Als de stoppen doorslaan…

AMOK in België

Algemeen kader

P. Putteman

Als de stoppen doorslaan…Te wijten aan:

• Een reactie op een gebeurtenis die zich voordoet – onmiddellijke en aanwijsbare aanleiding.

‘Hot agression’.• Een dader gaat koel en berekend te werk – geen

onmiddellijk aanwijsbare reden.

Actie als gevolg van niet verwerkte frustraties, waanbeelden of geestesstoornissen.

‘Cold agression’.

Wat zijn AMOK-incidenten?

• Situatie waarbij (een) dader(s) zoveel mogelijk slachtoffers tracht(en) te maken.

Tracht(en) de aanwezige personen te doden.• Er zijn nog veel personen (potentiële

slachtoffers) aanwezig.• Dader(s) beweegt/bewegen zich vrij.• De dader gaat koel en berekend te werk.

Belgische situatie – concreet.

• AMOK-incidenten: zeldzaam, zeer grote impact op de maatschappij.

• Tot op heden : 3 incidenten in België:11 mei 2006 Antwerpen : H. Van Themsche. 2 doden,

1 gewonde.23 januari 2009 Dendermonde : K. De Gelder. 3

doden, 12 gewonden.13 december 2011 Luik : N. Amrani. 5 doden, 123

gewonden.

• Hoe moeten wij ons een AMOK-incident voorstellen ? 020 Columbine the day after.wmv

Kenmerken van AMOK-incidenten.

• Chaos, verwarring, paniek,…• Gebrek aan een duidelijk beeld van de situatie.• Emotioneel zeer geladen.• Tegelijkertijd: politie voert operatie tegen dader,

medische evacuatie gewonden, opvang niet gewonden, opvang familie, informatie geven, …

Samenwerking verschillende diensten. Coördinatieproblemen.

• Zeer moeilijke situatie.

Kenmerken van AMOK-incidenten.

• Uit een analyse van AMOK-incidenten in de USA blijkt: Ieder incident is anders.Er bestaat geen specifiek daderprofiel.Gemiddelde duur is kort ! (8 minuten).Mannelijke daders, overwegend alleen handelend.Plegen meestal zelfmoord (90 % gevallen).Personen worden geviseerd, maar er vallen meer

slachtoffers.Meestal gebruik van vuurwapens.

Quid?

• Vraag:Hoe gaan we hier mee om?Hoe kunnen we dit voorkomen?

• Eind 2009: politionele werkgroepNadenken over tactisch concept.Ook preventie, communicatie,…

• April 2010: eindrapport met 28 aanbevelingen.

Politioneel tactisch concept.

• Tactiek voor de ‘first responders’.ASAP tussenkomen.Contact zoeken met dader(s). Stoppen dader(s) heeft

prioriteit.Gebruik geweld.

• Management van een AMOK-situatie voor leidinggevenden.Een verantwoordelijke voor operatie tegen dader.Een verantwoordelijke voor de andere taken.

• Aanbeveling naar scholen.

Hoe zich voorbereiden op een AMOK-incident?

• Intern noodplan afstemmen op gemeentelijk algemeen nood- en interventieplan (GANIP).

GANIP als instrument.

• Lock down procedure voorbereiden.Opportuun ?Voorbereiden – communicatie (hoe handelen ?).GSM – politiek gebruik.

• Omroepsysteem – duidelijke boodschap.

Alternatieven.

Hoe zich voorbereiden op een AMOK-incident?

• Nemen van techno-preventieve maatregelen.Toegankelijkheid/’zichtbaarheid’ lokalen.Gebouwen en lokalen nummeren op duidelijke en

logische wijze.• Informeren leerkrachten/personeel hoe te

handelen bij AMOK-situatie.• Maken van afspraken met de politie.

Verwittiging en informatie over situatie.Plannen – plattegronden in de buurt van de ingang. “gids”. Informatie over leerkrachten/leerlingen. Info over nutsvoorzieningen, alarminstallaties,…Verkenning instelling door politie.

Hoe aan preventie doen?

• Wapenwet.• Aandacht voor toegang tot instelling.• Dreigingsanalyse.

Detecteren potentiële risico’s. Inschatten risico.

• Werken aan werkklimaat, sfeer.• Creëren structuur/’proces’ om problematisch

gedrag te melden.

Creëren van een positief klimaat

• Creatie positief klimaat in instelling is beste preventie tegen AMOK-incidenten.Geen apart actieplan.Wel aandacht voor AMOK-incidenten binnen plannen

tegen agressie, pesten, asociaal gedrag, fysiek geweld, …

Binnen welzijns- en algemeen veiligheidsbeleid instelling.

• Belang respect voor individuen - bieden zekerheid en veiligheid is belangrijk.

• Aandacht in (school)reglement voor geweld en wapens in de instelling.

Scheppen klimaat melden problematisch gedrag

• Lage drempel voor mededeling problematisch gedrag – open communicatiekanalen - vertrouwen.

• Aanzetten tot melden problematisch gedrag binnen algemeen kader; niet focussen op AMOK-incidenten.

• Structuur – creëren aanspreekpunten.• Vertrouwelijk karakter mededelingen – geen

negatieve gevolgen voor melder.• Geven zekere vorm feed back.• Opvolgen leerlingen/medewerker.

Eerste niveau : de organisatie (school).

• Reden eerste evaluatie op niveau organisatie:Geen overreactie. Kan wraakgevoelens

aanwakkeren. Band met/vertrouwen van persoon niet verliezen. Belangrijk voor toekomst (begeleiding-opvolging).

Waarborgen discretie. Stigmatisatie persoon.Werklast politie.

• Door evaluatieteam.• Wanneer resultaat analyse zorgwekkend is of

onvoldoende elementen: beroep op lokale politie.

Tweede niveau : de politie

• Door opgeleid personeel binnen de lokale politie.

• O.b.v. informatie van de instelling en bijkomend ingewonnen informatie.

• Eventueel m.m.v. parket en onderzoeksrechter – meer mogelijkheden tot inwinnen info.

• Gespecialiseerde expertise bij (zeer) ernstige dreigingen bij de federale politie.

Evaluatiestructuur binnen de organisatie.

• Aanwezige informatie m.b.t. mogelijke AMOK-incidenten mededelen aan (niet permanent) evaluatieorgaan.

• Verantwoordelijken met goede kijk op populatie in de organisatie. Vb:Directie.Cel leerlingenbegeleiding.CLB.…

• Deelnemers voldoen aan zeker profiel.

Evaluatiestructuur binnen de organisatie.

Vaardigheden personen in de evaluatiecel.

• Kritische en analytische geest.• Goede inschatting kunnen maken van de situatie.• Contactvaardig;• Inzicht in psychologische ontwikkeling.• Discretie – tactvol.• Emphatisch vermogen.• Kunnen gevolgen van genomen beslissingen inschatten.• Opleiding gevolgd.

Evaluatiestructuur binnen de organisatie.

Organisatie binnen de cel - rolbeschrijving.

• Wie voert analyse uit ?

• Wie is eindverantwoordelijke ? Neemt beslissing ?• Processus dreigingsanalyse – zie voorgesteld model.• Inventariseren mogelijke informatiebronnen.• Afspraken met de politie.

• Afspraken met CLB en hulpverlening.

• Creëren netwerk is interessant.