1Agrarisch Nieuws >

juni 2013

Nieuwsbrief voor de agrarische sector

inhoud

agrarisch nieuws

>>

>>

>>

>>

>>

>>

Drie interviews met de nieuwe generatie Column Hein Schotsman

Visie op Agrarisch

Rente-ontwikkeling

Nieuws van uw bank

Colofon

‘Agrarisch ondernemen door de nieuwe generatie’ Drie korte interviews met drie jonge agrarisch ondernemers; de

generatie die in de toekomst onder meer voor onze voedselzekerheid

gaat zorgen. Hans van Holstein trad toe tot de directie van het

familiebedrijf. Djûke van der Maat levert met haar handelsbedrijf direct

aan consumenten en leveranciers in de keten. Eric Pelleboer, bestuurder

bij het NAJK, ziet leeftijdsgenoten uit grote liefde kiezen voor het

bestaan als boer. Lees verder >>

Column Hein Schotsman: ‘Koe en kudde‘Een van de leuke dingen op het Economisch Bureau waar ik werk, is

dat er niet alleen macro- maar ook sectoreconomen rondlopen. Macro-

economen, de categorie waar ik toe behoor, zijn hoogvliegers. Onlangs

kwam de publicatie ‘Visie op agrarisch 2013’ uit. Voor een ‘hoogvlieger’

valt er veel te leren van zo’n publicatie. Lees verder >>

Visie op Agrarisch In deze editie plaatsen we een korte samenvatting van de Visie op

agrarisch. De sectoren akkerbouw, glasgroenteteelt, legpluimvee,

melkveehouderij, mengvoer, sierteelt, varkenshouderij en

vleespluimvee komen aan bod. Zo kunt u een kijkje nemen achter de

veelomvattende en daardoor soms verhullende macro-economische

cijfers. Lees verder >>

RenteontwikkelingBegin mei heeft de Europese Centrale Bank haar belangrijkste

beleidsrente, de herfinancieringsrente (of refi-rente), verlaagd van

0,75% naar 0,5%. De vorige renteverlaging dateerde al weer van

juli vorig jaar. De depositorente, dat is het tarief waartegen banken

overtollig geld bij de ECB kunnen wegzetten, is niet verlaagd maar op

nul procent blijven staan. Lees verder >>

krachtvoer voor ondernemers in de sector

2Agrarisch Nieuws >

agrarisch ondernemen door de nieuwe generatie

<< terug naar begin

Hans van Holstein trad dik twee jaar geleden toe tot de directie van Holstein Flowers, en dat was geen

vanzelfsprekendheid, ook al is dat een familiebedrijf.

Djûke van der Maat, boerderij Nieuw Slagmaat, levertmet haar handelsbedrijf, een eenmanszaak, direct aan consumenten en leveranciers in de keten.

Pierre Berntsen, directeur Agrarische Bedrijven ABN AMRO, ziet een gezonde toekomst voor de sector:

‘De nieuwe generatie onderneemt in een dynamische wereld en is daar prima tegen opgewassen. Jonge agrarische ondernemers zijn vaak uitstekend opgeleid,

communicatief vaardig en hebben een sterke focus op de maatschappij. De keuze voor bedrijfsovername is heel bewust en met passie genomen.’

Drie korte interviews. Over agrarisch ondernemen door de nieuwe generatie. Die gaat in de toekomst onder meer voor onze voedselzekerheid zorgen.

>>

Eric Pelleboer, dagelijks bestuurder bij het NAJK, ziet leeftijdsgenoten uit grote

liefde kiezen voor het bestaan als boer.

<< terug naar begin

Hans van Holstein (28),Holstein Flowers:

Hans van Holstein: “Opa Van Holstein teelde groente. Mijn vader Leo is met drie broers

in 1974 begonnen met sierbloemen. Gerbera’s telen we, tientallen soorten. Ieder jaar

komen er nieuwe, unieke variëteiten bij. Alle vier de broers zijn directeur van Holstein

Flowers. In ons familiebedrijf zijn zakelijk en privé compleet verweven. Ook staat bij

ons continuïteit hoger op de agenda dan winstmaximalisatie. Dat is onze kracht.

‘Nieuwe generatie moet strategisch sterk zijn’

“Begin 2010 ben ik toegetreden tot de directie, als eerste van de nieuwe

generatie. Het is geen vanzelfsprekendheid geweest. Was het vroeger

misschien voldoende als je heel hard werkte, voor ondernemers anno

2013 geldt dat ze ook goed strategisch moeten kunnen denken. Want de

ontwikkelingen in de glastuinbouw zijn turbulent en veelomvattend. Denk

aan schaalvergroting, de veranderingen in de handelsketen en de technische

ontwikkelingen die teelt en energieverbruik steeds opnieuw optimaliseren.

“Ik ben actief in Tuinbouw Jongeren Westland. Daar houden we bijvoorbeeld

avonden over de invloed van de wereldpolitiek op de energieprijs, of het

Nieuwe Samenwerken 4.0. In het hart van Greenport Westland hebben

we twaalf hectare kassen. Dat we in 2012, in moeilijke economische

tijden, hebben kunnen investeren, heeft te maken met onze focus op

continuïteit. We zijn er trots op. De oude kas van Futura, een van onze

drie productielocaties, is gesloopt. Er staat nu op dezelfde plek een

gloednieuwe, state-of-the-art-kas, geïnspireerd op Het Nieuwe Telen. Voor

de klimaatbeheersing blazen we droge buitenlucht de kas in, waardoor we

vijfentwintig tot dertig procent energie besparen en kans maken op een

hogere productie van gerbera’s van betere kwaliteit. Dit soort innovaties

bedenk je uitsluitend in een samenwerking. Daarom vind ik het enorm zonde,

voor de hele tuinbouwsector, dat het Productschap Tuinbouw is opgeheven.

Want gezamenlijk onderzoek krijgen we nu als kwekers lastiger, of zelfs

helemaal niet meer, gefinancierd.”<<

‘Belangenbehartiging blijft cruciaal voor de tuinbouw;

we moeten als belangrijke pijler van de economie een vuist

kunnen maken richting politiek en andere organisaties’

3Agrarisch Nieuws >

<< terug naar begin

Eric Pelleboer (28),dagelijks bestuurder NAJK:

Eric Pelleboer: “Van alle agrarische bedrijfshoofden in Nederland is vier procent

jonger dan vijfenderig jaar, en achtentwintig procent boven de vijfenzestig. Wie

een onderneming wil overnemen, kan dat alleen gefinancierd krijgen als de

ouders bereid zijn een bedrijfswaarde te rekenen die fors onder de marktprijs ligt.

En dan zijn de schulden nog torenhoog. Agrarische jongeren zijn steeds hoger

opgeleid. Ze kijken goed om zich heen en kiezen niet zelden voor een goede baan

in het bedrijfsleven, waar ze gemakkelijker en beter kunnen verdienen dan op

de boerderij. Dat er evengoed jongeren bereid zijn om de sprong in het diepe te

wagen, kan maar op één manier verklaard worden: een enorme liefde die ze aan

de dag leggen voor een leven als boer.

“Buiten werken is mooi, het is gevarieerd. Geen jaar, geen dag is hetzelfde, omdat

je met de natuur samenwerkt. Het weer laat zich geen protocol opleggen. Ik run

samen met mijn ouders een akkerbouwbedrijf in de Noordoostpolder. Het is fijn

om dat te combineren met het werk voor het dagelijks bestuur van het Nederlands

Agrarisch Jongeren Kontakt. Het NAJK, een belangenorganisatie voor jonge boeren

en tuinders, heeft achtduizend leden tussen de zestien en de vijfenderig jaar. Ik

ben portefeuillehouder akkerbouw en kom door mijn bestuurswerk met veel

mensen in aanraking: leerzaam en uitdagend.

“Ik teel frietaardappelen, vermeerderingsuien, wintertarwe, winterpeen, witlof

en suikerbieten. De markten zijn volatiel, dus helpt het om verschillende

afzetstrategieën te kiezen. Voor het boerenbedrijf moet je vól gaan, anno 2013,

met handen én hersens. Hard werken alleen is niet genoeg. Jonge boeren

opereren slim, staan met het gezicht naar de markt, pakken vernieuwingen

gemakkelijker op. Ik zie dat de meeste jonge agrariërs nadenken over invloedrijke

trends: duurzaamheid, technologische innovatie, schaalvergroting en license to

‘Jonge boeren hebben grote liefde voor het werk’

4Agrarisch Nieuws >

operate. Het NAJK doet actief mee aan maatschappelijke debatten over

dierenwelzijn, biodiversiteit en het nieuwe Europese Gemeenschappelijk

Landbouwbeleid.

“Boer en burger zijn in de loop der jaren van elkaar verwijderd geraakt.

Terwijl: we hebben elkaar allemaal nodig. Het zijn de jonge boeren die in

de toekomst voor voedselzekerheid zullen moeten gaan zorgen. Dus een

goede en gestructureerde belangenbehartiging, richting Den Haag en

maatschappelijke organisaties, is onontbeerlijk. Wij zijn blij dat dit kabinet

heeft besloten het budget voor de Jonge Landbouwersregeling te verhogen.

Er staan in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de EU

goede voorstellen voor jonge boeren. Een stap in de juiste richting. Ik zou

zeggen: doorzetten deze voorstellen.” <<

5Agrarisch Nieuws >

<< terug naar begin

Djûke van der Maat (30),Boerderij Nieuw Slagmaat:

Djûke van der Maat: “Met echt alle respect voor de oudere generatie, vind ik dat

jonge agrariërs wat meer een langetermijnblik hebben. Dat moet ook. Voor boeren

anno 2013 spelen nu, veel meer dan vroeger, globale vraagstukken die de wijze van

ondernemen beïnvloeden. Bepaal je in dat krachtenveld geen goede strategie, dan

red je het niet. Vandaar dat een langetermijnblik nodig is.

“In 2011 won ik de Nuffield Farming Scholarship. Een prestigieuze

internationale prijs voor (jonge) boeren die ketenverkorting,

ondernemerschap en duurzame teelt knap combineren. Bij de prijs hoort

een soort studie, die ik net heb afgerond. Tien weken lang bezocht ik

in het buitenland conferenties, en boerenbedrijven, om te zien hoe zij

daar het werk aanpakken. Onwaarschijnlijk interessant. Sta je met een

Australiër te praten die zijn vee met een helikopter bij elkaar moet drijven

– zijn farm is zo groot als Friesland en Groningen bij elkaar – en die vraagt:

‘Hoe groot is jouw bedrijf? Wat, vijfentwintig hectare?’ Daar hebben we

eerst vijf minuten smakelijk om gelachen. Dan zie je hem denken: oké, je

kunt dus ook met zo’n kleine oppervlakte een inkomen verdienen, wat

kan ik daarvan leren?

“We doen van alles: fruit telen volgens Milieukeur, blaarkopkoeien

fokken, een paardenpension en onze landwinkel runnen, schapen

houden, wat wintertarwe en maïs telen. En we geven educatie aan

basisschoolleerlingen. We verkochten vroeger slechts ongeveer vijftien

procent van de oogst in de eigen winkel. De rest ging als bulk naar de

veiling. Zonde, vond ik. Met mijn handelsonderneming, een eenmanszaak,

is het me gelukt om direct te leveren aan leveranciers hogerop in de

handelsketen. Zij willen graag duurzaam geteeld fruit rechtstreeks van

mijn groep telers afnemen. Daardoor is onze marge interessanter. Zoals

wij werken, dat is een kleine niche. Dat kan en moet ook niet heel

Nederland gaan doen.” <<

‘Als je goed bent in schaalvergroting, doe het. We moeten in 2050

ook negen miljard mensen voeden op deze wereld. Ik geloof heilig in een

gezonde toekomst voor de Nederlandse agrarische sector’

‘Ik geloof in gezonde toekomst van sector’

13Agrarisch Nieuws > 6Agrarisch Nieuws >

Een van de leuke dingen op het Economisch Bureau waar ik werk, is dat er niet alleen

macro- maar ook sectoreconomen rondlopen. Macro-economen, de categorie waar

ik toe behoor, zijn hoogvliegers. Wij kijken naar economieën van landen vanuit een op

grote hoogte rondcirkelende helikopter. Wij proberen hele landen in één blik te vangen.

We kijken graag naar totaalplaatjes, naar economische groei, inflatie, betalingsbalansen

en werkloosheidspercentages. Onze sectoreconomen vliegen een stuk lager.

Zij zien minder maar ook meer. Zij kijken naar bedrijfstakken, ze onderscheiden

bloembollentelers van sportscholen en avondwinkels. Het leuke van deze mix van

macro- en sectoranalyse is dat je veel van elkaar kunt leren. Grote lijnen en details

kunnen niet zonder elkaar, evenmin als je de koe en de kudde los van elkaar kunt zien.

Een van de bedrijfstakken waar onze sectoranalisten regelmatig over schrijven, is de

agrarische sector. Onlangs kwam de publicatie ‘Visie op agrarisch 2013’ uit. Voor een

‘hoogvlieger’ valt er veel te leren van zo’n publicatie.

Wat me meteen al vrolijk maakt, is dat het rapport niet alleen over conjuncturele ups en

downs gaat, maar ook over de vooruitzichten van de agrarische sector op lange termijn.

Macro-economen zijn dol op het analyseren van schommelingen van de conjunctuur,

koe en kudde

<< terug naar begin

maar uiteindelijk gaat het dan over de rimpelingen van de golven en niet over de zee

zelf. Heel boeiend vind ik de interviews met enkele jonge agrarische ondernemers.

Die doen je even alle gesomber over vergrijzing en ondeugdelijke opleidingsniveaus en

gebrek aan vernieuwingsdrift vergeten. Ik lees interviews met goed opgeleide jonge

agrariërs met heldere, uitgesproken ideeën over de vooruitzichten voor hun sector

en hun bedrijf op de lange termijn. Met zulke mensen kun je de vergrijzing en de

buitenlandse concurrentie verslaan, denk ik dan.

Een andere les die ik trek, is dat ‘agrarisch’ ook maar een label is. Voor wie zijn

kennis over de sector baseert op ‘Boer zoekt vrouw’ is het misschien allemaal één

pot nat, maar een bedrijf dat in de fruitteelt zit heeft evenveel te maken met een

melkveehouderij als een fietsenwinkel met een autosloperij. Toch zie je wel een

Hein SchotsmanSenior Econoom ABN AMRO

>>

Column >>

13Agrarisch Nieuws > 7Agrarisch Nieuws >

van de opkomende economieën, als je leest dat de uitvoer van peren

naar Rusland sterk in de lift zit.

Een aantal agrarische branches trekt zich weinig aan van de conjuncturele

terugval waarmee ons land op dit moment te maken heeft. Het

economisch herstel in Nederland wordt vooral gehinderd door de

sombere Nederlandse consument. De agrarische wereld, die het vooral

van de uitvoer moet hebben, wordt daar nauwelijks door geraakt. Ik

begrijp zelfs dat in verschillende agrarische subsectoren de inkomens

zijn gestegen. Hopelijk zorgen de betrokkenen voor een stevige

bestedingsimpuls.

Binnen ABN AMRO denken we vaak in termen van risicospreiding. Vanuit

die optiek gedacht, is het bestaan van een sector die niet meewaait met

de grillen van de Nederlandse consument een kostbaar ‘bezit’. De sector

zorgt voor vermindering van de conjuncturele kwetsbaarheid. Koeien die

niet met de kudde meelopen, ze komen niet zoveel voor. Laten we hen

koesteren. <<

<< terug naar begin

aantal rode draden door de agrarische subsectoren heen lopen. De

afhankelijkheid van weersomstandigheden is natuurlijk sterker dan in

de gemiddelde bedrijfstak. Daarnaast is de gerichtheid op vernieuwing

een factor die steeds terugkeert. Het is indrukwekkend om te zien

hoe deze sector, waar in de ogen van stedelingen nog altijd de

romantiek van Dik Trom aan kleeft, bezig is met productvernieuwing,

met nieuwe marketingmethoden en met duurzaamheid. Op de

laatste concurrentieranglijst van het befaamde World Economic

Forum staan acht van de tien meest concurrerende landen ook in de

mondiale toptien als het om vernieuwingskracht gaat. Zo belangrijk zijn

innovatieve sectoren, waar de agrarische sector zonder twijfel bij hoort.

Kenmerkend voor de sector is ook de gerichtheid op de uitvoer.

Aan de ene kant zie je dat de sector te lijden heeft onder macro-

economische ontwikkelingen. De uitvoer van bijvoorbeeld bloemen en

boomkwekerijproducten naar Zuid-Europese bestemmingen staat onder

druk. Anderzijds zie je soms bijna letterlijk de vruchten van de opkomst

‘Het economisch herstel in Nederland wordt vooral gehinderd door de sombere Nederlandse consument.

De agrarische wereld, die het vooral van de uitvoer moet hebben, wordt daar nauwelijks door geraakt’

‘Voor wie zijn kennis over de sector baseert op ‘Boer zoekt vrouw’ is het misschien allemaal één pot nat, maar een bedrijf dat in de fruitteelt zit heeft evenveel te maken met een melkveehouderij als een fietsenwinkel met een autosloperij’

8Agrarisch Nieuws >

De ECB heeft de deur open laten staan voor verdere monetaire

verruiming. ECB-president Draghi heeft gezegd dat de bank klaarstaat om

‘indien nodig in actie te komen’. Hij hintte daarmee op de mogelijkheid

van nóg een verlaging van de herfinancieringsrente. Ook leek hij wat

meer open te staan voor een verlaging van de depositorente tot onder

nul. Eerder wees hij dat nog af, maar nu zei hij dat de ECB er ‘technisch’

klaar voor is, onbedoelde gevolgen van een negatieve rente kan opvangen

en er ‘onbevooroordeeld’ tegenover staat. Draghi herhaalde deze

Zoals verwacht heeft de verlaging van de refi-rente nauwelijks effect gehad

op de één- en driemaands interbancaire rentes. De refi-rente is het tarief

waartegen banken (de laatste jaren onbeperkt) geld kunnen lenen bij de ECB.

Maar doordat de ECB begin vorig jaar zoveel liquiditeit in het systeem heeft

gepompt, zijn de interbancaire rentes ruim onder de refi-rente komen te

liggen. Gevolg is dat momenteel die interbancaire rentes gekoppeld zijn aan

de depositorente. Die is begin mei echter niet gewijzigd. Voorlopig zullen de

interbancaire rentes laag blijven. Dankzij de lagere refi-rente kunnen banken

wel goedkoper geld lenen bij de ECB.

ECB heeft rente na tien maanden weer verlaagd

<< terug naar begin

Renteontwikkeling >>

Begin mei heeft de Europese Centrale Bank haar belangrijkste beleidsrente, de

herfinancieringsrente (of refi-rente), verlaagd van 0,75% naar 0,5%. De vorige

renteverlaging dateerde al weer van juli vorig jaar. De depositorente, dat is het

tarief waartegen banken overtollig geld bij de ECB kunnen wegzetten, is niet

verlaagd maar op nul procent blijven staan.

>>

9Agrarisch Nieuws >

woorden na de ECB-vergadering van begin juni. Hij zei evenwel ook dat de

ECB er nog steeds van uitgaat dat de economie in de loop van dit jaar eerst

zal stabiliseren en daarna langzaam zal herstellen. Dit is in lijn met ons

eigen hoofdscenario voor de economie. Wij gaan er dan ook van uit dat de

ECB de rente niet verder zal verlagen. Een dergelijk risicoscenario komt pas

in beeld als de economische situatie de komende maanden niet zou

verbeteren. In dat geval zou de centrale bank kunnen besluiten de refi-rente

nogmaals te verlagen. Een verlaging van de depositorente tot onder nul lijkt

ons echter, zelfs in dat geval, zeer onwaarschijnlijk.

De Nederlandse kapitaalmarktrente (tienjaars staatslening) is in de voorbije

drie maanden – al fluctuerend – per saldo heel licht opgelopen. Wisselende

economische cijfers en verwachtingen zijn hiervoor de oorzaak. Doordat in

de tweede helft van mei het economisch sentiment iets verbeterde, is de

lange rente in Duitsland en Nederland wat gestegen. Vanwege het ruime

monetaire beleid van de ECB zien wij op korte termijn echter weinig ruimte

voor een verdere stijging van deze lange rentes. Later dit jaar zal de rente

naar verwachting geleidelijk oplopen wanneer de tekenen van herstel in de

eurozone duidelijker worden. <<

Nico Klene, Economisch Bureau ABN AMRO

<< terug naar begin

‘De ECB gaat er nog steeds van uit dat de

economie in de loop van dit jaar eerst zal

stabiliseren en daarna langzaam zal herstellen’

10Agrarisch Nieuws >

>>

visie op agrarisch

Akkerbouw

Trends >> Kwaliteit grond steeds belangrijker

>> Goede resultaten in 2012

>> Gunstige vooruitzichten voor

Nederlandse kwaliteitsproducten

VisieNederland heeft zeer vruchtbare landbouwgronden, een

gunstig klimaat en we zitten vlakbij grote afzetmarkten

in Noordwest-Europa. Het ondernemerschap en de

hoog ontwikkelde plantenkennis en landbouwtechniek

zorgen voor een hoogproductieve en efficiënte akker-

bouw. In het lopende seizoen kan de akkerbouwproduc-

tie bij gunstige weersomstandigheden verder toene-

men. De grotere productie kan bij enkele producten tot

een druk op de prijzen leiden. Contractprijzen liggen op

een hoger niveau door de positieve ontwikkelingen in

2012. Het afdekken van prijsrisico’s in pools of op ter-

mijnmarkten is een goede strategie voor bedrijven die

behoefte hebben aan voorspelbare prijzen. Investeren

32.100

100.200105.000

50.50057.400

43.200

73.500

89%

112%

98% 91%

91%

91%

112%

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012r

EUR

50%

70%

90%

110%

Inkomen uit bedrijf (l.as) Opbrengsten kostenverhouding (r.as)

in opslagcapaciteit is ook een strategie om te anticipe-

ren op toenemende prijsrisico’s. Op de langere termijn

zijn de vooruitzichten voor de akkerbouw gunstig door

een grotere mondiale vraag. Wereldvoorraden blijven

relatief laag waardoor prijspieken blijven optreden. De

bedrijven kunnen de producten meerwaarde geven door

te telen voor bepaalde marktsegmenten, te investeren

in kwaliteit, samen te werken met de verwerkende

industrie of door het bewerken, verwerken of verpak-

ken van producten. De kwaliteit van het product en

grond worden steeds belangrijker voor het inkomen

van akkerbouwers. Spreiding van rassen, rotatie in het

bouwplan, drainage en een goede organisatie van het

bedrijf verhogen de product- en bodemkwaliteit. Door te

snelle schaalvergroting kan de productkwaliteit vermin-

deren. Nicheproducten bieden mogelijkheden voor een

beperkte groep akkerbouwers, terwijl productinnovaties

voor de consumentenmarkt veel groeipotentie bieden.

De kracht van de Nederlandse akkerbouw ligt niet in

bulkproductie, maar in een flexibele en betrouwbare

productie en aflevering van de verschillende kwaliteiten

waar de markt om vraagt.

Fors herstel van inkomen uit bedrijf

Bron LEI

<< terug naar begin

>>

Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch

voor uw sector op abnamro.nl

11Agrarisch Nieuws >

Glasgroenteteelt

Trends >> Prijsherstel voor de meeste groenten

>> Stijgende vraag naar duurzame groenten

door parttimers

>> Verlenging houdbaarheid door verticale ketens

Visie Nederland kan de groenteboer van Europa blijven

door de afzet marktgerichter te organiseren.

Kostprijsbeheersing door technische innovaties en

energiebesparing blijven voor telers een belangrijke

hygiënefactor. De West-Europese groentemarkt

groeit nauwelijks meer. Maar er vindt wel groei plaats

naar niet-eurolanden en Oost-Europa. Ook stijgt de

vraag naar duurzame groenten door een toename

van consumenten die parttime duurzame groenten

kopen. De afzetpositie van telers is zeer matig door het

versnipperde aanbod en een gebrek aan ketenregie

en samenwerking. De markt vraagt om flexibele

levering van grote volumes, nieuwe producten, smaak,

duurzaamheid, verpakkingen, service, logistieke

concepten en digitalisering. Er zijn voldoende

aanknopingspunten om te profiteren van de sterke

punten van het Nederlandse product, zoals de goede en

uniforme kwaliteit, het brede assortiment, de aandacht

voor voedselveiligheid, het gebrek aan residuen van

gewasbeschermingsmiddelen en een efficiënte

logistiek. Door samenwerking in gesloten verticale

ketens met een gedeelde database krijgen alle schakels

inzicht in productinformatie, verkoopcijfers en derving.

De database kan ook worden gebruikt voor bestel- of

schapadvies. Dit leidt tot hogere marges, verlenging

van de houdbaarheid en lagere kosten. Er heerst

onzekerheid over de toekomst van GMO-subsidies

doordat GMO-erkenningen onder druk staan en het type

investeringen is ingeperkt. Volgens ABN AMRO hebben

GMO-subsidies voor telers alleen nut als ze uitsluitend

worden gebruikt voor investeringen in vraaggestuurde

productie. Zonder GMO-subsidies zijn telers flexibeler

en minder afhankelijk.

Inkomensherstel in 2012

25.300

-65.400

199.900

-169.500

-47.000

47.40077.800

99%

93%89%

107%

81%

95%

97%

-200.000

-150.000

-100.000

-50.000

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012r

EUR

60%

70%

80%

90%

100%

110%

Inkomen uit bedrijf (l.as) Opbrengsten-kostenverhouding % (r.as)

>>

Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch

voor uw sector op abnamro.nl

<< terug naar begin

>>

visie op agrarisch

12Agrarisch Nieuws >

Legpluimveehouderij

Trends >> Eiermarkt zoekt nog steeds naar nieuw evenwicht

na verbod kooihuisvesting

>> Stijgende vraag naar duurzame groenten door

parttimers

>> Verlenging houdbaarheid door verticale ketens

Visie De Europese markt voor eieren is de afgelopen jaren sterk

verstoord door het verbod op kooihuisvesting. Er wordt nog

steeds naar een nieuw marktevenwicht gezocht. Er heeft

een forse opschaling bij de productie van scharreleieren

plaatsgevonden, in zowel Nederland maar ook Duitsland,

onze grootste afzetmarkt. De zelfvoorzieningsgraad in

Duitsland is gestegen, waardoor er prijsdruk optreedt. Dit

biedt kansen voor het zoeken van nieuwe exportmarkten,

waar op dit moment ook grote behoefte aan is. Voor het

scharreleierensegment zijn er wel grotere afzetmogelijk-

heden naar de eiverwerkende industrie ontstaan. De vraag

naar vrije-uitloop- en biologische eieren ontwikkelt zich

gunstig.

De voerkosten bepalen circa tweederde van de kostprijs

van eieren. ABN AMRO verwacht dat de voerprijzen,

behoudens extreme weersomstandigheden, in de tweede

helft van 2013 gaan dalen. Op de langere termijn moet

worden uitgegaan van voerprijzen die boven het langjarig

gemiddelde liggen. De volatiliteit van de voerprijzen neemt

toe door de grotere vraag naar agrarische grondstoffen

op de wereldmarkt in combinatie met de lage voorraden

in vergelijking met de consumptie. De internationale

concurrentiepositie van de legpluimveehouderij wordt

negatief beïnvloed door regelgeving op het gebied

van mest en milieu. Die werkt kostprijsverhogend. De

afzetpositie van de Nederlandse legpluimveehouderij kan

worden versterkt door meer aandacht te besteden aan

diergezondheid, dierenwelzijn, milieu-impact, eikwaliteit

en een grote logistieke efficiency, waarbij beheersing van

de kostprijs centraal staat.

Voor de legpluimveehouders zorgt deze tijd van hoge

volatiliteit ervoor dat duidelijker keuzes gemaakt moeten

worden tussen productie op contract of voor de vrije markt

voor bepaalde periodes. Tevens zal er meer gekeken

worden naar verlengde legperiodes of mogelijke leegstand

in ongunstige periodes, naast de continue productie.

>>

visie op agrarisch

>>

Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch voor uw sector op abnamro.nl

Bron PVE

<< terug naar begin

Ontwikkeling van de eierproductie in de verschillende segmenten

13Agrarisch Nieuws >

Melkveehouderij naar hogere opbrengsten en kosten

In 2012 werden de bovengemiddelde opbrengsten

grotendeels teniet gedaan door de gestegen

voerkosten. Alleen efficiënte bedrijven profiteren van

deze situatie. Omdat we ook in de toekomst hogere

kosten en opbrengstenniveaus verwachten wordt

efficiency steeds belangrijker. Door eigen ruwvoerteelt

is de melkveehouderij in beperkte mate afhankelijk van

dure grondstoffen. Het zijn vooral intensieve bedrijven

die kwetsbaarder worden. Ruwvoeraankoop en

mestafzet maakt immers dat marges op intensieve liters

(denk aan liters boven 20.000 kg per ha) kwetsbaar zijn.

De wereld zuivelmarkt groeit naar verwachting met

twee á drie procent per jaar. De groei vindt vooral plaats

in Azië als gevolg van de groeiende bevolking én een

middenklasse die toeneemt van vijfhonderd miljoen op

dit moment tot 1,7 miljard in 2020. De mondiale

productie moet alle zeilen bij zetten om in deze behoefte

te voorzien. De urgentie van voeding wordt soms pijnlijk

duidelijk als voorpagina’s verhalen over hoge

grondstofprijzen of lege schappen voor babymelkpoeder.

Zuivelproductie blijft echter, net als productie van

voergrondstoffen, ook afhankelijk van

weersomstandigheden. De eerste maanden van dit jaar

ligt de zuivelproductie in Europa hierdoor lager dan in

2013. De zuivelmarkt is mede hierdoor krap en de

zuivelprijzen blijven dit jaar naar verwachting hoog.

In onderstaande grafiek zijn toegenomen

prijsschommelingen en prijsniveaus duidelijk te zien.

De invloed van de sterk gedaalde interventieprijs was

alleen nog in 2009 aanwezig toen deze voorkwam dat

de Europese melkprijs nog verder daalde. De mondiale

zuiveldynamiek heeft de Europese prijsniveaus

grotendeels overgenomen.

Inkomensherstel in 2012

282263

244225

220 215

369

340

303

100

125

150

175

200

225

250

275

300

325

350

375

400

425

450

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

EUR

/tonn

e

EU milk equiv. support price (based on SMP and Butter Intervention

prices)

World Milk Equivalent Price(based on average quotations of Butter and SMP)

(World -Jan 2013)

EU-15 EU-25 EU-25 EU-27

EU Milk price EU milk equiv. support price (based on SMP and Butter Intervention

prices)

World Milk Equivalent Price(based on average quotations of Butter and SMP)

EU-15 EU-25

NL Milk price

(EU - Nov 2012)

>>

Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch voor uw sector op abnamro.nl

<< terug naar begin

>>

visie op agrarisch

14Agrarisch Nieuws >

Mengvoerindustrie nog niet klaar met opschaling

De Nederlandse mengvoerindustrie opereert onder

uitdagende omstandigheden; de markt groeit niet,

het aantal veehouderijbedrijven neemt af en de

concurrentie is stevig. Daarbij is het belang van

kwaliteit en kennis groot, zonder dat de kosten

hiervan echt kunnen worden doorbelast. Sterker, het

gebruik van natte en enkelvoudige grondstoffen

creëert margedruk. De mengvoerindustrie heeft

daarnaast een sterke adviesrol richting veehouders.

De voeradviseur heeft samen met de dierenarts een

unieke rol en vaak is sprake van een

vertrouwensrelatie met de veehouder.

Een lastig fenomeen zijn de hoge en volatiele

grondstofprijzen. De mengvoerindustrie is, net als de

veehouderij, prijsnemer. De gewijzigde

grondstofmarkt vraagt om gedegen marktkennis en

instrumenten om markten beter te overzien en

risico’s te beperken. Ook vragen steeds meer

veehouders om instrumenten om de nadelen van

hoge en volatiele prijzen te beperken. Veel grote

ondernemers doen steeds meer zelf. Zij vragen om

marktinformatie, kennis van grondstoffen, directe

aankoop van enkelvoudige grondstoffen,

voedingsadvies etc. En dat met de beperking dat de

fosfaat- en stikstofuitstoot moet verminderen. Deze

kennisintensieve bedrijfstak vraagt om voldoende

kritische massa (lees omzet) om te kunnen blijven

investeren in kennis en advies.

ABN AMRO verwacht dan ook dat de opschaling van

de Nederlandse mengvoerindustrie nog niet is

afgerond. We ontwaren daarbij de volgende trends:

enerzijds grote (inter)nationale spelers met een

breed pakket aan producten en diensten en

anderzijds kleinere spelers met een sterke regionale

positie. En tot slot middelgrote bedrijven die zich

vaak specialiseren in enkele diersoorten.

Tot in mei 2012 lag een prijsdaling in de lijn der

verwachtingen. De realiteit was anders. Uiteindelijk

nam de gemiddelde prijs van sojaschroot met bijna

37 procent toe en de tarweprijs met

7,5 procent. >>

Sojaprijs enorm gestegen

Bron LEI

Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch voor uw sector op abnamro.nl

<< terug naar begin

>>

visie op agrarisch

15Agrarisch Nieuws >

Sierteelt Trends >> Afzetpositie versterkt door telersverenigingen

>> Exportgroei ondanks economische tegenspoed

>> Marktgerichte teelt met scherpe kostprijs

Visie In de sierteelt groeit het ondernemerschap, doordat

kwekers zich meer op de afzet richten. In steeds grote-

re mate werken kwekers samen in telersverenigingen.

Dit biedt voordelen op het gebied van inkoop, terwijl de

afzetpositie wordt versterkt door het delen van markt-

informatie, gezamenlijke marktbewerking, maatwerk

verpakkingen en jaarrond de beschikbaarheid over een

breed assortiment. De export vertoont met uitzonde-

ring van 2008 en 2009 al jaren een stijgende trend. Het

brede en diepe assortiment, de goede kwaliteit van

het product, het grote aantal noviteiten, de ontwikke-

ling van nieuwe markten, nieuwe distributiekanalen op

bestaande markten en de efficiënte logistiek dragen bij

aan de exportstijging. De marktontwikkelingen worden

in 2013 bepaald door de economische ontwikkelingen in

de afzetlanden, de euro- en dollarkoers en de weersom-

standigheden. Op de langere termijn neemt de mark-

tomvang toe. De grootste groeimogelijkheden liggen

in de export naar niet-eurolanden en Oost-Europa. De

bedrijfsstructuur wordt versterkt door schaalvergroting,

specialisatie en een intensievere samenwerking op het

gebied van productie, logistiek en verkoop. Specialitei-

ten en noviteiten zijn van belang in de assortiments-

keuze. De markt blijft grillig voor wat betreft volumes,

variëteiten en inwisselbaarheid van producten. Er

ontstaan in de sierteelt gesloten verticale ketens tussen

kwekers, serviceproviders en eindklanten. Hierbij krijgen

alle schakels in de keten inzicht in productinformatie,

verkoopcijfers, marges en derving. De potentie van

deze ontwikkeling is erg groot: meer omzet, hogere

marges en lagere kosten. De kracht van de Nederlandse

sierteelt ligt voor een belangrijk deel in het assortiment,

kwaliteit, service, innovatiekracht en samenwerking.

Daarbij blijft kostprijsbeheersing door automatisering en

schaalvergroting een belangrijke voorwaarde voor een

goed rendement.

3.24

3

2.99

1

3.15

1

3.20

4

3.31

4

1.85

4

1.88

8

1.99

3

2.03

9

2.07

6

0

1.000

2.000

3.000

4.000

2008 2009 2010 2011 2012

x 1

mln

EU

R

Snijbloemen Pot- en tuinplanten

Export sierteelt verder toegenomen

Bron LEI

Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch voor uw sector op abnamro.nl

<< terug naar begin

>>

visie op agrarisch

>>

16Agrarisch Nieuws >

Varkenshouderij

>> Resultaten varkenshouderij verbeterden in 2012,

druk hierop eerste helft 2013

>> Management van prijsrisico’s steeds belangrijker

>> Verplichting tot mestverwerking in 2015 verhoogt

druk op sector

Visie Op de korte termijn verwacht ABN AMRO een krimp

van de vraag naar vlees vanwege de druk op de

koopkracht in Europa. Ook varkensvlees heeft er last

van. Hier staat echter een aanboddaling tegenover.

Diverse varkensbedrijven in Europa kunnen namelijk

niet voldoen aan de eisen van groepshuisvesting en

moeten stoppen. ABN AMRO verwacht daarom een

stijging van de varkensprijs op de korte termijn.

Tevens gaan de voerprijzen, behoudens extreme

weersomstandigheden, in de tweede helft van 2013

dalen. Op de lange termijn voorzien wij een historisch

gezien hoger prijsniveau van veevoer als gevolg van

een toename van de mondiale vraag naar agrarische

grondstoffen. De voergrondstofprijzen blijven volatiel.

Volgens ABN AMRO staat de varkenshouder voor

de uitdaging om de kostprijs en de gevoeligheid

voor prijsschommelingen van varkens en veevoer

te drukken. Hierbij is een belangrijke rol weggelegd

voor vleesverwerkers die aan de afzetkant van

varkenshouders deze mogelijkheden zouden moeten

faciliteren.

Verder moet vooral de varkenshouderij voldoende

mestverwerkingscapaciteit ontwikkelen, wat de

kans vergroot dat de dierrechten komen te vervallen

in 2015. Uiteindelijk daalt het aantal bedrijven,

neemt de gemiddelde grootte toe en daalt de totale

varkensproductie.

Tot slot is het creëren van toegevoegde waarde

voor de positie van de Nederlandse varkenshouder

cruciaal. Bij de verwaarding van varkensvlees spelen

maatschappelijke wensen betreffende dierenwelzijn,

milieu-impact en de gezondheid van mens en dier

een belangrijke rol. Daarnaast blijven logistieke

efficiency en de kostprijs aandacht vragen.

Bron LEI

Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch voor uw sector op abnamro.nl

Ontwikkeling inkomens en opbrengsten/kosten verhouding varkenshouderij

<< terug naar begin

>>

visie op agrarisch

>>

17Agrarisch Nieuws >

Vleeskuikenhouderij

>> Voerkosten zetten druk op inkomen in 2012 en

eerste helft 2013

>> Hogere voerprijzen en grotere prijsvolatiliteit stellen

hoge eisen aan ondernemerschap

>> Verdere verduurzaming van kippenvlees

Visie De druk op de koopkracht in Europa oefent op de korte

termijn een gunstig effect uit op de consumptie van

het goedkope kippenvlees. Ook op de langere termijn

zijn de vraagvooruitzichten voor kippenvlees positief,

vanwege de lage prijs, de lage milieu-impact en de

gezonde uitstraling. Het welzijn van de vleeskuikens

blijft een aandachtspunt. Positief is dat supermarkten,

slachterijen en vleeskuikenhouders een akkoord hebben

gesloten over de verhoging van het dierenwelzijn.

Doelen zijn een nieuw, trager groeiend kippenras en

een lagere stalbezetting per m2. In 2020 moet al het

kippenvlees in de Nederlandse supermarkten afkomstig

zijn van vleeskuikens uit dit nieuwe concept. Door de

branche de tijd te geven zich aan te passen aan het

nieuwe concept, kan een rendabele productiewijze

gewaarborgd worden.

ABN AMRO verwacht dat de voerprijzen, behoudens

extreme weersomstandigheden, in de tweede helft

van 2013 verder gaan dalen. Desondanks zal de

voerwinst voor geheel 2013 lager zijn dan in 2012.

Op de langere termijn moet worden uitgegaan van

hogere en volatielere prijzen van veevoer. ABN AMRO

voorziet dat vleeskuikenhouders strategieën gaan

ontwikkelen om de kostprijs en de gevoeligheid

voor prijsschommelingen van veevoer te drukken,

bijvoorbeeld door voer- (grondstoffen)inkoop op termijn

verder te verkennen, naast de op dit moment gebruikte

methoden.

Bron LEI

Lees het volledige rapport uit de Visie op Agrarisch voor uw sector op abnamro.nl

Ontwikkeling inkomens en opbrengsten/kosten verhouding vleeskuikenhouderij

<< terug naar begin

>>

visie op agrarisch

>>

John en Marian Claessens-

Jenniskens, pluimveehouders in

het Limburgse Ysselsteyn, zijn

donderdag 30 mei uitgeroepen

tot Agrarisch Ondernemer van

het Jaar 2013. Uit handen van

Sharon Dijksma, staatssecretaris

van Economische Zaken,

ontvingen zij een cheque ter

waarde van 12.500 euro.

“We hebben een pittige discussie gevoerd tijdens het juryberaad. De verschillen

tussen de genomineerden waren miniem. Het zijn allemaal topondernemers”, zegt

juryvoorzitter Aalt Dijkhuizen, voorzitter van de Raad van Bestuur Wageningen

Universiteit en Researchcentrum. “Toch is het ons gelukt om unaniem een winnaar

uit te roepen. Agrarisch Ondernemer 2013 John en Marian Claessens zijn ware

ambassadeurs van de pluimveehouderij.”

JuryrapportZe zijn echte topondernemers; enorm gedreven. “Ongewoon gewoon”, zoals ze zelf

zeggen. Ze staan middenin de samenleving, promoten hun product en dragen bij aan

maatschappelijk projecten.

<< terug naar begin

John en Marian Claessens

Nieuws van uw bank >>

18Agrarisch Nieuws >

Claessens-Jenniskens Pluimveebedrijven BV is in korte tijd sterk gegroeid en telt

inmiddels vijf locaties. De Limburgers hebben hun onderneming volledig onder

controle. Financieel gezond, al zit de lage eierprijs nu even niet mee. Het hoort

bij de risico’s van het ondernemerschap. De ondernemers laten zich niet uit het

veld slaan door tegenslagen. Ze zoeken direct naar oplossingen en zijn in hun

bedrijfsvoering niet gebonden aan voer- of afzetcontracten.

John en Marian Claessens beheersen het productieproces van a tot z. De

ondernemers onderscheiden zich in de bedrijfstak door hun gesloten

bedrijfsvoering. Eendagskuikens worden op het eigen bedrijf opgefokt en

klaargemaakt voor de legperiode. Hygiëne speelt een belangrijk rol in de

bedrijfsvoering en de hele productie is antibioticumvrij. Een prestatie van formaat.

John en Marian Claessens-Jenniskens, pluimveehouders in Ysselsteyn, zijn tevens de

winnaars van de Publieksprijs. Jos Looije, honingtomatenteler en winnaar van de

Publieksprijs in 2012, overhandigde een cheque van 2.500 euro aan de winnaars.

De winnaars van de Publieksprijs zijn met een meerderheid van 34% gekozen.

De andere genomineerden voor de prijzen waren: Hay Soberjé en Joke Verheijen, Het Aardbeienland, in Horst

Djûke van der Maat, Fruitteelt en handelsbedrijf

Nieuw Slagmaat VOF / Slagmaat, in Bunnik

Tiny Schepers, varkenshouder Van de Heyde Hoeve, in Nuenen

Will Teeuwen, aspergeteler Teboza, in Helden

Kijk voor meer informatie over de prijs, genomineerden en winnaars op

www.agrarischondernemer.nl

▲▲

▲▲

Agrarisch Nieuws > 19Agrarisch Nieuws >

<< terug naar begin

Agrarisch Nieuws is een publicatie van ABN AMRO

Agrarische Bedrijven.

De nieuwsbrief

wordt elektronisch verspreid.

Redactie:Wendy Klein

Martijn Leguijt

agrarisch.nieuws@nl.abnamro.com

Vormgeving en fotografie:Sandra Broersen

www.gerryhurkmans.nl

Aan dit nummer werkten mee: Nico Klene

Economisch Bureau ABN AMRO

Hein Schotsman

Economisch Bureau ABN AMRO

Pierre Berntsen

Sector Advisory Agrarisch ABN AMRO

Bernd Feenstra

Sector Advisory Agrarisch ABN AMRO

Wilbert Hilkens

Sector Advisory Agrarisch ABN AMRO

Distributie:E-mail: agrarisch.nieuws@nl.abnamro.com

U kunt het Agrarisch Nieuws vinden op

www.abnamro.nl/agrarisch

in de rubriek ‘Agrarisch Nieuws’.

AfmeldenKlik hier om u af te melden voor de

verzendlijst van Agrarisch Nieuws.

Wilt u meer weten over de nieuwsbrieven en

publicaties van ABN AMRO? Klik hier

DisclaimerDe in deze publicatie neergelegde opvat-

tingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO

vergaarde informatie, die op zorgvuldige

wijze is verwerkt. Noch ABN AMRO, noch

functionarissen van de bank kunnen aanspra-

kelijk worden gesteld voor in deze publicatie

eventueel aanwezige onjuistheden.

Copyright ABN AMRO Bank N.V., 2013.

Als u suggesties heeft voor het Agrarisch

Nieuws of bepaalde onderwerpen mist, laat

het ons dan weten. Uw input helpt ons u

beter van dienst te zijn.

Colofon >>