als lijden ondraaglijk wordt

Medische thema

• Lichamelijke klachten variëren sterk en hangen nauw samen met het beloop van ziekte of veroudering

• Algemene lichamelijke klachten zoals uitputting, pijn, ellendig voelen geven meer toename van lijden dan tractus gerelateerde symptomen

• Lichamelijke, cognitieve en emotionele aftakeling zijn een belangrijke oorzaak van lijden

• Patiënten met psychiatrische symptomen benadrukken de zwaarte en de continuïteit van hun lijden en lijden

4

65 jarige vrouw met neuropatische pijn, met

maximale pijn medicatie

‘Ik heb de hele dag pijn, ik heb ‘s nachts pijn, ik

word wakker met pijn en ik ga naar bed met pijn. Als

ze ook maar de helft van mijn pijn weg konden

nemen zou ik niet over euthanasie nadenken.

Page 5: Als lijden ondraaglijk wordt

Psycho-emotionele thema

• Jezelf niet meer zijn

• Negatieve emoties: oa verdriet, schaamte, wanhoop, teleurstelling, somberheid, boosheid

• Angst voor toekomstig lijden

• Afhankelijkheid

• Verlies van autonomie

5

55 jarige vrouw met nasopharyngeale kanker

‘Mijn waardigheid is verdwenen, liggend in bed ben

ik niet langer de onafhankelijke vrouw die ik was.’

Page 6: Als lijden ondraaglijk wordt

6

• Verlies van maatschappelijke status

• Onvrede over de zorg( verpleeghuis)

• Tot last zijn

• Eenzaamheid

• Biografie( Jappenkamp, seksueel misbruik)

Sociaal-maatschappelijke thema

94 jarige vrouw, klaar met leven

‘De huishoudelijke hulp komt een keer per

maand. Ik zie er wel gezond uit maar ik heb

zoveel verdriet omdat ik iedereen kwijt ben, mijn

ouders, mijn man, mijn zussen en mijn broer is

doorgeschoten door de Duitsers. Iedereen is weg.’

Page 7: Als lijden ondraaglijk wordt

• Uitzichtloosheid

• Niet meer kunnen………

• Zinloosheid

• Klaar met leven

7

Existentiële thema

48 jarige vrouw met borstkanker

‘Het is zo’n agressieve vorm van kanker: ik heb

mijn leven lang gewerkt en daarnaast gewoon de

kinderen en het huishouden en het draaide

allemaal prima en ja ik had gewoon heel veel

energie en nou kan ik helemaal niks meer, nou

voor mij is dit een drama.’

Page 8: Als lijden ondraaglijk wordt

Ondraaglijk lijden en het levenseinde

8

Page 9: Als lijden ondraaglijk wordt

Wanneer denk u over uw levenseinde?

• Liever niet!

• U wordt ouder

• Iemand in uw naaste omgeving wordt ernstig ziek

• U bent zelf ernstig ziek

• U wilt de zaken rondom uw dood goed geregeld hebben

Page 10: Als lijden ondraaglijk wordt

Besluitvorming rondom het levenseinde

Een beslissing betreffende een persoon in de laatste

dagen van diens leven, die (mogelijk) een belangrijke

impact heeft op de kwaliteit van leven, de plaats en/of

het moment van sterven

10

Page 11: Als lijden ondraaglijk wordt

Thema’s besluitvorming levenseinde

• Uw eigen visie op sterven (naasten)

• Visie (huis)arts op uw wensen en verwachtingen

• Reanimatie

• Dementie

• Coma

• Stoppen met eten en drinken

• Behandelverboden

• Plaats van sterven (thuis/hospice/ziekenhuis/verpleeghuis)

• Wilsverklaring en machtigingen

• Palliatieve sedatie

• Euthanasie en hulp bij zelfdoding 11

Page 12: Als lijden ondraaglijk wordt

Gesprek over wensen en verwachtingen

12

Page 13: Als lijden ondraaglijk wordt

13

Definitie WHO 2002

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft in 2002

een vernieuwde definitie van palliatieve zorg opgesteld:

Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het

leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken

hebben met een levensbedreigende aandoening, door het

voorkomen en verlichten van lijden, door middel van

vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en

behandeling van pijn en andere problemen van

lichamelijke, psychosociale en spirituele aard.

Page 14: Als lijden ondraaglijk wordt

Zelfbeschikkingsrecht

14

Patiënten hebben geen recht op euthanasie of

hulp bij zelfdoding. Euthanasie en hulp bij

zelfdoding zijn strafbaar. Alleen artsen kunnen

deze handelingen in bijzondere

omstandigheden en bij naleving van alle

zorgvuldigheidseisen straffeloos uitvoeren.

Principiële bezwaren van artsen tegen

euthanasie en hulp bij zelfdoding dienen te

worden gerespecteerd.

Page 15: Als lijden ondraaglijk wordt

KNMG Standpunt

15

Als uw patiënt op afzienbare termijn

komt te overlijden, helpt een tijdig

gesprek over verwachtingen en

wensen om passende en kwalitatieve

goede zorg in de laatste levensfase te

geven. Dit vergt van u een proactieve

opstelling.

Page 16: Als lijden ondraaglijk wordt

Wilsverklaring

• Wilsverklaring is er voor als u zelf niet kunt beslissen

• Medische handelingen weigeren of ondergaan

• Omstandigheden wanneer u euthanasie wilt

• Geen plicht wilsverklaring uit te voeren

• Bv. acuut ingrijpen, niet actueel, niet van toepassing

• Bespreken met familie en huisarts

• Gevolmachtigde

16

Page 17: Als lijden ondraaglijk wordt

17

Palliatieve sedatie

• Opzettelijk verlagen bewustzijn van een stervende patiënt die ondraaglijk lijdt

• Indicatie: onbehandelbare symptomen bij een stervende patiënt

• Doel: verlichten van het lijden

• Normaal medisch handelen(WGBO)

Page 18: Als lijden ondraaglijk wordt

18

Euthanasie

• Het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een ander dan de betrokkene op diens verzoek

• Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding trad in werking op 1 april 2002

• Euthanasie en hulp bij zelfdoding zijn strafbaar tenzij• Aan 6 zorgvuldgheidscriteria wordt voldaan • Uitgevoerd door arts• Gemeld aan de gemeentelijk lijkschouwer

Page 19: Als lijden ondraaglijk wordt

De 6 zorgvuldigheidseisen

• Vrijwillig en weloverwogen verzoek patiënt

• Uitzichtloos en ondraaglijk lijden

• Patiënt voorgelicht over situatie en vooruitzichten

• Geen andere redelijke oplossing

• Consultatie van onafhankelijke (SCEN)arts(1e 4 eisen)

• Medisch zorgvuldig uitgevoerd

19

Page 20: Als lijden ondraaglijk wordt

Maatschappelijk debat• NVVE

• Burgerinitiatief “Uit Vrije Wil”

• Laatste wil pil

• Euthanasie en dementie

• Euthanasie en psychiatrie

• Levenseinde kliniek

• Tweede evaluatie Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding

20

Page 21: Als lijden ondraaglijk wordt

21

Een heuvel tilt je uit het leven van de oude Waalstad in de stilte.

Smal is de doorgang naar het laatste pad, hemelhoog het huis.

Wie over zijn genadedrempel raakt ontwaart de zachte dood

die korte metten met je maakt.

Victor Vroomkoning

Page 22: Als lijden ondraaglijk wordt

Vragen?

22

Page 23: Als lijden ondraaglijk wordt

Continue diepe sedatie Euthanasie• Lijdensverlichting

• Verlaging bewustzijn

• Normaal medisch handelen

• Niet te verlichten symptomen

• Stervende patiënt(1-2 weken)

• Indien mogelijk toestemming patiënt

• Consultatie indien ondeskundig

• Indien mogelijk consensus(PNH)

• Sedativa(benzodiazepines)

• Titratie obv lijdensverlichting

• Arts en verpleegkundigen

• Reversible

• Niet levensbeindigend

• Natuurlijk overlijden

• WGBO

• Geen melding noch toetsing

• Opheffen van het lijden

• Levensbeëindiging

• Bijzonder medisch handelen

• Uitzichtloos, ondraaglijk lijden

• Niet alleen in laatste levensfase

• Weloverwogen verzoek patiënt

• Consultatie verplicht

• Primair tussen patiënt en arts

• Barbituraat en spierrelaxantia

• Snelle dosering

• Arts

• Niet reversibel

• Levensbeeindigend

• Niet natuurlijke dood

• Aparte wetgeving

• Verplichte melding en toetsing