ALLEN VOOR STEM, STEM VOOR ALLEN. - rtcwestvlaanderen.be … · STEM-onderwijs is niet alleen...

Bruggestraat 148970 PoperingeT. 057 30 92 19

[email protected] Volg ons op Facebook

KATHOLIEKE BASISSCHOLEN REGIO POPERINGE

ALLEN VOOR STEM,STEM VOOR ALLEN.

PROBLEEMSTELLING

OPLOSSING ZOEKEN

SYSTEEM UITWERKEN

SYSTEEM UITTESTEN

EVALUATIE SYSTEEM

BEDRIJFSBEZOEK

WETENSCHAP TECHNIEK ENGINEERING WISKUNDE

IVoc3

WDmm1

2

VOORWOORD

ALLEN VOOR STEM,STEM VOOR ALLEN.

3

Binnen KBRP (Katholieke Basisscholen Regio Poperinge) probeert men sterk gebruik te maken van de expertise aanwezig binnen het personeel. Experten binnen de scholengemeenschap werken samen in werkgroepen. Eén van deze werkgroepen is de werkgroep ICT.

Jan Vandendriessche, coördinator van die werkgroep, diende in het begin van 2017 een subsidieaanvraag in bij de provincie om binnen de scholengemeenschap extra in te zetten op STEM. De provincie keurde de aanvraag goed. Dankzij de subsidie van 20.000 euro van de provincie West-Vlaanderen kon men binnen de scholengemeenschap KBRP voor het schooljaar 2017-2018 een STEM-werkgroep opstarten.

De STEM-werkgroep bestond uit een leerkracht lager Els Teerlinck en een leerkracht secundair Mario Leroy. Pieter Behaeghel, derde-jaarsstudent bachelor voeding-verzorging/techniek aan Vives Torhout werkte ook mee. Jan Vandendriessche (directeur De Waaier Watou en pedagogisch ICT-coördinator) coördineerde de werkgroep. Deze werkgroep werkte voor elke klas (kleuter en lager) een STEM-activiteit uit. Deze lessen en de nodige extra info vindt u verder in deze bundel.

INFO WAT IS STEM?

1. WAT IS STEM

In het STEM-kader voor het Vlaamse onderwijs wordt STEM gedefi nieerd als "het opbouwen van wetenschappelijke, technische en wiskundige inzichten, concepten en praktijken (S, T & M) en het inzetten ervan om complexe vragen of een levensecht probleem op te lossen (E)”.

De vier componenten van STEM verduidelijkt:

Science (Wetenschap) Onderzoeken van wetenschappelijke concepten/inzichten (bv. hefbomen, schaduwen, ...) staat centraal. Bij dit onderzoeken worden onderzoeksvaardigheden gestimuleerd. Dit gebeurt door middel van open onderzoeksvragen en -activiteiten.

Technology (Techniek) Hier ligt de focus op het ontwerpen en maken in functie van een behoefte.

Engineering Het optimaliseren (evalueren en bijsturen/verbeteren) van ontwerp en proces op basis van vooropgestelde of afgebakende criteria (eisen) staat hier centraal.

Mathematics (Wiskunde) Bij deze component gaat het vooral over toegepaste wiskunde zoals berekeningen (tellen, sorteren, rangordenen, schaalberekening, oppervlakteberekening, ...), relaties wiskundig kunnen uitdrukken en analyseren (meten, model maken, grafi ek tekenen, tabel invullen, ...), ...

Belang van STEM in het onderwijs van de 21ste eeuw

STEM-onderwijs is niet alleen aandacht schenken aan wetenschappen, techniek, engineering en wiskunde, maar is vooral een onderwijsaanpak, een manier van werken. STEM biedt kinderen en jongeren de mogelijkheid om het leren in eigen handen te nemen via exploratie, onderzoek en ontwerp, kritisch en creatief denken, ... Hierdoor mogen we STEM zien als drager van de 21ste-eeuwse vaardigheden.(zie afbeelding)

4

INHOUD WAT IS STEM?

2. STEM EN ZILL

STEM past perfect in het Zill-concept. Je hebt steeds een combinatie van doelen uit de persoonsgebonden en cultuurgebonden ontwikkelvelden. Het is echter wel belangrijk om te focussen op een beperkt aantal doelen. Bij de lessen proberen wij telkens de focus te leggen op één doel uit de persoonsgebonden en één of maximum twee doelen uit de cultuurgebonden ontwikkeling. Hieronder staan de meest voorkomende doelen die bij STEM gebruikt kunnen worden.

Ontwikkeling van initiatief en verantwoordelijkheid Ik neem verantwoordelijkheid op voor mezelf en voor anderen. Ik neem initiatief en kan vrij en zelfstandig functioneren. Ik ontwikkel kritische zin, kan dingen onderzoeken en ben creatief.

Onderzoekscompetentie Ik ben nieuwsgierig en kritisch. Ik wil en kan de wereld rondom mij onderzoeken.

IVoc1 Nieuwsgierig zijn naar en bereidheid tonen om het nieuwe te ontdekken en erover te leren.

IVoc2 Exploreren en experimenteren in de wereld rondom zich.

IVoc3 Onderzoeksvragen formuleren, naar een antwoord zoeken en bevindingen formuleren.

IVoc4 Alleen en met anderen kritisch refl ecteren op ervaringen en bevindingen en daaruit leren.

Ondernemingszin Ik zoek naar creatieve oplossingen. Ik neem initiatief en durf iets teweeg brengen dat voor mezelf vernieuwend en grensverleggend is.

IVoz1 Initiatief nemen. Een eigen idee, beweging, project of activiteit enthousiast en volhardend vorm en inhoud geven.

IVoz2 Creatief denken en daarbij nieuwe paden durven bewandelen.

IVoz3 Noden en uitdagingen detecteren en er mogelijkheden en innovatieve oplossingen voor bedenken.

Ontwikkeling van oriëntatie op de wereld Ik ben nieuwsgierig naar de wereld waarin ik leef. Ik exploreer mijn omgeving en verwerf inzicht in de wereld in al zijn dimensies.

Oriëntatie op techniek Ik ben nieuwsgierig naar technische systemen en processen en pas ze toe. Ik zie in hoe techniek, wetenschap en samenleving elkaar beïnvloeden.

OWte4 Vanuit een behoefte een technische oplossing bedenken voor een probleem, daarbij de verschillende stappen van het technisch proces doorlopen. Andere doelen uit ‘Oriëntatie op de wereld’ kunnen hier zeker ook gebruikt worden afhankelijk van het onderwerp.

Ontwikkeling van wiskundig denken Ik bedenk hoe ik mijn wiskundige bagage kan gebruiken om een probleem aan te pakken. Ik doe dit met vertrouwen en plezier. De specifi eke ontwikkelthema’s en generieke doelen en ontwikkelstappen worden weergegeven bij de STEM-lessen zelf.

5

Presentatie: Wat is STEM?https://drive.google.com/fi le/d/1KmcjMEuMYryaNtdWrORLBqA-qWzOdtwF/view

INHOUD WAT IS STEM?

3. OPBOUW VAN DE LESSEN EN TIPS Per klas een les:

De lessen die we maakten werden gekoppeld aan een bepaalde klas. Dit omdat we voor iedere klas een voorbeeld wilden maken. De lessen zijn zo opgebouwd dat ze ook in een klas lager of hoger gegeven kunnen worden. Het staat je dus vrij om in samenspraak met je collega’s lessen te wisselen.

Elke les dezelfde opbouw:

We probeerden om in elke les dezelfde opbouw te voorzien, zodat het duidelijk herkenbaar is voor iedereen: - probleemstelling: daar brengen we een ‘probleem’ aan dat te maken heeft met de leef- wereld van het kind, een thema waarrond je kunt werken, … - criteria: dit zijn enkele voorwaarden waaraan het systeem dat de kinderen maken moet voldoen. - zoeken naar een oplossing: De leerlingen gaan op zoek naar mogelijke oplossingen met de leerkracht of in groepjes. Eerst wordt er gebrainstormd. Daarvoor kunnen verschillende werkvormen gebruikt worden. Een overzicht van mogelijke werkvormen vind je verder in de bundel na de lessen. Daarna komen de kinderen tot een conclusie. Ze besluiten welk systeem ze zullen maken. - maken van het systeem: De leerlingen maken een tekening of een schets van hun systeem. Ze kunnen er ook dingen bijschrijven zoals het materiaal dat ze zullen gebruiken of de verschillende onderdelen die ze moeten maken. Na deze fase kun je enkele dagen tussen laten zodat de kinderen hun materiaal kunnen verzamelen en meebrengen. Dan maken de kinderen het systeem met hun groepje, de leerkracht coacht door vragen te stellen zodat de leerlingen zelf moeten nadenken om tot oplossingen komen. - in gebruik nemen: de leerlingen proberen hun systeem uit. - evaluatie: de leerlingen evalueren hun eigen systeem door te kijken of alle criteria vervuld zijn en denken na hoe ze het nog kunnen verbeteren. (Je kan hier eventueel met de kinderen ook het groepswerk of de STEM-les evalueren. Enkele werkvormen vind je verder in de bundel na de lessen.)

Tips bij de lessen:

- Houd je nog graag een strikte controle over je les, dan kun je de criteria zelf aanpassen en nog strikter maken. - Na de brainstorm heb je de keuze of je allemaal aan het ‘beste’ idee werkt of dat je elke groep een eigen idee laat uitwerken. Het kan handig zijn om de eerste keren rond één idee te werken. Dan is het voor jou als leerkracht wat overzichtelijker. - Bij de jongste kinderen is het goed om de ideeën te visualiseren, zodat ze terug kunnen grijpen naar wat er gezegd is. - Ook handig is het om de oudere leerlingen een materiaallijstje te laten maken en ze te laten opschrijven wie wat meebrengt. Dan hoef je als leerkracht niet alles zelf te voorzien. Geef de kinderen wat tijd om het materiaal te verzamelen. Dit heeft nog een voordeel. Ze kunnen thuis ook verder nadenken en praten over hoe ze het systeem kunnen maken. Dit kan alleen maar een meerwaarde zijn voor het resultaat dat ze zullen bekomen. - In de bundel zitten 2 ‘werkdocumenten’. Deze zijn bedoeld om te gebruiken bij het maken van het systeem. Het is een ‘basic’ stappenplan voor wat jongere (onderbouw) en wat oudere (bovenbouw) leerlingen. Mits wat aanpassingen kunnen deze documenten vrijblijvend in bijna elke les van het lager gebruikt worden. - De leerlingen werken tijdens de activiteiten meestal in groepjes. Maak ze niet te groot, maximum 3 of 4 kinderen. - Hou in gedachten dat vooral het proces belangrijk is. Dit betekent dat de verschillende fases belangrijker zijn dan het uiteindelijke resultaat. Kijk maar naar de verschillende Zill-doelen die nagestreefd worden tijdens het proces. - De eerste keer zal er meer tijd nodig zijn omdat zowel de kinderen als de leerkracht dit nog niet gewoon zijn. Hoe meer dit gedaan wordt, hoe vlotter dit zal gaan. - Bepaalde taken kunnen binnen de groep verdeeld worden zoals: materiaalverantwoordelijke, bijhouden van notities, verslaggever, timemanager,...

6

7

LEEFTIJD KLAS ACTIVITEIT Pagina

1ste kleuter Klaspop is verdrietig! 8-9

2de kleuter Blaadjes in het rond... 10-11

3de kleuter Op rolletjes 12-13

1ste leerjaar Sorteermachine voor knikkers 14-15

2de leerjaar Dorstige plantjes 16-18

3de leerjaar ‘Stemmig’ snaarinstrument 19-20

4de leerjaar Klasseersysteem voor papier 21-23

5de leerjaar Tijdmachine maken 24-25

6de leerjaar Inpakdoosje voor cadeautje 26-27

BIJLAGES Pagina

Werkdocument jongere leerlingen 28-30

Werkdocument oudere leerlingen 31-32

Werkvormen bij brainstormfase 33-34

INHOUD DE STEMLESSEN IN DIT PAKKET

WETENSCHAP Onderzoeken stevigheid materiaal, zoeken naar de beste verbindingsmethode (binden, lijmen, nieten).

TECHNIEK Ontwerpen en maken van het systeem.

ENGINEERING Evalueren en bijsturen van ontwerp.

WISKUNDE Open, dicht, volume.

Initiatief nemen.Een goed idee, een beweging, een project of een activiteit enthousiast en volhardend vorm en inhoud geven.

Schatten, meten en rekenen met maateenheden.Inhoud en volume.Onderzoeken van het begrip inhoud als "hoeveel past er in?" door actief ervaringen op te doen.

IVoz1

WDmm3

OPLOSSING ZOEKEN

A. BRAINSTORM> De leerkracht voorziet in het nodige materiaal zoals hieronder vermeld en brainstormt hierover samen met de kinderen. Het kan handig zijn om op een flap te tekenen wat de leerlingen zeggen. Dan kun je later aan de hand van die flap op bepaalde dingen terugkeren.

MATERIAAL:> koek, zakdoek, waterfl esje, heen- en weerschriftje en broek> allerlei bruikbaar en niet-bruikbaar materiaal zoals dozen in alle formaten, vuilniszak, plastieken zak (pop zal daar niet gelukkig mee zijn), stof, karton, touw, stok, pennenzakje (daar zal niet alles in kunnen, eventueel laten proberen), zijdepapier (niet sterk genoeg, kan niet tegen water), ...

8

PROBLEEMSTELLING

> Onze klaspop is verdrietig. Zullen we hem/haar eens vragen waarom hij/zij verdrietig is?> Dialoogje tussen de klaspop en de kinderen: Kinderen/leerkracht: "Waarom ben je verdrietig?" Klaspop: "Ik ben mijn boekentasje kwijt" Kinderen/leerkracht: "Oei" Klaspop: "Zouden jullie voor mij een nieuw boekentasje kunnen maken?" CRITERIA> We willen ons boekentasje meer dan één keer kunnen gebruiken (duurzaamheid).> Het tasje moet open en dicht kunnen.> Je moet het makkelijk kunnen vasthouden.> Zijn/haar koek, zakdoek, waterfl esje, heen- en weerschriftje en verse broek moeten erin kunnen.

KLASPOP IS VERDRIETIG!1STE KLEUTER

KLASPOP IS VERDRIETIG!1STE KLEUTER

SYSTEEM UITWERKEN

> De leerkracht bespreekt met de kinderen (of een groepje kinderen) wat er gemaakt kan worden.> De leerkracht maakt het boekentasje samen met (inbreng van) de kinderen.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Hoe kunnen we ons boekentasje stevig(er) maken?> Hoe kunnen we ervoor zorgen dat dit boekentasje open en dicht kan? > Wat kunnen we gebruiken om ervoor te zorgen dat we ons boekentasje vast kunnen houden?> Wat gebruiken we om dit aan elkaar vast te maken?

SYSTEEM UITTESTEN

IN GEBRUIK NEMEN:> 3 criteria controleren> Waaraan moet onze boekentas weer voldoen?> De kinderen controleren of de boekentas stevig is, open en dicht kan, of ze die kunnen vasthouden en of alles er in kan.

EVALUATIE SYSTEEM

> De kinderen geven hun boekentasje aan de klaspop.> De klaspop is heel blij met de boekentas want ze is stevig, kan open en dicht, alles kan er in en de klaspop kan hem vasthouden.

BEDRIJFSBEZOEK

> De postbode komt op bezoek en toont zijn grote fietszakken.> De leerkracht of iemand anders brengt fiets met fietszakken mee.> Rugzakken, valiezen op wieltjes (taalkoffers) bekijken.> Enkele handtassen meebrengen.

9

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Wat kan je gebruiken om het schooltasje te maken?> Wat kan je met het touw doen? > Wat kan je niet gebruiken? > Waarom kan je dit niet gebruiken?> … B. CONCLUSIE> Met de kinderen besluiten welk materiaal je wel kan gebruiken om een boekentasje te maken.

VOORAF

We kozen hier voor het thema herfst. Toch kan deze activiteit op eender welk ander moment gegeven worden. Zo kun je bijvoorbeeld werken met de werkjes van de kleuters die rond gewaaid zijn door de wind.

WETENSCHAP Om veel dingen in één keer te kunnen vastnemen, moet je de oppervlakte waarmee je iets vastneemt vergroten, eigenschappen van materialen.



WISKUNDE Veel, weinig, zoveel mogelijk.

Onderzoeksvragen formuleren, naar een antwoord zoeken en bevindingen formu-leren. Ervaren hoe iets werkt, leeft of in elkaar zit - vragen stellen over hoe iets werkt, leeft of in elkaar zit - samen met de leerkracht op zoek gaan naar antwoorden - antwoorden verwachten en vinden - uitkomsten van een onderzoek voorspellen op basis van eerdere ervaringen.

Vergelijken en ordenen zonder maateenheden.Twee of meer dingen kwalitatief vergelijken volgens grootte, gewicht, lengte, volume, tijdsduur, temperatuur, snelheid ... en daarbij woorden gebruiken zoals groter, kleiner, langer, donkerder, even zwaar, korter, sneller - dingen sorteren op basis van een kwalitatieve vergelijking volgens één of meer gemeenschappelijke kenmerken.

IVoc3

WDmm1

OPLOSSING ZOEKEN

A. BRAINSTORM> De leerkracht brainstormt met de kinderen (al dan niet) aan de hand van materiaal.> Zorg voor allerlei bruikbaar en minder bruikbaar materiaal: stokken (borstelstelen, ...), latten, stevig plakband, karton (verschillende groottes en diktes, papier, kartonstroken), ballonnen, bal, naar keuze...> Alle ideeën visueel maken (schetsen) op een flap zodat je er later nog op terug kan komen.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Wat kan je maken om de blaadjes op te ruimen?> Voorwerp kiezen en vragen: Wat is dit? > Wat kunnen we ermee doen? > Met welk voorwerp kunnen we heel veel blaadjes in één keer verzamelen?> Waarom kies je dit voorwerp?> Wat kunnen we daarmee maken?> Welk papier is steviger?> … B. CONCLUSIE> Met de kleuters beslis je met welk materiaal je een systeem zult maken.

10

BLAADJES IN HET ROND...2DE KLEUTER

PROBLEEMSTELLING

> De kinderen komen binnen in de klas en merken dat de klas vol herfstblaadjes ligt of dat de werkjes van de kinderen in het rond zijn gewaaid. Hoe zou dat nu komen, denken jullie? Het venster/ de deur stond open en de wind deed alles rondwaaien.> Kunnen we iets maken waarmee we die blaadjes kunnen opruimen zonder dat we elk blaadje apart moeten oprapen? (er kan ook iets gemaakt worden om de herfstblaadjes buiten op te ruimen)

CRITERIA> We willen zoveel mogelijk blaadjes in één keer opruimen.> Het moet sterk zijn.

Mogelijke extra activiteiten met pingpongballetjes:

> Pingpongballetjes met bladblazer van de tafel blazen, zo ver mogelijk blazen.> Parcours volgen met pingpongballetje door zelf in de juiste richting te blazen.> Met kartonnetje waaien om pingpongballetje vooruit te laten gaan. > ...

BLAADJES IN HET ROND...2DE KLEUTER

SYSTEEM UITWERKEN

> Samen met de leerkracht maken de kleuters verschillende systemen.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Wanneer we dit papier aan deze stok vastmaken, wat denk je dan dat er zal gebeuren?> Hoe kun je ervoor zorgen dat het steviger is? > Hoe kan je dit nu aan elkaar vast maken?> Waarom lukt het niet?> Waarmee kunnen we het meest blaadjes verzamelen?> …

SYSTEEM UITTESTEN

> De kleuters testen elk de verschillende systemen uit. Ze proberen de blaadjes te verzamelen.

EVALUATIE SYSTEEM

> Je bespreekt samen met de kinderen de verschillende uitgeteste systemen.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Met welk systeem konden we het meest blaadjes verzamelen?> Welk systeem is handig?> Waarom is dit zo handig?> Wat werkte niet zo goed?> Waarom werkte dit niet zo goed?> Hoe kunnen we het nog verbeteren?> ...

BEDRIJFSBEZOEK

> De klusjesman of groendienst (eventueel ouder(s)) komt en brengt een bladblazer mee. Kinderen zien hoe het werkt en mogen zelf eens proberen onder begeleiding.

11

VOORAF

We gebruiken in deze les een fi lmpje van "Buurman & Buurman". Dit kan je eventueel tonen op de iPad. Er bestaan een hele reeks fi lmpjes van "Buurman & Buurman". In elk van die fi lmpjes gaan twee buurmannen op zoek naar creatieve oplossingen voor een probleem. Meestal mislukt het enkele keren voor ze de goede oplossing vinden en dat maakt het fi lmpje grappig. In de klas waar wij gingen observeren waren de kinderen heel enthousiast over deze fi lmpjes.

WETENSCHAP Verplaatsen van voorwerpen: rollen, schuiven, glijden, ...



WISKUNDE Wielen, afstand, zwaar, licht.

Exploreren en experimenteren in de wereld rondom zich. Oog hebben voor wat nieuw, origineel is. Originele oplossingen bedenken. Durven afstappen van het gewone, van wat anderen denken en doen.Gericht zijn op originaliteit.

Vergelijken en ordenen zonder maateenheden.Twee of meer dingen kwalitatief vergelijken volgens grootte, gewicht, lengte, volume, tijdsduur, temperatuur, snelheid, ... en daarbij woorden gebruiken zoals groter, kleiner, langer, donkerder, even zwaar, korter, sneller.Dingen sorteren op basis van een kwalitatieve vergelijking volgens één of meer gemeenschappelijke kenmerken.

IVoc2

WDmm1

OPLOSSING ZOEKEN

A. BRAINSTORM> De leerkracht brainstormt met de kinderen aan de hand van materiaal.> Zorg voor allerlei bruikbaar en minder bruikbaar materiaal: kaasdoosjes, fl esdopjes, doek, touwen, stevig plakband, karton (verschillende groottes en diktes, papier, kartonstroken), ballonnen, bal, rollen, naar keuze. > Misschien kunnen de kinderen al zelf materiaal meebrengen van thuis. Dan kun je op een andere dag nog wat verder brainstormen rond het nieuwe materiaal.> Tijdens de brainstorm kun je dingen tekenen op een fl ap: een schets van het verhaal van 'buurman buurman', ideetjes waarmee de kinderen afkomen, het bruikbare materiaal, ...

12

OP ROLLETJES3DE KLEUTER

PROBLEEMSTELLING

> https://drive.google.com/fi le/d/1qQ9eTStOd3NKMvoVDkFQMKGtmSY2QALr/view?usp=sharing Filmpje 'buurman buurman' laten zien en stopzetten voor de oplossing met de wieltjes komt. (na 1 minuut en 9 seconden)> Bespreken van het fi lmpje: Wat is er gebeurd in het fi lmpje? Wat is het probleem van buurman? (Hij kan niet bij de tafel). Dus buurman zal iets moeten maken zodat hij het tafeltje makkelijk kan verplaatsen en dichterbij kan schuiven. Zullen wij buurman proberen te helpen?

CRITERIA> We werken met kosteloos materiaal.> We bepalen een vooraf afgesproken afstand om te verplaatsen. (bijvoorbeeld: dit speelgoed- tafeltje verplaatsen van de ene kant van de tafel tot aan de andere kant, of een echt tafeltje verplaatsen van de muur tot aan de kast)

OP ROLLETJES3DE KLEUTER

SYSTEEM UITWERKEN

> Samen met de leerkracht maken de kleuters de verschillende uitgekozen systemen.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Waarmee gaan we beginnen? > Hoe kun je ervoor zorgen dat het stevig genoeg is? > Hoe kan je dit nu aan elkaar vast maken?> Hoe stellen we het materiaal best op?> Hoe plaatsen we het tafeltje best?

SYSTEEM UITTESTEN

> De kleuters testen de verschillende gemaakte systemen uit. Ze proberen de tafel te verplaatsen.

EVALUATIE SYSTEEM

> Je bespreekt samen met de kinderen de verschillende uitgeteste systemen.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Met welk systeem ging het verplaatsen van de tafel het best?> Welk systeem is handig?> Waarom is dit systeem zo handig?> Wat werkte niet zo goed?> Waarom werkte dit niet zo goed?> Hoe kunnen we het nog verbeteren?> ...

Als slot van de les bekijk je samen met de leerlingen naar de rest van het fi lmpje. https://drive.google.com/fi le/d/1qQ9eTStOd3NKMvoVDkFQMKGtmSY2QALr/view?usp=sharing (helemaal of na de eerste minuut)

BEDRIJFSBEZOEK

Iemand die komt met heftruck, plank op wieltjes, skateboard, drone, zolderwagentje, bolderkar, echte bouwkraan, transpallet, steekkarretje, tractor met kar, ...

13

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Voorwerp kiezen en vragen: Wat is dit? > Wat kunnen we ermee doen? > Met welk voorwerp kunnen we dingen proberen te verplaatsen?> Wat kunnen we hiermee maken?

MOGELIJKE OPLOSSINGEN> We verslepen de tafel met een doek/tapijt (verschillende doeken uitproberen, ondergrond uittesten)> Speelgoedkraan gebruiken indien in klas aanwezig (heffen)> Trekken met touw (knopen maken, verschillende diktes uittesten), duwen (verschillende ondergronden, iets eronder?)> …

B. CONCLUSIE> Leerkracht kiest met de kinderen enkele systemen uit. Die systemen kunnen dan gemaakt worden. Je kunt dit meteen doen of op een later moment als de leerlingen zelf materiaal meegebracht hebben.

SORTEERMACHINE VOOR KNIKKERS1STE LEERJAAR

14

VOORAF

We koppelden deze les aan de hoppepluk, typisch voor onze streek. Toch kun je deze les op om het even welk ander moment geven. Andere machines of systemen die sorteren kunnen ook gebruikt worden. Een gewone zeef kan ook als uitgangspunt dienen. In plaats van knikkers kun je bijvoorbeeld ook grote en kleine ballen nemen. Best iets ronds anders wordt het moeilijker om te sorteren.

Bijhorende fi lmpjes: https://drive.google.com/fi le/d/1w2Q25xSi51h-u59WiPiRafLg_rY6Y4K-/view?usp=sharing (brievensorteercentra)https://drive.google.com/fi le/d/175jvA0isPwecBZq27t6xZWdV4EKIWYBA/view?usp=sharing (appels sorteren)https://drive.google.com/fi le/d/1BKmcBdgRGMTWrO1KtfkCJakhVAC8fYEl/view?usp=sharing (op kleur sorteren)https://drive.google.com/fi le/d/1WvlI98ZtVkVaboKW9RHPbitN7k00X9HG/view?usp=sharing (munten sorteren)

WETENSCHAP Werking zeefsysteem.



WISKUNDE Sorteren volgens grootte, meten lengte en breedte.

Alleen en met anderen kritisch refl ecteren op ervaringen en bevindingen en daaruit leren. Een aanpak bijsturen na onderzoek.

Schatten, meten en rekenen met maateenheden.Weten en illustreren vanuit concreet handelen dat het resultaat van lengte-meting uitgedrukt kan worden in meter of daarvan afgeleide maateenheden en daarbij woorden zoals lang, langer, langste, kort, korter, kortste, even lang, lengte, breedte, diepte, hoogte, dikte, omtrek en afstand kennen en gebruiken.

IVoc2

WDmm1

OPLOSSING ZOEKEN

A. BRAINSTORM> De leerkracht bedenkt samen met de kinderen mogelijkheden om de knikkers te sorteren.> Er worden ideetjes op het bord genoteerd of getekend. (werkvorm: zie “mogelijke werkvormen bij brainstorm”)

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Welke materialen kunnen we gebruiken?> Hoe zou de sorteermachine eruit kunnen zien?> Hoe groot zullen we de machine maken?> Wat kunnen we gebruiken om de knikkers te meten?> Wat denk je dat goed zal lukken? Waarom denk je dat?

B. CONCLUSIE> Samen met de kinderen haal je er de meest haalbare ideeën uit. Je kunt er ook voor opteren om één van de ideeën uit te werken.

PROBLEEMSTELLING

> Onze grote en kleine knikkers zitten door elkaar. Wat kunnen we maken om ze uit elkaar te halen?

CRITERIA> Je moet het systeem kunnen verplaatsen.> We maken het met kosteloos en herbruikbaar materiaal.> Moet grote van kleine knikkers scheiden.

SORTEERMACHINE VOOR KNIKKERS1STE LEERJAAR

15

SYSTEEM UITWERKEN

> We schetsen een ontwerp van ons systeem. > We denken erbij na welk materiaal we nodig hebben. > We maken een taakverdeling: wie brengt wat mee?> Daarna kun je, als je dat wil, de kinderen hun schets laten tonen aan de rest van de klas en laten vertellen hoe hun systeem eruit ziet.> De leerkracht (of de leerlingen) kunnen bijkomende vragen stellen als iets niet duidelijk is.> We laten wat tijd tussen om de kinderen de kans te geven het materiaal mee te brengen.> Plan uitvoeren: de leerlingen maken hun sorteersysteem aan de hand van eigen kosteloos materiaal en eventueel materiaal dat de leerkracht voorziet.> Vooraf kan eventueel een tekening gemaakt worden met de nodige afmetingen. MOGELIJKE HULPVRAGEN> Hoe ga je die gaatjes maken?> Hoe zal je weten of het gat niet te groot of te klein is?> Hoe geraken die knikkers bij de sorteerplaats?> Hoe zal je machine werken?> Hoe kunnen we de grootte van de knikkers meten?> ...

SYSTEEM UITTESTEN

> We steken de knikkers in het systeem.> Ze proberen de knikkers met hun systeem te sorteren.

EVALUATIE SYSTEEM

We beoordelen ons systeem.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Gebruikte je kosteloos materiaal?> Kun je het verplaatsen?> Scheidt het de grote van de kleine?> Hoe komt het dat het (nog) niet lukt?> Wat kun je nog verbeteren?> Wat lukt goed? Waarom?> Wat zou je de volgende keer anders doen om nog betere resultaten te behalen?> Kan je dit nog voor iets anders gebruiken?> Welke problemen ben je onderweg tegengekomen en hoe heb je ze opgelost?> ...

BEDRIJFSBEZOEK

> Plukmachine hoppe (zie hoger): hoppeplukmachine scheidt belletjes van blaadjes.> Zeef> Geldsorteerder (sommige winkels hebben dit)> Filmpjes van hierboven> ...

DORSTIGE PLANTJES2DE LEERJAAR

16

VOORAF

Belangrijk! Zorg voor dezelfde soort plant per groepje.

Mogelijke beginsituaties:

> We voorzien deze les een eind voor een vakantie en zoeken hoe de plantjes in de klas toch water kunnen krijgen. > Het kan ook zijn dat de plantjes er na de vakantie niet meer zo goed uitzien omdat ze geen water kregen. > We vergeten soms water te geven aan de plantjes. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de plantjes niet sterven? Het is ook mogelijk om dit in gelijk welk thema rond de natuur te steken. Thema ‘de lente’ is ook een mogelijkheid.

WETENSCHAP zorgen voor planten, planten hebben water nodig (niet te veel, niet te weinig)

TECHNIEK ontwerpen en maken van het systeem

ENGINEERING evalueren en bijsturen van ontwerp

WISKUNDE inhoudsmaten: hoeveel water gebruiken we? 1 liter? Een halve liter?

Noden en uitdagingen detecteren en er mogelijkheden en innovatieve oplossingen voor bedenken.

Een nood aan verandering opmerken - plezier beleven aan het bedenken en vinden van nieuwe oplossingen.

Ervaren, onderzoeken, vaststellen en illustreren hoe mensen de natuur en het milieu zowel op een positieve als negatieve wijze beïnvloeden.

Verantwoordelijkheid opnemen voor de verzorging van dieren en planten uit de omgeving.

IVoz3

OWna7

OPLOSSING ZOEKEN

A. BRAINSTORM> (werkvorm: zie mogelijke werkvormen bij brainstorm) De leerkracht bedenkt samen met de kinderen mogelijkheden om de plantjes van water te voorzien.> Er worden ideetjes op het bord genoteerd of geschetst.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Hoe kunnen we water tot bij de plantjes krijgen?> Hoeveel water denk je dat de plantjes moeten krijgen? (Ertoe komen dat de plantjes niet te veel, maar ook niet te weinig water mogen hebben)> Welk materiaal kunnen we gebruiken? > Waarvoor kunnen we dit materiaal gebruiken?

B. CONCLUSIE> Samen één haalbare oplossing kiezen die dan door de leerlingen uitgewerkt kan worden.

PROBLEEMSTELLING

> We hebben binnenkort 2 weken vakantie, kunnen we geen systeem bedenken waardoor de plantjes toch water krijgen in de klas terwijl wij er niet zijn? (of andere insteek zie “mogelijke beginsituaties” in inleiding.)

CRITERIA

> We letten er op dat er geen waterschade is.> We maken het systeem met kosteloos materiaal dat we zelf meebrengen.> De plantjes blijven in de klas.


17

SYSTEEM UITWERKEN

> We werken in groepjes van 3 à 4 leerlingen.> Plan tekenen: maak een tekening van jullie systeem, schrijf erbij wat je nodig hebt om het te maken. Laat de kinderen binnen hun groepje afspreken wie er wat meebrengt.> Laat de kinderen ook nadenken hoe ze waterschade kunnen vermijden (doeken leggen, meteen opruimen als er toch gemorst wordt, …)> Laat hier tijd tussen, bijvoorbeeld een week, zodat de kinderen tijd hebben om het materiaal te verzamelen en mee te brengen. > Plan uitvoeren: de leerlingen werken met het materiaal en proberen te maken wat ze gepland hebben.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Denk je dat het waterdicht zal zijn? Waarom (niet)?> Hoeveel water denk je dat je nodig zal hebben? Waarom denk je dat?> Hoe zorgen jullie dat het water bij de plantjes komt?> Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er geen water op de grond loopt?> Hoeveel water zouden we moeten voorzien zodat het niet te veel of te weinig is?> Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het water er niet allemaal in één keer uit komt?

SYSTEEM UITTESTEN

> Het systeem wordt opgestart

EVALUATIE SYSTEEM

We beoordelen ons systeem. Er zal op verschillende momenten geëvalueerd worden:

1. Meteen nadat het systeem wordt opgestart:

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Krijgen de plantjes voldoende water? > Krijgen ze niet te veel water?> Hoe kunnen we dit controleren? (vochtigheid aarde controleren, voelen)

2. Na enkele dagen:

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Hoe zien de plantjes er vandaag uit?> Hoe komt dat?> Hoe kunnen we bijsturen?(eventueel bijhouden hoeveel water er per dag gebruikt wordt door streepjes te zetten...)

3. Na een vakantie:

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Hoe deden de plantjes het tijdens de vakantie?> Wat kunnen we de volgende keer veranderen zodat het systeem nog beter werkt?> Wat werkte wel goed?

BEDRIJFSBEZOEK

> Tuinbouwbedrijf in de buurt: Hoe wordt daar voor water gezorgd? (bv. Aveve Poperinge 057 33 37 84 )> Schooltuin: Hoe zorgt de tuinman/-vrouw voor water?> Tuinslang zelf eens uitproberen?> Eigen tuintje> VTI: serres, aardbeienkweek, bloemen [email protected] (057/346561) technisch adviseur land- en tuinbouw > De Hoeve in de Lovie? http://www.delovie.be/meer-de-lovie/bezoeken-en-arrangementen/

EXTRA:

> Hierover kun je nog heel wat vertellen en doen, bijvoorbeeld: plaats in de klas van de plantjes, invloed van licht (dicht bij venster of niet), warmte (bij de radiator of niet), mensen hebben ook licht en water nodig, ...> Absorptie testen van verschillende materialen > Mogelijke systemen: mini-serre (plastiek over de plantjes waardoor het water verdampt en weer neervalt), druppelflesje maken, wollen draad of ander absorberend materiaal houdt de aarde vochtig, druppelregelaar door rubberen leiding dicht te snoeren.

18


STEMMIG SNAARINSTRUMENT3DE LEERJAAR

19

WETENSCHAP de best werkende 'snaren' uitzoeken (welk materiaal trilt het best?) Wat doen om 3 tonen te hebben? Heeft de grootte van de klankbak een invloed op het geluid?



WISKUNDE meten lengte en breedte en dikte, vormen

Creatief denken en daarbij nieuwe paden durven bewandelen

Enthousiast zijn om nieuwe dingen uit te proberen alleen en samen met anderen

Durven, ook wanneer men niet goed weet waar men uitkomt

Durven improviseren en afwijken van vertrouwde paden

Al doende (intuïtief) een werkwijze bedenken

Eenvoudige bestaande technische systemen uit de omgeving hanteren, begrijpen, vergelijken, (de)monteren, evalueren en onderhouden

Onderzoeken en vaststellen waarom een zelfgemaakt of bereid technisch systeem goed, niet of slecht functioneert

Werkwijzen en technische systemen vergelijken en beoordelen aan de hand van criteria

Inzien dat technische systemen om onderhoud vragen

De muzische bouwstenen beleven, herkennen, onderzoeken en hanteren

Muziek

Klankkleur

Bewust beleven, herkennen, uitvoeren en creatief gebruik maken van:klankeigenschappen: omgevingsgeluiden en klankdecors, klankkleur van instrumentengroepen, klankkleur van frequent voorkomende instrumenten

IVoz2

OWte3

MUge2

PROBLEEMSTELLING

> We maken een eigen lied en willen dat begeleiden met een instrument.> We hebben geen geld om een instrument te kopen, dus zullen we het zelf maken.

CRITERIA

> Het moet een snaarinstrument zijn.> We hebben minstens drie verschillende tonen.> Het heeft een origineel design.

OPLOSSING ZOEKEN

A. BRAINSTORM Samen met de leerlingen bespreek je de mogelijkheden: > We observeren met de leerlingen enkele snaarinstrumenten (foto en/of echte). We bekijken de verschillende onderdelen. Opdat de kinderen niet allemaal een gitaar zouden maken, is het aan te raden om allerlei soorten snaarinstrumenten te observeren. (zie enkele afbeeldingen hiernaast)> De leerkracht noteert enkele opvallende ideeën of tips van de leerlingen op het bord als geheugensteun.> Je kunt ook een andere werkvorm gebruiken (zie onderdeel ‘werkvormen’)

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Hoe denk je dat je klank uit je instrument zal krijgen?> Welk materiaal denk je te gebruiken voor de ‘klankbak’?> Hoe denk je aan drie verschillende klanken te geraken?> Wat kan je gebruiken voor de snaren?> Waarmee denk je dat je het zal versieren?

B. CONCLUSIE> We gebruiken de tips van op het bord om een eigen instrument te kunnen maken.

SYSTEEM UITWERKEN

> Elke leerling schetst of tekent een eigen instrument.> De leerlingen schrijven erbij welk materiaal zij nodig hebben.> Ze stellen hun eigen instrument in hun groepje van 3 à 4 leerlingen voor.> Na de voorstelling geven de groepsgenoten tips om hun systeem nog te verbeteren.> De groepjes maken een lijst met nodige materiaal en maken een taakverdeling. wie brengt wat mee voor wie? De groep zorgt dat elk lid aan zijn/haar materiaal geraakt.> Laat nu wat tijd tussen zodat de kinderen de mogelijkheid hebben om materiaal mee te brengen.> Plan uitvoeren: elk kind maakt zijn/haar eigen instrument en mag beroep doen op een ander binnen het groepje om te helpen, bijvoorbeeld om vast te houden.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Hoe ga je de snaren vast maken?> Uit welk deel van het instrument zal de klank komen?> Hoe zorg je ervoor dat er drie verschillende klanken uit jullie instrument komen?> Hoe zal je je instrument versieren?> ...

SYSTEEM UITTESTEN

> Liedje begeleiden met het instrument.

EVALUATIE SYSTEEM MOGELIJKE HULPVRAGEN

> We geven een eigen oordeel over ons instrument op basis van de drie criteria:> Is het een snaarinstrument?> Hoor ik 3 verschillende tonen? Zo nee, hoe kan ik het aanpassen zodat er drie tonen zijn?> Heb ik gedacht aan de afwerking? Kan ik het nog mooier maken?> ...

BEDRIJFSBEZOEK

> Iemand op school laten komen die een snaarinstrument bespeelt. Herman en Rosita Dewit spelen op gerecycleerde instrumenten: https://drive.google.com/fi le/d/1DQGtH2emw77VpTNaCXql-CGDaqBr93t2/view?usp=sharing (eerste drie minuten)> Bezoek van of aan de muziekschool (Oostlaan 11, 8970 Poperinge. Telefoon: 057 33 47 72)

20

STEMMIG SNAARINSTRUMENT3DE LEERJAAR

KLASSEERSYSTEEM VOOR PAPIER4DE LEERJAAR

21

VOORAF

Volgens ‘Zill’ moet men van 2,5 tot 12 jaar leren recycleren. Vanaf de leeftijd van 7 jaar moet men zelf proberen duurzaam te handelen.Dit zou dus een voorbeeld kunnen zijn van hoe dit in de klas aan bod kan komen. We kozen hier voor de tweede graad. Onze STEM-activiteit gaat over het hergebruiken van papier. Aansluitend is er nog een activiteit rond het recycleren van papier. Wel aan de leerlingen duidelijk maken dat voorkomen nog beter is...

WETENSCHAP ladder Lansink, recyclageproces papier (2de activiteit)

TECHNIEK knippen, snijden, vastmaken, afmeten, verstevigen, …


WISKUNDE meten, rechthoek, vierkant, berekening maken

Noden en uitdagingen detecteren en er mogelijkheden en innovatieve oplossingen voor bedenken.

Noden ervaren als een kans tot innovatief denken en handelen - iets bedenken dat bijdraagt tot de kwaliteit van het leven - door beschikbare middelen creatief aan te wenden tot oplossingen komen.

Ervaren, onderzoeken, vaststellen en illustreren hoe mensen de natuur en het milieu zowel op een positieve als negatieve wijze beïnvloeden.

Illustreren hoe men duurzaam omgaat met bodem, lucht, water, energiebronnen, grondstoffen, afval (verzamelen, sorteren en recycleren), voedsel, … - zelf duurzaam handelen

Inzicht verwerven in meetkundige objecten.

Vlakke fi guren.

De eigenschappen van de hoeken en de zijden van vierhoeken onderzoeken, kennen en gebruiken om vierhoeken te benoemen als vierkant, rechthoek, ruit, parallellogram, trapezium.

IVoz3

OWna7

WDmk2

PROBLEEMSTELLING

> Ze zeggen dat we de klas zijn die het meeste papier weggooit in de papierbak. Is dat zo?

We starten met een vooronderzoek: (kies uit wat voor jouw klas haalbaar is)> Zit er alleen papier en karton in onze papierbak?> We zetten de papierbakken van verschillende klassen samen. > Vooraf schatten we het gewicht van elke papierbak (hypothese).> We wegen de bakken en per klas noteren we het gewicht. > De kinderen kunnen het gewicht berekenen op jaarbasis. (30 weken in een schooljaar)> De resultaten worden vergeleken.> We zetten de resultaten in een grafi ek.> We trekken een conclusie uit het onderzoek: ofwel zijn we inderdaad grootste verbruiker, ofwel niet, maar het kan beter.

Starten met de Ladder van Lansink: (uit een vorige les of aanbrengen)(= voorkomen, hergebruiken, recycleren, verbranden, storten) om van daaruit tot een oplossing te komen.Meer uitleg op Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Ladder_van_Lansinkhttps://drive.google.com/fi le/d/1unAJ6IXob-aWTWKV8udVGxwT_3jFKQiO/view?usp=sharing

Voorkomen: We weten dat voorkomen de beste oplossing is. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er minder papier verbruikt wordt? (korte denkoefening per twee en bespreken)

Hergebruiken: Soms heb je papier nodig. Dan kunnen we eerst kijken of we wel echt een nieuw blaadje nodig hebben. Misschien kunnen we de achterkant van een blad (of een niet gebruikt deel van een blad) gebruiken. Giet de papierbak leeg op de tafel: is het papier dat erin zit effi ciënt gebruikt? De leerlingen bekijken een papierbak kritisch. Laat de leerlingen uit de bak papier halen waarvan gedeelten nog kunnen gebruikt worden. (één papierbak per groepje)

Welk systeem kunnen we maken om dit papier te sorteren?

CRITERIA

> het systeem moet stevig zijn> het moet op/in die kast kunnen.> het is opgedeeld in 3 verschillende groottes, steeds rechthoekig of vierkantig. (minimum afmeting is 5 cm op 5 cm)

OPLOSSING ZOEKEN

A. BRAINSTORM> De leerlingen zoeken naar mogelijke oplossingen.> Er zijn verschillende werkvormen mogelijk (zie onderdeel ‘werkvormen’)

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Welk materiaal kan je gebruiken?> Wat kunnen we maken als we rekening houden met de criteria? > Waarom denk je dat dit niet haalbaar is?> Waar denk je dat we op moeten letten?> Hoe kan ons klasseersysteem eruit zien?> Hoe gaan we het papier meten?> Welke 3 afmetingen zouden we best nemen?> Kunnen we iets maken waardoor het papier makkelijk geklasseerd kan worden?

B. CONCLUSIE> We kiezen één systeem uit dat we met onze groep (per 4, per 2) willen maken.

SYSTEEM UITWERKEN

> Plan tekenen: maak een tekening van jullie systeem, schrijf erbij wat je nodig hebt om het te maken.> De leerlingen presenteren hun plan door uit te leggen hoe ze hun klasseersysteem zullen maken > De medeleerlingen beoordelen hun plan op criteria: voldoet het plan aan de criteria?> Elk groepje maakt een materiaallijstje en spreekt af wie wat meebrengt.> We laten enkele dagen tussen zodat de kinderen tijd hebben om het materiaal te verzamelen.> Plan uitvoeren: de leerlingen werken met het materiaal en proberen te maken wat ze gepland hebben.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Welke stappen zal je zetten?> Ik zie op jullie plan dat je …; hoe zien jullie dat in het echt?> Houden jullie rekening met de criteria?> Wat zie je? > Wat gebeurt er? > Hoe kun je ervoor zorgen dat het steviger is? > Kunnen we niet iets sterkers gebruiken? > Hoe kan je dit nu aan elkaar vast maken? > Welk materiaal ga je gebruiken? > Wat ga je best eerst doen? > ...

22


EVALUATIE SYSTEEM

> Is het gelukt om alle blaadjes te sorteren?> Hoe zou het komen dat het niet lukt? > Wat zou je anders doen? > Hoe gaan jullie dat doen?> Hoe kan je het aanpassen?> Wat kun je gebruiken om het beter te maken?

SYSTEEM UITTESTEN

> Papier van de papierbak sorteren in de papierklasseerder.

BEDRIJFSBEZOEK

> Containerpark> Container papier-karton op school bekijken> Papiersnijder op school

23

PAPIER RECYCLEREN IN DE KLAS EXTRA ACTIVITEIT

ONDERZOEKSVRAAG: Kunnen we met de beschreven stukjes iets doen? HOE? Wat wordt er meestal gedaan met oud papier? Filmpje rond recyclage papier (papierfabriek): (1)* https://www.schooltv.nl/video/papierfabriek-van-oud-papier-wordt-nieuw-papier-gemaakt/ Aan de hand van het fi lmpje bespreken we hoe we dit proces in klas kunnen nabootsen. Wat hebben we allemaal nodig? (Een deel zullen de leerlingen zeker zelf vinden, voor de andere materialen zal de leerkracht wat moeten sturen)

Voor je start, bekijk zelf het bijgaand fi lmpje (dit fi lmpje is enkel bedoeld voor de leerkracht): https://www.schooltv.nl/video/zelf-papier-maken-duizend-stukjes-papier/ Het is de bedoeling dat de kinderen de stappen vinden aan de hand van het bovenstaande fi lmpje (1)*

MATERIAAL: > oud papier > waterbak-curverbox > rechthoekige zeef met afneembare rand > absorberende doekjes > plank > wasdraad en wasknijpers

Waarvoor kunnen we dit gerecycleerd papier gebruiken? Kaartje? Briefpapier? Kan ik er op schrijven? Hoe komt dat? Kan ik het knippen? Voordeel tegenover gewoon papier? Nadeel?

Leuk weetje: Om eens aan den lijve te ondervinden hoeveel papier je uit één boom (10 m hoog en 30 cm dik) kan halen: leg 16 pakken printerpapier op elkaar.


WETENSCHAP eigenschappen van materiaal dat gebruikt wordt in functie van het meten van de tijd.



WISKUNDE tijd meten, inschatten van tijdsbesteding

Alleen en met anderen kritisch refl ecteren op ervaringen en bevindingen en daaruit leren. Een vooropgestelde planning of aanpak bijsturen waar nodig.Voorbereiding en prioritering van taken beoordelen en eruit leren voor de volgende keer.De eigen werkstijl aanpassen waar nodig op basis van de aan de taak gestelde eisen van uitvoering. Inschatten wat nodig is aan kennis, vaardigheden en inzichten om een taak uit te voeren Met anderen bespreken hoe men iets heeft aangepakt en samen suggesties formuleren voor inhoudelijke en procesmatige aanpassingen.

Inzicht verwerven in het meetproces.In de context het passend meetinstrument, de passende standaardmaat en de passende nauwkeurigheid bepalen. Meten met zelfgemaakte, geijkte meetinstrumenten.

IVoc4

WDmm2

OPLOSSING ZOEKEN

A. BRAINSTORM(werkvorm: zie “mogelijke werkvormen bij brainstorm”)

> De leerkracht bedenkt samen met de kinderen mogelijkheden om de tijd te meten. MOGELIJKE HULPVRAGEN> Wat kunnen we maken als we rekening houden met de criteria?> Wat is volgens jullie het beste om te maken?> Welk materiaal kunnen we gebruiken?> Waarom denk je dat dit niet haalbaar is?> Waarop moeten we letten?> Wat doet het voorwerp?> Waarmee moeten we eventueel nog rekening houden?> (enkele mogelijkheden: druppelteller, knikker in een bepaalde tijd door buis laten lopen, zonnewijzer,...)

B. CONCLUSIE> Komen tot een klassikale keuze of keuze per groepje.

24

TIJDMACHINE MAKEN5DE LEERJAAR

PROBLEEMSTELLING

> mogelijke insteken: onze klasklok is stuk, de bel op school werkt niet, de elektriciteit valt uit, de bel staat niet op punt, we willen een kwartier spelen maar de echte speeltijd is al voorbij, wie vindt dat de speeltijd precies korter duurt dan een kwartier? Maak een tijdmeter om dit zelf te controleren.

CRITERIA

> We gebruiken zo veel mogelijk kosteloos materiaal.> Het moet haalbaar zijn om in de klas te maken.> Jullie hebben maar één namiddag om dit te maken. (in samenspraak met leerkracht)

TIJDMACHINE MAKEN5DE LEERJAAR

SYSTEEM UITWERKEN

> In groepjes een ontwerp tekenen en keuze van het materiaal erbij schrijven.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Welk materiaal ga je voor dit stukje gebruiken?> Hoe ga je dit aan elkaar vastmaken?> Wat denk je dat er zal gebeuren als… ?> Kennen jullie iets dat daarop lijkt? Hoe werkt dat?> Hoeveel … denk je dat je daarvan nodig zult hebben?> Hoe kunnen we dit maken rekening houdend met de vooropgestelde criteria?> Jullie gebruiken …, welke problemen zou je kunnen hebben met dit materiaal en hoe kun je dit indien nodig verhelpen?

Laat hier tijd tussen, bijvoorbeeld een week, zodat de kinderen tijd hebben om het materiaal te verzamelen en mee te brengen.

> Plan uitvoeren: de leerlingen maken hun systeem aan de hand van eigen kosteloos materiaal en eventueel materiaal dat de leerkracht voorziet. MOGELIJKE HULPVRAGEN> Wat is het probleem?> Wat weet je al daarover dat jou kan helpen om een oplossing te vinden?> Hoe kunnen we dit probleem oplossen?> Wat zou je eerst doen?> Hoe kun je dit aan elkaar doen zodat het stevig vast zit?> Wat zouden we er tussen kunnen steken?> Hoe kunnen we het gaatje kleiner maken?> Hoe kunnen we dit dicht/open doen?> Hoe kunnen jullie elkaar hierbij helpen?> Wat zie je?> Wat kunnen we gebruiken dat sterker is?> Wat zou de volgende stap kunnen zijn?> Hoe zou het komen dat dit niet lukt?> Hoe gaan jullie dat doen?

SYSTEEM UITTESTEN

> In gebruik nemen: het systeem uittesten (eventueel tijdens de speeltijd).

EVALUATIE SYSTEEM

We bespreken klassikaal, we beoordelen het systeem.

MOGELIJKE HULPVRAGEN

> Wat was jullie tijd? Kunnen jullie hiermee de speeltijd meten? Hoeveel keer moet je tijdmeter laten lopen?> Welk probleem hebben jullie? Hoe zou dit komen?> Hoe kun je dit probleem oplossen?> Waarom ging het niet zo goed, denk je?> Wat precies werkte niet zo goed?> Wat kunnen we de volgende keer veranderen zodat het nog beter zou werken?> Hoe kun je het aanpassen?> Welk materiaal kun je misschien in de plaats gebruiken?> Hoe kun je jouw ontwerp nog beter maken?> Hoe kun je het herstellen?> Hoe kun je hiervoor een oplossing vinden?> Hoe kunnen we … erbij voegen zonder het ontwerp kapot te maken?

BEDRIJFSBEZOEK

> Elektrische bel op school: systeem uit laten leggen door werkman?> Klok kerktoren bezoeken.> Klok openmaken en systeem bekijken.> Prikklok in een bedrijf of op school?

25

WETENSCHAP verstevigingen zoeken (wat maakt iets steviger?), kenmerken van materialen



WISKUNDE kubus of balk (meetkunde)

Noden en uitdagingen detecteren en er mogelijkheden en innovatieve oplossingen voor bedenken.Ontwerpend leren: een probleem omschrijven en verkennen: waaraan moet de oplossing voldoen?Ideeën verzinnen en selecteren.Concepten uitwerken en selecteren. Prototype maken.Testen en het ontwerp bijstellen, verbeteren.De oplossing presenteren en erover communiceren.

Inzicht verwerven in meetkundige objecten.Ruimtefi guren.Onderzoeken en vaststellen van een ontvouwing (ontwikkeling) van een kubus en een balk.

IVoz3

WDmk2

OPLOSSING ZOEKEN

A. BRAINSTORM Hoe zouden we dit kunnen maken? (werkvorm: zie “mogelijke werkvormen bij brainstorm”)

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Hoe kunnen we ervoor zorgen dat ons werkje niet zal verschuiven?> Hoe zorgen we ervoor dat ons systeem open en dicht kan?> Wat gebruik je om het systeem stevig te maken?> Hoe kan je opbergsysteem er uitzien?> Met welk materiaal kan je het systeem maken?

B. CONCLUSIE> Kies het systeem dat jij en je leerlingen het best of het meest haalbaar vinden.

26

INPAKDOOSJE VOOR CADEAUTJE6DE LEERJAAR

PROBLEEMSTELLING

> We maakten een werkje voor vaderdag, moederdag, kerst, … en dit moet nu in je schooltas. We willen dat het veilig thuiskomt. Maak een opbergsysteem voor je werkje.

CRITERIA

> Ons werkje mag er niet in verschuiven.> Het systeem moet open en dicht kunnen.> Het moet zo stevig zijn dat er een gewicht van 1 kg op kan liggen.> Het moet er leuk en aantrekkelijk uitzien.> Je moet het systeem in één namiddag kunnen maken (in afspraak met leerkracht)

VOORAF

Hier kun je vrij eenvoudig je lessen meetkunde rond kubus en balk aan koppelen. Je kunt het ook zien als een test: weten ze nog hoe je een kubus of een balk maakt? Ze starten dus met het maken van een kubus of balk maar denken na over de grootte, de stevigheid, hoe ze het open en dicht kunnen doen zonder het kapot te maken… (zie criteria)

INPAKDOOSJE VOOR CADEAUTJE6DE LEERJAAR

SYSTEEM UITWERKEN

PLAN MAKEN:> De leerlingen zitten in groepen van 3 à 4.> Elke leerling schetst een eigen ontwerp en schrijft erbij welk materiaal er nodig is (zelf mee te brengen).> Ze mogen elkaar tips geven en helpen.> De criteria stel je best visueel voor (bv. op het bord, omdat er nogal veel zijn).

Laat wat tijd tussen voor je het plan uitvoert. (bijvoorbeeld een week)

PLAN UITVOEREN:de leerlingen maken hun opbergsysteem aan de hand van eigen kosteloos materiaal en eventueel materiaal dat de leerkracht voorziet.

MOGELIJKE HULPVRAGEN> Hoe zorg je ervoor dat het werkje niet kan verschuiven?> Hoe meet je de grootte van het opbergsysteem?> Wat zal je doen om het stevig genoeg te maken? > Hoe zal je ervoor zorgen dat het systeem open en dicht kan?> Wat is het probleem?> Hoe kan je dit beter vast maken?> ...

SYSTEEM UITTESTEN

> De kinderen steken hun werkje in het systeem en controleren de criteria.

EVALUATIE SYSTEEMDe kinderen beoordelen hun systeem en bedenken oplossingen als het niet voldoet aan bepaalde criteria.

> Hoe komt het dat het voorwerp er niet in kan?> Hoe zal je ervoor zorgen dat het voorwerp niet meer verschuift? > Wat doe je best om het nog steviger te maken? > Hoe kan je het aanpassen zodat het makkelijker open en dicht kan? > Wat kun je gebruiken om het nog aantrekkelijker te maken?

BEDRIJFSBEZOEK

> Mondi Poperinge (papieren zakken) 057 33 36 88> Het magazijn van de supermarkt bezoeken: hoe is alles er ingepakt en beschermd?> Hoe worden breekbare cadeautjes ingepakt in een winkel?

27

BIJLAGEN

28

WERKDOCUMENT LEERLINGEN ONDERBOUW

Teamleden:

Wat zullen jullie maken? (teken jullie systeem)

Team (teken jullie logo)

29

BIJLAGEN WERKDOCUMENT LEERLINGEN ONDERBOUW

Wat heb je nodig? (teken het) Wie brengt wat mee? (schrijf je eigen naam er bij)

Stap 1:

Stap 2:

Teken elke stap. Wat doe je eerst? Wat daarna?

30

Stap 3:

Stap 5:

Stap 4:

Stap 6:

Stap 7:

BIJLAGEN WERKDOCUMENT LEERLINGEN ONDERBOUW

BIJLAGEN

31

WERKDOCUMENT LEERLINGEN BOVENBOUW

Teamleden:

Teken hieronder jullie systeem. Je mag er gerust ook dingen bij schrijven.

Teamnaam:

Welk systeem gaan jullie maken?

BIJLAGEN

32

WERKDOCUMENT LEERLINGEN BOVENBOUW

Maak een lijstje met het materiaal dat jullie nodig hebben. Noteer erbij wie voor het materiaal kan zorgen.

Plan hoe jullie te werk gaan.

Hoe verloopt het verder? Hoe lang denk je er aan te werken? Schrijf het erbij.

Wat gaan jullie eerst doen?

Wie brengt het mee?

Tijd:

Materiaal:

Het verloop:

Wie doet dit?

Wat kunnen de anderen ondertussen voorbereiden voor de volgende stap?

Wat is de volgende stap?

BIJLAGEN

33

WERKVORMEN BIJ BRAINSTORMFASE

BORDWERK Nodig: flap per groep van ongeveer vier leerlingen. Kies een nummer van 1 tot 4 (of duid een verslaggever aan in jullie groepje). Lees samen de gegeven probleemstelling. Overleg welke oplossingen jullie voor het probleem zien en schrijf ze op. De leerlingen kunnen in groep overleggen over de mogelijke oplossingen. De leerkracht roept het nummer 1, 2, 3 of 4 aan het bord (of de verslaggever). Die leerling legt uit aan de klas welke ideeën ze gekozen hebben om tot een oplossing te komen. Die kernwoorden worden op het bord geplaatst door iemand anders (een ander nummer) van het groepje.

SPEEDDATEN Nodig: geen materiaal Aan de hand van ideeënuitwisseling zoeken de leerlingen naar een oplossing telkens per twee via binnenkring, buitenkring of in 2 rijen met doorschuiven of via rondwandelen en op teken van de leerkracht per twee staan. De leerlingen komen met een schat aan mogelijke oplossingen terug bij hun eigen groep.

DOORSCHUIFSCHILDEREN OF -TEKENEN Nodig: lange rij banken, rol behangpapier of grote bladen, schilder- of tekenmateriaal. De leerlingen schilderen of tekenen hoe zij het probleem zouden oplossen. Na een bepaalde tijd wordt er doorgeschoven en werken de kinderen verder aan het werk van de vorige leerling. Doe dit een aantal keer.

PLACEMAT Nodig: flap papier met verdeling (zie schets), kan je de leerlingen ook zelf laten maken. We werken in groepjes van 4 leerlingen. De leerlingen noteren of tekenen hun idee(ën) in hun hoek, daarna delen ze hun ideeën en komen tot een besluit. Ze noteren dit in het middenvak. Het resultaat wordt aan de groep voorgesteld.

WOORDSPIN Nodig: bord of grote flap Deze werkvorm gebeurt klassikaal.De leerlingen brengen de ideeën klassikaal naar voor en de leerkracht schrijft of tekent die ideeën op het bord in een woordspin. (zie afbeelding)

BIJLAGEN

34

BIJ DE BRAINSTORMFASE

MINDMAP Nodig: één flap per 2 leerlingen De leerlingen zoeken met behulp van tekeningen en woorden een oplossing voor hun probleem. Bij elke oplossing denken ze nog verder hoe ze het kunnen doen. Ze maken verbindingen en gebruiken hiervoor kleuren, tekeningen en woorden die ze wat groter of kleiner maken. In de kleuterklas gebeurt dat samen met de kleuterleidster.

IDEEËNBLAD Nodig: A3-blad in 12 gelijke vakken verdeeld per leerling De leerlingen tekenen één, twee of drie ideetjes op hun blad en geven op het teken van de leerkracht hun blad door binnen hun groepje van ongeveer vier leerlingen. De volgende leerling bekijkt wat de vorige tekende en probeert op basis daarvan nieuwe ideetjes te bedenken. Zo kun je binnen je groepje tot 48 ideetjes komen.

PADLET Nodig: computerklas of tenminste één computer per groepje van 2 of 4 De kinderen zetten ideeën op dezelfde Padlet-muur. Ze kunnen daar gelijktijdig aan werken. Op hun Padlet zien ze de ideeën van hun medeleerlingen verschijnen en daaruit kunnen dan weer nieuwe ideeën ontstaan. Je kunt de Padlet-muur ook op het digibord projecteren. Die Padlet-muur moet door de leerkracht vooraf gemaakt worden en de kinderen krijgen de link of kunnen er aan via de klasblog. Meer info vind je op: https://www.youtube.com/watch?v=kwVvQx94P2A

POST-ITS Nodig: bord, post-its De kinderen tekenen of schrijven hun idee op een post-it en plakken die op het bord. Achteraf worden de post-its besproken en geordend. De leerkracht helpt daarbij.

ALLEN VOOR STEM, STEM VOOR ALLEN. - rtcwestvlaanderen.be … · STEM-onderwijs is niet alleen...

Documents

Transcript of ALLEN VOOR STEM, STEM VOOR ALLEN. - rtcwestvlaanderen.be … · STEM-onderwijs is niet alleen...