Adviesrapport Cirkelstad€¦ · Dit adviesrapport beschrijft een onderzoek naar de toepasbaarheid...

Adviesrapport

Onderzoek naar matchmaking Circulaire economie

Adviesrapport Cirkelstad

atchmaking Circulaire economie regio Utrecht

Datum: 26

Koen van der Horst

Robert

egio Utrecht

Datum: 26-06-2014

Auteurs:

Tom Ballering

Marten Dijkstra

Koen van der Horst

Robert-Jan Korenhof

Stijn Meijers

Tom Smit

Mark van Schaik

Jorn Verheij

2

I Voorwoord Dit adviesrapport beschrijft een onderzoek naar de toepasbaarheid en mogelijkheden

voor circulaire economie met sociale re-integratie in regio Utrecht. Dit onderzoek is een

onderdeel van het curriculum van de opleiding Technische bedrijfskunde aan de

Hogeschool Utrecht. Het rapport is geschreven in opdracht van de organisatie Cirkelstad

en de Natuur en milieufederatie Utrecht. Het doel van het rapport is organisaties en

gemeentes te adviseren voor mogelijke samenwerkingsverbanden. Dit rapport wordt

gebruikt om inzicht te verschaffen in de mate van motivatie van organisaties, om op een

gezamenlijk wijze te innoveren en samenwerkingen aan te gaan.

Graag willen wij mevrouw I. Benschop, mevrouw P. Schoonderwoerd en de heer R. Buch

danken voor de ondersteuning tijdens dit project. Tevens danken wij de organisaties die

hebben bijgedragen aan dit onderzoek.

Onderzoeksteam Circulaire economie,

Utrecht,

Juni 2014

3

II Managementsamenvatting Inleiding

We leven in een samenleving waar de aanwezige grondstoffen steeds sneller worden

geëxploiteerd, na gebruik worden deze grondstoffen vaak niet (gelijkwaardig)

hergebruikt. Dit kan in de toekomst voor een grondstof schaarste zorgen. Door de

toenemende verstedelijking is onderzoek naar circulair materiaalgebruik in de sloop en

bouwsector zeer actueel.

Vanuit de Natuur en Milieufederatie Utrecht (hierna genoemd NMU) en Cirkelstad is de

vraag gerezen of er mogelijkheden zijn voor circulaire economie in de bouw en

sloopsector in de regio Utrecht. Cirkelstad is een samenwerkingsverband tussen

marktpartijen uit de regio, met als doel het sluiten van materiaalkringlopen in de sloop

en bouwsector met toepassing van sociale re-integratie. Cirkelstad is al 10 jaar actief in

de regio Rotterdam.

Naar aanleiding van de vraag vanuit de NMU en Cirkelstad is onderzocht of het concept

Cirkelstad kan worden toegepast in de regio Utrecht, en hoe dit ingericht zou kunnen

worden. De hoofdvraag van het onderzoek luidt:

Hoe kan het concept Cirkelstad worden ingericht in de regio Utrecht, zodat

ketensamenwerking in de bouwsector wordt gerealiseerd waarbij afvalmaterialen worden

hergebruikt en rekening wordt gehouden met de behoefte van de markt met betrekking tot

sociale re-integratie?

Op basis van deskresearch en fieldresearch (enquêtes en interviews) is de inrichting van

het concept Cirkelstad in de regio Utrecht onderzocht. Daarnaast is het theoretische

kader onderbouwd door twee literatuurstudies over de onderwerpen circulaire

economie en sociale re-integratie.

Kern

Om materiaalkringlopen te sluiten bevat Cirkelstad opdracht nemende marktpartijen

waaronder, maar niet beperkt tot, aannemers; sloopbedrijven; recyclebedrijven;

architecten en ingenieursbureaus. Voor de inrichting van Cirkelstad in de regio Utrecht

is gezocht naar organisaties die gemotiveerd zijn voor sociale re-integratie,

ketensamenwerking en duurzaam gebruik van materialen. Het onderzoek heeft zich

naast de groep opdrachtnemers ook gericht op opdrachtgevers. Opdrachtgevers zijn

organisaties, gemeenten en woningcorporaties die aanbestedingen doen voor bouw

en/of sloopprojecten. Opdrachtgevers zijn van belang voor het concept Cirkelstad

omdat zij concrete projecten kunnen verschaffen.

Uit interviews met opdrachtnemers en opdrachtgevers is naar voren gekomen dat de

meningen omtrent het startpunt van verduurzaming sterk verdeeld zijn.

Opdrachtgevers verwachten dat de marktpartijen met innovatie en verduurzaming

komen. Daarentegen stellen marktpartijen dat de kennis op het gebied van

duurzaamheid aanwezig is, maar opdrachtgevers hier niet voldoende van overtuigd zijn.

4

Volgens de marktpartijen moeten de opdrachtgevers starten zodat er geld vrij kan

komen voor innovatie en verduurzaming. Momenteel wringt het op dit punt.

De criteria waar potentiele organisaties voor Cirkelstad Utrecht op zijn beoordeeld

komen voort uit interviews met partners van Cirkelstad Rotterdam. De gebruikte

beoordelingscriteria zijn: duurzaam materiaal gebruik, sociale re-integratie en

ketensamenwerking.

Conclusies en aanbevelingen

Voor zowel gemeenten als voor marktpartijen liggen er kansen voor een verbetering

van de onderlinge samenwerking. Op dit moment is het voor veel marktpartijen nog niet

haalbaar om projecten op een circulaire manier aan te pakken. Dit komt gedeeltelijk

omdat er in bestekken en aanbestedingen nog te weinig criteria zijn opgenomen die

toetsen op duurzaamheid of circulariteit. Hier ligt een kans voor de gemeenten en

woningcorporaties. Het vastleggen van heldere beoordelingscriteria op het gebied van

circulaire economie en sociale re-integratie in aanbestedingen zal opdrachtnemers

uitdagen deze criteria toe te passen in hun bedrijfsvoering.

De organisaties: Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V.,BOOT, Bonder

Recycling en Mebin Heidelbergcement Group hebben de meeste potentie een

ketensamenwerking aan te gaan waarbij materiaalkringlopen worden gesloten en

rekening wordt gehouden met de behoefte van de markt met betrekking tot sociale re-

integratie. De overige organisaties uit de organisatieladder worden niet uitgesloten, hun

potentie geeft kansen voor eventuele aansluiting in de toekomst.

De organisaties met hoge potentie zouden als voorbeeldfunctie moeten fungeren voor

andere organisaties. Omdat deze organisaties aan andere markpartijen en

opdrachtgevers kunnen laten zien dat circulaire economie geen theoretische kwestie is,

maar dat het in de praktijk realiseerbaar is. Via deze weg kan ook de aansluiting worden

gevonden bij gemeente Utrecht en gemeente Amersfoort die beide de Green Deal

hebben ondertekend. Om deze brug te maken is onderzoek gedaan naar potentiele

projecten. Voor de gemeente Utrecht is dit de herinrichting van het Werkspoorkwartier

en de herinrichting van de Veemarkt. In de gemeente Amersfoort kan als voorbeeld

worden genomen de sloop van het Elisabeth ziekenhuis en in de toekomst de aanleg van

het nieuwe sportpark met zwembad Hogekwartier. Gemeente Zeist stelt in het

collegeprogramma dat de focus op duurzaamheid ligt, echter bevat het

collegeprogramma nog geen concrete plannen met betrekking tot circulaire economie.

De gemeente IJsselstein richt zich voorlopig op het kwalitatief verhogen van de huidige

woningen en wijken voordat er nieuwbouw wordt gerealiseerd.

5

I Voorwoord ......................................................................................................... 2

II Managementsamenvatting ................................................................................ 3

1.Inleiding ............................................................................................................. 6

2.Onderzoeksopzet ............................................................................................... 8

3.Literatuurstudies: Gebruikte methoden, Circulaire economie en sociale re-

integratie ............................................................................................................ 10

Gebruikte methoden ..................................................................................................................................... 10

Literatuurstudie Circulaire Economie .................................................................................................. 13

Literatuurstudie sociale re-integratie ................................................................................................... 19

4. Huidige situatie ............................................................................................... 23

4.1 Concept Cirkelstad Utrecht ................................................................................................................ 23

4.2 Soortgelijke organisaties als Cirkelstad ........................................................................................ 25

4.3 Soorten organisaties voor realisatie concept Cirkelstad Utrecht ....................................... 28

4.4 Criteria organisaties voor Cirkelstad Utrecht ............................................................................ 30

4.5 Behoefte van de markt naar circulaire economie ..................................................................... 31

4.6 Wetgeving en marktbehoefte sociale re-integratie .................................................................. 32

4.7 Eisen opdrachtgevers aan projecten .............................................................................................. 35

4.8 Materiaalstromen ................................................................................................................................... 37

5. Gewenste situatie ........................................................................................... 39

5.1 Gewenste eisen aan organisaties voor een samenwerkingsverband ............................... 39

5.3 Aantrekkelijkheid CsU voor opdrachtgevers .............................................................................. 40

5.4 Gewenste materiaalstromen ............................................................................................................. 41

6. Het bereiken van de gewenste situatie ............................................................ 43

6.1 Selecteren en beoordelen organisaties ......................................................................................... 43

6.2 Analyse respons ...................................................................................................................................... 51

6.3 Ontwikkelen aantrekkelijkheid CsU ............................................................................................... 53

6.4 Kritische Succes Factoren samenwerking ................................................................................... 53

6.5 Potentiële projecten .............................................................................................................................. 55

6.6 Materiaalstromen inrichten ............................................................................................................... 58

7. Conclusie ........................................................................................................ 60

8. Aanbeveling .................................................................................................... 62

9. Business case .................................................................................................. 64

9.1 Taakdefinitie en strategisch landschap ......................................................................................... 64

9.2 Case for change ....................................................................................................................................... 64

9.3 Opties formuleren .................................................................................................................................. 65

9.4 Voordelen/nadelen ............................................................................................................................... 68

9.5 Haalbaarheid ............................................................................................................................................ 69

9.6 Analyseren opties ................................................................................................................................... 73

9.7 Stakeholderanalyse ............................................................................................................................... 73

9.8 Communicatiestrategie ........................................................................................................................ 74

9.9 Aanbeveling .............................................................................................................................................. 76

Bibliografie ......................................................................................................... 78

Bijlage 1: Interviews ............................................................................................ 82

Bijlage 2: Vragenlijst enquête & Respons Enquête ............................................... 82

6

1.Inleiding We leven in een samenleving waar de grondstoffen die aanwezig zijn steeds sneller

worden geëxploiteerd, dit betekent dat er in de toekomst een grondstoffen schaarste

kan ontstaan. Een manier om dit tegen te gaan is het sluiten van kringlopen, waar de

kwaliteit behouden blijft. Met het concept Cirkelstad wordt er op ingespeeld om de

afvalstromen zo in te richten dat deze gelijkwaardig terug gebracht kunnen worden in

de bouw. Ook staat Cirkelstad er voor dat er gebruik gemaakt wordt van mensen met

een afstand tot de arbeidsmarkt.

Het concept Cirkelstad probeert hier op in te gaan door het opzetten van een circulaire

economie binnen een regio en het betrekken van mensen met een afstand tot de

arbeidsmarkt. Hierdoor behouden de grondstoffen hun waarde en wordt uitputting

beperkt. Naar aanleiding van de vraag vanuit de Natuur en Milieufederatie Utrecht

(NMU) en Cirkelstad is er onderzoek gedaan naar de potentie om het concept Cirkelstad

toe te passen in de regio Utrecht.

Vanuit de vraag vanuit de NMU en Cirkelstad is de volgende hoofdvraag tot stand

gekomen:




sociale re-integratie?

De opbouw van het adviesrapport is als volgt. In hoofdstuk twee wordt de

onderzoeksopzet besproken hierin staat de methode van analyseren en de onderzoeken

die gebruikt zijn voor dit adviesrapport. In hoofdstuk drie zijn drie

literatuuronderzoeken te vinden die als ondersteuning dienen voor dit advies.

Op basis van deze literatuuronderzoeken naar circulaire economie, sociale re-integratie

en de te gebruiken methode wordt nagegaan welke mogelijkheden er zijn om de

uitputting van grondstoffen en de toename van afvalstromen te minimaliseren waarbij

sociale re-integratie wordt toegepast.

In hoofdstuk vier wordt de huidige situatie beschreven, hierin wordt het concept

Cirkelstad uitgelegd. Tevens worden in dit hoofdstuk de te benaderen organisaties, de

criteria en de behoefte van deze organisaties uiteengezet. In hoofdstuk vijf wordt de

gewenste situatie beschreven, hierin staan de gewenste eisen aan een

samenwerkingsverband, de combinatie van aanbieders en afnemers, de

aantrekkelijkheid voor CsU en de gewenste materiaalstromen. In hoofdstuk zes wordt

de GAP beschreven. Hierin staan de stappen die ondernomen dienen te worden om te

komen tot de gewenste situatie. Hoofdstuk zes omvat een Multi criteria analyse,

kritische succes factoren voor een samenwerkingsverband, potentiele projecten en een

implementatieplanning op korte en lange termijn. In hoofdstuk zeven wordt een

conclusie gegeven. Hoofdstuk acht geeft een aanbeveling voor CsU. Hoofdstuk negen is

de business case, hierin staat de rechtvaardiging en haalbaarheid van het concept CsU.

7

Afwijking ten opzichte van Project Initiatie Document

Er is op een aantal punten afgeweken van het Project initiatie document dat geschreven

is aan het begin van dit onderzoek.

Ten eerste is er geen DESTEP analyse uitgevoerd omdat deze geen bijdrage zou leveren

aan de doelstelling van dit project. Ten tweede is er geen Kraljic matrix opgesteld, dit

model kan worden gebruikt om een inkoopstrategie te bepalen ten opzichte van de

leveranciers van een organisatie. Echter is gebleken in het onderzoek dat er te weinig

informatie verkrijgbaar was bij de verschillende externe organisaties om een gedegen

Kraljic matrix op te stellen.

Er zijn deelvragen toegevoegd in de IST, SOLL en GAP met betrekking tot

materiaalstromen, dit is gedaan om inzicht te verschaffen in de manier waarmee er

omgegaan wordt met materialen. Tevens is er een deelvraag toegevoegd over potentiële

projecten die CsU zou kunnen uitvoeren. Deze deelvraag is toevoegt om voor het voor

CsU inzichtelijk te maken welke kansen er liggen in de regio Utrecht.

8

2.Onderzoeksopzet Het doel van het project is inzichtelijk te maken hoe het concept Cirkelstad ingericht kan

worden in de regio Utrecht. Uiteindelijk zal een document worden overhandigd waarin

in kaart wordt gebracht wie potentiële deelnemers zijn om dit concept te

verwezenlijken en de haalbaarheid van de regio Utrecht wordt beschreven. Hierbij is de

hoofdvraag:


ketensamenwerking in de bouwsector wordt gerealiseerd waarbij afvalmaterialen

worden hergebruikt en rekening wordt gehouden met de behoefte van de markt met

betrekking tot sociale re-integratie?

Scope

In het project zijn twee categorieën afgebakend om een zo concreet en helder mogelijk

verslag te maken. De twee categorieën betreffen materialen en regio.

Materialen

Dit onderzoek richt zich uitsluitend op het toepassen van beton, metaal en hout.

Deze materialen worden op grote schaal gebruikt in de bouwsector. Daarnaast zijn deze

materialen kwalitatief hoogwaardig herbruikbaar

Regio

Dit project zal zich richten op de regio Utrecht naar aanleiding van de vraag van de

opdrachtgever. Dit houdt in dat de gemeentes Utrecht, Zeist, IJsselstein en Amersfoort

zijn benadert. Daarnaast zijn bedrijven benaderd die actief zijn in deze 4 gemeenten.

Structuur

Om het onderzoek zo structureel mogelijk te laten verlopen is er voor een ‘IST-SOLL-

GAP’ structuur gekozen. In de ‘IST’ wordt uitgelegd wat de huidige situatie betreffende

CsU is. Er wordt hierin uiteengezet wat het concept Cirkelstad is, naar welke

organisaties wordt gekeken, of er al soortgelijke organisaties zijn, welke eisen

opdrachtgevers momenteel stellen en hoe de huidige materiaalstromen –zoals

afgebakend in de scope- zijn. Daarnaast wordt gekeken wat de huidige behoefte op de

markt is naar sociale re-integratie en circulaire economie. In de ‘IST’ wordt ook

beschreven op basis van welke criteria bedrijven onderzocht worden. Om deze

informatie actueel te krijgen zijn interviews afgenomen, is er deskresearch gedaan en

een literatuurstudie uitgevoerd naar circulaire economie, sociale re-integratie en de

toepasbare methode.

Na de IST wordt in de SOLL de gewenste situatie beschreven. In dit deel van het verslag

staat wat de gewenste eisen zijn voor de realisatie van Cirkelstad en wat de beste

combinatie is van opdrachtgever en opdrachtnemer. Daarnaast staat beschreven wat de

gewenste manier voor CsU is om aantrekkelijk te blijven voor opdrachtgevers en hoe de

gewenste materiaalstromen er uitzien. De SOLL-situatie is de doelstelling van het

onderzoek. De onderbouwing voor dit stuk komt voort uit interviews en deskresearch.

De ‘SOLL’ is dus een ideale situatie, het is hierbij nog de vraag of dit ook daadwerkelijk

9

realiseerbaar is. Om te kijken of de SOLL situatie haalbaar is wordt in de volgende stap

de GAP onderzocht en wat de mogelijkheden zijn.

In de GAP is door middel van enquêtes, interviews en deskresearch onderzocht of de

SOLL-situatie behaald kan worden. Aan de hand van de criteria uit de IST-situatie kan

worden onderzocht welke bedrijven geschikt zijn en welke combinatie van bedrijven

mogelijk zijn om een goede samenwerking te realiseren. Om te bepalen wat er voor

nodig is om een goede samenwerking te realiseren worden de kritische succesfactoren

(KSF) beschreven en ook de manier waarop het samenwerkingsverband zich moet

ontwikkelen om aantrekkelijk te zijn en blijven voor opdrachtgevers.

Uit de GAP-situatie wordt de conclusie getrokken of de SOLL-situatie realiseerbaar is.

Ook wordt antwoord gegeven op de hoofdvraag. Vanuit deze conclusie wordt een

aanbeveling gegeven aan CsU en voor de organisaties die hierin deelnemen. Deze

aanbeveling bevat een stappenplan voor de korte en lange termijn om CsU te realiseren

en te continueren.

10

3.Literatuurstudies: Gebruikte methoden, Circulaire economie

en sociale re-integratie In dit hoofdstuk komen drie onderwerpen aan bod die een ondersteuning bieden

aan de beantwoording van de hoofdvraag. De onderwerpen die aan bod komen

zijn:

- Gebruikte methode;

- Circulaire economie;

- Sociale re-integratie.

Gebruikte methoden

Dit deelhoofdstuk geeft inzicht in de gebruikte methode. De gebruikte methodes

zijn ter ondersteuning van de te beantwoorden deelvragen. In verschillende

hoofdstukken komt de toepassing van deze onderwerpen terug de methodes die

uiteengezet worden zijn:

- People, Planet, Profit (Triple P);

- Partnershipmodel;

- Multicriteria analyse;

People, Planet & Profit (Triple P)

In deze deelparagraaf zal er onderzocht worden wat de “Triple P” inhoudt en deze

methode zal ter ondersteuning worden gebruikt in de deelvraag ‘Wat is het concept

Cirkelstad?’.

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is een hedendaags begrip dat wordt

toegepast bij de term duurzaamheid. Een manier om MVO goed toe te passen is om een

balans te vinden tussen People, Planet en Profit (Triple P). Hieronder zal per onderwerp

een korte toelichting worden beschreven (MVO Ondernemen, 2013).

People Bij het People aspect draait het om; wat doet de onderneming voor de mens? Op welke

wijze vervullen zij de behoeften van de mensen en op welke wijze gaan ze om met hun

belangen? Dit gaat vaak om de mensen die (in)direct gemoeid zijn met de onderneming,

zowel de medewerkers als mensen uit de omgeving. Vaak voorkomende termen bij

People zijn; mensenrechten, arbeidsrechten en omstandigheden, veiligheid,

maatschappelijke betrokkenheid en discriminatie.

Planet

Bij het aspect Planet wordt er gekeken naar hoe de organisatie omgaat met het milieu.

Er wordt vooral gekeken naar de impact van de producten/diensten en processen van

de organisatie op het milieu. Termen die gemoeid zijn bij Planet zijn onder andere;

Cradle to Cradle, afval en hergebruik, duurzame producten en diensten, CO2

compensatie en recycling.

Profit Bij Profit draait het om de winstgevendheid van een onderneming en wordt vaak als het

negatieve aspect gezien van de Triple P, maar winst is nodig voor een duurzame groei.

11

Het draait niet alleen om geld maar het gaat onder andere ook om verbetering van

kwaliteit en/of kennis. Termen die vaak gebruikt worden bij Profit zijn; winst, kwaliteit,

reputatie, innovatie en transparantie.

Partnership Model

Het Partnership Model biedt een gestructureerd en herhaalbaar proces voor het effectief

en efficiënt bouwen en onderhouden van op maat gemaakte zakelijke relaties die een

troef kan worden voor leidinggevenden op zoek naar concurrentievoordeel (Douglas, 2014).

Het partnershipmodel is opgebouwd uit vier onderwerpen:

- Drivers;

- Facilitators;

- Components;

- Outcome.

De drivers zijn de redenen voor een partnership. Hierna komen de facilitators, dit zijn de

supporters voor een partnership. Na de facilitators worden de components benoemd,

dit zijn de gezamenlijke processen en activiteiten van de organisaties binnen de

partnership. Als laatste wordt de outcome beschreven, dit is de gewenste uitkomst van

het partnership. In paragraaf 6.4 Kritische succes factoren samenwerking wordt het

partnershipmodel toegepast op een samenwerkingsverband binnen CsU.

Multicriteria analyse

In dit literatuuronderzoek wordt verantwoording afgelegd voor de Multi criteria

analyse(MCA) die gebruikt wordt in dit rapport. Er wordt op basis van onderzochte

literatuur uitgelegd wat een Multi criteria analyse is, tevens er wordt verantwoord

waarom er gebruik van wordt gemaakt. Daarnaast wordt er uitgelegd welke stappen er

moeten worden doorlopen om een juiste analyse op te stellen en een onderbouwde

keuze te kunnen maken. Aan de hand van de MCA kan bepaald worden welke

organisaties geschikt zijn voor een samenwerkingsverband binnen CsU.

Een Multi criteria analyse is een vergelijkingsmethode die gebruikt kan worden om

verschillende opties te analyseren op een objectieve wijzeOngeldige bron opgegeven..

Deze opties worden geanalyseerd aan de hand van vooraf vastgestelde criteria. Het

hoofddoel van deze analyse methode is het structureren en verhelderen van het

besluitvormingsproces. Dit betekent dat een Multi criteria analyse een ondersteunend

middel is om de kwaliteit van het besluitvormingsproces te waarborgen. Het kan niet

worden gebruikt om de kwaliteit van het besluit te bepalen Ongeldige bron

opgegeven..

Een belangrijk onderdeel van deze analyse is het oordeelsvermogen van de

besluitvormers. Deze bepalen de doelstellingen van de analyse en de manier waarop er

gemeten wordt. Tevens bepaalt het welke criteria relevant zijn en welke wegingen de

criteria krijgen.

In dit adviesrapport wordt een Multi criteria analyse gebruikt ten behoeve van het

beoordelen van de geïnterviewde organisaties. Deze organisaties hebben

onderdeel te worden van CsU. De verschillende organisaties worden beoordeeld op

basis van een aantal criteria. Deze criteria zijn opgesteld op basis van interviews met de

partners van CsR.

Om op de juiste wijze een Multi criteria analyse ui

aantal stappen worden doorlopen. Dit stappenplan biedt structuur bij het opstellen van

de analyse. De volgende stappen worden doorlopen:

1. Formuleren criteria (op basis van interviews CsR partners)

2. Formuleren alternatieven (organisaties)

3. Effectscores bepalen

4. Weging van de criteria bepalen

5. Uitkomsten MCA bepale

Door het juist toepassen van de Multi Criteria Analyse kunnen de volgende deelvragen

beantwoord worden;

• Welke bedrijven zijn geschikt voor een samenwerking

• Welke combinaties van organisaties zijn er mogelijk voor een samenwerking

binnen CsU?

Communicatiekruispunt Betteke van Ruler

In dit gedeelte zal de communicatiestrategie

ondersteuning van de communicatiestrategie in de Business C

De communicatiestrategie beschrijft op welke wijze je omgaat met je stakeholders en

vaak hebben de verschillende stakeholders een andere communicatiestrategie nodig. Er

worden vier verschillende communicatiestrategieën besproken, te zien in figuur

communicatiekruispunt van Betteke van Ruler

Figuur 1: Het communicatiekruispunt van Betteke van Ruler


beoordelen van de geïnterviewde organisaties. Deze organisaties hebben



e wijze een Multi criteria analyse uit te voeren is het van belang dat er een


de analyse. De volgende stappen worden doorlopen:

Formuleren criteria (op basis van interviews CsR partners)

atieven (organisaties)

Effectscores bepalen

Weging van de criteria bepalen

Uitkomsten MCA bepalen

toepassen van de Multi Criteria Analyse kunnen de volgende deelvragen

Welke bedrijven zijn geschikt voor een samenwerkingsverband binnen CsU?

Welke combinaties van organisaties zijn er mogelijk voor een samenwerking

Betteke van Ruler

zal de communicatiestrategie Betteke van Ruler worden uitgelegd, ter

communicatiestrategie in de Business Case.



worden vier verschillende communicatiestrategieën besproken, te zien in figuur

kruispunt van Betteke van Ruler.

: Het communicatiekruispunt van Betteke van Ruler (Berg)

12


beoordelen van de geïnterviewde organisaties. Deze organisaties hebben de potentie om



t te voeren is het van belang dat er een


toepassen van de Multi Criteria Analyse kunnen de volgende deelvragen

sverband binnen CsU?

Welke combinaties van organisaties zijn er mogelijk voor een samenwerking

Betteke van Ruler worden uitgelegd, ter



worden vier verschillende communicatiestrategieën besproken, te zien in figuur 1: Het

13

De communicatiestrategieën zijn:

• Informering; De boodschap moet bekend worden gemaakt aan de stakeholder,

de stakeholder kan hierop niet reageren (eenrichtingverkeer).

• Overreding; De boodschap moet de stakeholder kunnen beïnvloeden, dit gebeurt

via massacommunicatie en de communicatie is eenrichtingsverkeer.

• Dialogisering; Hier ga je in gesprek met de stakeholder en de communicatie is

tweerichtingsverkeer.

• Formering; De communicatie is net zoals bij dialogiseren tweerichtingsverkeer,

maar hier probeer je de stakeholder ergens van te overtuigen.

Literatuurstudie Circulaire Economie In de Nederlandse industrie wordt circulaire economie steeds vaker genoemd. Wat

houdt deze term eigenlijk in en hoe kan deze circulaire economie worden toegepast? In

dit literatuuronderzoek zal worden toegelicht welke voordelen, kansen en bedreigingen

circulaire economie met zich mee brengt en wat de gevolgen hier van zijn voor de

Nederlandse industrie. Na dit onderzoek zal de volgende vraag beantwoordt kunnen

worden:

Hoe kan circulaire economie met gesloten materiaalkringlopen in de regio Utrecht

worden toegepast, zodat alle grondstoffen worden hergebruikt zonder

kwaliteitsverlies en de uitputting van natuurlijke bronnen wordt tegengegaan?

Methode

In dit literatuuronderzoek wordt gezocht op verschillende principes en begrippen

binnen het thema circulaire economie. Dit is gedaan om een zo helder mogelijk beeld te

krijgen van het onderwerp en om een goed antwoord te geven op de hoofdvraag gesteld

in de introductie van dit onderzoek. De volgende onderwerpen zullen in dit

literatuuronderzoek aan bod komen:

- Basis principes circulaire economie;

- Kansen Nederland;

- Grondstoffen schaarste en afhankelijkheid;

- Collegedocumenten;

- Rol overheid;

- Ketensamenwerking.

Resultaten Basis principes Circulaire Economie

Terwijl in de Nederlandse industrie efficiency hoog in het vaandel staat, brengt deze

industrie nog steeds verspillingen en vervuiling met zich mee. Door gaan op deze

manier is onverantwoord voor zowel mens als natuur. Niet alleen heeft de manier van

produceren en consumeren op deze manier gevolgen voor het milieu, maar ook voor de

economie. Circulaire economie wil deze verspillingen en vervuiling tegen gaan door met

behulp van ketensamenwerking hoogwaardige materialen her te gebruiken, zodat

verspilling en vervuiling tot een minimum gebracht worden. Een voorbeeld:

Wanneer een computer niet meer in gebruik is en wordt weggegooid zal er op dit

moment misschien een enkel onderdeel van hergebruikt worden, of erger nog; helemaal

niets. Circulaire economie streeft er naar deze computer in zijn geheel her te gebruiken.

Het scherm kan worden gebruikt in een andere computer, de bedrading in een nieuwe

televisie en de kast kan worden omgesmolten tot een smart Phone behuizing. Dit zijn

14

enkele fictieve voorbeelden van de mogelijkheden binnen circulaire economie. Een

kernprestatiefactor voor circulaire economie is het hergebruik van materialen op een

manier waarop weinig tot geen waarde voor het materiaal verloren gaat. Idealiter wordt

het te verwerken product of materiaal weer op minimaal gelijkwaardige manier

hergebruikt

Door de verspilling zo laag mogelijk te houden en duidelijke afspraken te maken met de

productieketen waarin geopereerd wordt, kunnen kosten naar beneden worden

gebracht, aangezien er minder grondstoffen nodig zijn. Ellen Mac Arthur constateert in

haar rapport ‘’Towards a circular economie’’ dat er bij een optimale realisatie van

circulaire economie een voordeel van 360 tot 640 miljard dollar per jaar te realiseren is

binnen Europa. Voor Nederland wordt deze besparing op 7,3 miljard euro geschat. Niet

alleen levert dit een besparing in Euro’s op, ook zullen er veel banen gecreëerd worden,

omdat een geheel nieuwe industrie wordt ontworpen. Ook zal Europa een sterkere

Geopolitieke positie behalen, omdat deze minder afhankelijk wordt van grondstoffen uit

andere continenten (MVO Nederland, 2014).

Met deze informatie kan antwoord gegeven worden op de volgende deelvragen:

Hoe zien de huidige materiaalstromen eruit?

Wat is het concept Cirkelstad?

Kansen Nederland Om er achter te komen wat de mogelijkheden zijn voor circulaire economie binnen

Nederland wordt om te beginnen gekeken naar het regeerakkoord dat is gesloten

binnen kabinet Rutte II. Volgens het regeerakkoord streeft Rutte II naar een ‘’ transitie

naar een duurzame economie en groene groei’’. Dit geeft ruimte voor de circulaire

economie, aangezien deze volgens Mac Arthur zowel economie als milieu bevorderen. In

verschillende steden is dan ook al een zogenaamde Green Deal ondertekend om

circulaire economie te bevorderen. Deze Green Deal circulair inkopen (MVO Nederland)

is ondertekend op 12 november 2013 door de volgende partijen:

Alliander, ABN AMRO, ASR, Dura Vermeer, Gemeente Amersfoort, Gemeente Amsterdam, Gemeente Den Haag, Gemeente Rotterdam, Gemeente Utrecht, ING, Interface, Ministerie van Binnenlandse Zaken namens Rijksoverheid, Provincie Utrecht, Royal HaskoningDHV, TBI, UMC Utrecht, Verstegen Spices & Sauces, en Waternet. Het doel van deze Green Deal wordt in de volgende punten beschreven:

1. In 2014 minimaal twee Circulaire Inkoop trajecten starten;

2. Via de faciliterende partijen kennis en ervaring op het gebied van Circulair Inkopen

delen en ontsluiten;

3. Uiterlijk in 2016 zorgen voor aantoonbare integratie van Circulair Inkopen in de

inkoopprocessen, -beleid en -strategie, gebaseerd op gebleken toegevoegde waarde,

mogelijkheden en relevantie;

4. Instrumenten en handreikingen voor standaarden en Performance Management

Indicatoren voor Circulair Inkopen (door)ontwikkelen, in relatie tot professioneel inkopen;

5. Samenwerking tussen publieke en private partijen bevorderen;

6. Waar mogelijk gebruik maken van bestaande trajecten en initiatieven.

Deze gevonden resultaten kunnen gebruikt worden om de volgende deelvragen te

beantwoorden:

Welke projecten zijn in de toekomst interessant voor CsU in de regio Utrecht?

15

Welke eisen stellen opdrachtgevers aan opdrachtnemers?

In Nederland ‘leeft’ het idee van circulaire economie dus zeker. Omdat circulaire

economie alleen gerealiseerd kan worden in ketens zijn deze afspraken erg belangrijk.

Zonder samenwerking tussen verschillende organisaties zal circulaire economie niet

van de grond komen; bedrijf X verwerkt de op nieuw te gebruiken producten of

materialen en bedrijf Y zorgt er voor dat er een eindproduct van wordt gevormd. Dit is

een kernprestatiefactor waar rekening mee gehouden moet worden door alle betrokken

partijen. Hier ligt een rol voor de overheid, maar ook voor bedrijven.

Deze gevonden informatie kan gebruikt worden om de kritische succes factoren te

helpen bepalen in hoofdstuk 6.3, ook geeft dit meer informatie om de deelvraag Wat is

de huidige behoefte van de markt op het gebied van circulaire economie?

In paragraaf 4.5 te beantwoorden.

Grondstoffen schaarste en afhankelijkheid

Op dit moment is er een kleine hoeveelheid landen die een grote hoeveelheid ruwe

materialen leveren aan andere landen. Door deze ´oneerlijke´ verdeling over

verschillende landen van bepaalde grondstoffen, voornamelijk schaarse grondstoffen

zoals bepaalde mineralen, ontstaat er een scheve verhouding in de verhandeling van

deze materialen. Ook wordt de vraag naar deze materialen groter en groter, omdat

steeds meer mensen een LED-televisie willen, of een smartphone. In dit soort producten

zitten mineralen en grondstoffen verwerkt waar maar een bepaalde hoeveelheid van

aanwezig is op aarde. Door circulaire economie toe te passen zal er minder druk komen

te liggen op het delven van deze grondstoffen en zullen landen minder afhankelijk

worden van het export gedrag van een selecte groep landen. Ook kan er meer controle

plaats vinden op het gebied van duurzaamheid als men exact weet waar de grondstof

vandaan komt en hoe deze gewonnen is.

Deze afhankelijkheid geldt niet alleen voor schaarse materialen die gebruikt worden in

LED-televisies en smartphones, maar ook voor grondstoffen die gebruikt worden in de

bouw. De grondstoffen van beton worden weliswaar deels in Nederland gewonnen en

zijn een stuk minder schaars dan de grondstoffen gebruikt in smartphones en LED-

televisies, maar zijn toch eindig. Om te voorkomen dat ook deze materialen te veel

gebruikt worden en er voor te zorgen dat deze materialen een grote impact hebben op

klimaatverandering. De betonproductie is verantwoordelijk voor 5 % van de

wereldwijde uitstoot van CO2, als circulaire economie kan worden toegepast op dit

bouwmateriaal zal deze hoeveelheid drastisch dalen. Ook blijft Nederland voor

ongeveer 67% van de hoeveelheid grondstoffen gebruikt in beton afhankelijk van België

en Duitsland. (Duurzame Pleinen)

Deze gevonden resultaten worden gebruikt om de deelvraag ‘Wat is het concept

Cirkelstad?’ te beantwoorden.

Collegedocumenten gemeenten + TNO

De verschillende gemeenten waar CsU zich op richt hebben over circulair of duurzaam

bouwen ook zaken opgenomen in de collegedocumenten en coalitieakkoorden. Het is

van belang dat deze zaken in acht worden genomen, aangezien gemeenten grote invloed

hebben op aanbestedingen waar CsU voor in aanmerking komt. Om nader te bepalen of

CsU voeten in de aarde kan krijgen in de omgeving Utrecht wordt gekeken naar de

volgende gemeenten:

16

- Amersfoort

- IJsselstein

- Utrecht

- Zeist

Collegebesluiten Amersfoort In het collegeprogramma van de gemeente Amersfoort staat beschreven dat de

gemeente zich in de toekomst wil ontwikkelen als duurzame stad. Hiermee wil men een

blijvende verandering tewerkstellen. In het collegeprogramma staat niet beschreven

wat precies onder duurzaamheid verstaan wordt, maar wel dat de gemeente

duurzaamheid wil ontwikkelen door zich meer te richten op faciliteren en anticiperen

dan op sturen en voorschrijven.

De gemeente Amersfoort beschrijft niet concreet wat ze met duurzaamheid wil doen in

de komende jaren, ook niet wat de exacte verschillen zijn met het huidige beleid. Een

positief geluid is wel dat de gemeente zich meer wil richten op het daadwerkelijk

faciliteren van duurzame activiteiten. (College Amersfoort, 2013)

Collegeprogramma IJsselstein

Het collegeprogramma van IJsselstein schrijft voor dat de gemeente zich zal richten op

het kwalitatief verhogen van huidige woningen en wijken voordat er nieuw gebouwd zal

worden. Tevens wil men een regionale integrale visie ontwikkelen op het gebied Ruimte,

hierin zal komen te staan dat locatie voor woningbouw en duurzaam bouwen hoge

prioriteit krijgen. (IJsselstein, 2010-2014)

Coalitieakkoord Utrecht

Het coalitieakkoord van gemeente Utrecht beschrijft de volgende punten die relevant

zijn voor circulaire economie:

- Utrecht wil zuinig omgaan met energie en grondstoffen, zo veel mogelijk

kringlopen sluiten en energie duurzaam opwekken.

- Wij geven als gemeente het goede voorbeeld door bijvoorbeeld fors in te zetten

op duurzaam inkopen en aanbesteden.

- We zorgen voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor duurzame bedrijven

door hen een podium en goede faciliteiten te bieden, zoals hubs voor

specialismen als energiebesparing bij woningen, circulaire economie of

duurzame mobiliteit.

Deze punten hebben grote invloed op de mogelijkheden voor circulaire economie in de

bouw binnen Utrecht. Door circulaire economie en duurzaam bouwen te motiveren,

wordt circulair bouwen toegankelijker voor bedrijven en organisaties. (Utrecht, 2014)

Collegeprogramma Zeist Het huidige college van Zeist legt de focus op duurzaamheid in het collegeprogramma. In

het collegeprogramma is niets concreet te vinden over circulaire economie, maar wel

stelt de gemeente duurzaamheid als speerpunt. (Zeist, 2014)

Door informatie te verkrijgen uit de verschillende collegeprogramma’s van de

onderzochte gemeenten kan inzicht gegeven worden in potentiële projecten en kansen

in de regio Utrecht en de volgende deelvragen te beantwoorden:

Wat is de huidige behoefte van de markt op het gebied van circulaire economie?

17

Welke projecten zijn in de toekomst interessant voor CsU?

Rol overheid

Het TNO schrijft in haar rapport kansen voor de circulaire economie in Nederland dat de

Nederlandse overheid een cruciale rol speelt in het ondersteunen en faciliteren van

circulaire economie. Dit kan door middel van een aantal financiële of fiscale prikkels, om

bedrijven te motiveren circulaire economie op te nemen in de bedrijfsvoering. Een

andere manier om circulaire economie te stimuleren om als overheid de rol van

‘launching customer’ aan te nemen. Door voor te schrijven in aanbestedingen dat er

gebruik moet worden gemaakt van circulair hergebruikte materialen zullen bedrijven

hier op moeten anticiperen (Bastein, Roelofs, Rietveld, & Hoogendoorn, 2013).

Deze resultaten kunnen worden verwerkt in de deelvraag: Wat is de behoefte van de

markt op het gebied van circulaire economie?

Ketensamenwerking Om een circulaire economie in de bouw een succes te maken zal er rekening gehouden

moeten worden met de supply chain waarin de verschillende organisaties zich

bevinden. Om het hergebruik van materialen te bevorderen zal er transparante

communicatie moeten plaats vinden en bijbehorende afspraken gemaakt moeten

worden. Deze ketensamenwerking vergt inspanning van betrokken partijen en zal voor

verandering zorgen in de bedrijfsvoering van deze partijen.

In Nederland zal dit niet de makkelijkste opgave zijn, omdat de meeste jonge en

innovatieve bedrijven zich bevinden in de IT-sector. Toch groeit het MVO in Nederland,

dus dit biedt hoop voor de toekomst.

Belemmeringen die zich in Nederland voor doen op het gebied van Ketensamenwerking

en ondernemen in de circulaire economie:

- Ondernemers zijn gericht op zichzelf, of op traditionele ketensamenwerking.

Doordat ondernemers geen oog hebben voor een nieuwe manier van

samenwerking en vooral gefocust zijn op het verbeteren van huidige

bedrijfsvoering is het lastig ketensamenwerking in circulaire economie door te

voeren. Dit komt mede doordat brancheorganisaties geen ondersteuning bieden

op het gebied van circulaire economie en bedrijven vaak de herkomst van

materialen niet exact weten.

- Ongelijke verdeling van kosten en baten

Doordat sommige bedrijven meer moeten investeren dan anderen in deze vorm

van ketensamenwerking loont het soms niet direct om mee te doen binnen

circulaire economie. Hier moeten duidelijke afspraken over worden gemaakt

binnen de keten wil dit probleem verholpen worden. Er ligt hier ook een rol voor

de overheid om op te treden als ‘Ketenregisseur’ om dit in goede banen te leiden.

- Gebrek aan ruimte voor vernieuwing

Een veelgenoemd gebrek is de ruimte voor vernieuwing, er is weinig

experimenteerruimte voor bedrijven om pilot projecten op te zetten. Dit is zo

omdat de overheid vastlegt hoe marktpartijen bepaalde beleidsdoelen moeten

halen. Als de overheid meer focus legt op ruimte voor bedrijven in deze

beleidsdoelen zal er meer ruimte zijn voor betere ketensamenwerking en een

circulaire economie. (Bastein, Roelofs, Rietveld, & Hoogendoorn, 2013)

18

Met behulp van de gevonden resultaten voor ketensamenwerking kan antwoord worden

gegeven op de deelvragen:

Hoe zien de gewenste materiaalstromen eruit binnen het samenwerkingsverband CsU?

Welke soort organisaties zijn gewenst voor het samenwerkingsverband CsU?

Discussie

Circulaire economie draagt bij aan werkgelegenheid en het terugdringen van belasting

op het milieu. In de regio Utrecht liggen kansen voor circulaire economie. Vooral stad

Utrecht richt zich in beleidsdocumenten op het stimuleren van circulaire economie. Om

de belemmeringen te doorbreken die genoemd zijn in de vorige paragraaf zullen

organisaties en gemeenten in de regio Utrecht samen moeten werken en duidelijke

afspraken maken over de ketensamenwerking. Ook is het zaak voor de overheid om

bewustzijn op te wekken in de omgeving en door beleidsvorming circulaire economie te

stimuleren.

19

Literatuurstudie sociale re-integratie

Het literatuuronderzoek naar sociale re-integratie is bedoeld om de deelvragen omtrent

sociale re-integratie te kunnen beantwoorden. Tevens kan de literatuurstudie gebruikt

worden als aanvullende informatie bij overige deelvragen. De twee deelvragen die

beantwoord kunnen worden door middel van de literatuurstudie zijn;

- Wat is de huidige behoefte van de markt met betrekking tot sociale re-integratie?;

- Wat is de wetgeving omtrent sociale re-integratie?

Alleen de wetten die van grote invloed zijn omtrent sociale re-integratie of een

aanzienlijk belang hebben zijn opgenomen in de literatuurstudie.

Methode

Het literatuuronderzoek is tot stand gekomen door middel van deskresearch. Om de

informatie die aangedragen wordt te waarborgen is er gebruik gemaakt van meerdere

wetenschappelijke bronnen. Elke informatiebron is beoordeeld op zijn relevantie en de

datum van publicatie.

Resultaten

Wat wordt verstaan onder sociale re-integratie

Onder sociale re-integratie wordt verstaan; het terug brengen van mensen naar de

arbeidsmarkt op een korte termijn. Er wordt hierbij gekeken naar een functie

gelijkwaardig aan de oude functie waarin de participant actief was. Wanneer er geen

gelijkwaardige of soortgelijke functie beschikbaar is binnen de oude organisatie zal er

verder gekeken worden naar een functie die beschikbaar is zowel binnen als buiten de

oude organisatie.

Wat is het doel van sociale re-integratie

Het doel van sociale re-integratie is om mensen met afstand tot de arbeidsmarkt terug te

brengen op de arbeidsmarkt met een baan waar ze een toekomst kunnen opbouwen. De

achterliggende gedachte van sociale re-integratie is om er voor te zorgen dat alle

mensen die kunnen werken ook daadwerkelijk aan het werk zijn. Zo is het mogelijk om

beter te zorgen voor mensen die geen kans meer hebben of niet meer in staat zijn tot het

verrichten van arbeid (financieel) te ondersteunen. (Rijkosverheid, 2014)

Welke partijen zijn betrokken bij sociale re-integratie

Als eerste is de persoon die het re-integratie traject in gaat overal bij betrokken. Verder

kunnen er diverse partijen bij betrokken zijn bij dit proces. Echter is dit afhankelijk van

de reden waarom de persoon in kwestie al langdurig werkeloos is. Mogelijke

organisaties die betrokken zijn bij het re-integratietraject (SheConsult, 2014):

- Werkgevers;

- UWV;

- Gemeentes;

- Brancheorganisaties;

- Arbodiensten;

- Re-integratiebedrijven;

20

- CWI;

- Verzekeraars;

- Ondernemingsraad;

- Regering.

Wanneer is sociale re-integratie nodig

Op het moment dat een persoon er niet in slaagt om zelfstandig werk te vinden of het

vrijwel onmogelijk is om passend werk te vinden is er sociale re-integratie nodig. Sociale

re-integratie kan voortkomen uit diverse redenen. Een persoon kan ziek zijn/worden,

arbeidsongeschikt zijn/raken of werkloos raken. Afhankelijk van de klacht die de

persoon heeft zal er gekeken worden naar een passende functie om zo de persoon weer

terug te brengen op de arbeidsmarkt.

Waarom is sociale re-integratie nodig

Sociale re-integratie is nodig om mensen die kunnen werken weer aan het werk te

krijgen. De persoon kan door vele oorzaken afstand hebben tot de arbeidsmarkt. Een

van de veel voorkomende problemen is dat de persoon denkt aan wat hij/zij niet kan en

daardoor de mogelijkheden uit het oog verliest. Wanneer dit het geval is kan er door

middel van coaching en begeleiding gekeken worden naar de mogelijkheden voor het

desbetreffende persoon.

Wat is het maatschappelijk belang van sociale re-integratie

Nederland heeft een groot aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen die elke maand

betaald moeten worden. Ondanks de huidige crisis komt het nog steeds voor dat er

vacatures niet ingevuld kunnen worden omdat hier geen mensen voor zijn. Veel van

deze vacatures betreffen simpel werk, deze zouden grotendeels ingevuld kunnen

worden door mensen die op dit moment een uitkering hebben. De kosten voor de

overheid aan uitkeringen bedragen op dit moment €23,4 miljard, dit is bijna de helft van

het totaal aantal uitkeringen dat gegeven wordt door de overheid. Wanneer er meer

mensen aan het werk kunnen en daardoor geen uitkering meer ontvangen of minder

uitkering ontvangen zullen de overheidsuitgaven dalen. Dit vrijgekomen geld kan dan

weer gestoken worden in andere doelstellingen van de overheid. (SheConsult, 2014)

Participatiewet

Wat houdt de participatie wet in

De participatiewet is bedacht door het kabinet om er voor te zorgen dat zo veel mogelijk

mensen participeren in de samenleving. In de participatiewet worden drie wetten

samengevoegd tot een wet. De drie samengevoegde wetten zijn;

- Wet Werk en Bijstand (WWB);

- Wet Sociale Werkvoorziening (WWS);

- Wajong.

De mensen die onder de huidige regelgeving van de Wajong vallen blijven onder deze

regeling. De mensen die tegenwoordig in aanmerking komen voor een Wajong volgens

het oude systeem, vallen nu onder de participatiewet

Voorheen was de regelgeving omtrent sociale voorzieningen nationaal geregeld. Vanaf 1

januari 2015 zullen de gemeentes verantwoordelijk zijn voor de uitkeringen omtrent

21

sociale voorzieningen. De gemeente krijgt afhankelijk van de omvang van de gemeente

en het aantal mensen dat er een sociale uitkering ontvangt een budget toegewezen.

De gemeente krijgt budget voor elke werkplek die zij tot hun beschikking hebben voor

mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Tevens krijgen zij geld om bedrijven te

begeleiden/ondersteunen bij het aannemen van iemand met afstand tot de

arbeidsmarkt. De gemeenten kan extra geld ontvangen voor elke werknemer die zij

hebben ondergebracht bij een “normale organisatie”. Op deze manier probeert de

overheid de gemeenten te stimuleren om actief bezig te zijn met sociale re-integratie.

De gemeenten moet van het budget dat zij tot hun beschikking hebben alles omtrent

sociale re-integratie regelen. (UWV, 2014)

Veranderingen voor bedrijven

Quotumwet

Als voorwaarden bij het aannemen van de participatiewet zijn er afspraken gemaakt

tussen de sociale partners die betrokken zijn bij de veranderingen en de gemeentes die

te maken hebben met deze veranderingen. Een van de afspraken is dat werkgevers en

de overheid er samen voor moeten zorgen dat tot en met 2026 125.000 banen vrij

komen voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Deze afspraak wordt ook wel

“baanafspraken” genoemd.

Om er voor te zorgen dat de baanafspraken ook worden nageleefd is er een wet

opgesteld die bedrijven er toe verplicht om zich aan de afspraken te houden. Deze wet

wordt de quotumwet genoemd. Wanneer een organisatie zich niet houdt aan de

volgende regel; 5% van de arbeidsplaatsen dienen ingevuld te worden door mensen die

voorheen een afstand tot de arbeidsmarkt hadden. Dan krijgen zij een boete opgelegd

van de overheid. Door het invoeren van deze boete wil de overheid er voor zorgen dat

bedrijven zich houden aan de afspraken die gemaakt zijn. (Heekelaar, 2014)

Risico vermindering voor de werkgever

Doordat de gemeentes door de participatiewet verantwoordelijk worden voor de

mensen die afstand hebben tot de arbeidsmarkt kunnen zij ook regelingen treffen met

de werkgevers. Op deze manier kunnen zij werkgevers aanmoedigen om meer mensen

aan te nemen met afstand tot de arbeidsmarkt.

De overheid heeft meerdere regelingen opgenomen in de participatiewet om het voor de

werkgever aantrekkelijker te maken om mensen met afstand tot de arbeidsmarkt in

dienst te nemen. De belangrijkste financiële regelingen zijn uit de participatiewet

gehaald en staan hier onder verder uitgewerkt. (UWV, 2014)

22

No Risk Polis

De no risk polis houdt in dat de gemeente opdraait voor de kosten wanneer de

werknemer langdurig ziek is. Deze regeling is alleen geldig voor werknemers die

voorheen afstand tot de arbeidsmarkt hadden. (UWV, 2014)

Proefplaatsing

Bij het aannemen van een werknemer is er een proeftijd vastgesteld van twee maanden.

Na twee maanden kan de werkgever er voor kiezen om de persoon aan te nemen of te

laten gaan. Wanneer een werkgever iemand aanneemt met afstand tot de arbeidsmarkt

zal het loon de eerste twee maanden niet voor de kosten van de werkgever zijn maar

voor de gemeenten. Zo wordt de stap kleiner gemaakt om iemand met afstand tot de

arbeidsmarkt een kans te geven. Mocht er na twee maanden toch voor gekozen worden

om de werknemer niet aan te nemen dan heeft de werkgever hier geen financiële

nadelen aan overgehouden. (UWV, 2014)

Minder loon betalen (Wajong)

Er is een aparte regeling getroffen voor werknemers die vroeger een Wajong uitkering

kregen. Het kan namelijk voorkomen dat de persoon met een Wajong uitkering minder

productief is dan een “normale” werknemer. Werkt de werknemer met een Wajong

uitkering 35% minder productief, dan eist de gemeente 35% van het loon op. De

gemeente betaalt een half jaar tot vijf jaar een gedeelte van het loon. Na vijf jaar is het

mogelijk om een verlenging aan te vragen. Het uiteindelijke doel is dat de werkgever

100% van het loon uitkeert. (UWV, 2014)

Discussie

Het doel van het onderzoek was om antwoord te kunnen geven op de twee deelvragen;

- Wat is de huidige behoefte van de markt met betrekking tot sociale re-integratie?;


Door middel van het onderzoek is het nu mogelijk om de twee bovenstaande deelvragen

te beantwoorden en kan het onderzoek dienen als aanvullende informatie voor de

overige deelvragen.

Uit het onderzoek is gebleken dat sociale re-integratie nodig is in Nederland. Door de

grote werkloosheid onder de beroepsbevolking en de grote groep mensen die afstand

hebben tot de arbeidsmarkt is het mogelijk om deze mensen door middel van

begeleiding weer aan het werk te krijgen. De overheid dient hieraan bij te dragen en

sociale re-integratie te stimuleren. Dit om er voor te zorgen dat de werkloosheid daalt

en daarnaast de hoeveelheid uitkeringen gereduceerd wordt. Op deze wijze kan er voor

gezorgd worden dat de uitgaven van de overheid dalen op het gebied van uitkeringen en

de inkomsten op loonbelasting stijgen. Uit het voorgaande kan worden geconcludeerd

dat sociale re-integratie op een positieve manier bijdraagt aan de samenleving. Echter is

de manier waarop de samenwerking tussen de overheid/gemeentes en de organisaties

verloopt bepalend voor hoe succesvol het plan omtrent sociale re-integratie is.

23

4. Huidige situatie In dit hoofdstuk wordt de huidige situatie(IST) beschreven van het concept Cirkelstad.

Hier komen verschillende onderwerpen aan bod namelijk:

- Concept Cirkelstad Utrecht;

- Soortgelijke organisaties Cirkelstad;

- Soortgelijke projecten;

- Behoefte markt;

- Wetgeving sociale re-integratie;

- Eisen opdrachtgevers projecten;

- Materiaalstromen.

4.1 Concept Cirkelstad Utrecht

In deze paragraaf zal er een antwoord worden gegeven op de deelvraag: Wat is het

concept Cirkelstad? Als eerste wordt het ontstaan van Cirkelstad Rotterdam samengevat,

vervolgens waar het concept Cirkelstad invulling kan geven met betrekking tot

maatschappelijke vraagstukken en tot slot worden de waardes van dit concept

uitgelegd.

De wortels van het concept Cirkelstad liggen bij het maken van betonnen

afvalcontainers voor Roteb. Deze betonnen afvalcontainers werden geproduceerd met

gerecycled bouwen sloopafval, dat afkomstig is van Oranje BV. Holcim was de derde

partner die betrokken was bij de productie van gerecyclede betonnen afvalcontainers en

zorgde voor het (deels) gerecycled beton waarmee de betonnen afvalcontainers mee

geproduceerd werden. Oranje BV zorgde voor een duurzame sloop, waar de kwaliteit

behouden bleef. Deze sloop “afval” werd door Holcim verwerkt tot nieuw hoogwaardig

beton die vervolgens door Roteb werd gebruikt bij de productie van de betonnen

afvalcontainers. Een gedeelte van de uitvoerenden werkzaamheden werden verricht

door mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Roteb biedt deze mensen een baan aan

om werkervaring op te doen met de mogelijkheid op een vast contract. Uit deze

combinatie ontstond het concept Cirkelstad te Rotterdam.

Deze wijze van werken ontstond uit de combinatie van het maken van een product uit

gerecycled bouwen sloopafval met mensen die een afstand tot de arbeidsmarkt hebben

het concept Cirkelstad.

Cirkelstad houdt zich momenteel niet alleen maar bezig met duurzame betonnen

afvalcontainers, maar houdt zich ook bezig met andere projecten, zoals

wijkontwikkeling. Dit ontstond nadat een vierde partner toetrad tot Cirkelstad

Rotterdam; Woonbron, een woningcorporatie te Rotterdam. De volgende stap voor

Cirkelstad Rotterdam betekende dat er vier andere partners toetraden tot het concept

en er werden een burgemeester en wethouders toegewezen.

Het concept biedt naast het duurzaam bouwen ook een antwoord op grotere

maatschappelijke vraagstukken, zoals bergen met (sloop)afval en (te)grote aantallen

mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Cirkelstad heeft als doel om zowel afval als

uitval van waarde te maken door het terug te brengen in onze primaire processen.

24

Om een duurzame samenleving te kunnen realiseren is het noodzakelijk dat alle partijen

en bewoners uit deze samenleving ieder een eigen duurzame bijdrage levert om zo een

duurzame samenleving te kunnen realiseren. Dit is één van de pijlers van Cirkelstad,

samen een duurzame samenleving creëren.

Sociale re-integratie

Sociale re-integratie is zeer belangrijk voor de maatschappij waar momenteel 687

duizend mensen werkloos zijn (CBS, 2014). Het is niet alleen belangrijk voor deze

personen dat zij een baan kunnen vinden maar ook is het belangrijk voor de gehele

maatschappij. Minder werklozen betekent ook dat er minder uitkeringen worden

uitgekeerd. Sociale re-integratie staat bij Cirkelstad centraal, het richt zich op de

talenten van deze mensen en op het re-integratieproces. Het re-integratie proces wordt

al toegepast in Cirkelstad Rotterdam en verloopt in drie stappen. (zie literatuurstudie

sociale re-integratie)

De eerste stap in het re-integratieproces is dat mensen gaan werken bij de

werkbedrijven van gemeente Rotterdam, met als doel dat deze mensen weer in

aanraking komen met structuur en dagritme. Als men deze stap goed doorloopt, krijgt

hij/zij een proefperiode bij een partner van Cirkelstad Rotterdam. Wanneer de

proefperiode is verstreken en het bedrijf tevreden is over diegene zal deze persoon een

vast contract worden aangeboden.

Waardenbehoud bouwmaterialen

Momenteel verloopt het bouwen sloopproces lineair. Er wordt een gebouw ontworpen,

benodigde materialen worden besteld en geproduceerd, een aannemer bouwt het

gebouw en na verloop van tijd wordt dit gebouw weer gesloopt. Door middel van

amoveren (oftewel; duurzaam slopen) is het mogelijk om de vrijgekomen materialen

van het sloopproces weer terug te brengen in materiaalkringloop zonder

kwaliteitsverlies. Hierdoor ontstaat er een gesloten kringloop waarin sloopafval wordt

hergebruikt in nieuwbouw projecten( zie literatuurstudie circulaire economie)

De waarden van het concept

De waarden van dit concept zijn beschreven naar People, Planet en Profit (zie literatuur

People, Planet, Profit). De Triple P’s worden door veel ondernemingen als richtlijn

gebruikt voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Naast de net genoemde

Triple P’s ligt het succes van Cirkelstad ook bij een andere drie P’s, namelijk;

Partnerschap, Participatie en Projecten.

People

Door te investeren in re-integratie van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt krijgen

zij weer vertrouwen in zichzelf en structuur in hun leven. Door in deze mensen te

investeren krijgt een organisatie op de eerste plaats een sociaal gezicht. Op de tweede

plaats zal het de maatschappij op de langere termijn ook geld besparen aangezien het

aantal werklozen daalt. (zie literatuurstudie sociale re-integratie)

Planet

Een onderzoek van Intron in opdracht van Cirkelstad heeft aangetoond dat een

amoveerproject ten opzichte van een traditioneel sloopproject minimaal een CO2-

25

reductie van 15% oplevert. Dit kan zelfs oplopen tot 50% of meer wanneer de

materialen daadwerkelijk in producten van gelijke waarde worden hergebruikt. De CO2

reductie is mogelijk omdat er geen primaire grondstoffen gewonnen hoeven te worden.

Daarnaast worden de partners van Cirkelstad verplicht om hun primaire proces

duurzaam in te richten.

Profit

Wanneer wordt gekeken naar het gehele proces is het concept Cirkelstad

kostenneutraal. De kosten voor de opdrachtgever van een amoveerproject zullen niet

hoger zijn dan zijn huidige kostenberekeningen (Rotterdam Cirkelstad, 2012). De kosten

voor de amoveerder zullen 15% hoger zijn, deze zijn echter terug te winnen omdat er

geen stort kosten betaald hoeven te worden en het sloopafval kan worden verkocht.

Voor Cirkelstad Rotterdam (CsR) is een Social Return on Investment(SROI)-analyse

uitgevoerd. Voor elk geïnvesteerde euro in Cirkelstad levert dit de maatschappij €1,69

op (Rotterdam Cirkelstad, 2012).

Partnerschap

Bij een samenwerking zoals Cirkelstad is het zeer belangrijk om een sterke band te

hebben met je partners. Vertrouwen en transparantie spelen hierin een belangrijke rol.

Pas wanneer de organisaties elkaar vertrouwen en transparant zijn, kunnen zij een

sterk samenwerkingsverband opbouwen. (zie literatuurstudie circulaire economie)

Participatie

Een belangrijke pijler binnen Cirkelstad is participatie, waar met en door mensen in de

regio wordt gewerkt aan een duurzamere omgeving. Dit aspect lijkt erg op de People

waarde zoals eerder is beschreven. Echter is de nadruk bij participatie dat er meerdere

partijen betrokken zullen zijn, zowel privaat, publiek als privé.

Projecten

De kracht van Cirkelstad ligt in het continu uitvoeren van (nieuwe) projecten. De

achterliggende gedachte hiervan is het leerproces. Het is van belang dat partners

openstaan voor kritiek naar elkaar toe. Deze kritiek kan zowel positief als negatief zijn

maar zal op een respectvolle manier worden behandeld.

Samengevat; Cirkelstad is een samenwerkingsverband die de samenwerking in de

gehele bouwketen initieert en coördineert, gericht op de waarden People(sociale re-

integratie), Planet (circulaire economie) en ‘samen een duurzame samenleving creëren’.

4.2 Soortgelijke organisaties als Cirkelstad

Het concept Cirkelstad draait om het samenwerken tussen organisaties, zoals genoemd

in de vorige paragraaf, daarom is het van belang om inzicht te verkrijgen welke

organisaties er al in de regio Utrecht actief zijn op het gebied van circulaire economie en

sociale re-integratie.

Er zijn organisaties die circulaire economie stimuleren door middel van het delen van

kennis, organisaties die gespecialiseerd zijn in het onderwerp circulaire economie en

organisaties die gericht zijn op het stimuleren van samenwerkingsverbanden tussen

verschillende organisaties.

26

Door antwoord te geven op de volgende vraag wordt getracht een duidelijker beeld te

geven over de verschillende organisaties die met een soortgelijk project bezig zijn.

Welke soortgelijke organisaties als CsU zijn op het gebied van circulaire economie actief in

de Regio Utrecht?

Stichting Circulaire Economie

Stichting Circulaire Economie is een platform waar professionals uit het bedrijfsleven,

overheid, non-profit organisaties, de wetenschap en onderwijs elkaar ontmoeten en

samenwerken om het gedachtegoed verder te ontwikkelen. Stichting Circulaire

Economie beschrijven zichzelf als: “Een non-profit organisatie die wil bouwen aan een

gezonde, schone en eerlijke economie op basis van circulaire uitgangspunten” (Stichting

Circulaire economie, 2013).

(Voor meer informatie: http://circulaire-economie.info/)

Coöperatie Circulaire Economie (Re:Able)

Coöperatie Circulaire Economie is het uitvoeringsorgaan van de Stichting Circulaire

Economie en staat bekend als Re:Able. De organisatie verhuurd kantoorinterieur en de

producten zijn gebaseerd op circulaire waarden. De verkoper blijft eigenaar van zijn

producten en is daarmee verantwoordelijk voor hergebruik van onderdelen en het

gebruik maken van hernieuwbare materialen.

(Voor meer informatie: http://re-able.nl/)

Circle Economy

Circle Economy is net zoals Stichting Circulaire Economie een open platform met als

doel het stimuleren van circulaire economie. Circle Economy probeert het hedendaagse

lineaire koop/producerend gedrag van de consumenten en producenten in de richting

te krijgen van een circulaire economie waar minimale afval ontstaat, oftewel een

gesloten kringloop. Deze kringloop is niet meer gebaseerd op economische groei maar

op een balans van People, Planet en Profit. Ze gebruiken zes principes om circulaire

economie te creëren, (Circle Economy, 2009)namelijk;

• Alle materialen worden telkens in gesloten kringlopen hergebruikt.

• Energie wordt opgewekt vanuit hernieuwbare energiebronnen.

• De mens ondersteunt ecosystemen in plaats van het uitputten van deze

ecosystemen.

• De menselijke activiteiten ondersteunen een gezonde samenleving waar

verschillende culturen naast elkaar kunnen leven.

• De door de mens gecreëerde activiteiten moeten bijdrage aan gezondheid en

welzijn.

• Natuurlijke bronnen zijn er om waarde te scheppen.

(Voor meer informatie: http://www.circle-economy.com/)

Utrecht Sustainability Institute (USI)

De USI is een netwerkorganisatie op het gebied van duurzaamheid in Nederland. Er zijn

verschillende organisaties bij de USI aangesloten zoals, kennisinstellingen en

ingenieursbureaus. De expertise van USI zijn; energie, klimaat, water en grondstoffen.

27

De USI beschrijft haar missie als volgt: “De kern van onze missie is het bijdragen aan de

transitie naar duurzame urbane regio’s, zowel nationaal als internationaal. Daarbij ligt de

nadruk op het verbinden van onderzoek, innovatie en bedrijvigheid” (Utrecht

Sustainability Institute ). `

Vanuit deze samenwerkingsverbanden met organisaties heeft het USI verschillende

thema’s die het behandeld. Het thema grondstoffen (USI, Cluster 3 grondstoffen, 2014)

behandelt het gebruik en de schaarste van grondstoffen. Op 9 mei jl. is het document

“Gemeentelijke aanpak van de circulaire stad” (USI, Gemeentelijke aanpak van de

circulaire stad, 2014) opgeleverd. Hierin wordt door middel van een stappenplan een

handreiking gedaan aan gemeentes en hoe zij circulaire economie kunnen ontwikkelen

binnen hun gemeente.

(Voor meer informatie: http://www.usi.nl/)

Repurpose

Repurpose is een organisatie waar herbruikbare bouwmaterialen worden aangeboden

en worden gekocht. De organisatie heeft een netwerk opgebouwd van 180 organisaties

die allen herbruikbare bouwmaterialen aanbieden en/of kopen. Repurpose heeft niet

alleen een opgebouwd netwerk, maar kan ook de bouwmateriaalstromen coördineren.

(Voor meer informatie: http://www.repurpose.nl/)

MVO Nederland

MVO Nederland is een kennis- en netwerkorganisatie die haar kennis ter beschikking

stelt aan het Nederlandse bedrijfsleven die geïnteresseerd zijn in maatschappelijk

verantwoord ondernemen. Het doel van MVO Nederland is dat het Nederlandse

bedrijfsleven wereldwijd gezien zal worden als een inspirerend en toonaangevend

voorbeeld van MVO en duurzaamheid (MVO Nederland). Daarnaast organiseert MVO

Nederland congressen en bijeenkomsten gebaseerd op één van de vier trends. Circulaire

economie is één van de trends en dus een onderwerp waar MVO Nederland mee bezig is.

In navolging van deze trend is er met dank aan MVO Nederland een Green Deal Circulair

Inkopen ondertekend door diverse bedrijven en gemeente, alsook de gemeentes Utrecht

en Amersfoort.

(Voor meer informatie: http://www.mvonederland.nl/)

Hans Stofberg Integralist

Hans Stofberg is een integralist die gericht is op bouw, energie en circulair bouwen. Hij

adviseert en assisteert organisaties met betrekking tot zijn specialisatie en is een

ambassadeur op het gebied van circulair bouwen.

(Voor meer informatie: http://hs-integralist.nl/)

Er zijn diverse organisaties en bedrijven bezig met het kennisdelen rondom circulaire

economie. Wat opvalt, is dat er geen enkele organisatie de link legt tussen sociale re-

integratie en circulaire economie. Daarnaast draaien bovengenoemde organisaties

vooral om het kennisdelen en informatie vergaren en niet direct om het toepassen van

circulaire economie in het gehele bouwproces.

28

4.3 Soorten organisaties voor realisatie concept Cirkelstad Utrecht In dit hoofdstuk worden soorten organisaties besproken waarmee het concept

Cirkelstad gerealiseerd kan worden. Hierbij wordt antwoord gegeven op de volgende

deelvraag: Naar welk soort organisaties wordt gekeken voor CsU? Per soort organisatie

wordt uiteengezet wat de factoren zijn waarop organisaties bij kunnen dragen aan de

realisatie van een circulaire economie in Utrecht. De organisaties zijn opgedeeld in twee

groepen; de opdrachtgevers en de opdrachtnemers.

Opdrachtgevers:

- Woningcorporaties;

- Gemeentes.

Opdrachtnemers:

- Aannemers;

- Sloopbedrijven;

- Recyclebedrijven;

- Werkgeverservicepunten.

Opdrachtgevers

Woningcorporaties Een woningcorporatie is een organisatie die zich zonder winstoogmerk richt op het

bouwen, beheren en verhuren van betaalbare woonruimtes. Tevens ondernemen zij

activiteiten om de leefbaarheid te verbeteren in de buurt van de woningen die zij

beheren. Zij kunnen de vorm hebben van een vereniging of stichting. (Rijksoverheid, activiteiten woningcorporaties, 2014)

Woningcorporaties zorgen voor:

- Huisvesting van ouderen, gehandicapten en mensen die onder begeleiding

wonen;

- Het bouwen en verhuren van maatschappelijk vastgoed (bijvoorbeeld scholen en

sportvoorzieningen);

- Het stimuleren van eigen woningbezit door de verkoop van huurwoningen;

- Het aanstellen van huismeesters en wijkbeheerders;

- Het onderhoud aan woningen en de directe woonomgeving (bijvoorbeeld

achterpaden en parkeerplaatsen).

Uit interviews met CsR partners en Rutger Buch blijkt dat een essentiële schakel binnen

CsU een woningcorporatie is. Zij zijn voor Cirkelstad interessant omdat, op het moment

dat de woningcorporatie een nieuwbouw project lanceert, zij kunnen eisen dat het met

hergebruikte materialen wordt gebouwd en dat er social return on investment wordt

toegepast. Wanneer de woningcorporatie duurzaamheid in de strategie heeft verworven

wordt CsU interessant. Zij kunnen in een samenwerking met CsU een duurzaam

bouwproces realiseren. Het beleid van een woningcorporatie is buiten de kerntaken dat

zij jaarlijks voor 1 juli een meerjarig overzicht van voorgenomen investeringen

verstrekken. (AEDES, 2013)

29

Gemeentes Nederland telt in totaal rond de 400 gemeenten. Een gemeente voert uitsluitend taken

uit die direct van belang zijn voor de inwoners van de gemeente. Hieronder valt het

ophalen van huisvuil, het verstrekken van paspoorten en het maken van

bestemmingsplannen. De gemeente sluit aan bij Cirkelstad omdat zij bij het opstellen

van bestemmingsplannen circulaire economie en social return kunnen eisen.

Opdrachtnemers

Aannemers

Aannemers werken grotendeels op projectmatige basis met hun leveranciers en

onderaannemers. De projecten waardoor een samenwerkingsverband kan ontstaan

worden door middel van aanbestedingen uitgeschreven. Deze aanbestedingen

verschillen per project. De uitgeschreven aanbesteding leidt voor een leverancier of

onderaannemer tot dwang naar een zo laag mogelijke prijs voor de producten/diensten.

(Bentheim, 2009) In dit project wordt gezocht naar aannemers die een

samenwerkingsverband aan willen gaan met andere organisaties om een

materiaalkringloop te sluiten.

De aannemers worden tijdens dit samenwerkingsverband gevraagd om mee te denken

met product specifieke kennis, bijdragen aan oplossingen voor eventuele problemen en

een deel van de projectrisico’s te dragen.

Sloopbedrijven

Sloopbedrijven worden interessant voor dit onderzoek wanneer zij gebouwen slopen

zonder dat de kwaliteit van de materialen die vrijkomen verloren gaat. Sloopbedrijven

worden interessant wanneer er op een duurzame manier gesloopt wordt (oftewel;

amoveren). Elk gebouw heeft zijn eigen specifieke kenmerken. Wanneer duurzaam

slopen wordt toegepast wordt er eerst een inventarisatie gemaakt van welke materialen

in de oorspronkelijke functie terug kunnen worden geplaatst. Tevens worden de

materialen die niet direct hergebruikt kunnen worden zorgvuldig gescheiden en

hergebruikt in productieprocessen met zo min mogelijk kwaliteitsverlies.

Recyclebedrijven

Recyclebedrijven zijn een essentiële schakel in het proces van circulaire economie. In

combinatie met een sloopbedrijf kunnen de materialen die vrijkomen bij de sloop van

gebouwen hergebruikt worden. Het gaat hier om de materialen die niet in de

oorspronkelijke staat kunnen worden teruggeplaatst. Deze materialen moeten of

worden gereviseerd of hebben een bewerking nodig om weer terug te worden

opgenomen in het proces van materiaalstromen.

Werkgeverservicepunten:

Een werkgeverservicepunt (WSP) is een aanspreekpunt voor werkgevers. Zij vinden

hier medewerkers die goed bij de organisatie passen. Het doel van een WSP is het re-

integreren van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Zij bieden mensen aan met een

WAO-, WIA-, WAZ-, Wajong-, Ziektewet-, WWB-, of WW-uitkering. In overleg met een

werkgever worden de wensen van de organisatie en de vacature bepaald. Een WSP biedt

hierna een voorstel aan voor het vinden van nieuwe werknemers. Op het moment dat

30

social return wordt toegepast zal dit dus in goed overleg met een WSP gedaan kunnen

worden om een goede samenwerking te realiseren. (midden, 2014)

Het creëren van een goede samenwerking tussen de organisaties zorgt voor het

oplossen van het afval probleem en de uitputting van de grondstoffen. De volgorde van

materiaalstromen door deze organisaties realiseert recycling en hergebruik van de

materialen.

4.4 Criteria organisaties voor Cirkelstad Utrecht

In deze paragraaf wordt onderzocht op welke wijze de criteria voor het analyseren van

organisaties die interessant zijn voor CsU worden bepaald. Deze criteria zullen leidend

zijn in het beoordelen en van organisaties. Aan de hand van deze paragraaf worden de

volgende deelvragen beantwoord:

- Hoe worden de criteria bepaald waarop de organisaties geselecteerd worden?

- Wat zijn de criteria waarop organisaties geselecteerd worden voor CsU?

Om criteria te formuleren waarmee organisaties voor CsU beoordeeld kunnen worden

zijn er interviews afgenomen bij partners van CsR. De interviews zijn afgenomen bij

Search BV, DB Holding BV en Holcim BV(zie Bijlage 1: interviews).

Aad den Boer van DB Holding BV zegt: “ Het moet de organisaties niet gaan om

participatie wanneer het hun uitkomt, maar organisaties moeten mee doen die het echt

willen. De motivatie moet er zijn en kan niet gecreëerd worden”. Dick van Veelen van

Holcim BV gaf net als Aad den Boer aan dat er gezocht moet worden naar de motivatie.

De gemotiveerde organisaties moeten binnen hun eigen netwerk gaan zoeken naar

partijen die het concept kunnen ondersteunen.

Dick van Veelen vertelt: `` Wanneer een organisatie duurzaamheid naar een hoger plan

wil tillen, zal het kennis moeten delen, transparantie is nodig om van elkaar te leren’’.

Een organisatie moet open staan om zijn ervaring en kennis met andere te delen. Search

BV zegt: ``Als een organisatie deel wil uitmaken van Cirkelstad moet het wel transparant

zijn naar partners om zo samen stappen te maken (innoveren)’’.

Om een kringloop te sluiten moeten organisaties samenwerken (zie Literatuurstudie

circulaire economie). Wanneer een organisatie niet wil samenwerken, zal het voor CsU

niet interessant zijn om deze organisaties te benaderen. Op het moment dat een

organisatie wil samenwerken, moet het bereid zijn om ervaring en kennis te delen met

zijn partners.

Rutger Büch, secretaris van Cirkelstad Rotterdam, geeft aan dat sociale re-integratie een

graadmeter moet zijn waarop organisaties geselecteerd worden. De sociale kant kan

niet worden weggelaten uit Cirkelstad; het is een pijler voor dit concept. Sociale re-

integratie moet bij iedere organisatie die deelneemt aan Cirkelstad geïntegreerd zijn of

onderdeel zijn van hun toekomstige doelstellingen.

Uit de interviews kan worden geconcludeerd dat een Cirkelstad partner:

31

- motivatie moet hebben om als organisatie duurzaam te zijn;

- transparant moet zijn (ervaring en kennis willen delen);

- moet willen samenwerken (ketensamenwerking);

- sociale re-integratie integreert.

Uit de interviews is af te leiden dat duurzaamheid een belangrijke pijler is.

Duurzaamheid bestaat uit People, Planet en Profit. De Planet en People elementen

worden gebruikt voor het selecteren van organisaties, de Profit kant zal niet gebruikt

worden. (zie Literatuur gebruikte methode: People, Planet, Profit)

De drie criteria die gebruikt zijn om de enquête op te stellen en organisaties te

selecteren zijn:

- Duurzaam gebruik van materialen (Planet)

- Ketensamenwerking

- Sociale re-integratie (People)

Het eerste criterium waarop organisaties beoordeeld zijn is het duurzaam gebruik van

materialen. Dit dekt de Planet kant van duurzaamheid. De motivatie om als organisatie

duurzaam te zijn is op zich zelf niet meetbaar, echter het duurzaam gebruik van

materialen is dat wel. Voor de organisaties die zich bezighouden met materialen geldt de

vraag: Hoe duurzaam gaan zij om met deze materialen?

Ketensamenwerking staat centraal binnen CsU en is daarom het tweede criterium,

zonder ketensamenwerking kan het concept CsU niet gerealiseerd worden. Een

onderdeel van het criterium ketensamenwerking is transparantie. Een samenwerking

binnen CsU is niet realiseerbaar op het moment dat een organisatie niet transparant is

naar haar partners.

Sociale re-integratie is het derde criterium waarop de organisaties beoordeeld worden.

Er wordt gekeken of er al mensen werken met een afstand tot de arbeidsmarkt, of dat

het in de toekomst zou willen werken met mensen die afstand hebben tot de

arbeidsmarkt.

Concluderend; er zijn 3 criteria die essentieel zijn bij het beoordelen van organisaties

voor CsU. Deze zijn vergaard doormiddel van interviews met CsR partners. Deze

partners zijn al 10 jaar bezig met het samenwerkingsverband in Rotterdam en worden

daarom gezien als experts in dit onderzoek.

4.5 Behoefte van de markt naar circulaire economie Om na te gaan of er vraag is naar een concept zoals Cirkelstad Utrecht wordt in deze

paragraaf antwoord gegeven op de deelvragen:

- Wat is de huidige behoefte op de markt met betrekking tot circulaire economie?

32

Circulaire economie

Om de behoefte van de markt op het gebied van circulaire economie in kaart te brengen

is gebruik gemaakt van de literatuurstudie die is uitgevoerd op het gebied van circulaire

economie(zie literatuurstudie: circulaire economie). Ook is informatie geraadpleegd die

is verkregen vanuit interviews die zijn afgenomen bij verschillende bedrijven. Deze

interviews zijn terug te vinden in Bijlage 1.

Overheid

De gemeenten die zijn onderzocht voor dit onderzoeksrapport schrijven in de

collegeprogramma’s niet elk over het stimuleren van hergebruik van materialen in de

bouw, of andere industrieën. In de collegeprogramma’s van Amersfoort, IJsselstein en

Zeist wordt wel gesproken over het stimuleren van duurzaam ondernemen en

duurzaam ondernemen in de bouw industrie, maar geen specifieke stimulans voor

circulaire economie. De gemeente Utrecht spreekt in haar collegeprogramma wel

expliciet over circulaire economie:

‘’We zorgen voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor duurzame bedrijven door

hen een podium en goede faciliteiten te bieden, zoals hubs voor specialismen als

energiebesparing bij woningen, circulaire economie of duurzame mobiliteit.’’ (coalitie

Utrecht, 2014)

Naast de collegeprogramma’s is er op 12 november 2013 een Green Deal circulair

inkopen ondertekend door diverse partijen waar onder de gemeente Utrecht en de

gemeente Amersfoort. In deze Green Deal staat beschreven dat de twee gemeenten

zullen werken aan het stimuleren van circulair inkopen. (zie literatuurstudie circulaire

economie).

Bedrijven

Duurzaamheid en circulaire economie worden een steeds herkenbare term in de

bouwindustrie, wat ook opvalt uit de gehouden interviews bij bezochte bedrijven in

deze industrie. De vraag naar het effectief hergebruiken van materialen groeit,

naarmate het bewustzijn in de industrie groeit dat het gebruiken van grondstoffen

eindig is. Om schaarste voor te zijn willen bedrijven nu al investeren in circulaire

economie. (zie Literatuurstudie: circulaire economie en Bijlage 1: Interviews)

Te concluderen valt dat er op dit moment vraag is naar het circulair hergebruiken van

materialen en dat hier kansen liggen voor CsU. De overheid en het bedrijfsleven zien in

dat hier veel te halen valt, zowel economisch als op het vlak van milieu.

4.6 Wetgeving en marktbehoefte sociale re-integratie In deze paragraaf zal achtergrondinformatie worden verschaft over het onderwerp

sociale re-integratie waarmee de volgende deelvragen worden beantwoord:


- Wat is de huidige behoefte op de markt met betrekking tot sociale re-integratie?

33

Wetgeving

De overheid heeft besloten om vanaf 1 januari 2015 de regelingen betreffende sociale

re-integratie te decentraliseren. De gemeentes zullen daardoor verantwoordelijk

worden voor alles betreffende sociale re-integratie. De wetten die dit bepalen en

stimuleren zijn de participatiewet en de quotumwet.(zie Literatuurstudie sociale re-

integratie)

Participatiewet

De participatiewet is opgesteld om er voor te zorgen dat zo veel mogelijk mensen

participeren in de samenleving. In de participatiewet worden drie wetten

samengevoegd tot een wet. In de literatuurstudie sociale re-integratie wordt dieper

ingegaan op de inhoud van de participatiewet, hier wordt ook gekeken naar de

quotumwet en hoe het voor bedrijven aantrekkelijker wordt gemaakt om te werken met

sociale re-integratie.

Andere regels die de overheid heeft opgesteld om werkgevers te stimuleren zijn:

- Loondispensatie

De werkgever betaald minder loon aan een werknemer die door zijn ziekte of

handicap minder werk aankan. Hierdoor betaalt de werkgever samen met de

overheid de uitkering van de werknemer. Het risico wordt hierdoor verminderd

voor de werkgever.

- Looncompensatie bij ziekte

Wanneer een werknemer die gedeeltelijk arbeidsongeschikt is langdurig ziek

wordt compenseert het UWV vijf jaar lang het doorbetalen van het loon.

- Subsidie aanpassen werkplek

Wanneer een werknemer speciale behoeftes nodig heeft kan de werkgever

subsidies ontvangen voor het aanpassen van de werkplek. Deze subsidie maakt

de stap naar het aannemen van personeel met een speciale behoefte kleiner.

- Mobiliteitsbonus

Voor elke werknemer die aangenomen wordt en aan de gestelde criteria voldoet

krijgen zij drie jaar lang een bonus afhankelijk van het soort werknemer dat is

aangenomen.

Door middel van deze regels en wetten probeert de overheid werkgevers te stimuleren

om meer te doen aan sociale re-integratie. (Rijksoverheid, 2014)

Door middel van de participatiewet en bijbehorende regels worden bedrijven

gestimuleerd en verplicht om te werken met sociale re-integratie. De overheid zorgt er

door middel van de participatiewet ook voor dat het aantrekkelijker wordt voor

bedrijven om te werken met mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt.

Marktbehoefte

De reden dat de overheid

waarde hecht aan sociale re-

integratie komt door de

kosten die werklozen met

zich meebrengen. In figuur 2:

Figuur 1: Werkloze beroepsbevolking

Figuur 2: Werkloze beroepsvolking (CBS, 2014)

34

Werkloze beroepsbevolking, is te zien dat vanaf begin 2009 de werkloosheid onder de

beroepsbevolking constant is blijven stijgen. De totale beroepsbevolking bestaat uit 7,2

miljoen mensen, van de beroepsbevolking zijn er 687.000 mensen werkloos. Op dit

moment heeft Nederland een werkloosheidspercentage van 10,4% (CBS, 2014)

Door de stijging van de werkloosheid zijn de afgelopen jaren ook de WW-uitkeringen en

de bijstandsuitkeringen gestegen. In figuur 3: Stijging uitkeringen, is de stijging van de

afgelopen jaren weergeven. Door het constant stijgen van de uitkeringen, stijgen ook

constant de uitgaven van de overheid.

De overheid is al langere tijd bezig om er voor te zorgen dat de uitstroom qua mensen

groter wordt. Tot op heden lukt dit de overheid ook. Het nadeel is alleen dat de instroom

constant hoger is dan de uitstroom, waardoor er alleen maar meer uitkering verstrekt

worden en het beleid van de overheid nog niet heeft geholpen. In figuur 4 is te zien hoe

de in- en uitstroom vanaf 2009 verloopt en wat hiervan de gevolgen zijn voor de totale

stand van WW uitkeringen.

Figuur 4:In- en uitstroom WW-uitkeringen

Figuur 3: Stijging uitkeringen

35

Te concluderen valt dat de overheid de werkloosheid en hoeveelheid mensen op de

arbeidsmarkt wil laten dalen en bedrijven wil stimuleren mensen met een afstand tot de

arbeidsmarkt aan te nemen.

4.7 Eisen opdrachtgevers aan projecten

In deze paragraaf worden de eisen behandeld die opdrachtgevers stellen aan

projecten. Antwoord wordt gegeven op de volgende deelvraag: Welke eisen

stellen opdrachtgevers aan opdrachtnemers?

Opdrachtgevers stellen eisen aan opdrachtnemers op het gebied van

duurzaamheid en sociale re-integratie. De gemeente Utrecht bijvoorbeeld neemt

duurzaamheidscriteria mee in aanbestedingen. De beoordelingscriteria moeten

volgens de aanbestedingswetgeving (overheid.nl, 2014) vooraf worden

opgesteld. Omdat een overheidsorgaan transparant en objectief moet zijn en niet

mag discrimineren, kan hier na publicatie niet meer van worden afgeweken. De

beoordelingscriteria moeten meetbaar zijn, omdat er in het selectietraject

punten aan worden toegekend. Het is moeilijk om voor aanbestedingen vooraf

meetbare beoordelingscriteria op te stellen voor het gedeelte duurzaamheid,

omdat onduidelijk is wat de opdrachtnemers kunnen op dit gebied en omdat de

definitie van duurzaamheid kan verschillen tussen organisaties(zie Bijlage 1:

interviews, Thea Smid)

Aanbestedingen en sociale re-integratie

Organisaties die aanbestedingen maken stellen steeds vaker verplicht dat sociale

re-integratie wordt toegepast. Vanaf juli 2011 wordt bij elke aanbesteding die

meer kost dan €250.000,- en wordt uitgegeven door de overheid social return1

opgenomen in het bestek2. De partij die de opdracht aanneemt is daardoor

verplicht om een percentage van zijn manuren in te vullen door personeel met

een afstand tot de arbeidsmarkt. Per gemeente of provincie verschilt het

percentage dat verplicht gebruikt moet worden voor sociale re-integratie.

Gemiddeld ligt het percentage dat gebruikt moet worden op 5%. Het nadeel van

het onderdeel social return is dat er geen duidelijke wetgevingen voor zijn. Een

bedrijf kan er voor kiezen om personeel bij te scholen, om te scholen of externe

medewerkers in te huren voor laaggeschoold werk. Terwijl de insteek van

sociale re-integratie is dat mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan een

duurzame baan worden geholpen. (Rijksoverheid, 2014)

Social return als gunningscriterium

Een dienst die een aanbesteding openbaar maakt kan in de gunningscriteria

sociale factoren meenemen. De aanbesteding zal dan gedaan moeten worden via

EMVI3. Door een bepaalde wegingsfactor te geven aan de sociale aspecten die in

de aanbesteding worden genoemd is het mogelijk om een fictieve korting te

krijgen op het ingeschreven bedrag. Hierdoor wordt het toepassen van sociale

aspecten beloond en heeft een partij die zich inschrijft en rekening houdt met de

sociale aspecten meer kans op het winnen van de aanbesteding. De fictieve

1 Hoofdstuk in het bestek waarin sociale re-integratie wordt opgenomen 2 Omschrijving van een uit te voeren bouwwerk, incl. uitvoeringsvoorwaarden 3 Economische Meest Voordelige Inschrijving.

36

korting die verkregen kan worden is niet alleen opgebouwd uit social return,

maar kan ook oplopen door het voldoen aan andere eisen die opgenomen zijn in

het bestek.

Ingeschreven

bedrag

Fictieve

korting

Ingeschreven

bedrag na

korting

Winnaa

r

Bedrijf

A

€100.000,- 10% €90.000 X

Bedrijf

B

€95.000 5% €90.250

Tabel 1:Vergelijking inschrijving met fictieve korting:

In bovenstaande tabel 1: Vergelijking inschrijving met fictieve korting, is een

voorbeeld weergeven wat de fictieve korting kan betekenen voor een

organisatie. In de tabel is te zien dat bedrijf A zich in eerste instantie heeft

ingeschreven voor een hoger bedrag dan bedrijf B. Door de EMVI is er fictieve

korting verkregen, deze korting wordt van het oorspronkelijke inschrijf bedrag

afgetrokken. Na deze korting wordt er gekeken wie het laagste bedrag heeft.

Diegene die het laagste bedrag heeft na korting wint de aanbesteding, maar krijgt

wel het bedrag betaald waarvoor oorspronkelijke ingeschreven was. Zoals in de

onderstaande tabel te zien is wint bedrijf A dus uiteindelijk de inschrijving. Door

de EMVI is het mogelijk voor bedrijven om zich in te schrijven voor een hoger

bedrag dan de concurrentie, maar door de kortingen kan de aanbesteding toch

gewonnen worden. (Rijksoverheid, 2014)

In de praktijk De volgende quotes, genoemd tijdens interviews bij de gemeenten en verschillende

organisaties geven inzicht in de praktische toepassing van circulaire economie met

betrekking tot aanbestedingen:

“Het duurzaam uitvoeren van bijvoorbeeld sloopwerken kost meer tijd dan het conventioneel

slopen, aangezien de afvalstromen beter en nauwkeuriger dienen te worden gescheiden. Deze

financiële gevolgen zijn een drempel voor de opdrachtgever.” (zie Bijlage 1: Interviews, Verkuijlen)

“Dit kan er soms voor zorgen dat het onduidelijk is voor opdrachtnemers hoe zij goed kunnen scoren

op het duurzaamheidsvlak van een aanbesteding. Of krijgen de opdrachtnemers het gevoel dat de

inzet op dit vlak onvoldoende wordt gewaardeerd. Omdat de goedkoopste opdrachtnemer

normaliter het project krijgt zijn de opdrachtnemers altijd afhankelijk van de opdrachtgevers.”(zie

Bijlage 1: Interviews, Keinemans)

“Dit kan worden ondervangen door een goede ketensamenwerking, strakke bestekken die geen

ruimte overlaten zouden hier uitkomst kunnen bieden. De bestekken moeten beter door de overheid

worden ingericht.” (zie Bijlage 1: Interviews, Keinemans)

Opdrachtgevers verwachten van de opdrachtnemers dat zij met innovatieve oplossingen

en verduurzaming komen.

37

“Het initiatief moet meer bij de marktpartijen worden neergelegd, zij hebben invloed op de design-

en builtkosten.” (zie Bijlage 1: Interviews, Bouman)

“Marktpartijen zeggen dat ze willen bewegen, maar willen vaak geen inzicht geven in het

kostenmodel.” (zie Bijlage 1: Interviews, Leenders)

Echter stellen opdrachtnemers dat duurzaamheid gestimuleerd moet worden door de

opdrachtgevers. Momenteel wringt het op dit punt.

“Er is genoeg expertise op het gebied van duurzaamheid, alleen de opdrachtgevers moeten

overtuigd worden.” (zie Bijlage 1: Interviews, Keinemans)

“De opdrachtgevers zullen moeten starten, dan kan er geld vrij komen voor innovaties.” (zie Bijlage

1: Interviews, Verkuijlen)

Dit fenomeen is het best te vergelijken met het kip-en-ei probleem. Opdrachtgevers en

opdrachtnemers verwachten van elkaar dat zij initiatief tonen om circulaire economie

toe te passen in aanbestedingen.

4.8 Materiaalstromen In deze paragraaf zal beschreven worden hoe de huidige materiaalstromen verlopen

tijdens een sloop/bouw proces. Er zal alleen gekeken worden naar de materialen beton,

ijzer en hout die vrijkomen bij de sloop en hoe hier rekening mee wordt gehouden

tijdens de sloop en wat er met de vrijgekomen materialen gebeurt. Er wordt antwoord

gegeven op de deelvraag: Hoe zien de huidige materiaalstromen er uit?

Manieren van slopen

Op het moment wordt er op drie manieren gesloopt.

1. Geheel gebouw slopen

Er wordt hierbij van te voren niet gekeken welke materialen er voor de sloop al

uit het gebouw gehaald kunnen worden om deze te hergebruiken. Het puin dat

vrij is gekomen na de sloop is het enige dat hergebruikt wordt. Dit puin wordt

bijvoorbeeld onder asfalt gelegd. Het materiaal dat vrijkomt wordt daardoor wel

hergebruikt maar verliest zijn waarde aanzienlijk.

Voor het bouwen van een nieuw gebouw zullen in dit geval weer nieuwe

grondstoffen aangeboord moeten worden en nieuwe producten geleverd

worden. De delfstofwinning voor nieuwe producten en het slopen staan totaal

los van elkaar.

2. Kleinschalig waarde behoud

Bij deze manier van slopen wordt er van te voren gekeken wat voor waardevolle

materialen er nog aanwezig zijn in het gebouw. Hierbij wordt er bijvoorbeeld

gekeken naar deuren, keukeneilanden en apparatuur. Er wordt verder niet

gekeken naar hout, beton, glas en metalen die uit het gebouw gehaald kunnen

worden voor verder gebruik. De materialen/spullen die van te voren uit het

gebouw gehaald worden dalen hierdoor niet in waarde en kunnen nog

doorverkocht worden. De overige materialen blijven in het gebouw zitten en

zullen uiteindelijk als puin doorverkocht worden. Ook bij deze manier van

38

slopen geldt dat de materialen in waarde dalen, op de enkele materialen/spullen

na die voor de sloop uit het gebouw worden gehaald.

Voor het bouwen zullen dus in dit geval net zoals in optie 1 nieuwe delfstoffen

aangeboord moeten worden. Wel kunnen er producten die bij de sloop van een

ander gebouw voortijdig weggehaald zijn geplaatst worden in de nieuwbouw.

Dit scheelt sloopafval en nieuwe productie.

3. Circulair slopen

Bij circulair slopen worden alle materialen die gelijkwaardig of bijna

gelijkwaardig teruggevoerd kunnen worden in de kringloop uit het gebouw

gehaald voordat de sloop begint. Tijdens de sloop worden alle materialen

gesorteerd om zo de diverse afvalstromen te scheiden. Door het scheiden van

alle afval stromen kunnen bijna alle materialen die uit het gebouw gehaald terug

gebracht worden in de kringloop. Deze materialen behouden hun waarde

waardoor ze minimaal als gelijkwaardig product hergebruikt kunnen worden.

Op dit moment wordt er nog vooral optie 1 en 2 toegepast. De materialen verliezen door

deze manieren van slopen veelal hun waarde en worden niet meer gebruikt waarvoor

zij in eerste instantie gemaakt waren. Niet alleen het materiaal gaat verloren maar ook is

het gehele productieproces verloren gegaan.

39

5. Gewenste situatie In dit hoofdstuk wordt de gewenste situatie(SOLL) beschreven. Hier wordt uiteengezet

hoe de ideale situatie eruit ziet voor Cirkelstad Utrecht. De volgende onderwerpen

komen hierin aan bod:

- Gewenste eisen

- Combinatie opdrachtgevers en opdrachtnemers

- Aantrekkelijkheid van CsU voor opdrachtgevers

- Gewenste materiaalstromen

5.1 Gewenste eisen aan organisaties voor een samenwerkingsverband Eerder in dit adviesrapport zijn soorten organisaties beschreven waarnaar gezocht

wordt om het concept Cirkelstad te realiseren in de regio Utrecht(zie hoofdstuk 4.3

soorten organisaties). Hierin wordt uitgelegd welke soort organisaties interessant zijn

voor CsU.

In dit hoofdstuk zal per groep uitgeschreven worden wat de gewenste eisen zijn per

groep. Aan de hand van dit onderzoek zal antwoord worden gegeven op de volgende

deelvraag:

- Welke soort organisaties zijn gewenst voor het samenwerkingsverband CsU?

De organisaties die uitgeschreven worden in dit hoofdstuk zijn verdeeld in twee

groepen:

- Opdrachtgevers;

- Opdrachtnemers.

Opdrachtgevers

De opdrachtgevers zijn woningcorporaties en gemeenten. Zoals eerder beschreven

worden in deze sector projecten gerealiseerd door middel van aanbestedingen. De

aanbesteding wordt uitgeschreven door de gemeente of een overheidsinstelling. In de

gewenste situatie dient een aanbesteding aspecten te bevatten omtrent circulaire

economie, duurzaam materiaalgebruik en sociale re-integratie. Wanneer er in een

aanbesteding eisen worden gesteld aan deze drie factoren moeten opdrachtnemers

hierop te anticiperen. Hierdoor worden de drie factoren in aanbestedingen

gewaarborgd en is het inzichtelijk voor opdrachtnemers hoe zij kunnen inspelen op

deze factoren.

Opdrachtnemers

De opdrachtnemers zijn aannemers, amoveerbedrijven en recyclebedrijven.

Deze organisaties maken circulaire economie mogelijk. Een goed

samenwerkingsverband tussen deze drie verschillende organisaties is een vereiste. In

de gewenste situatie van het adviesrapport zijn organisaties nodig waarbij drie factoren

in de visie en strategie zijn opgenomen, namelijk; duurzaam materiaalgebruik, sociale

re-integratie en ketensamenwerking.

40

Naast de opdrachtgevers en de organisaties die een ketensamenwerking realiseren zal

ook het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV) of een

werkgeverservicepunt uit de regio Utrecht aan moeten sluiten bij deze samenwerking.

Een eis aan deze organisaties is dat zij werknemers beschikbaar hebben voor projecten,

daarnaast moeten zij flexibel zijn om aan variërende vragen te voldoen.

De combinatie van bovenstaande organisaties ziet er als volgt uit:

Figuur 4: combinatie

5.3 Aantrekkelijkheid CsU voor opdrachtgevers In deze paragraaf wordt beschreven waarom CsU aantrekkelijk is voor opdrachtgevers.

Redenen waarom CsU aantrekkelijk is voor een opdrachtgever:

• Goede samenwerking; kennis en ervaring delen, betere totaal oplossing;

• Flexibiliteit: anticiperen op eisen opdrachtgever;

• Kennis op het gebied van duurzaamheid;

• Social Return kan worden verwezenlijkt;

• Green Deal is gesloten; hier kan CsU op inspelen;

o Gemeente Utrecht en Gemeente Amersfoort 2 circulaire inkooptrajecten

in 2014.

Het samenwerkingsverband CsU kan potentie hebben voor opdrachtgevers in de regio

Utrecht. Door voorafgaand aan de aanbesteding om de tafel te gaan en te zoeken naar

mogelijkheden en kansen kan er worden bepaald hoe waarde kan worden toegevoegd

aan deze samenwerking. Dit kan leiden tot innovatieve oplossingen. Door openheid en

vertrouwen in de samenwerking kan kennis die de organisaties bezitten beter worden

aangewend. Daarnaast kan de kennis die aanwezig is op het gebied van duurzaamheid

door het te delen binnen de ketensamenwerking gemeengoed worden.

Het is belangrijk dat CsU flexibel is en in staat is te anticiperen op de eisen van

opdrachtgevers. Eisen van opdrachtgevers kunnen veranderen door bijvoorbeeld

wetswijzigingen of een visie die zich meer toelegt op duurzaamheid.

41

Recentelijk is de Green Deal ondertekend, er wordt momenteel door opdrachtgevers

bekeken hoe hier invulling aan kan worden gegeven. Dit biedt kansen voor Cirkelstad

Utrecht. Zo willen de Gemeente Utrecht en Gemeente Amersfoort bijvoorbeeld voor het

einde van 2014 al twee circulaire inkooptrajecten realiseren( zie bijlage 1: interviews).

Op dit moment is nog niet duidelijk welke inkooptrajecten circulair gaan worden

uitgevoerd.

In aanbestedingen is tegenwoordig een SROI vastgelegd van 5%4. Aangezien sociale re-

integratie een belangrijke pijler is komt dit Cirkelstad ten goede. Omdat in een keten

wordt samengewerkt is de SROI-eis ook makkelijker te realiseren. Er kan namelijk

gekeken worden waar het budget hiervoor het beste tot zijn recht kan komen. Niet in

elke organisatie is het even eenvoudig en/of nuttig om mensen met afstand tot de

arbeidsmarkt in te zetten, dit bijvoorbeeld doordat specialistische kennis vereist is voor

de uit te voeren werkzaamheden. Echter kunnen andere organisaties in de keten deze

mensen erg goed gebruiken, waardoor aan de SROI eis voldaan kan worden kijkend naar

de gehele keten.

Cirkelstad is in Rotterdam al 10 jaar actief. Er zijn een groot aantal projecten afgerond

die bijdragen aan de naamsbekendheid van Cirkelstad. CsR heeft bewezen dat het

concept realiseerbaar is, hierdoor zullen andere partijen meer vertrouwen hebben in

het initiatief en daardoor is de drempel tot participatie lager (zie bijlage 1: Interviews)

5.4 Gewenste materiaalstromen

In de analyse van de huidige materiaalstromen (zie hoofdstuk 4.8: materiaalstromen) is

te zien dat de manier van slopen een belangrijkste rol speelt. In de gewenste situatie

zullen de materiaalstromen ingericht worden met focus op recycling.

De materiaalstromen die vrijkomen omvatten:

- Beton

- Hout

- IJzer

De gewenste materiaalstroom tussen de verschillende organisaties ziet er als volgt uit.

42

Voor beton zal gelden dat op het moment dat er op een gebouw gesloopt wordt door een

amoveerder, deze het sloopafval naar een recyclelaar transporteert. De recyclelaar

verwerkt het beton tot hoogwaardig granulaat dat geschikt is voor bijvoorbeeld

betonmortel, beton en asfalt. Het granulaat zal geleverd worden aan een organisatie dat

het verwerkt tot asfalt of beton. Vervolgens zal een aannemer het product gebruiken bij

een bouwproject.

Deze cirkel geldt tevens voor hout en ijzer. Belangrijk in deze manier van recyclen is de

rol van de amoveerder. Het zorgvuldig scheiden van het sloopafval is bepalend voor het

feit of bouw en sloopafval hergebruikt kan worden. Daarnaast zal de amoveerder het

afval direct naar een recyclelaar brengen en dus zelf weinig opslag hebben.

amoveerder

recycleraar

beton/asfaltproducent

aannemer

43

6. Het bereiken van de gewenste situatie Dit hoofdstuk geeft aan hoe de gewenste situatie bereikt kan worden(GAP). Hierbij

wordt een Multi Criteria Analyse gebruikt waaruit verschillende opties naar voren

komen die hoge en lage potentie hebben om een samenwerkingsverband te

verwezenlijken voor CsU. Ook wordt onderzoek gedaan naar potentiële projecten, de

ontwikkeling van de aantrekkelijk van CsU, KSF en gewenste materiaalstromen voor

CsU. Nadien wordt een implementatieplan gegeven om de gewenste situatie te bereiken.

6.1 Selecteren en beoordelen organisaties

In deze paragraaf wordt een verantwoording afgelegd voor de Multi criteria

analyse(MCA) (zie Literatuurstudie: Methode) die gebruikt wordt in dit rapport. Er

wordt uitgelegd wat een Multi Criteria Analyse is en er wordt verantwoord waarom er

gebruik van wordt gemaakt. Tevens wordt er uitgelegd welke stappen er moeten

worden doorlopen om een juiste analyse op te stellen en een onderbouwde keuze te

kunnen maken. Aan de hand van deze MCA wordt bepaald welke organisaties geschikt

zijn voor een samenwerkingsverband binnen CsU. Aan het einde van dit hoofdstuk

kunnen de volgende deelvragen beantwoord worden:

Welke bedrijven zijn geschikt voor een samenwerkingsverband binnen CsU?

Welke combinaties van organisaties zijn er mogelijk voor een samenwerking binnen CsU?

De Multi Criteria Analyse

Een Multi Criteria Analyse is een vergelijkingsmethode die gebruikt kan worden om

verschillende opties te analyseren op een objectieve wijze. Deze opties worden

geanalyseerd aan de hand van vooraf vastgestelde criteria. Het hoofddoel van deze

methode is het structureren en verhelderen van het besluitvormingsproces. Dit

betekent dat een Multi Criteria Analyse een ondersteunend middel is om de kwaliteit

van het besluitvormingsproces te waarborgen.

Een belangrijk onderdeel van deze analyse is het beoordelingsvermogen van de

besluitvormers. Deze bepalen de doelstellingen van de analyse en de manier waarop er

gemeten wordt. Tevens bepaalt het welke criteria relevant zijn en welke wegingen de

criteria krijgen.

In dit adviesrapport wordt een Multi Criteria Analyse gebruikt ten behoeve van het

beoordelen van de geïnterviewde organisaties. Deze organisaties hebben de potentie om



partners van CsR.(zie Paragraaf 4.4: criteria organisaties Cirkelstad Utrecht)

44

Stappenplan

Om op de juiste wijze een Multi Criteria Analyse uit te voeren is het van belang dat er 5

stappen worden doorlopen die structuur bieden bij het opstellen van de analyse:

1. Formuleren criteria (op basis van interviews CsR partners)

2. Formuleren alternatieven (organisaties)

3. Effectscores bepalen

4. Weging van de criteria bepalen

5. Uitkomsten MCA bepalen

Stap 1: Formuleren criteria De eerste stap van de Multi Criteria Analyse is het formuleren van criteria, aan de hand

van deze criteria worden organisaties beoordeeld. Tevens zullen deze criteria leidend

zijn voor het opstellen van de enquête en interviews. Deze criteria zijn bepaald in

hoofdstuk 4.4, om een uitgebreide uitleg te vinden van deze criteria wordt hier naar

verwezen.

De drie criteria die gebruikt zullen worden om de enquête op te stellen en organisaties

te selecteren zijn:

- Duurzaam gebruik van materialen (Planet)

- Sociale re-integratie (People)

- Ketensamenwerking

Stap 2: Formuleren alternatieven (organisaties) De tweede stap in dit proces is het formuleren van mogelijke alternatieven. In deze Multi

Criteria Analyse zijn de alternatieven verschillenden organisaties uit de omgeving

Utrecht.

Er is voor gekozen om een voorselectie van organisaties te maken op basis van een

enquête. Het doel van deze enquête is inzicht verschaffen in de manier waarop

organisaties op dit moment en in de toekomst invulling geven aan; duurzaam materiaal

gebruik, sociale re-integratie en ketensamenwerking.

Om deze selectie te maken zijn er een aantal stappen doorlopen:

1. Organisaties zoeken in de regio Utrecht

2. Enquête opstellen en versturen

3. Enquêtes beoordelen en voorselectie organisaties opstellen voor interviews

1. Organisaties zoeken in de regio Utrecht

In eerste instantie is in de huidige situatie beschreven wat voor soort organisaties

interessant zijn voor CsU(zie paragraaf 4.3: Soorten organisaties). Op basis van dit

vooronderzoek is door middel van deskresearch gezocht naar potentiële

organisaties. Naast de organisaties die verkregen zijn uit deskresearch zijn er

contacten verkregen via Ieke Benschop en Rutger Büch.

45

Alle potentiële organisaties zijn telefonisch of per e-mail benaderd of zij deel willen

nemen aan dit onderzoek. Bij een positieve reactie is er een e-mail verstuurd

worden met de opgestelde enquête. In totaal zijn er 81 organisaties benaderd die

binnen de scope van het onderzoek vallen.

2. Enquête opstellen en versturen

Op basis van de 3 vastgestelde criteria is een vragenlijst voor de enquête opgesteld.

Deze vragenlijst bevat stellingen die inzicht verschaffen in de manier waarop

organisaties te werk gaan. Tevens geeft het inzicht in de visie en motivatie van

organisaties op het gebied van duurzaam materiaalgebruik, sociale re-integratie en

ketensamenwerking. De enquête is opgesteld in Survey-Monkey. Een link naar de

enquête in Survey-Monkey wordt verstuurd naar organisaties die hebben aangeven

te willen participeren aan dit onderzoek. (zie Bijlage 2: Enquête)

In totaal zijn er 21 enquêtes verstuurd naar organisaties die aangaven te willen

participeren. Echter ten behoeve van het onderzoek is er besloten om iedere

potentiële organisatie enquête te versturen om de kans op respons te verhogen. In

totaal zijn er dus 81 enquêtes verstuurt. (zie Bijlage 3: uitslag enquête)

3. Enquêtes beoordelen en voorselectie organisaties opstellen

De respons op de verstuurde enquêtes was 23,5%, van de 81 verstuurde enquêtes

zijn er 19 organisaties die de enquête hebben ingevuld. De enquêtes zijn beoordeeld

op de eerder genoemde drie criteria. Op minstens 2 van de 3 criteria moest een

positieve respons zijn gekomen om door de voorselectie heen te komen. In totaal is

er een voorselectie gemaakt van 10 organisaties die in aanmerking kwamen voor

een afspraak.

Stap 3: Effectscores Het bepalen van effectscores is een belangrijk onderdeel van de Multi Criteria Analyse.

Wanneer de effectscores worden bepaald moet de juiste meetschaal worden gekozen. Er

zijn verschillende meetschalen mogelijk, zie Tabel 2.

effectscores meetschaal meeteenheid oorsprong rang/volgorde

kwalitatief nominaal onbekend onbekend onbekend

binair onbekend onbekend ten dele bekend

ordinaal onbekend onbekend bekend

- - -/0/+ + + onbekend onbekend bekend

kwantitatief interval bekend onbekend bekend

ratio bekend bekend bekend

Tabel 2: Overzicht verschi l lende effectscores (Cremer, 1995)

Voor dit onderzoek kan gebruik gemaakt worden van een ordinale kwalitatieve schaal.

Dit betekent dat er een schaalmethode wordt gebruikt waardoor middel van een

rangorde in de waardering een score per criterium(duurzaam materiaal gebruik, sociale

re-integratie, ketensamenwerking) wordt gegeven. Een tweede optie is een binaire

46

kwalitatieve schaal. Dit is een schaalmethode die een waardering geeft in positieve of

negatieve meetwaarde, zoals: ‘’ja’’ of ‘’nee’’.

In dit onderzoek is er voor gekozen om een ordinale kwalitatieve schaal te gebruiken. Er

is gebruik gemaakt van de volgende effectscores:

- Non-actief

- Ad-hoc

- Actief

- Proactief

Non-actief

Met “Non-actief “ wordt in dit model bedoeld dat de organisatie zich (nog) niet bezig

houdt met het beoordelingscriterium. Het beoordelingscriterium speelt dus momenteel

geen rol in de dagelijkse activiteiten en de visie van de organisatie.

Ad-hoc

Met de kwalificatie ‘‘Ad-hoc’’ wordt bedoeld dat het criterium specifiek is toegepast voor

een project of situatie. Het is niet per definitie opgenomen in de dagelijkse activiteiten

en visie van de organisatie, maar wordt toegepast wanneer de organisatie deze ziet als

de beste oplossing in een specifieke situatie.

Actief

Met de kwalificatie “Actief” wordt bedoeld dat organisaties het beoordelingscriterium in

de visie en de dagelijkse bedrijfsvoering opgenomen hebben en toepassen. Iedereen in

de organisatie is bekend met het criterium en ziet deze als vanzelfsprekend.

Proactief

Met de kwalificatie ‘‘Pro actief’’ wordt bedoeld dat de organisaties een

beoordelingscriterium op hebben genomen in hun beleid en werkzaamheden. Naast

deze activiteiten probeert de organisatie deze visie uit te dragen en andere organisaties

hier in te laten participeren.

Stap 4: Weging van de criteria bepalen De vierde stap is het bepalen van de weging van de criteria. Per criterium wordt er een

weging toegekend. Deze weging geeft het relatieve belang van een criterium weer ten

opzichte van de andere criteria.

Voor Cirkelstad is elk criterium even belangrijk, duurzaam materiaal gebruik is niet

belangrijker dan sociale re-integratie of ketensamenwerking(zie Paragraaf 4.1: Wat is

het concept Cirkelstad?).

47

Deze gelijke verdeling heeft dus verder geen impact op de uitkomst van het onderzoek.

Hiervoor is er een weging gegeven aan de effectscores. Door een weging te geven aan de

effectscores zal een organisatie beoordeeld worden op hun activiteit per criterium. De

effectscores krijgen een weging van 0 tot en met 3, met het volgende resultaat:

- 0 = Non-actief

- 1 = Ad-hoc

- 2 = Actief

- 3 = Proactief

Stap 5: Uitkomsten MCA bepalen en combinaties van organisaties opstellen De vijfde stap is het bepalen van de uitkomsten van de MCA. Per organisatie is voor elk

criterium een score gegeven volgens stap 4. De score is gerangschikt van hoog naar laag

waardoor een ranking van de organisaties is ontstaan.

De scores bij ‘’Duurzaam gebruik van materialen’’, ‘’Sociale re-integratie’’ en

‘’Ketensamenwerking’’ zijn bepaalt door de interviews(Zie Bijlage 1: Interviews),

gezamenlijk overleg en discussies binnen het onderzoeksteam. De ranking per

organisatie is gebaseerd op de scores die zijn gegeven aan het criterium. De ranking

geeft het potentieel aan van de organisatie voor CsU:

- A = hoge potentie (≥8 en ≤9)

- B = potentie (≥5 en ≤ 7)

- C = lage potentie (≥ 0 en ≤4)

In tabel 3 staan de verschillende bedrijven, welk soort bedrijf zij zijn(Recycle, Ingenieur,

Sloop, Bouw, Woningcorporatie, betonProducent), de ranking en de scores die aan de

bedrijven zijn toegekend.

Bedrijf Soort Rank A B C Score

Bonder Recycling R A 3 2 3 8

BOOT I A 3 3 2 8

Andre Winkel Sloopwerken B.V. S B 2 2 3 7

Dura Vermeer Van leperen B.V. B B 3 1 3 7

Van Wijnen Midden B.V. B B 2 1 3 6

Search BV I B 3 0 3 6

Mebin HEIDELBERGCEMENT Group P B 3 0 3 6

BAM woningbouw B B 2 1 2 5

Theo Pouw Groep S C 3 0 1 4

de Alliantie W C 1 0 2 3

Tabel 3: Organisatieladder

48

De volgende organisaties hebben een hoge potentie(A);

- Bonder Recycling wil zo lang mogelijk met een grondstof doen, totdat het

uiteindelijk zijn waarde verliest. Volgens Bonder wordt de markt geforceerd met

goedkoper bouwen, terwijl het erom moet gaan hoe een organisatie zijn werk

uitvoert(zie Bijlage 1: Interviews). Bonder sluit op alle vlakken aan bij de

Cirkelstad visie.

- BOOT ingenieurs bureau staat open voor samenwerking en is proactief op het

gebied van duurzaamheid. In de toekomst moet circulaire economie volgens

BOOT economisch interessant gemaakt worden door bijvoorbeeld heffingen op

grondstoffen afkomstig uit mijnen te leggen(zie Bijlage 1: Interviews). Sociale re-

integratie is opgenomen in hun beleid en werkzaamheden.

De volgende organisaties hebben potentie(B);

- André Winkel Sloopwerken voert een actief beleid op het gebeid van

duurzaamheid en sociale re-integratie. Volgens Andre Winkel is de volgende

stap; overleggen met acceptanten over vrijkomende afvalstromen om

verbeteringen door te voeren op dit gebied(zie Bijlage 1: Interviews). De

organisatie is proactief op het gebied van ketensamenwerking.

- Dura Vermeer van Ieperen B.V. heeft aangegeven in de toekomst zijn afval te

willen scheiden op grote schaal. De organisatie is een groot voorstander van

(keten)samenwerking en is proactief op het gebied van duurzaamheid. Op het

gebied van Sociale re-integratie sluit de organisatie nog niet aan bij de Cirkelstad

visie(zie Bijlage 1: Interviews).

- Van Wijnen Midden B.V. denkt na over zijn product, plaats en doelgroep om

voor een lange tijd iets te bouwen. Bij het bouwen wordt Sociale re-integratie

toegepast als het wordt opgelegd vanuit de gemeente, het wordt niet toegepast

uit eigen overtuiging(zie Bijlage 1: interviews). De organisatie weet hoe het is

om keten geïntegreerd samen te werken. Volgens Van Wijnen wordt de

opdrachtgever vaak vergeten in de keten.

- Mebin Heidelbergcement Group probeert zoveel mogelijk de materialen

circulair in te richten, het is op zoek naar materialen die herwonnen kunnen

worden. De organisatie ziet de potentie van circulaire economie en kijkt hoe het

zich ontwikkeld en waar de grootste kansen liggen op dit gebied(zie Bijlage 1:

Interviews). Het staat het open voor een ketensamenwerking maar is non-actief

met betrekking tot sociale re-integratie omdat het werk dat verricht wordt

gespecialiseerd is en dus niet geschikt is voor mensen met afstand tot de

arbeidsmarkt.

- Search BV wil het materiaal aanbod in kaart brengen van toekomstige

projecten, hierdoor kan het de juiste partijen betrekken om de materialen te

recyclen. Soms is het aanbod echter niet groot genoeg om de Cirkelstad visie toe

49

te passen(zie Bijlage 1: Interviews). Search BV voert net zoals Mebin

gespecialiseerd werk uit waardoor het non-actief is op het gebied van sociale re-

integratie.

De volgende organisaties hebben een lage potentie(C );

• BAM ziet door verandering(en) in het aanbestedingsproces ketensamenwerking

als de toekomst. BAM ziet concurrenten als mogelijke samenwerkingspartners,

het wil gezamenlijk doelen bereiken in plaats van te concurreren(zie Bijlage 1:

Interviews). Echter is de organisatie niet proactief op dit gebied, het is meer hun

visie. Duurzaamheid is gewenst vanuit externe partijen en sociale re-integratie

word toegepast wanneer het de beste oplossing is.

• Theo Pouw Groep probeert zijn processen en werkzaamheden op een zo

duurzaam mogelijke manier uit te voeren. Samenwerken is volgens Theo Pouw

zowel interessant als lastig, het liefst doet de organisatie werkzaamheden zelf en

wordt samenwerking overbodig. Op dit moment is sociale re-integratie niet

haalbaar voor de organisatie, dit komt mede doordat het grootste gedeelte van

de werkzaamheden gespecialiseerd zijn.

• De Alliantie is non-actief op het gebied sociale re-integratie en de circulaire

gedachten wordt nog niet meegenomen in de bedrijfsvoering. De motivatie om

duurzaam te zijn is niet aanwezig, wel is er druk van buitenaf (overheid). De

alliantie is op dit moment met een reorganisatie bezig waardoor het zich focust

op andere zaken dan wat Cirkelstad verlangt(zie Bijlage 1: Interviews). Door de

lage motivatie wordt de Alliantie ook niet betrokken bij mogelijke combinaties

van organisaties om kringlopen te sluiten.

In de organisatieladder opereren een aantal organisaties in dezelfde branche en een

aantal zijn de enige in hun branche. Zo is op te merken dat in elke kringloop Andre

Winkel Sloopwerken B.V. aanwezig zal zijn aangezien het de enige sloper is in de

organisatieladder. Hetzelfde geldt voor beton producent Mebin Heidelbergcement

Group.

De kringloop kan alleen gesloten worden als deze bestaat uit een combinatie van een

bouw-, sloop-, ingenieur- en recycle-organisatie en een betonproducent. Deze

combinatie is aan de hand van de organisatieladder te realiseren met 12 verschillende

combinaties(exclusief De Alliantie).

1. Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Bonder Recycling en

Mebin Heidelbergcement Group (score: 36)

2. Van Wijnen Midden B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Bonder

Recycling en Mebin Heidelbergcement Group (score: 35)

3. BAM woningbouw, Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Bonder Recycling en


4. Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Bonder


50

5. Van Wijnen Midden B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Bonder


6. BAM woningbouw, Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Bonder


7. Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Theo Pouw Groep en


8. Van Wijnen Midden B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Theo Pouw

Groep en Mebin Heidelbergcement Group (score: 31)

9. BAM woningbouw, Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Theo Pouw Groep en


10. Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Theo Pouw


11. Van Wijnen Midden B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Theo Pouw


12. BAM woningbouw, Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Theo Pouw


Volgens de organisatieladder is de kringloop het beste te realiseren met combinatie 1

(score: 36);

Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Bonder Recycling en

Mebin Heidelbergcement Group.

Deze optie bestaat uit 2 hoge potentiële (A) organisaties en 3 organisaties met potentie

(B). Deze vijf organisaties scoren het hoogst in hun branche op de organisatieladder, dit

betekent dat ze zich actief dan wel niet proactief opstellen ten opzichte van duurzaam

materiaal gebruik, sociale re-integratie en ketensamenwerking.

Om kringlopen te sluiten kan er ook gekeken worden naar een combinatie met alle

organisaties die potentie (B) hebben of die een lage potentie (C) hebben.

Combinatie met alle potentiële (B) organisaties (combinatie 5, score: 33);

Van Wijnen Midden B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Bonder

Recycling en Mebin Heidelbergcement Group

Deze combinatie bestaat uit 1 A organisatie en 4 B organisaties. De hoge potentiële

organisaties verschillen niet veel met de potentiële organisaties, elk zijn ze proactief of

actief op het gebied van duurzaam materiaal gebruik en ketensamenwerking. Het grote

verschil zit in de activiteit op het gebied van sociale re-integratie. Search BV en Mebin

Heidelbergcement Group hebben specialistisch werk dat niet uitgevoerd kan worden

door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en zijn daardoor non-actief op dit

gebied.

51

Combinatie met alle lage potentiele (C) organisaties (combinatie 12, score: 28);

BAM woningbouw, Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Theo Pouw Groep

en Mebin Heidelbergcement Group

6.2 Analyse respons

Deze organisaties hebben bij elkaar de laagste score en hiermee dan ook de laagste

potentie om een kringloop te sluiten. Deze combinatie bestaat uit, 4 B en 1 C

organisaties. De laag scorende organisaties (BAM woningbouw en Theo Pouw Groep)

zijn niet actief genoeg om interessant te zijn voor CsU. Deze organisaties moeten

overtuigd worden door andere om zich actiever op te stellen op het gebied van

duurzaamheid en zullen bewust gemaakt moeten worden van de potentie van circulaire

economie.

Het grootste gedeelte van de informatie die gebruikt wordt in het onderzoek is

afkomstig uit gesprekken gevoerd met externe organisaties. In deze paragraaf wordt

doormiddel van een response analyse toelichting gegeven op de communicatie en de

reacties van de externe organisaties.

De eerste stap van het onderzoek bestond uit inzicht krijgen in het bestaande Cirkelstad

concept wat reeds 10 jaar actief is in de regio Rotterdam. Hiervoor is contact

opgenomen met huidige en oud CsR-partners. Hier zijn vier interviews met CsR-

partners uit voort gekomen. Van deze vier zijn er twee interviews afgenomen op de

locaties Heijplaat te Rotterdam en Boer Beton BV te Groot-Ammers. Dit om de

producten en projecten van CsR tastbaar te maken. Na het analyseren van de interviews

en verkregen informatie is het totaal beeld van het Cirkelstad concept gevormd.

De tweede stap van het onderzoek was het opstellen van een lijst van geïnteresseerde

organisaties. De lijst met organisaties is tot stand gekomen door het zoeken van

organisaties in de regio Utrecht die vallen binnen de sectoren gedefinieerd in de scope.

Tevens zijn er organisaties aan de lijst toegevoegd die zijn aangedragen tijdens

interviews met externe organisaties. Daarnaast zijn er organisaties aangedragen door

opdrachtgevers dhr. R. Buch & mevr. I. Benschop.

De derde stap was telefonisch contact opnemen met in totaal 128 personen, om op deze

wijze erachter te komen wie er verantwoordelijk is voor duurzaamheid binnen de

organisatie. Deze personen zijn hierna telefonisch benaderd om uitleg te geven over dit

onderzoek en om vervolgens te vragen of zij hieraan mee willen werken door een

enquête in te vullen. In totaal hebben 62 personen enquête ontvangen.

De korte enquête heeft als doel gehad de motivatie op het gebied van duurzaamheid,

sociale re-integratie en ketensamenwerking te toetsen(zie hoofdstuk 6.1: selecteren en

beoordelen organisaties). De verstuurde enquête is uiteindelijk, na het versturen van

een reminder, door 19 van de 62 personen ingevuld. Dit komt neer op een response van

31%.

52

Slopers Van de 13 verzonden enquêtes aan slopers is er maar 1 reactie ontvangen, dit is een

response van 8%. 3 slopers gaven aan door de beperkte omvang van de organisatie zich

niet te focussen op duurzaamheid. De andere 2 ontvangen reacties luidden; “wij doen

niet aan duurzaamheid, wij denken dat duurzamer opereren ons geen

concurrentievoordeel zal brengen”. De overige 7 slopers die een enquête hebben

ontvangen, hebben na het ontvangen van een reminder niet gereageerd.

Woningcorporaties

Van de 21 verstuurde enquêtes is er door 8 woningcorporaties gereageerd, dit is een

response van 38%. De volgende reactie is van 4 woningcorporaties ontvangen; “wij

hebben geen interesse omdat er geen resources voor zijn, er is momenteel alleen budget

voor het uiterst noodzakelijke”. De overige 9 woningcorporaties hebben na het

ontvangen van een reminder, niet gereageerd op de enquête.

Recycelaars

Van de 7 enquêtes die zijn verstuurd naar recycelaars zijn er 2 reacties ontvangen, dit is

een response van 29%. De 5 recycelaars die de enquête niet hebben ingevuld, hebben na

het ontvangen van een reminder niet meer gereageerd.

Aannemers Van de 21 verzonden enquêtes hebben er 7 aannemers gereageerd, dit is een response

van 33%. De 14 aannemers die de enquête niet hebben ingevuld, hebben geen van allen

een reactie achtergelaten.

Architecten & ingenieurs Van de 20 benaderde architecten en ingenieursbureaus is er 1 enquête ontvangen. 3

architectenbureaus hebben aangegeven geen interesse te hebben in omdat ze circulaire

economie (nog) niet toepassen.

De ingevulde enquêtes zijn vervolgens geanalyseerd. Uit de resultaten van deze analyse

is een lijst opgesteld met organisaties die positief tegenover circulaire economie,

duurzaamheid, ketensamenwerking en sociale re-integratie staan. De organisaties op

deze lijst zijn vervolgens benaderd met de vraag of ze mee willen werken met het

onderzoek door deel te nemen aan een interview. Hier zijn uiteindelijk 17 interviews uit

voort gekomen.

De zeventien interviews zijn te verdelen in twee groepen: opdrachtgevers en

opdrachtnemers. Zes van de zeventien interviews zijn gehouden met gemeenten en

woningcorporaties. Elf van de zeventien interviews zijn gehouden met opdrachtnemers.

Van de in totaal 128 benaderde personen zijn uiteindelijk 17 interviews voortgekomen.

53

6.3 Ontwikkelen aantrekkelijkheid CsU

In deze paragraaf wordt beschreven hoe CsU zich kan ontwikkelen om aantrekkelijker

te worden voor opdrachtgevers. Er wordt antwoord gegeven op de vraag;

- Hoe kan CsU zich ontwikkelen om interessant te worden voor opdrachtgevers

Voordat CsU zich verder kan ontwikkelen zal het eerst zijn missie, visie, doelstellingen

en strategie helder moeten hebben. De strategie is de weg die gekozen moet worden om

de visie van CsU te realiseren. Wanneer CsU over 10 jaar twee keer zo groot wil zijn zal

het keuzes moeten maken. Om de strategie te bepalen moeten vragen beantwoord

worden zoals; Waarin gaat geïnvesteerd worden? Wat moet worden ontwikkeld? Wat

wil de klant?.

De missie en de visie van CsU zijn hetzelfde als voor CsR;

Missie;

‘’Een samenleving zonder afval en zonder uitval.’’

Visie;

‘’Naar een samenleving met duurzame inzet van materialen en talenten.’’

De doelstellingen moeten worden afgeleid van de missie en visie. Doelstellingen zijn

tastbare resultaten (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden

(SMART)) die met alle organisaties van CsU moeten worden nagestreefd om de missie,

visie en strategie te verwezenlijken. Vanuit de doelstelling moet de strategie bepaald

worden. De strategie beschrijft hoe de visie en gezamenlijke doelstellingen kunnen

worden bereikt en geeft een aantal stappen aan voor het managen van de continuïteit op

langere termijn.

6.4 Kritische Succes Factoren samenwerking

In deze paragraaf worden de kritische succes factoren(KSF) van een

samenwerkingsverband uiteengezet. Tevens wordt het partnerschipmodel uitgewerkt

met als doel, inzicht verschaffen in de drivers en facilitators van een

samenwerkingsverband. De deelvraag die beantwoordt word in deze paragraaf luid;

- Wat zijn de kritische succesfactoren voor een samenwerkingsverband binnen CsU?

Om de KSF te bepalen voor een samenwerkingsverband in dit project zijn er interviews

afgenomen. Deze interviews zijn afgenomen bij verschillende partners van CsR. Uit deze

interviews zijn verschillende factoren gekomen die van essentieel belang zijn voor een

samenwerkingsverband binnen CsU.

De kritische succes factoren die besproken worden met betrekking tot een

samenwerkingsverband zijn:

- Transparantie;

- Vertrouwen;

- Belangen;

54

- Motivatie;

- Voorspelbaarheid.

Transparantie

De partners van CsR geven aan dat transparantie een bepalende factor kan zijn voor een

samenwerkingsverband. Met transparantie wordt bedoeld dat bedrijven binnen het

samenwerkingsverband open en eerlijk zijn naar elkaar. Het gaat hier om de ervaring en

kennisdeling tussen verschillende organisaties.

Transparantie gaat hand in hand met vertrouwen. (Faes, 2014) (Veelen, 2014)

Vertrouwen

Naast transparantie is vertrouwen een belangrijke factor voor een succesvol

samenwerkingsverband. Wanneer kennisdeling tussen organisaties plaatsvindt, dienen

de samenwerkende organisaties deze kennis als vertrouwelijk te behandelen. De

gedeelde kennis dient niet voor eigen belangen te worden gebruikt maar zal een

versterking moeten opleveren van de gezamenlijke belangen.

Belangen Om een ketensamenwerking tussen verschillende organisaties te realiseren moet er

gezocht worden naar gezamenlijke belangen. Doormiddel van overleg tussen de

aangesloten organisaties kunnen problemen uit gebiedsbelang opgelost worden. De

motivatie voor het oplossen van problemen is essentieel voor het resultaat. (Veelen, 2014)

Motivatie Motivatie is een essentieel samenwerkingsverbanden. Er zijn twee vormen van

motivatie, extrinsieke motivatie en intrinsieke motivatie. Extrinsieke motivatie is

motivatie die ontstaat door een externe bron bijvoorbeeld beloningen of consequentere

straffen na een handeling. Intrinsieke motivatie is een motivatie vanuit de organisatie

zelf. In het concept Cirkelstad wordt gezocht naar een intrinsieke motivatie. De

organisatie wordt interessant wanneer de motivatie meer is dan financieel gedreven.

Een organisatie dient zelf initiatief te tonen om duurzaam te zijn. Organisaties die alleen

veranderen door externe druk zijn minder interessant voor het concept CsU (Encyclo, Intrinsieke motivatie, 2014) (Encyclo, Exintrieke motivatie, 2014)

Voorspelbaarheid

Een samenwerkingsverband tussen organisaties moeten rusten op voorspelbaarheid.

Voorspelbaarheid gaat hand in hand met transparantie en vertrouwen. Dit komt omdat

de organisaties weten wat zij aan elkaar hebben en waar zij elkaar op aan kunnen

vullen. Het is belangrijk dat organisaties niet van de een op de andere dag hun koers

wijzigen. Hierdoor komen de gezamenlijke belangen te vervallen (Kemp, 2014)

Partnership model

In deze paragraaf wordt het partnership model toegepast. Door dit model toe te passen

kan een samenwerkingsverband in de keten geanalyseerd worden. Het model geeft

inzicht in de aantrekkelijkheid van het samenwerkingsverband. Tevens wordt de

gewenste uitkomst bepaald en er worden punten beschreven die belangrijk zijn voor

een samenwerkingsverband.

55

De punten die besproken worden zijn:

- Drivers;

- Facilitators;

- Components;

- Outcome.

In het partnership model zijn verschillende punten besproken. De drivers zijn de

redenen waarom dit samenwerkingsverband gerealiseerd moet worden. Daarnaast is

uit de components af te lezen, dat om deze ketensamenwerking te realiseren, de

communicatie, planning en inkoop processen op elkaar afgestemd moeten worden.

Hierdoor kan de outcome worden gerealiseerd.

Dit betekent dat wanneer een partnership wordt aangegaan de realisatie van circulaire

economie, meer aanbestedingen, lager risico niveau en lange termijn contracten

bewerkstelligd kan worden.

6.5 Potentiële projecten

Om Cirkelstad Utrecht tot een succes te brengen zal een van de volgende stappen zijn

om aansluitende projecten te vinden waarin dit samenwerkingsverband kan plaats

vinden. In de gemeenten Utrecht, Zeist, Amersfoort en IJsselstein zijn een aantal kansen

gevonden voor CsU.

In deze paragraaf zal antwoord gegeven worden op de vraag:

- Welke projecten zijn in de toekomst interessant voor CsU in de regio Utrecht?

56

Tijdens de interviews en doormiddel van literatuuronderzoek zijn de volgende kansen

gevonden voor de regio Utrecht:

Amersfoort

De stad Amersfoort wil zich ontwikkelen als duurzame stad, dit staat beschreven in het

huidige collegeprogramma en komt ook naar voren uit interviews in de regio

Amersfoort. Hoewel het collegeprogramma van de gemeente Amersfoort niet concreet

beschrijft wat deze duurzame stad moet inhouden is uit een interview gebleken dat de

gemeente zich in de toekomst wil richten op duurzaam inkopen.

Op dit moment is er een budget van 250.000 euro voor duurzaamheidsprojecten, dit

budget moet verspreid moet worden over 4 jaar. Bij de aanleg van een nieuw zwembad

wil de gemeente 10% circulair inkopen en het zwembad zo duurzaam mogelijk laten

bouwen. Hier liggen kansen voor Cirkelstad Utrecht.

Een voorbeeld van een sloopproject dat op dit moment in Amersfoort duurzaam wordt

uitgevoerd, is de sloop van het Elisabeth ziekenhuis en het Lichtenberg ziekenhuis.

Tijdens dit project wordt getracht om het grootste gedeelte van de sloopmaterialen

duurzaam te recyclen zodat deze materialen kunnen worden hergebruikt. De materialen

die niet kunnen worden hergebruikt worden op een milieu vriendelijke wijze verwerkt.

Dit om er voor te zorgen dat de impact op het milieu gering blijft. Hieronder een aantal

voorbeelden van de manier waarop de sloopmaterialen worden hergebruikt.

• Hergebruik van betongranulaat in nieuw beton (besparing op cement en grind,

vermindering van de transportafstand en lagere CO2 uitstoot);

• Hergebruik van automatische deuropeners ten behoeve van gehandicapten in

de thuissituatie;

• Recycling van glas (besparing op productie- en stortkosten);

• Gebruik van puingranulaat als wegfundatie op de locatie.

Collegeprogramma IJsselstein

Het collegeprogramma van IJsselstein schrijft voor dat de gemeente zich zal richten op

het kwalitatief verhogen van huidige woningen en wijken voordat er nieuwbouw zal

plaats vinden. Tevens wil men een regionale integrale visie ontwikkelen op het gebied

“ruimte”, hierin zal komen te staan dat locatie voor woningbouw en duurzaam bouwen

hoge prioriteit krijgen.

Collegeprogramma Zeist

Het huidige college van Zeist legt de focus op duurzaamheid in het collegeprogramma. In

het collegeprogramma is niets concreet te vinden over circulaire economie, maar wel

stelt de gemeente duurzaamheid als speerpunt.

Uit een interview bij de gemeente Zeist is gebleken dat het op dit moment geen aandacht

besteed aan circulair bouwen of sociale re-integratie bij aanbestedingen. Hier zal dus

aandacht voor moeten komen als CsU projecten wil aannemen in deze gemeente.

57

Coalitieakkoord Utrecht

Het coalitieakkoord van gemeente Utrecht beschrijft de volgende punten die relevant

zijn voor circulaire economie:

- De gemeente Utrecht wil zuinig omgaan met energie en grondstoffen, zo veel

mogelijk kringlopen sluiten en energie duurzaam opwekken.

- De gemeente geeft het goede voorbeeld door bijvoorbeeld fors in te zetten op

duurzaam inkopen en aanbesteden.

- De gemeente Utrecht zorgt voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor

duurzame bedrijven door hen een podium en goede faciliteiten te bieden, zoals

hubs voor specialismen als energiebesparing bij woningen, circulaire economie

of duurzame mobiliteit.

Deze punten hebben grote invloed op de mogelijkheden voor circulaire economie in de

bouw. Door circulaire economie en duurzaam bouwen te motiveren wordt circulair

bouwen toegankelijker voor opdrachtgevers en opdrachtnemers.

Niet alleen schrijft Utrecht in het collegeprogramma over duurzaamheid en circulair

gebruik van materialen, maar ook uit interviews met ambtenaren binnen de gemeente

Utrecht is gebleken dat hier kansen liggen.

Zo verteld Thea Smit van de gemeente Utrecht dat 10% van de aanbestedingen circulair

gedaan moet worden, omdat de gemeente een Green Deal heeft gesloten waarin dit

beschreven staat. Op het moment dat er aanbestedingen in de bouw gedaan worden ligt

hier een grote kans voor CsU. Tevens wil de gemeente Utrecht zich meer gaan richten op

het circulair inrichten van het inkoopproces. Dit gaat verder dan alleen de 10% die is

vastgelegd in de Green Deal.

Kijkend naar de plannen die de gemeenten hebben zijn er een aantal punten die

opvallen. De gemeente Utrecht wil in de collegeperiode 2010-2014 een groot aantal

projecten gaan uitvoeren in de stad Utrecht. Uit het uitvoeringsprogramma van de

gemeente komt naar voren dat de doelstelling voor deze periode is om 9088 woningen

te bouwen of te renoveren(Gemeente Utrecht, 2013):

Afbeelding projecten regio Utrecht (Gemeente Utrecht, 2013):

Deze projecten bestaan uit:

• Nieuwbouwprojecten;

58

• Sloopprojecten

• Sloop- en nieuwbouwprojecten gecombineerd;

• Renovatieprojecten.

Veemarkt Utrecht

Een voorbeeld van een bouwproject dat in de komende jaren wordt uitgevoerd is de

herinrichting van de Veemarkt. Het doel van de gemeente is om 550 woningen te

bouwen op het terrein. De gemeente Utrecht wil dat dit gebied op een duurzame manier

wordt ontwikkeld en heeft hiervoor in het beleidsplan aangegeven dat het een

“toonaangevend duurzaam” project moet zijn. De belangrijkste punten uit dit

programma zijn (Gemeente Utrecht, 2013);

• Energie: toonaangevende energiehuishouding, energiezuiniger dan het

bouwbesluit, op termijn energie neutraal en energie leverend;

• Energie: de woningen zullen klimaat adaptief gebouwd worden, wat inhoudt dat

de zich snel ontwikkelende technologie en kostenreductie op dit gebied niet de

pas afgesneden wordt met traditionele energiesystemen.

• Materiaalgebruik: zoveel mogelijk gebruik van vernieuwbare materialen met

een lange levensduur, onderhoudsarm en met minimale milieuschade, zowel in

gebouwen als openbare ruimte.

Om dit project echt duurzaam aan te pakken zou het interessant zijn voor de gemeente

Utrecht om de Veemarkt op een circulaire wijze aan te pakken. Dit omdat het met

duurzame materialen wil werken en vooral omdat het project “toonaangevend

duurzaam” moet zijn. De Veemarkt is een project dat op grote schaal wordt uitgevoerd

en hierdoor veel aandacht krijgt. Dit is een mogelijkheid voor de gemeente om te laten

zien hoe duurzaam ze zijn. Daarnaast is dit een kans voor CsU om betrokken te worden

bij dit project.

Werkspoorkwartier

Een ander groot project dat in de komende jaren wordt uitgevoerd is de herinrichting

van het werkspoorkwartier. Het werkspoorkwartier is een andere naam voor het

bedrijventerrein Cartesiusweg. Een groot aantal transport georiënteerde bedrijven

waren hier actief, echter verdwijnen de organisaties steeds meer van deze locatie.

Hiervoor komen steeds meer creatieve kleine bedrijven terug. Om er voor te zorgen dat

deze zich kunnen vestigen wil de gemeente Utrecht het gebied herinrichten. Dit zorgt

ervoor dat er een aantal verbouwingen en nieuwbouwprojecten worden uitgevoerd op

deze locatie. De gemeente wil dit net zoals de Veemarkt op een duurzame manier

inrichten. Dit biedt wederom kansen voor CsU.

6.6 Materiaalstromen inrichten

In deze paragraaf zal er gekeken worden hoe de overbrugging gemaakt kan worden van

de huidige situatie naar de gewenste situatie. In de gewenste situatie is schematisch

weergeven wat het doel is van het ‘circulaire economie’ principe. Tevens is er uitgelegd

wat hier de voordelen van zijn.

59

Vier belangrijke partijen die circulaire economie kunnen realiseren zijn:

- Overheid

- Semi overheden

- Woningcorporaties

- Bouw/sloop bedrijven

Overheid

De overheid heeft een belangrijk aandeel in het realiseren van de gewenste

materiaalstroom. Doordat de overheid opdrachten uitgeeft, bepaald (in overleg met een

architect) waar het gebouw van gemaakt zal worden en de bestekken schrijft voor de

opdrachtnemers bepaald de overheid hoe een gebouw gebouwd moet worden. Op dit

moment zijn er geen vaste regels omtrent het toepassen van circulaire economie en

wordt vaak alleen de term duurzaamheid gebruikt. Doordat bedrijven zelf kunnen

invullen hoe zij duurzaamheid toepassen zullen zij minder snel geneigd zijn om voor een

circulaire aanpak te kiezen.

Semi overheden

Onder semi overheden vallen de gemeentes en geprivatiseerde bedrijven die nog wel

budget krijgen van de overheid zoals de NS. Diverse woningcorporaties vallen ook onder

semi overheden, omdat de overheid op deze manier er voor kan zorgen dat er genoeg

woningaanbod is.

Sociale sector

Semi overheden mogen zelf bepalen wat zij doen en hoe zij daar invulling aangeven. Zij

dienen alleen verantwoordelijkheid af te leggen aan de overheid. Wanneer een

gemeente besluit om een nieuw gebouw te bouwen, dienen zij hiervoor (net zoals de

overheid zou moeten doen) in het bestek en in het gesprek met de architect af te

spreken dat er gewerkt zal gaan worden met materialen die afkomstig zijn uit

sloop/bouwafval. Idealiter zou dit afval vanuit de regio komen om zo transport kosten

en CO2 uitstoot te reduceren. Wanneer de gemeente dit opneemt in het bestek kan de

aannemende partij niks anders doen dan zich aan de regels houden die in het bestek zijn

opgenomen. Hierdoor stimuleert de (semi) overheid om circulair te ondernemen.

Woningcorporaties

Zoals uitgelegd in het stuk over semi overheden vallen diverse woningcorporaties onder

semi overheden. Ook zijn er woningcorporaties die hier niet onder vallen. Zij krijgen

geen verplichtingen van de overheid en hoeven geen verantwoording af te leggen aan de

overheid over haar activiteiten. Om de niet semi overheden te stimuleren om circulair

bouwen/slopen op te nemen in de bestekken die zij schrijven, zal er een financiële

factor aanwezig moeten zijn. Wanneer er meer geld verdiend kan worden door kosten te

reduceren en tegelijkertijd maatschappelijk te ondernemen is er geen reden voor de

woningcorporaties om niet mee te doen aan het initiatief circulaire economie.

60

7. Conclusie De Nederlandse bouw en sloopindustrie brengen verspillingen en vervuiling met zich

mee, doorgaan op de huidige manier is onverantwoord voor zowel mens als natuur. De

manier waarop geproduceerd en geconsumeerd wordt heeft niet alleen impact op het

milieu, maar ook op de economie. Circulaire economie wil deze verspillingen en

vervuiling minimaliseren en de impact op het milieu en op de economie verlagen met

behulp van ketensamenwerking. Het concept Cirkelstad draait om het samenwerken

van organisaties die materiaalkringlopen sluiten om circulaire economie te realiseren.

Het doel van het project is inzichtelijk maken hoe het concept Cirkelstad ingericht kan

worden in de regio Utrecht. De hoofdvraag van dit onderzoek luidt dan ook als volgt;

‘’Hoe kan het concept Cirkelstad worden ingericht in de regio Utrecht, zodat



sociale re-integratie?’’

Voor de selectie van organisaties voor Cirkelstad Utrecht is gebruik gemaakt van

beoordelingscriteria die zijn opgesteld op basis van informatie verkregen uit interviews

met partners Cirkelstad Rotterdam. Uit de interviews kwam naar voren samenwerking

en duurzaamheid (People, Planet en Profit) de belangrijkste pijlers zijn. De volgende

drie criteria zijn hierdoor gekozen voor het selecteren van organisaties;

• Duurzaam gebruik van materialen (Planet)

• Sociale re-integratie (People)

• Ketensamenwerking

Opdrachtgevers (gemeentes en woningcorporaties) verwachten dat de marktpartijen

met innovatie en verduurzaming komen. Daarentegen stellen de marktpartijen dat de

kennis is op het gebied van duurzaamheid aanwezig is, maar opdrachtgevers moeten

hiervan worden overtuigd. Volgens opdrachtnemers moeten de opdrachtgevers ermee

starten zodat er geld vrij kan komen voor innovaties. Momenteel wringt het op dit punt.

Om circulaire economie te realiseren zullen bouwers, amoveerders en recycelaars

moeten gaan samenwerken. Hiernaast zullen woningcorporaties en gemeenten

ondersteuning moeten bieden. Deze ondersteuning kan worden gerealiseerd door in

aanbestedingen aspecten op te nemen omtrent circulaire economie, duurzaam

materiaalgebruik en sociale re-integratie.

Het advies voor de selectie van organisaties is gebaseerd op een Multi-Criteria Analyse

met een ordinale kwalitatieve schaal. Door een weging te geven aan de effectscores zijn

de organisaties beoordeeld op hun activiteit (non-actief, ad-hoc, actief of proactief) per

criterium.

Op basis van de Multi-Criteria Analyse is een organisatieladder opgesteld, dit is een

overzicht waarin de organisaties zijn gerangschikt op potentie voor Cirkelstad Utrecht.

Deze ladder maakt het mogelijk om combinaties van organisaties te maken die in

samenwerking met elkaar materiaalkringlopen in de bouw & sloopsector kunnen sluiten

61

alsmede mensen met afstand tot de arbeidsmarkt te betrekken. Deze kringloop is

volgens de organisatieladder het beste te realiseren met Dura Vermeer B.V., Andre

Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Bonder Recycling en Mebin Heidelbergcement Group.

Met bovenstaande partijen kan Cirkelstad Utrecht worden ingericht zodat

ketensamenwerking in de bouwsector gerealiseerd wordt waarbij afvalmaterialen

worden hergebruikt en rekening wordt gehouden met de behoefte van de markt met

betrekking tot sociale re-integratie. Echter is nog wel op te merken dat gemeentes geen

of weinig budget hebben om circulaire economie te ondersteunen en te faciliteren. Ook

zijn aanbestedingen niet circulair ingericht en is het inkoopbeleid verouderd. Daarnaast

kan er worden geconcludeerd dat woningcorporaties op dit moment te weinig doen met

circulaire economie en sociale re-integratie.

62

8. Aanbeveling In dit hoofdstuk worden de aanbevelingen gegeven die voort zijn gekomen uit

het onderzoek. Hierin wordt uitgelegd welke stappen er moeten worden gezet

door de verschillende organisaties om samen Cirkelstad Utrecht in te richten

waarbij materiaalkringlopen gesloten worden en mensen met afstand tot de

arbeidsmarkt worden betrokken.

Een van de meest opvallende punten in dit onderzoek is het feit dat er zowel van

uit gemeenten als vanuit de marktpartijen kansen liggen voor een verbetering

van de onderlinge samenwerking. Op dit moment is het voor veel marktpartijen

nog niet haalbaar om projecten op een circulair manier aan te pakken. Dit komt

gedeeltelijk omdat er in bestekken en aanbestedingen nog te weinig criteria zijn

vastgelegd waarop marktpartijen kunnen scoren in een aanbesteding. Hier ligt

een kans voor de gemeenten en woningcorporaties. Op het moment dat er in

aanbestedingen duidelijk wordt vastgelegd op welke wijze organisaties kunnen

beter scoren op het gebied van duurzaamheid wordt het eenvoudiger voor

marktpartijen om zich te focussen op circulaire economie.

Tevens ligt hier een kans voor de marktpartijen, het is op dit moment

gedeeltelijk inzichtelijk bij de gemeenten wat er in de markt al mogelijk is en

waar bedrijven al toe in staat zijn op het gebied van het sluiten van kringlopen in

de sloop en bouwsector. Om er voor te zorgen dat dit voor de gemeenten

inzichtelijk wordt zal er meer communicatie moeten zijn tussen gemeenten en

marktpartijen. Tevens zullen de marktpartijen moeten laten zien wat er al

mogelijk is zodat gemeenten en woningcorporaties hier op in kunnen spelen. Om

dit te realiseren is transparantie en samenwerking nodig van beide partijen. Een

organisatie die zowel de belangen van de gemeente als die van de marktpartijen

kan behartigen en samenwerking kan stimuleren kan hier uitkomst bieden. De

Economic Board Utrecht zou hier een geschikte organisatie voor zijn.

Daarnaast liggen er kansen voor de marktpartijen onderling, uit dit onderzoek is

gebleken dat er in de omgeving Utrecht een aantal partijen zijn die open staan

voor samenwerkingen om projecten op een circulaire wijze uit te voeren. Uit de

opgestelde organisatieladder blijkt echter dat dit nog maar een select gezelschap

is. Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Bureau BOOT, Bonder

Recycling en Mebin Heidelbergcement Group hebben de meeste potentie om in

een samenwerkingsverband materiaalkringlopen te sluiten met behulp van

mensen die afstand hebben tot de arbeidsmarkt. De overige organisaties uit de

organisatieladder worden niet uitgesloten. Hun potentie geeft kansen voor

eventuele aansluiting in de toekomst.

De organisaties met hoge potentie zouden als voorbeeldfunctie moeten fungeren

voor andere organisaties. Omdat deze organisaties aan andere markpartijen en

63

opdrachtgevers kunnen laten zien dat circulaire economie geen theoretische

kwestie is, maar dat het in de praktijk realiseerbaar is. Via deze weg kan ook de

aansluiting worden gevonden bij Gemeente Utrecht en Gemeente Amersfoort die

beide de Green Deal hebben ondertekend. Om hier invulling aan te geven zijn er

al potentiele projecten. Voor Utrecht is dit de herinrichting van het

Werkspoorkwartier en de herinrichting van de Veemarkt. In Amersfoort is een

voorbeeld de sloop van het Elisabeth ziekenhuis, en in de toekomst de aanleg van

een nieuw zwembad.

64

9. Business case In deze Business Case zijn verschillende opties onderzocht om de hoofdvraag te

beantwoorden. De hoofdvraag luidt als volgt:

‘’Hoe kan het concept Cirkelstad worden ingericht in de regio Utrecht, zodat



sociale re-integratie?’’

De Business case is opgebouwd uit:

� 9.1 Taakdefinitie en strategisch landschap

� 9.2 Case for change

� 9.3 Opties formuleren

� 9.4 Voordelen/nadelen

� 9.5 Haalbaarheid

o Risico analyse

o Implementatieplanning

� 9.6 Analyseren opties

� 9.7 Stakeholdersanalyse

� 9.8 Communicatiestrategie

� 9.9 aanbeveling

9.1 Taakdefinitie en strategisch landschap

We leven in een samenleving waar de grondstoffen die (nog) aanwezig zijn steeds

sneller worden geëxploiteerd, dit betekent dat er in de nabije toekomst een

grondstoffen schaarste kan ontstaan. Een manier om dit tegen te gaan is het sluiten van

kringlopen, waar de kwaliteit behouden blijft. Het concept Cirkelstad is hierop een

antwoord.

Cirkelstad is een organisatie die al 10 jaar streeft naar een duurzame inzet van

materialen en talenten. Het heeft als visie een duurzame manier van hergebruik van

materialen te bewerkstelligen. Normaliter is traditioneel bouwen een lineair proces van

ontwerp tot en met sloop (Cirkelstad, n.d.). Cirkelstad wil werken aan een nieuw proces

waarbij het sloopafval van een bepaald project kan worden hergebruikt in een nieuw

project. Het idee is de materialen te demonteren op een manier waarbij de kwaliteit

behouden blijft.

Het doel van het concept Cirkelstad is samenwerkingsverbanden creëren tussen

organisaties uit verschillende ketens, waardoor er een gesloten materiaalkringloop

ontstaat. Dit wordt gedaan met als streven dat er minder grondstoffen en afval verspild

worden. Tevens streeft Cirkelstad naar sociale integratie van de bevolking met een

afstand tot de arbeidsmarkt. Door het zoeken van organisaties en het creëren van een

samenwerkingsverband met deze organisaties wordt een circulaire economie

nagestreefd.

Het concept Cirkelstad wordt op dit moment al toegepast in Rotterdam.

De intentie is om het concept op te zetten in meerdere grote steden en/of regio’s,

waaronder in de regio Utrecht.

9.2 Case for change

In deze paragraaf wordt de case for change uiteengezet. Hierin staan de drivers die ten

grondslag liggen voor dit project. Er wordt antwoord gegeven op de volgende vraag; wat

is de reden voor deze verandering?

65

De grootste driver voor deze noodzakelijke verandering is de toename van sloopafval en

de uitputting van grondstoffen. Bij de traditionele bouw worden producten gebruikt die

zijn vervaardigd uit virgin grondstoffen. Deze virgin grondstoffen zijn niet onbeperkt

beschikbaar en dit zorgt voor een uitputting van de grondstof bronnen. Dit concept

zorgt ervoor dat de materialen die tijdens het amoveren vrij komen niet op een grote

stapel belanden. De afvalstromen van materialen worden gerecycled en terug gebracht

in de materiaalstromen. Hierdoor vindt geen uitputting van de grondstof bronnen plaats

en zal het sloopafval niet toenemen.

9.3 Opties formuleren

In dit onderdeel van de business case worden de opties geformuleerd die mogelijk zijn

voor CsU. Dit is gedaan op basis van de Multi Criteria Analyse(MCA), uitgevoerd in de

adviesrapport ‘Onderzoek naar matchmaking Circulaire economie regio Utrecht’ voor

Cirkelstad, te vinden in hoofdstuk 6.1.

Hiervoor zijn vijf stappen uitgevoerd en de laatste stap, bepalen van de uitkomsten van

de MCA zal hieronder worden beschreven. Per organisatie is voor elk criterium een

score gegeven volgens stap 4. De score is gerangschikt van hoog naar laag waardoor een

ranking van de organisaties is ontstaan.

De scores bij ‘’Duurzaam gebruik van materialen’’, ‘’Sociale re-integratie’’ en

‘’Ketensamenwerking’’ zijn voortgekomen uit interviews met partners van Cirkelstad

Rotterdam. De ranking per organisatie is gebaseerd op de scores die zijn gegeven aan de

criterium. De ranking geeft het potentieel aan van de organisatie voor CsU.

66

• A = hoge potentie (≥8 en ≤9)

• B = potentie (≥5 en ≤ 7)

• C = lage potentie (≥ 0 en ≤4)

Bedrijf Soort Rank A B C Score

Bonder Recycling R A 3 2 3 8

BOOT I A 3 3 2 8

Andre Winkel Sloopwerken B.V. S B 2 2 3 7

Dura Vermeer Van leperen B.V. B B 3 1 3 7

Van Wijnen Midden B.V. B B 2 1 3 6

Search BV I B 3 0 3 6

Mebin HEIDELBERGCEMENT Group P B 3 0 3 6

BAM woningbouw B B 2 1 2 5

Theo Pouw Groep S C 3 0 1 4

de Alliantie W C 1 0 2 3

Tabel 4: organisatieladder

De volgende organisaties hebben een (A) hoge potentie;

• Bonder Recycling wil zo lang mogelijk met een grondstof doen, totdat het

uiteindelijk zijn waarde verliest. Volgens Bonder wordt de markt geforceerd met

goedkoper bouwen, terwijl het erom moet gaan hoe een organisatie zijn werk

uitvoert. Bonder sluit op alle vlakken aan bij de Cirkelstad visie. (Zie bijlage 1:

interviews)

• BOOT ingenieurs bureau staat open voor samenwerking en is proactief op het

gebied van duurzaamheid. In de toekomst moet circulaire economie volgens

BOOT economisch interessant gemaakt worden door bijvoorbeeld heffingen op

grondstoffen afkomstig uit mijnen te leggen. (Zie bijlage 1: interviews). Sociale

re-integratie is opgenomen in hun beleid en werkzaamheden.

De volgende organisaties hebben (B) potentie;

• André Winkel Sloopwerken voert een actief beleid op het gebeid van

duurzaamheid en sociale re-integratie. Volgens Andre Winkel is de volgende

stap; overleggen met acceptanten over vrijkomende afvalstromen om

verbeteringen door te voeren op dit gebied (Zie bijlage 1: interviews). De

organisatie is dan ook proactief op het gebied van ketensamenwerking.

• Dura Vermeer van Ieperen B.V. heeft aangegeven in de toekomst zijn afval te

willen scheiden op grote schaal. De organisatie is ook een groot voorstander van

(keten)samenwerking en is proactief op het gebied van duurzaamheid, het wil

zich onderscheiden van de concurrentie door duurzaam te zijn. Op het gebied

67

van Sociale re-integratie sluit de organisatie nog niet aan bij de Cirkelstad visie

(Zie bijlage 1: interviews).

• Van Wijnen Midden B.V. denkt na over zijn product, plaats en doelgroep om

voor een lange tijd iets te bouwen. Bij het bouwen wordt Sociale re-integratie

toegepast als het wordt opgelegd vanuit de gemeente, het wordt niet toegepast

uit eigen overtuiging (Zie bijlage 1: interviews). De organisatie weet hoe het is

om keten geïntegreerd samen te werken. Volgens Van Wijnen wordt de

opdrachtgever vaak vergeten in de keten.

• Mebin Heidelbergcement Group probeert zoveel mogelijk de materialen

circulair in te richten, het is op zoek naar materialen die herwonnen kunnen

worden. De organisatie ziet de potentie van circulaire economie en kijkt hoe het

zich ontwikkeld en waar de grootste kansen liggen op dit gebied (Zie bijlage 1:

interviews). Het staat het open voor een ketensamenwerking maar is non-actief

met betrekking tot sociale re-integratie omdat het werk dat verricht wordt

gespecialiseerd is en dus niet geschikt is voor mensen met een afstand tot de

arbeidsmarkt.

• Search BV wil het materiaal aanbod in kaart brengen van toekomstige

projecten, hierdoor kan het de juiste partijen betrekken om de materialen te

recyclen. Soms is het aanbod echter niet groot genoeg om de Cirkelstad visie toe

te passen (Zie bijlage 1: interviews). Search BV voert net zoals Mebin

gespecialiseerd werk uit waardoor het non-actief is op het gebied van sociale re-

integratie.

De volgende organisaties hebben een (C) lage potentie;

• BAM ziet door verandering(en) in het aanbestedingsproces ketensamenwerking

als de toekomst. BAM ziet concurrenten als mogelijke samenwerkingspartners,

het wil gezamenlijk doelen bereiken in plaats van te concurreren (Zie bijlage 1:

interviews). Echter is de organisatie niet proactief op dit gebied, het is meer hun

visie. Duurzaamheid is gewenst vanuit externe partijen en sociale re-integratie

word toegepast wanneer het de beste oplossing is.

• Theo Pouw Groep probeert zijn processen en werkzaamheden op een zo

duurzaam mogelijke manier uit te voeren. Samenwerken is volgens Theo Pouw

zowel interessant als lastig, het liefst doet de organisatie werkzaamheden zelf en

wordt samenwerking overbodig. Op dit moment is sociale re-integratie niet

haalbaar voor de organisatie, dit komt mede doordat het grootste gedeelte van

de werkzaamheden gespecialiseerd zijn.

• De Alliantie is non-actief op het gebied sociale re-integratie en de circulaire

gedachten wordt nog niet meegenomen in de bedrijfsvoering. De motivatie om

duurzaam te zijn is niet aanwezig, wel is er druk van buitenaf (overheid). De

68

alliantie is op dit moment met een reorganisatie bezig waardoor het zich focust

op andere zaken dan wat Cirkelstad verlangt (Zie bijlage 1: interviews). Door de

lage motivatie wordt de Alliantie ook niet betrokken bij mogelijke combinaties

van organisaties om kringlopen te sluiten.

In de organisatieladder opereren een aantal organisaties in dezelfde branche en een

aantal zijn de enige in hun branche. Zo is op te merken dat in elke kringloop Andre

Winkel Sloopwerken B.V. aanwezig zal zijn aangezien het de enige sloper is in de

organisatieladder. Hetzelfde geldt voor beton producent Mebin Heidelbergcement

Group.

De kringloop bestaande uit bouw-, sloop-, ingenieur- en recycleorganisaties en

producent(en) is aan de hand van de organisatieladder (exclusief De Alliantie) te

realiseren met 12 verschillende combinaties.

1. Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Bonder Recycling en


2. Van Wijnen Midden B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Bonder


3. BAM woningbouw, Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Bonder Recycling en


4. Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Bonder


5. Van Wijnen Midden B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Bonder


6. BAM woningbouw, Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Bonder


7. Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Theo Pouw Groep en


8. Van Wijnen Midden B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Theo Pouw


9. BAM woningbouw, Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Theo Pouw Groep en


10. Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Theo Pouw


11. Van Wijnen Midden B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Theo Pouw


12. BAM woningbouw, Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Theo Pouw


9.4 Voordelen/nadelen

In deze paragraaf worden de voor- en nadelen van combinatie één in kaart gebracht.

Opties Voordelen Nadelen

69

Combinatie 1: Dura

Vermeer B.V., Andre

Winkel Sloopwerken

B.V., BOOT, Bonder

Recycling en Mebin

Heidelbergcement

Group.

• Mogelijke gesloten

materiaal kringlopen

• Kennisdeling

• Lange termijn

oplossing

• Gedeelde risico’s

• Social return of

investment

• Werkgelegenheid

• Lang proces

• Gedeelde risico’s

• Transparantie

• Kennis delen

Tabe l 5 : voor en nade len

Opties People Planet Profit

Combinatie 1: Dura

Vermeer B.V., Andre

Winkel Sloopwerken B.V.,

BOOT, Bonder Recycling

en Mebin

Heidelbergcement Group.

Werkgelegenheid Reductie

sloopafvalstrom

en

Verbeterde

concurrentiepositie

Social Return of

investment

Reductie CO2

uitstoot

verkopen materialen die

vrijkomen bij het

amoveren

Stijging algemene

kennis

Reductie

uitputting virgin

grondstoffen

Opleiding

mogelijkheden

Tabe l 6 : i mpa ct op Peo ple P lane t Prof i t

9.5 Haalbaarheid

Om de haalbaarheid te toetsen zal er een risico analyse worden beschreven in 9.5.1 en

wordt er een implementatieplanning voor de korte en lange termijn weergegeven in

9.5.2.

9.5.1 Risico analyse

Nr. Risico titel Omschrijving Impact/ Kans

Rating Commentaar

1. Misbruik

van

gegevens

Door de vereiste

transparantie is het

mogelijk dat de

gedeelde gegevens

misbruikt kunnen

worden

8/4 12

(Oranje)

Contracten

opstellen om

misbruik te

voorkomen

70

2 Afstemming Afstemming kost tijd

hierdoor duren

beslissingen langer

6/8 14

(oranje)

Standaardisatie

proces

3 Ervaring Weinig ervaring met

ketensamenwerking

6/3 9

(groen)

Ondersteuning

partners CsU & CsR

4 Communicat

ie

Grote hoeveelheid

organisaties maakt

communicatie

lastiger

8/7 15

(rood)

2 keer per maand

een meeting met

alle betrokken

organisaties

5 Projecten Geen behoefte voor

circulaire aanpak

10/7 17

(rood)

Circulaire aanpak

integreren in

doelen gemeente

Tabe l 7 : r i s ic o a nal yse

71

9.5.2 Implementatieplanning

Implementatie korte termijn

Donderdag 26 juni is er een duurzame ochtend te Hogeschool Utrecht. Hier worden de

resultaten van dit onderzoek bekend gemaakt en hierbij zullen diverse partijen

aanwezig zijn. Bij deze ochtend zijn de volgende partijen aanwezig:

• Organisaties die hoge potentie hebben om lid te worden van Cirkelstad Utrecht;

• Organisaties die in de toekomst potentie hebben om lid te worden van

Cirkelstad Utrecht;

• Leden van Cirkelstad Rotterdam;

• Diverse ambtenaren, waaronder de wethouder van Utrecht;

• Projectteam & projectteam begeleiders.

De duurzame ochtend heeft een aantal verschillende doelen waaronder:

1. Bevindingen van het onderzoek presenteren en rapport overhandigen aan de

wethouder van Utrecht.

2. Partijen bewust maken van hun status betreft circulaire economie.

3. Partijen laten nadenken over circulaire economie in de regio Utrecht.

4. Het initiëren van een “first” meeting tussen de potentiële organisaties.

a. Partijen in discussie laten gaan over circulaire economie.

b. Partijen in discussie laten gaan over een mogelijk

samenwerkingsverband.

Het uiteindelijke doel van deze duurzame ochtend is dat de verschillende partijen

getriggerd worden (of zijn) om een samenwerkingsverband in de toekomst met elkaar

aan te gaan en bewuster gaan nadenken over de mogelijkheden van circulaire economie

in de regio Utrecht.

Implementatie lange termijn

De implementatie op de korte termijn is nog niet wat gewenst is voor CsU. Het moet op

de langere termijn projecten gaan aannemen. Om op de langere termijn project aan te

nemen moet CsU;

1. Afstemmen van een gezamenlijke visie

2. Meer organisaties betrekken bij CsU

3. Ketensamenwerking hebben afgestemd

4. Strategie implementeren

5. sociale re-integratie geïntegreerd hebben

6. Aanbestedingen in kaart brengen

1. Afstemmen van een gezamenlijke visie

Het is belangrijk om een integrale gezamenlijke visie af te stemmen. Wanneer de

strategische richting van de organisaties onduidelijk is en er geen gezamenlijke visie

gedeeld wordt, zal dit resulteren in een langzame ontwikkeling van CsU. Een

gezamenlijke visie zal zorgen voor duidelijke prioriteiten rondom projecten,

markten, groeistrategie en ‘’hoe CsU gaat winnen in de markt’’.

2. Meer organisaties betrekken bij CsU

De kracht van Cirkelstad zit in het delen van kennis en ervaring tussen organisaties.

Hoe meer organisaties zich bij CsU aansluiten hoe meer kennis en ervaring er

72

gedeeld kan worden met elkaar. Met zoveel kennis in huis kan CsU zich

onderscheiden van de concurrentie.

3. Ketensamenwerking hebben afgestemd

Samenwerking staat centraal binnen CsU, zonder samenwerking zou Cirkelstad niet

bestaan. Samenwerken is samen beslissingen nemen en investeren in

veranderingen. Een gemeenschappelijke aanpak voor het nemen van beslissingen

binnen CsU en het aansturen van veranderingen zal ervoor zorgen dat CsU zich

geleidelijk ontwikkeld. Ook is het belangrijk af te stemmen hoe informatie gedeeld

wordt. Duidelijke afspraken maken over hoe informatie gedeeld word kan de

efficiency van de samenwerking verhogen.

4. Strategie implementeren

Het is ook belangrijk om de strategie te implementeren. Een effectieve strategie richt

zich op het beheren van activiteiten die in lijn staan met de strategische

doelstellingen en dus de gezamenlijke visie ondersteund. Het zal CsU helpen om

naar het gewenste niveau van prestatie te gaan.

5. sociale re-integratie geïntegreerd hebben

Naast het delen van kennis en ervaringen tussen organisaties is sociale re-integratie

een punt waarmee CsU zich onderscheid van de concurrentie. Het is daarom

belangrijk om daar waar het kan sociale re-integratie te integreren.

6. Aanbestedingen in kaart brengen

Het in kaart brengen van de aanbestedingen is van groot belang. Wanneer CsU op de

hoogte is van de aanbestedingen kan het hier ook beter op inspelen.

Daarnaast is het van belang dat de gemeenten woningcorporaties in de bestekken en

aanbestedingen meer richtlijnen opstellen om circulair werken te bevorderen. Op

dit moment is het voor veel marktpartijen nog onduidelijk aan welke criteria zij

moeten voldoen om goed te scoren op een aanbesteding. Het is daarom van belang

dat er van uit de gemeenten en woningcorporaties gefocust wordt op het vaststellen

van deze criteria.

Op de lange termijn is het belangrijk dat CsU de samenwerking afstemt, waar het met

elkaar heen wil en een gezamenlijke visie heeft. Tevens is het belangrijk dat meer

organisaties zich aansluiten om meer kennis en ervaring in CsU te brengen. Daarnaast

zal het sociale re-integratie moet integreren daar waar het kan en zullen aanbestedingen

in kaart moeten worden gebracht om hier op in te spelen. Als laatste is het voor CsU

belangrijk de strategie te bepalen en te implementeren, hiermee zal de prestatie

vooruitgaan.

73

9.6 Analyseren opties

Volgens de organisatieladder is de kringloop het beste te realiseren met combinatie 1

(score: 36);

Dura Vermeer B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., BOOT, Bonder Recycling en

Mebin Heidelbergcement Group.

Deze optie bestaat uit 4 hoge potentiële (A) organisaties en 1 organisatie met potentie

(B). Deze vijf organisaties scoren het hoogst in hun branche op de organisatieladder, dit

betekent dat ze zich actief dan wel niet proactief opstellen ten opzichte van duurzaam

materiaal gebruik, sociale re-integratie en ketensamenwerking.

Om kringlopen te sluiten kan er ook gekeken worden naar een combinatie met alle

organisaties die potentie (B) hebben of die een lage potentie (C) hebben.

• Combinatie met alle potentiële (B) organisaties (combinatie 5, score: 33);

Van Wijnen Midden B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Bonder

Recycling en Mebin Heidelbergcement Group

Deze combinatie bestaat uit 2 A organisaties en 3 B organisaties. De hoge potentiële

organisaties verschillen niet veel met de potentiële organisaties, elk zijn ze proactief of

actief op het gebied van duurzaam materiaal gebruik en ketensamenwerking. Het grote

verschil zit in de activiteit op het gebied van sociale re-integratie. Search BV en Mebin

Heidelbergcement Group hebben specialistisch werk wat niet uitgevoerd kan worden

door mensen met afstand tot de arbeidsmarkt en zijn daardoor non-actief op dit gebied.

In de toekomst kan er wellicht over na worden gedacht een programma op te starten om

mensen met afstand tot de arbeidsmarkt op te leiden om dit soort specialistisch werk uit

te laten voeren.

• Combinatie met alle lage potentiële (C) organisaties (combinatie 12, score: 28);

BAM woningbouw, Andre Winkel Sloopwerken B.V., Search BV, Theo Pouw Groep

en Mebin Heidelbergcement Group

Deze organisaties hebben bij elkaar de laagste score en hiermee dan ook de laagste

potentie om een kringloop te sluiten. Deze combinatie bestaat uit 1 A, 3 B en 1 C

organisaties. De laag scorende organisaties (BAM woningbouw en Theo Pouw Groep)

zijn niet actief genoeg om interessant te zijn voor CsU. Deze organisaties moeten

overtuigd worden door andere om zich actiever op te stellen op het gebied van

duurzaamheid en zullen bewust gemaakt moeten worden van de potentie van circulaire

economie.

9.7 Stakeholderanalyse

Het is voor een organisatie belangrijk om te weten wie zijn stakeholders zijn, dit om te

kijken welke partijen invloed en belangen hebben bij de organisatie. De stakeholders

74

voor Cirkelstad Utrecht zijn onder te verdelen in drie categorieën; opdrachtgevers,

opdrachtnemers en overig.

De opdrachtgevers bestaan uit:

• Gemeentes te provincie Utrecht;

• Woningcorporaties.

De opdrachtnemers bestaan uit:

• Aannemers;

• Sloopbedrijven;

• Recyclebedrijven;

• Ingenieursbureaus;

• Productiebedrijven.

De bovengenoemde stakeholders worden doormiddel van een stakeholder map

geanalyseerd. Deze stakeholder map bevatten twee criteria waar een type organisatie

op wordt geschaald, zoals; belang en power. Vervolgens wordt er per type organisatie

bepaald welke acties hierbij nodig zijn, zoals; involve, manage, keep satisfied, inform. De

schalen zijn verdeeld over laag (-) en hoog (+).

Stakeholder Intern / extern Belang Power Actie

Overheid Extern - + Manage

Gemeentes te provincie Utrecht Extern - - Inform

Woningcorporaties Extern + + Involve

NGO Extern - + Keep satisfied

Omwonende bouwlocatie Extern + - Involve

Aannemers Intern + + Involve

Sloopbedrijven Intern + + Involve

Recyclebedrijven Intern + + Involve

Ingenieursbureaus Intern + + Involve

Productiebedrijven Intern + + Involve

Tabel 8: Stakeholder analyse map

9.8 Communicatiestrategie


vaak hebben de verschillende stakeholders een andere communicatiestrategie nodig.

Om de communicatiestrategie te bepalen zal de communicatiekruispunt van Betteke van

Ruler gebruikt worden (zie literatuurstudie Communicatiekruispunt Betteke van Ruler).

Per stakeholder zal er in tabel 7 ‘Communicatiestrategie per stakeholder’ worden

aangegeven welk communicatiestrategie het best kan worden toegepast.

Stakeholder Communicatie

strategie

Opmerkingen

Overheid Formering Er zal geprobeerd moeten worden om de

overheid ervan te overtuigen dat er meer

budget moet vrijkomen voor circulaire

bouw.

Gemeentes te provincie Utrecht Dialogiseren Het is van belang om in dialoog te gaan met

de gemeentes, dit om te kijken waar er

75

kansen liggen voor Cirkelstad, hoe sociale

re-integratie kan worden ingevuld.

Woningcorporaties Dialogiseren Een belangrijke stakeholder zijn de

woningcorporaties, zij zijn voornamelijk de

toekomstige opdrachtgevers. Een goede

samenwerking is van belang om projecten

binnen te halen.

NGO Dialogiseren Door goed te communiceren met NGO’s

kan er veel naamsbekendheid en kennis

worden opgedaan betreft duurzaamheid en

circulair bouwen. Daarnaast kunnen deze

NGO’s een rol spelen in het agenderen,

betrekken van partijen en faciliteren van

kennisdeling.

Omwonende bouwlocatie Dialogiseren Cirkelstad vindt het erg belangrijk dat de

omwonende betrokken zijn bij de

ontwikkeling van de wijk. Het is daarom van

belang om te weten wat er nou echt speelt

in deze wijk(en).

Aannemers Dialogiseren Het is een (toekomstige) partner van

Cirkelstad, waar transparantie en

vertrouwen zeer belangrijk is. Het is

daarom noodzakelijk om samen met de

andere partners continue een dialoog aan

te gaan.

Sloopbedrijven Dialogiseren Het is een (toekomstige) partner van





te gaan.

Recyclebedrijven Dialogiseren Het is een (toekomstige) partner van





te gaan.

Ingenieursbureaus Dialogiseren Het is een (toekomstige) partner van





te gaan.

Productiebedrijven Dialogiseren Het is een (toekomstige) partner van





te gaan.

Tabel 9: Communicatiestrategie per stakeholder

76

Over het algemeen wordt de communicatiestrategie ‘dialogiseren’ toegepast. Dit komt

mede omdat Cirkelstad een samenwerkingsverband is. Het is hierbij belangrijk dat er

veel communicatie plaats vind en dat deze communicatie tweezijdig is. Alleen bij de

overheid wijkt de communicatiestrategie af met formering. Hier is het noodzakelijk om

de overheid te overtuigen om meer resources vrij te stellen voor circulaire economie.

9.9 Aanbeveling

Een van de meest opvallende punten in dit onderzoek is het feit dat er zowel van uit

gemeenten als vanuit de marktpartijen kansen liggen voor een verbetering van de

onderlinge samenwerking. Op dit moment is het voor veel marktpartijen nog niet

haalbaar om projecten op een circulair manier aan te pakken. Dit komt gedeeltelijk

omdat er in bestekken en aanbestedingen nog te weinig criteria zijn vastgelegd waarop

marktpartijen kunnen scoren in een aanbesteding. Hier ligt een kans voor de gemeenten

en woningcorporaties. Op het moment dat er in aanbestedingen duidelijk wordt

vastgelegd op welke wijze organisaties kunnen beter scoren op het gebied van

duurzaamheid wordt het eenvoudiger voor marktpartijen om zich te focussen op

circulaire economie.

Tevens ligt hier een kans voor de marktpartijen, het is op dit moment gedeeltelijk

inzichtelijk bij de gemeenten wat er in de markt al mogelijk is en waar bedrijven al toe in

staat zijn op het gebied van het sluiten van kringlopen in de sloop en bouwsector. Om er

voor te zorgen dat dit voor de gemeenten inzichtelijk wordt zal er meer communicatie

moeten zijn tussen gemeenten en marktpartijen. Tevens zullen de marktpartijen moeten

laten zien wat er al mogelijk is zodat gemeenten en woningcorporaties hier op in

kunnen spelen. Om dit te realiseren is transparantie en samenwerking nodig van beide

partijen. Een organisatie die zowel de belangen van de gemeente als die van de

marktpartijen kan behartigen en samenwerking kan stimuleren kan hier uitkomst

bieden. De Economic Board Utrecht zou hier een geschikte organisatie voor zijn.

Daarnaast liggen er kansen voor de marktpartijen onderling, uit dit onderzoek is

gebleken dat er in de omgeving Utrecht een aantal partijen zijn die open staan voor

samenwerkingen om projecten op een circulaire wijze uit te voeren. Uit de opgestelde

organisatieladder blijkt echter dat dit nog maar een select gezelschap is. Dura Vermeer

B.V., Andre Winkel Sloopwerken B.V., Bureau BOOT, Bonder Recycling en Mebin

Heidelbergcement Group hebben de meeste potentie om in een samenwerkingsverband

materiaalkringlopen te sluiten met behulp van mensen die afstand hebben tot de

arbeidsmarkt. De overige organisaties uit de organisatieladder worden niet uitgesloten.

Hun potentie geeft kansen voor eventuele aansluiting in de toekomst.

De organisaties met hoge potentie zouden als voorbeeldfunctie moeten fungeren voor

andere organisaties. Omdat deze organisaties aan andere markpartijen en

opdrachtgevers kunnen laten zien dat circulaire economie geen theoretische kwestie is,

maar dat het in de praktijk realiseerbaar is. Via deze weg kan ook de aansluiting worden

gevonden bij Gemeente Utrecht en Gemeente Amersfoort die beide de Green Deal

hebben ondertekend. Om hier invulling aan te geven zijn er al potentiële projecten. Voor

Utrecht is dit de herinrichting van het Werkspoorkwartier en de herinrichting van de

Veemarkt. In Amersfoort is een voorbeeld de sloop van het Elisabeth ziekenhuis, en in

de toekomst de aanleg van een nieuw zwembad.

78

Bibliografie AEDES. (2013, 04 29). Corporatie blijft verantwoordelijk. Opgeroepen op mei n.d., 2014,

van Aedes: http://www.aedes.nl/content/artikelen/corporatiestelsel/toezicht/vng-

adviescommissie---corporatie-blijft-verantwoor.xml

Bastein, T., Roelofs, E., Rietveld, E., & Hoogendoorn, A. (2013). Kansen voor de circulaire

economie in nederland. Delft: TNO.

Bentheim, N. (2009, n.d. n.d.). 59263. Opgeroepen op mei n.d., 2014, van uTwente:

http://essay.utwente.nl/59263/

Berg, L. v. (sd). Uitleg van het communicatiekruispunt - Marketingportaal.nl. Opgeroepen

op juni 12, 2014, van www.marketingportaal.nl:

http://www.marketingportaal.nl/communicatie/communicatiekruispunt

Bouman, G. (2014, 06 12). Interview met Gaby Bouman names GroenWest. (T. Ballering,

Interviewer)

CBS. (2014, april). cbs - werkloosheid en gerelateerde uitkeringen: 687 duizend werklozen.

Opgeroepen op mei 20, 2014, van www.cbs.nl: http://www.cbs.nl/nl-

NL/menu/themas/arbeid-sociale-zekerheid/publicaties/arbeidsmarkt-

vogelvlucht/korte-termijn-ontw/2006-arbeidsmarkt-vv-werkloosheid-art.htm

CBS. (2014, Juni 5). Werkloosheid en gerelateerde uitkeringen. Opgehaald van CBS:

http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/arbeid-sociale-

zekerheid/publicaties/arbeidsmarkt-vogelvlucht/korte-termijn-ontw/2006-

arbeidsmarkt-vv-werkloosheid-art.htm

Circle Economy. (2009). Let's close the loop | Circle Economy. Opgeroepen op mei 31,

2014, van www.circle-economy.com: http://www.circle-economy.com/#six-principles-

to-change-the-system

Cirkelstad. (n.d., n.d. n.d.). None. Opgeroepen op 03 n.d.\, 2014, van Rotterdam

Cirkelstad: http://www.rotterdamcirkelstad.nl/

coalitie Utrecht. (2014 йил 25-april). Utrecht maken we samen. Utrecht, Utrecht,

Nederland.

College Amersfoort. (2013). Collegeprogramma Amersfoort. Amersfoort: Gemeente

Amersfoort.

Cremer, M. (1995). BOSDA startershandleiding. Amsterdam: VU Amsterdam.

Douglas, D. M. (2014, n.d. n.d.). The partnership model. Opgeroepen op Juni n.d., 2014,

van The partnership model: http://thepartnershipmodel.com/The-Partnership-

Model.htm

Duurzame Pleinen. (sd). Duurzame Pleinen. Opgeroepen op Mei 14, 2014, van

http://duurzamepleinen.files.wordpress.com/2012/05/factsheet-beton-1-kopie.pdf

79

Encyclo. (2014, n.d. n.d.). Exintrieke motivatie. Opgeroepen op 05 n.d., 2014, van

Encyclo: http://www.encyclo.nl/begrip/Extrinsieke%20motivatie

Encyclo. (2014, n.d. n.d.). Intrinsieke motivatie. Opgeroepen op 05 n.d., 2014, van

Encyclo: http://www.encyclo.nl/begrip/Intrinsieke%20motivatie

Faes, F. (2014, 05 n.d.). Interview CsR partner. (M. D. Tom Ballering, Interviewer)

Gemeente Utrecht. (2014). Social Return. From Werk en Inkomen:

http://www.utrecht.nl/werk-en-inkomen/social-return/

Heekelaar, M. (2014, Mei 22). Gevolgen regeerakkoord. Opgehaald van Berenschot:

http://www.berenschot.nl/publish/pages/725/memo_gevolgen_regeerakkoord.pdf

IJsselstein, C. (2010-2014). Collegeprogramma IJsselstein. IJsselstein: Gemeente

IJsselstein.

Keinemans, J. (2014, Mei 2). Interview Jan Keinemans Mebin BV. (J. Verheij, & K. v. Horst,

Interviewers)

Kemp, F. v. (2014, 05 n.d.). Interview CsR partner. (K. v. Jorn Verheij, Interviewer)

Leenders, F. (2014, 06 06). Interview met Frederik Leenders, Gemeente Utrecht. (T.

Ballering, Interviewer)

midden, W. U. (2014, n.d. n.d.). Kernboodschap. Opgeroepen op mei n.d., 2014, van Werk:

https://www.werk.nl/portal/page/portal/wsp/utrecht-midden/home/

Milmo, C. (2010, januari 02). Concern as China clamps down on rare earth exports.

Opgehaald van The Independent:

http://www.independent.co.uk/news/world/asia/concern-as-china-clamps-down-on-

rare-earth-exports-1855387.html

MVO Nederland. (sd). Opgeroepen op Mei 14, 2014, van

http://www.mvonederland.nl/sites/default/files/green_deal_circulair_inkopen.pdf

MVO Nederland. (sd). Missie - MVO Nederland. Opgeroepen op juni 10, 2014, van

www.mvonederland.nl: http://www.mvonederland.nl/content/pagina/missie

MVO Nederland. (2014). Ondernemen in de circulaire economie. Amsterdam: MVO

Nederland.

MVO Ondernemen. (2013). People, Planet, Profit - MVO. Opgeroepen op juni 22, 2014,

van www.mvo-ondernemen.nl: http://www.mvo-ondernemen.nl/people-planet-profit

MVONederland. (2013 йил 13-september). Green deal circulair inkopen. From MVO

Nederland:

http://www.mvonederland.nl/sites/default/files/green_deal_circulair_inkopen.pdf

overheid.nl. (2014 йил 5-juni). aanbestedingswet. From wet en regelgeving:

http://wetten.overheid.nl/BWBR0032203/geldigheidsdatum_05-06-2014

80

Rijkosverheid. (2014, Juni 6). Stimuleren van sociale re-integrtaie. Opgehaald van

Rijksoverheid: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/re-integratie/stimuleren-

van-re-integratie

Rijksoverheid. (2014, n.d. n.d.). activiteiten woningcorporaties. Opgeroepen op mei n.d.,

2014, van Rijksoverheid:

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/woningcorporaties/activiteiten-

woningcorporaties

Rijksoverheid. (2014, Juni 05). Handleiding social return bij aanbestedingen van het rijk.

Opgehaald van Rijksoverheid:

http://www.pianoo.nl/sites/default/files/documents/documents/handleidingsocialret

urndecember2011.pdf

Rijksoverheid. (2014, Juni 5). Stimuleren van re-integratie. Opgehaald van Rijksoverheid:

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/re-integratie/stimuleren-van-re-integratie

Rijksoverheid. (2014, n.d. n.d.). Taken gemeente. Opgeroepen op mei n.d., 2014, van

Rijksoverheid: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gemeenten/taken-gemeente

Rotterdam Cirkelstad. (2012, 3). Cirkelstad case beschrijving. case beschrijving .

Rotterdam.

SheConsult. (2014, Mei 20). Over re-integratie. Opgehaald van SheConsult:

http://www.sheconsult.nl/over-re-integratie.html

Smid, T. (2014, Mei 26). Interview Thea Smid namens Gemeente Utrecht. (T. Ballering, J.

Verheij, & M. Dijkstra, Interviewers) Utrecht.

Stichting Circulaire economie. (2013). Stichting Circulaire Economie | Bouwen aan een

nieuwe economie op basis van circulaire waarde ontwikkeling. Opgeroepen op mei 30,

2014, van circulaire-economie.info: http://circulaire-economie.info/

USI. (2014). Cluster 3 grondstoffen. Opgehaald van Utrecht Sustainable Institue:

http://www.usi.nl/themas/cluster-3-grondstoffen/

USI. (2014). Gemeentelijke aanpak van de circulaire stad. Opgehaald van Utrecht

Sustainable Institute: http://usi-urban.wp.hum.uu.nl/files/2014/05/Gemeentelijke-

aanpak-van-de-circulaire-stad.pdf

Utrecht Sustainability Institute . (sd). Utrecht Sustainability Institute. Opgeroepen op mei

31, 2014, van www.usi.nl: http://www.usi.nl/

Utrecht, C. (2014). Coalitieakkoord Gemeente Utrecht 2014. Utrecht: Gemeente Utrecht.

Utrecht-Midden, W. (n.d., n.d. n.d.). kernboodschap. Opgeroepen op Mei n.d., 2014, van

Werk: https://www.werk.nl/portal/page/portal/wsp/utrecht-

midden/wie_zijn_wij/kernboodschap

UWV. (2014, Mei 20). Ik neem een werknemer met uitkering in dienst, looncompensatie bij

ziekte . Opgehaald van UWV:

81

http://www.uwv.nl/Werkgevers/ik_neem_een_werknemer_met_uitkering_in_dienst/lo

oncompensatie_bij_ziekte.aspx

UWV. (2014, mei 22). ik neem een werknemer met uitkering in dienst, minder loon betalen

Wajong. Opgehaald van UWV:

http://www.uwv.nl/Werkgevers/ik_neem_een_werknemer_met_uitkering_in_dienst/mi

nder_loon_betalen_Wajong.aspx

UWV. (2014, Mei 22). ik neem een werknemer met uitkering in dienst-proefplaatsing.

Opgehaald van UWV:

http://www.uwv.nl/Werkgevers/ik_neem_een_werknemer_met_uitkering_in_dienst/pr

oefplaatsing.aspx

UWV. (2014, Mei 20). Participatiewet. Opgehaald van UWV:

http://www.uwv.nl/Werkgevers/ik_neem_een_werknemer_met_uitkering_in_dienst/in

dex.aspx,

Veelen, D. v. (2014, 05 n.d.). Interview CsR partner. (R.-J. K. Marten Dijkstra,

Interviewer)

Verkuijlen, A. (2014, Mei 27). Interview Alex Verkuijlen, Andre Winkel sloopwerken. (K.

Verheij, M. Dijkstra, & M. v. Schaik, Interviewers)

woningtoezicht, V. B.-e. (2012, aug n.d.). Handreiking_slopen_1_4_def. Opgeroepen op mei

n.d., 2014, van bwtinfo.nl:

http://www.bwtinfo.nl/upload/overzichten/1095/Handreiking_slopen_1_4_def.pdf

Zeist, C. (2014). Collegeprogramma Zeist 2010-2014. Zeist: Gemeente Zeist.

82

Bijlage 1: Interviews De Bijlage 1: Interviews is te vinden op de bijgeleverde CD-ROM

Bijlage 2: Vragenlijst enquête & Respons Enquête De Bijlage 2: Vragenlijst enquête en respons per organisatie is te vinden op de

bijgeleverde CD-ROM.

Hier onder is de gemiddelde respons van de enquête te vinden:

Circulaire economie maakt deel uit van onze visie.

volledig

mee

oneens

mee oneens neutraal mee eens volledig

mee eens N.v.t. Gemiddelde

3 3 4 7 1 1 3 = neutraal

Onze werkwijze is niet altijd in lijn met de strategische doelstellingen die onze organisatie stelt.

volledig

mee

oneens



1 7 2 7 0 2 2,88 = neutraal

Circulaire economie is in de toekomst belangrijk voor ons en zien wij niet als een

modeverschijnsel.

volledig

mee

oneens



2 0 1 12 2 2 3,71 = mee eens

In onze bedrijfsvoering houden we rekening met het milieu (bijvoorbeeld afvalvermindering, -scheiding en -recycling).

volledig

mee

oneens

mee

oneens neutraal mee eens

volledig


2 0 2 7 7 0 3,94 = mee eens

Wij zijn actief bezig met het verduurzamen van onze productiemethoden (Dit kan

ook uw dienstverlening zijn).

volledig

mee

oneens



2 1 2 8 4 1 3,65 = mee

eens

Wij streven naar minimaal gelijkwaardig hergebruik van materialen.

volledig

mee

oneens



83

1 3 7 5 1 1 3,12 = neutraal

Sociale re-integratie maakt deel uit van onze visie.

volledig

mee

oneens



0 2 3 10 2 1 3,71 = mee

eens

Als organisatie zijn wij bereid mensen met afstand tot de arbeidsmarkt in dienst

te nemen.

volledig

mee

oneens

mee


volledig


0 1 7 9 0 1 3,47 = neutraal

Als organisatie zijn wij bereid mensen met afstand tot de arbeidsmarkt te ondersteunen in hun ontwikkeling.

volledig

mee

oneens

mee


volledig


0 1 8 8 0 1 3,41 = neutraal

In ons HR-beleid houden we rekening met diversiteit (denk hierbij aan het

aannemen van ouderen of mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt).

volledig

mee

oneens

mee


volledig


1 1 5 8 2 1 3,53 =

neutraal

Onze organisatie is nog niet actief op het gebied van sociale re-integratie, maar in de toekomst wil onze organisatie hier wel actief op inspelen.

volledig

mee

oneens

mee


volledig

mee

oneens

N.v.t. Gemiddelde

3 2 7 4 0 2 2,75 = neutraal

Wij zijn bereid als organisatie informatie te delen met (toekomstige) partners.

volledig

mee

oneens

mee


volledig


1 1 0 8 8 0 4,17 = mee eens

Wij vragen onze stakeholders periodiek naar wat zij van ons verwachten.

volledig

mee

oneens

mee


volledig


84

0 3 2 9 4 0 3,78 = mee eens

Wij rapporteren periodiek aan onze stakeholders en partners.

volledig

mee

oneens

mee


volledig


0 3 3 9 3 0 3,67 = mee

eens

Ketensamenwerking is voor onze organisatie van groot belang.

volledig

mee

oneens

mee


volledig


0 3 0 6 9 0 4,17 = mee eens

Ketensamenwerking zien wij als een kans voor de toekomst.

volledig

mee

oneens

mee


volledig


0 3 1 4 10 0 4,17 = mee eens

Efficiënt materiaalgebruik is belangrijk voor onze organisatie omdat:

volledi

g mee

oneens

mee

oneen

s

neutraa

l

mee

eens

volledi

g mee

eens

N.v.t

. Gemiddelde

Klanten erom

vragen. 1 5 4 5 2 1

3,12 = neutraal

Investeerders

erom vragen. 0 7 4 1 2 4

2,86 =

neutraal

Wij niet kunnen

achterblijven op

concurrenten.

0 2 5 6 2 3 3,53 = mee eens

Wij het

belangrijk

vinden om een

maatschappelijk

e bijdrage te

leveren.

0 1 0 10 6 1

4,24 = mee

eens

Stakeholders ons

hiertoe

aansporen.

0 3 2 9 3 1 3,71 = mee

eens

Wij er kosten

mee besparen. 1 1 6 5 4 1 3,59 = mee

eens

Sociale re-integratie is belangrijk voor onze organisatie omdat:

85

volledi

g

oneens

mee

oneen

s

neutraa

l

mee

eens

volledi

g mee

eens

N.v.t

. Gemiddelde

klanten erom

vragen. 3 5 5 3 0 2

2,5 =

neutraal

investeerders

erom vragen. 3 5 7 0 0 3

2,27 = mee

oneens

wij niet kunnen

achterblijven op

concurrenten.

1 7 6 2 0 2 2,56 =

neutraal

wij het

belangrijk

vinden om een

maatschappelijk

e bijdrage te

leveren.

0 0 5 8 4 1 3,94 = mee eens

stakeholders ons

hiertoe

aansporen.

1 4 7 3 0 3 2,8 = neutraal

wij er kosten

mee besparen. 1 6 8 1 0 2

2,56 = neutraal

Adviesrapport Cirkelstad€¦ · Dit adviesrapport beschrijft een onderzoek naar de toepasbaarheid...

Documents

Transcript of Adviesrapport Cirkelstad€¦ · Dit adviesrapport beschrijft een onderzoek naar de toepasbaarheid...