Op weg naar Pasen

Uit de Diocesane Mededelingen 2003-2007Bellinda Staelens

Februari 2003

Gaandeweg wordt de weg gebaand Als pelgrims op tocht gaan

om even stil te staan bij het leven en terug te komen

tot wie we eigenlijk zijn, herboren worden uit de natuur en in onze diepste verlangens

Gods droom herkennen over onszelf en over de wereld

om met vertrouwen en nieuwe grond onder de voeten

verder te gaan.

Op verschillende plaatsen worden ‘staptochten’ ingericht met de bedoeling om anderen te ontmoeten en zelf innerlijk tot rust te komen. Zie www.ijd.be

Een veertigdagentocht

Probeer het eens: anders om te gaan met je tijd.

Tijd verliezen om tijd te winnen, om beter te weten

waarheen het moet, hoe het moet

en dat het moet. Vastentijd

even de woestijn van het leven intrekken, stilte en rust zoeken,

weg uit de gejaagdheid en oppervlakkigheid van ons dagelijks bestaan,

leeg worden van wat ons gevangen houdt om te groeien in verbondenheid.

Wens voor de veertigdagentijd!

Het visioen van waaruit we leven, dat is de ziel zelf.

Dat is de diepere inspiratie,

de Geest-kracht die ons stuwt.

Dat heilsperspectief

van een wereld die voor iedereen menswaardig is, dat hou je alleen levend als je erover zingt, als je ook je kinderen erover leert zingen.

Het is van levensbelang plekken te creëren

waar je kan ervaren dat die andere wereld mogelijk is.

Je moet het aan elkaar blijven zeggen , niet in het wilde weg,

maar zo dat het mensen motiveert om kleine stappen te zetten.

Een Joodse midrash zegt:

‘Wie één mens redt, redt de wereld.’ Dat is een goede houding, denk ik.

Dat is het: je zet door,

je trekt een spoor van tegenkracht, je baant een weg.

Ooit begon een man uit Nazareth

zo aan een droom van deze wereld, van Godswege.

Huub Oosterhuis

Maart 03

‘Als iedereen in deze wereld brood zal hebben, zal dat te danken zijn aan mensen die niet van brood alleen leven.’

(Naar H. Zahrnt)

Vastentijd: mensen worden die niet van brood alleen leven

Enkele jaren geleden vond ik ergens een zinvolle en eigentijdse reflectie op de vastentijd door Br. M. Van Hecke uit de abdij van West-Vleteren. Ik verwerk hier enkele van zijn gedachten, samen met bezinnende teksten van W. Gepts, in een overdenking bij deze vastentijd. Misschien kan dit inspireren in de persoonlijke beleving en in de pastorale zorg op school. ‘De vasten heeft iets van een jaarlijkse lenteschoonmaak, een soort voorbereidingstijd: ons klaarmaken om Pasen te vieren, ons hart in gereedheid brengen om de verrezen Heer te ontmoeten. En we moeten de schoonmaakperikelen erbij nemen, willen we echt feest kunnen vieren. Op aswoensdag stelt de kerkgemeenschap ons doorheen de woorden van Jezus drie ‘schoonmaakmiddelen’ ter beschikking om ons innerlijk voor te bereiden: het bidden, het delen en het vasten. Eigenlijk helpen ze ons alledrie een eigen terrein in orde te brengen: het gebed –

onze relatie met God; de gave – onze relatie met de medemens; de soberheid – onze relatie met onszelf.

Veertig dagen en veertig nachtenverbleef Hij in de woestijn.

Wij zouden ’t nimmer overlevenvan honger en van schrik,van heimwee en gemis.

Wij zijn gewend aan veel comfortdat ons verzadigt en verdooft.

Wij leven in een andere woestijnvan mensen die elkaar niet meer vertrouwen,

een uitgestrekte wildernis vanleugens en verdachtmaking,

grote en kleine oorlogenen zoveel eenzaamheid.

Kon elke christen weer oase zijneen kleine bron van hoop

in een woestijn van mensen.Dan werd het eindelijk Pasen voor iedereen

in eenvoud, delen en vertrouwen.

Laten we even naar de drie domeinen kijken: Hoe is het gesteld met mijn relatie tot God? Is God er wel in mijn dagelijks leven? Iemand aanwezig weten, vraagt tijd, aandacht, luisteren, halt houden, stil worden. Laat ik daar ruimte voor? Kan ik mij ontvankelijk open stellen zodat God mij kan vinden en raken? Maak ik tijd voor bezinning en gebed als een kans tot luisterende ontmoeting?

Als je ogen hebt, laat je blinde zekerheden achter in het graf

en loop achter je twijfels aan in de richting van Galilea

om Hem te zien. Vind Hem in de tuin van het leven,

in de wind van het weten, in bloesems van blijdschap, in de hof van beproeving,

ver van de trotse tempel van je ik, zachtmoedig bij het meer van de stilte.

Dan word je weer jezelf als het beeld van Hem,

dan is er voedsel en vrede voor allen.

Hoe is het gesteld met mijn relatie tot mijn medemens? Misschien leg ik iets opzij voor Broederlijk Delen, maar is dat ook ‘voelbaar’ in mijn manier van leven? Ben ik mij bewust van de groeiende kloof tussen rijk en arm en het feit dat onze westerse levensstijl daar mee verantwoordelijk voor is? Ben ik bereid om mij meer te engageren en niet alleen te delen van mijn overvloed, maar ook van mezelf? Is ‘geven’ ook niet: mijn tijd geven aan iemand die in de rats zit, geduld hebben met iemand die zo anders is dan ikzelf, vertrouwen geven aan wie nog zoekend is, vooral ook vergeven en opnieuw beginnen?

Je vindt Hem waar de boer

ondankbare grond bewerkt, waar de wegwerker stenen verbrijzelt.

Bij zon en regen blijft Hij hen nabij, zit zelf onder het stof.

Leg dan je gewijde gewaden af en volg Hem over de stoffige grond.

Ontmoet Hem in de minsten van je broeders en verraad Hem niet met een kus.

Herken Hem onder de doornenkroon van sociale onrechtvaardigheid,

uitbuiting en onverdraagzaamheid, persoonlijke en collectieve onmacht.

Volg Hem langs kruiswegen van armoede, honger, geweld en ziekte.

Kijk naar Hem op schandpalen van discriminatie en bespotting,

ook Hij werd verstoten en verbannen, maar Hij verdween niet spoorloos.

Zijn voetsporen zijn goddelijke stapstenen in het drijfzand van deze wereld.

Zijn Geest is morgendauw en avondvuur. Sta dan op en wandel, menslievend als Hij.

En hoe sta ik tegenover mezelf? Vasten kan mij helpen om weer mezelf te zien zoals ik ben en wie ik worden kan. Vasten kan een uitzuivering zijn van mijn doorzichtige façades en een remedie tegen zovele kleine verslavingen. Vasten kan een groei zijn in innerlijke kracht. Zo kan ik leren wat bewuster om te gaan met eten en drinken, niet omwille van de al dan niet slanke lijn, maar om wat vrijer te worden tegenover hun oppermachtige greep. En durf ik eerlijk en consequent kijken naar mijn praatzucht, mijn oordelen en veroordelen, mijn zinnelijkheid, de zorg voor mijn imago, mijn zoeken naar populariteit?

Dan kan je opstaan uit verlamming en verdoving,

onmacht die je zolang gevangen hield.. Nieuwe kracht zal je sterken

en zachter maken. Ergens op de oever

van het meer van jouw leven zal je dan je diepste zelf herkennen

als je je leven breekt en deelt als brood.

Uit korven kruimelgeloof zal je de kracht putten

om de lijkwade van je oude denken en doen te scheuren.

Je zal de zure zwachtels van eigenwaan afleggen,

de steen van wat je te lang heeft bezwaard kunnen wegrollen.

Met lege maar open handen zal je dan voor Hem staan,

voor de tuinman in de tuin van het leven

en zien waar het werkelijk op aan komt.

Bidden, delen en vasten helpen ons onszelf te herstellen, te her-ijken. Ze helpen ons om ‘te-vrede-n’ mensen te worden: omdat God mijn leven een diepere zin mag geven, omdat de anderen op mij kunnen bouwen en vertrouwen en ik op hen, omdat ikzelf gewoon mag zijn wie ik ben, niet meer of niet minder. Ik denk dat zo’n tevreden hart een gelukkig hart is en een voorbereid hart: Jezus, de Verrezene, de Levende krijgt een plaats in mijn leven. En aldus krijgt niet Goede Vrijdag, de dood en de liefdeloosheid het laatste woord, maar Pasen, het Licht en de Liefde.’

‘Lastige mensen,’ zeggen sommigen, ‘waarom moeten ze altijd zo opstandig zijn? ’

Maar zelf zeggen wie in Hem geloven: ‘Wij kunnen niet anders, want ook Hij is opgestaan,

tegen elke vorm van dood en verdrukking in, tegen elke vorm van lijden en liefdeloosheid.

Zijn Geest wekt ons altijd weer op, blaast vuur in onze uitgedoofde harten,

doet ons de vragen stellen naar een nieuwe tijd, een andere wereld, een Pasen voor iedereen.’

Jezus Van Nazareth als inspiratiebron

Die timmermanszoon, om wie het ooit allemaal begonnen is, moet een zeer boeiende verteller geweest zijn, een grote spirituele leider, met een grote aanhang, zodat de nationalisten in hem een geknipte figuur zagen om de Romeinse bezetter buiten te smijten. Maar hij zei: ‘Mijn koninkrijk is niet van deze wereld’. De onruststoker werd d an maar gekruisigd. Maar voor zijn leerlingen eindigde het daar niet mee. Hoe kunnen wij hem een beetje geloofwaardig weer tot leven wekken?

Aan het woord is Willem Vermandere en hij probeert tijdens deze veertigdagentijd stil te staan bij de betekenis van Jezus van Nazareth via ‘Zeven kruiswoorden’, een muzikale en vertellende bezinningsavond.

Nog even het gedicht ‘Licht uit licht’ van Ida Gerhardt om de komende weken eens bij stil te staan, ook als een verlangen naar vrede in deze tijd van uitzichtloos geweld en van soldaten en slachtoffers met hun verhalen van waanzin en nutteloos sterven.

De liefde bidt voor wieniet weten wat zij doen,gekruisigd blijft zij stil

voor wie de hamer heft.

En na de sabbat keertzij tot de treurenden,verrezen uit het graf

wandelt zij in de hof.

Onherkend zit zij aan,met hen, met u, met mij

te Emmaüs, tot het brooddoor Hem gebroken wordt.

Als een credo, onderweg naar Pasen.

Februari 04

Vasten, levensdraden aanhalen

Vasten: je isolement doorbreken levensdraden aanhalen

weer aarden in de levenskring breuken van onrecht overbruggen

grenzen verbreken zielsgenoten worden

en je verankeren in het stille, onuitsprekelijke mysterie.

Het verbond vernieuwen

met wat je niet loslaten mag.

(Kathleen Boedt)

Op Aswoensdag 25 februari is de vasten begonnen. Ook dit jaar heeft het VSKO in samenwerking met UM een affiche en bezinningskaarten ter beschikking, samen met bruikbare informatie voor het verwerken van de ideeën. Het centrale thema is ‘verbondenheid’: in relaties, in tijd en ruimte, in transcendentie. Sober is het beeld van de affiche: een gondel in een ontzaglijke levensruimte, een diepblauw decor. Via de kabelbaan is de cabine verbonden, wordt hij gedragen. Om met beeld en woord rond deze thematiek te werken, kan men terecht op de website www.vsko.be (rubriek liturgisch jaar) of in de bijsluiter die in alle scholen verspreid wordt. Hierin vindt men een interessant drieluik bij de affiche en de bezinningsteksten van K. Boedt en A. Vandeputte. Eerst is er een verkenning van het thema, aansluitend bij het leven van elke dag.Vervolgens is er de link met bijbelse teksten die in de liturgie van de vastentijd aan bod komen. Tot slot zijn er een aantal suggesties en ideeën om in de school en de klas rond de thematiek te werken. Voor alle info kan men terecht op het telefoonnummer van het VSKO: 02 507 07 74 ;of via e-mail pastoraal@vsko.be. De veertigdagentijd is bij uitstek een gelegenheid om te doorbreken wat doodgewoon is geworden en even stil te staan bij wat anders misschien ondergesneeuwd is, bij levensvragen die al te vaak verdrongen worden in de drukte van elke dag: ‘Waar leef ik ten diepste van en voor? Door wie en wat voel ik mij gedragen? Sta ik open voor hetgeen me overstijgt? Wat zijn mijn vindplaatsen van spiritualiteit? In welke situaties en relaties loop ik vast? Wat kan ik niet veranderen? Wat moet ik leren aanvaarden? Wat kan ik proberen te herstellen? Waarvan wil ik me bevrijden? Wat verhindert me echt medemens te zijn? Met wie kan ik delen wie ik ben?’

Mogelijkheden tot bezinning en gebed Tijdens de vasten van 2003 organiseerde de Scholengemeenschap “Sint-Nicolaas” voor de eerste keer twee geloofsavonden in het kader van het initiatief ‘Catechese voor Volwassenen’. Dit jaar volgt een tweede editie. Er werd gekozen voor een gloednieuwe naam: ‘Tussen tempel en woestijn’. ‘Breek deze tempel af, en in drie dagen laat Ik hem herrijzen.’ (Joh. 2, 19) Een dubbelzinnige uitspraak van Jezus. Hij protesteerde tegen de misbruiken in de tempel van Jeruzalem: een centrum van macht, niet meer in dienst van het leven van de mensen. Deze bewustwording was gegroeid tijdens zijn verblijf van 40 dagen in de woestijn, daar had Hij bewust gekozen om in te gaan tegen de uitdagingen van bezit, succes en macht (Mt. 4, 1-11) Ook vandaag voelen vele mensen zich niet goed bij allerlei vastgeroeste vormen van orde en macht in de hedendaagse tempels van de samenleving, de politiek, het onderwijs, de kerk, de media…Soms is het deugddoend om even de woestijn in te trekken, vragen te stellen en antwoorden te zoeken, alles eens een juiste plaats te geven, onderscheid te maken tussen wat levensnoodzakelijk en nodig, bijkomstig en overbodig is. Wie goed rondkijkt in de woestijn, ontdekt leven, onooglijk klein soms, maar zo sterk dat het barre woestijnomstandigheden kan trotseren.

Brooddeeg kneden begint met een plakkerig gedoe

in een smakeloze brij, een onsamenhangend mengsel van ingrediënten.

Toch maar geduldig kneden, geloven dat het lukt.

Plots voel je weerstand, veerkracht in de massa. Er lopen krachtlijnen in. Het is deeg geworden,

de gist kan zijn werk beginnen.

Zoiets is gebed: je leven kneden,

dat onsamenhangend mengsel van duizend kleine dingen en één groot

onbestemd verlangen naar geluk. Bidden is geduldig kneden,

is vechten met de stilte en vechten met jezelf.

En dan plotseling voelen dat God de krachtlijnen

in je leven legt,de samenhang en de veerkracht.

Bidden is kneden, je leven kneden,

en dan de Geest zijn werk laten doen.

(Manu Verhulst)

Ik wil besluiten met een gebed van verbondenheid en veerkracht, dat ons oproept om de woorden ‘Ik zal er zijn’ in ons leven werkelijkheid te laten worden.

Grotehoogst bescheiden Liefde

God,Gij die, gehuld in zwijgzaamheid,

de eeuwen doorop onze drempel zit

en wachtop onze wederliefde.

Gij die de hoop niet opgeeften in stilte waakt

aan het ziekbed van ons onvermogen.

Gij die heet ‘Ik zal er zijn’en van geen wijken weet

aan onze zijde. Schoolpastoraal en Opvoedingsproject

http://kogent.smic.be/somededelingen.htm

Kom binnen en leg die naam

‘Ik zal er zijn’ op ons.

Doe hem leven als het kleinste van de zaden

in de diepte van ons hart.

Zodat wij in staat zijn om te zeggen tot een ander:

‘ik zal er zijn voor jou’.

Leer ons zwijgend op jouw manier

de wacht optrekken bij een ander.

Leer ons af

te eisen en te heersen zodat een mens kan opengaan

en zich gewonnen geven.

Dat wij met twee of meer die elkaar gevonden hebben

ons niet afzijdig houden maar toegang scheppen

en dat uit ons wederzijds geborgen zijn

nieuw leven wordt geboren voor zovelen.

(Uit ‘Kompasliturgie’)

Maart 04

‘Visie zonder actie blijft een dagdroom. Actie zonder visie wordt een nachtmerrie.’

(Japans gezegde)

Veertig dagen herbronning voor visie en actie

Gij die recht doet aan de verdrukten, de geboeiden bevrijdt

en de blinden weer zien doet, Gij die waakt over de vreemdeling

en de gekromden weer opricht.

Moge uw woord kracht krijgen in ons, zodat wij gaan staan aan de kant van hen die u het liefste zijn:

de armen, de verdrukten, de ontheemden, de vluchtelingen.

(Naar Psalm 146)

In de samenleving van vandaag, waar stilte en bezinning schaarse momenten worden in het hektische leven van de grootstad, is een veertigdagentijd van herbronning en onthaasting een tegendraads teken. ‘Quarante’ dagen voor een ‘quarantaine’ kiezen tegenover alles wat al te vanzelfsprekend is geworden: macht, bezit, schijn. Dat is de woestijn intrekken, weg van je zelfvoldaanheid, je evidenties en je vastgeroeste patronen. Het is luisteren naar wie verdrukt en gekromd is, naar wie mij bang maakt door zijn vreemd-zijn, naar de stem die roept in al die kleinen en waardoor ik hoor en zie waar het eigenlijk om gaat. Het is groeien naar visie en spiritualiteit, en doorheen de ‘blindgeworden actie’ de stappen zien die essentieel zijn om te gaan, het overbodige en bijkomstige scheiden van wat nodig en ‘leven-wekkend’ is. Dan kan er misschien een kracht in ons ontstaan die sterker is dan alle lijden en dood, dan kan Pasen verrijzen op het kruis van Goede Vrijdag. Dan kan ‘vastentijd’ (cfr het Latijnse ‘vastus’ als ‘eenzaamheid, lege verlatenheid, woestijn’) een ‘herbronning’ worden aan het levend water dat Hij is. ‘Wie van het water drinkt dat ik hem zal geven, krijgt nooit meer dorst, integendeel, het water dat ik hem zal geven, zal in hem een waterbron worden, opborrelend tot eeuwig leven.’ (Joh 4, 14) Met mijn leerlingen uit de zesdejaars las ik vroeger fragmenten uit het mooie, tijdloze boekje ‘Le petit prince’ van Antoine de Saint-Exupéry en het was wonderlijk hoe we ook bij deze schrijver dat diepe verlangen van elke mens – Samaritaans of niet – herkenden, dat dorsten naar een ‘lavende bron’, eenzelfde ervaring van kracht ook die groeit in de ontmoeting van de woestijn:

‘En terwijl ik zo liep ontdekte ik de put, bij het aanbreken van de dag. De mensen, zei de kleine prins, kruipen in sneltreinen, maar ze weten niet meer wat ze zoeken. Ze maken zich druk en draaien in een kring rond. En hij voegde er aan toe: Het is de moeite niet waard. De put die we bereikt hadde, leek niets op een woestijnput. De putten in de Sahara zijn gewoon in het zand gegraven gaten. Maar deze leek op een dorpsput. Alleen was er nergens een dorp in de buurt en ik dacht dat ik droomde. Het is vreemd, zei ik tegen het prinsje, alles is in orde: de katrol, de emmer, het touw…Hij lachte, bevoelde het touw en liet de katrol draaien. En die piepte als een oude windwijzer wanneer er lang geen wind geweest is. Hoor je het, zei de kleine prins, wij wekken de put en hij zingt… Ik wilde niet dat hij zich inspande. Laat mij het maar doen, zei ik, het is te

zwaar voor jou. Langzaam hees ik de emmer tot aan de putrand en zette hem daar stevig neer. In mijn oren klonk nog het geluid van de katrol en in het trillende water zag ik de zon trillen. Ik heb trek in dat water, zei de kleine prins, geef me te drinken… Toen begreep ik wat hij gezocht had. Ik bracht de emmer aan zijn lippen. Hij dronk met gesloten ogen. Het was als een feest. Dit water was heel wat meer dan voedsel. Het sproot voort uit onze tocht onder de sterren, uit het geluid van de katrol en de inspanning van mijn armen. Dit water deed het hart goed, als een geschenk. Bij jou kweken de mensen vijfduizend rozen in één tuin, zei het prinsje en ze vinden daarin niet wat ze zoeken. Nee, dat vinden ze niet, antwoordde ik. En toch zouden ze kunnen vinden wat ze zoeken in één enkele roos of in een beetje water. Ja, dat is zo, antwoordde ik. En het prinsje voegde er aan toe: Maar ogen zijn blind. Met het hart moet men zoeken. Ik had gedronken. Ik ademde vrij. Het zand is in de vroege morgen honingkleurig. Ook die honingkleur stemde me gelukkig. Waarom moest ik dan toch verdriet voelen… (…)

Hij nam mijn hand maar zei toch nog: Je hebt ongelijk. Je krijgt verdriet. Het zal lijken alsof ik dood ben en dat is niet zo… Ik zweeg. Begrijp je het niet. Het is te ver. Ik kan dit lichaam niet meenemen. Het is veel te zwaar. Ik zweeg. Het zal niets anders zijn dan een oud omhulsel dat weggegooid wordt. Daar is niets verdrietigs aan. Ik zweeg. Hij verloor een beetje de moed maar spande zich nog eens in. Het zal heel aardig zijn, weet je. Ik zal ook naar de sterren kijken en voor mij zal elke ster een put zijn met een roestige katrol…Ik zweeg. Wat zal dat grappig zijn! Jij krijgt vijfhonderd miljoen rinkelbelletjes en ik vijfhonderd miljoen putten… En toen zweeg hij ook omdat hij moest huilen… We zijn er. Laat me nu even een stap alleen doen. En hij ging zitten omdat hij angstig was. Toen zei hij weer: Weet je… die bloem van mij… daar ben ik verantwoordelijk voor. Ze is zo zwak. En zo goedgelovig. Ze heeft vier doornen van niets als bescherming tegen de hele wereld...’

Bij mijn weten had Antoine de Saint-Exupéry geen theologische achtergrond en geen kerygmatisch exposé voor ogen en toch heb ik het gevoel dat hij perfect heeft begrepen wat het evangelie wilde zeggen, wat de symboliek en draagwijdte kan zijn van vastentijd, geloven, herbronning, ontmoeting en solidariteit.

Samen de armoede aanpakken Vastentijd is ook stilstaan bij de consequenties van solidariteit en gerechtigheid. Niet alleen als een probleem veraf dat we gemakkelijk kunnen benoemen met begrippen zoals ‘derde wereld en noord-zuidproblematiek, kansarmoede en vierde wereld…’ Structureel onrecht ligt dichter bij ons eigen leven dan we vaak willen toegeven, ligt in heel wat wanverhoudingen in onze eigen samenleving die we in stand houden. Er zal maar op elk niveau verandering komen als we onze eigen leefwereld en levenswijze durven bevragen. Of zoals K. Gibran het reeds lang voor onze tijd stelde: ‘Als de uitwisseling van de gaven der aarde niet in liefde en vriendschappelijke rechtvaardigheid geschiedt, zal ze de enen tot hebzucht en de anderen tot honger blijven leiden.’ Het is pijnlijk om te constateren dat alle profeten ten spijt, van toen (Gibran, Jesaja, Amos…) tot nu (Daens, Gandhi, Romero…), deze verhoudingen nog steeds de jammerlijke werkelijkheid zijn. Ook vandaag klinkt de roep nog steeds: ‘Ik verzoek de internationale gemeenschap met aandrang… om tot doel te stellen het aantal mensen die leven in extreme armoede tegen 2015 te halveren, en zo meer dan 1 miljard mensen te helpen.’ (Kofi Annan) Klinkt die roep ook door in mijn eigen leven waar ik mijn verantwoordelijkheid kan opnemen?

De indringende film ‘All or nothing’ (2002) van Mike Leigh is zo’n concrete roep die mij wakker kan schudden en bewust maken van een werkelijkheid die ik niet kan ontkennen. In documentaire stijl schetst deze regisseur een sociaal-realistisch portret van een gezin in een uitzichtloze situatie en omgeving. Het verhaal speelt zich nochtans af in onze Europese welvaartsstaat, in het arbeidersmilieu van een troosteloze Londense buitenwijk Het leven is er

getekend door constante geldzorgen, communicatieproblemen en hoogoplopende emoties en verdriet. Leigh filmt het allemaal met een tegelijk realistische afstandelijkheid en liefdevolle betrokkenheid. Aldus is zijn film crisissituaties opent hij onze ogen voor de enorme kracht en competenties van mensen die ‘kansarm’ zijn door onze samenlevingsstructuren, maar ‘kansanders’ door hun moed en grote hart. Eigenschappen waar de meer begoede klassen ook heel wat kunnen van opsteken.

Het woord van Godaan het beginaan het eindevan alle tijden

eeuwig actueelbelofte

verbondmens gewordenzaad in de aarde

licht voor onderweggids

inspiratieconfrontatiekiezelsteen

kracht om te leventroost bij verdriet

steun in moeilijkhedenantwoord

zegenbalsem op een wonde

bron van vreugdevervulling

veertig dagenen ook daarna

elke dag opnieuw

(Uit de: Vastenkalender 2004)

TOT SLOT Geef dromen weer een kans

laat optimisme het doemdenken stuitenlaat hoop aan woorden kiemkracht geven

lenteknoppen die openbrekenopstaan om te leven.

Blijf niet staanbij het graf van het verleden

want het is leegmaar ga kijken, horen en voelen

waar Hij leeft in mensen.

(Uit de bezinningsteksten van het VSKO)

Dat wij allen opnieuw mogen zien, horen en ervaren waar Hij levend aanwezig is, dat wens ik

iedereen van harte toe voor deze vasten- en de komende paastijd. Opdat zijn kracht ook levend wordt in ons, in onze school- en leefomgeving.

Februari 05

OP ZOEK NAAR INSPIRATIE ‘Na een periode van oppervlakkig consumentisme is er weer tijd voor diepgang,’ een uitspraak van VRT-gedelegeerd bestuurder T. Mary, die evenwel nog niet geconcretiseerd wordt met veel ruimte voor levensbeschouwelijke programma’s op de Vlaamse radio en televisie. (Tertio, 09/02/05) Steeds meer mensen zijn inderdaad op zoek naar houvast en oriëntatie. Ze verlangen naar geborgenheid en geestelijk onderdak. ‘Met de prijs voor de welvaart dreigt de mens immers zijn ziel te verkopen,’ betoogde H. Cox al decennia geleden in ‘Het narrenfeest’.

‘Christenen moeten warme en hartelijke mensen zijn, geen ijskasten, noch leeg- of punthoofden.

Dit veronderstelt een zelfkennis die geen navelstaarderij is,

maar vertrekt vanuit Gods kijken naar ieder van ons.’ (Naar M. Van Parijs o.s.b.)

Ook christenen voelen de noodzaak om op zoek te gaan naar hun bronnen. Dit is niet eenvoudig in een leefklimaat en cultuur waar God niet evident is. Daarom kan het zinvol zijn om zielsverwanten te ontmoeten, bijvoorbeeld tijdens de spiritualiteitsnamiddagen met de benedictijnermonnik M. Van Parys die plaatsvinden in maart (cf. kalenderoverzicht). Als overste leidt hij de kloostergemeenschap in Chevetogne waar monniken uit twaalf verschillende landen en van verschillende christelijke denominaties samenleven. Als visitator en bemiddelaar bezoekt hij regelmatig christelijke gemeenschappen in Libanon, Irak, de landen van de voormalige Sovjet-Unie… Aldus ervaart hij thuis en elders de uitdaging van de echte ontmoeting en dialoog, in de open context van gebed, studie, gastvrijheid en werk. Hij is dan ook goed geplaatst om te spreken over de band tussen emoties en geestelijke groei. Emoties spelen ontegensprekelijk een grote rol in ons leven. De geluksindustrie die vandaag de hoogste graad van ‘een goed gevoel’ propageert, illustreert de innerlijke nood aan integratie van gevoelens. Emoties zijn op zich neutraal. Alles is gelegen in de wijze waarop men ermee omgaat. Ze kunnen een kracht zijn of juist een blokkering. Daarin willen mensen dan ook gegidst worden. Binnen de katholieke kerk is de aandacht voor de persoonlijke geestelijke groei en de begeleiding daarvan nagenoeg verdwenen. Enkel binnen de Ignatiaanse traditie bleven de ‘geestelijke oefeningen’ een constante. De Westerse kerk werd veeleer en sociale instelling zonder veel aandacht voor innerlijkheid. Het is dan ook niet verwonderlijk dat mensen ‘het’ elders gaan zoeken. Men loopt hierbij vaak achteloos voorbij aan de schatten die de eigen traditie rijk is. Zo is de Schrift in haar spreken over en tot God verre van ‘ongevoelig’. Hetzelfde dient gezegd over oude monastieke teksten zoals de Vaderspreuken. Ook deze houden ons spiegels voor van ons eigen geestelijke leven: emoties, hartstochten en de worsteling hiermee. Misschien een kans om tijdens deze veertigdagentijd even persoonlijk te herbronnen…

Als alles in je leven zo evident en normaal is geworden,

dan wordt het tijd om te vasten.

Vasten wordt dan een loskomen uit dat alledaagse ritme

en teruggaan naar de hartslag van het leven. Vasten wordt dan een loslaten van aangeprezen levenswijzen

en weer voelen waar het op aan komt. Vasten wordt dan een loswringen uit gedwongen contacten

en vriendschappen sluiten die het hart raken. Vasten wordt dan een losmaken uit een god-vreemde wereld

en hem zien in de mensen om je heen.

40 dagen vasten doet ons weer verrijzen tot echt mens

(A. Vandeputte - Bijsluiter bij de vastenaffiche vsko – Leeftocht)

Tot slot Als een wens voor deze veertigdagentijd…

‘Ik zocht mijn zielmaar kon haar niet zien.

Ik zocht mijn Godmaar God ontweek mij.

Ik zocht mijn naasteen vond hen alledrie.’

(M.L. King)

Maart 05

‘De wereldnacht heeft lang geduurd. De nieuwe dag is eindeloos.’

(Patrick Lateur)

De realiteit van Goede Vrijdag Ze zijn dagelijks aanwezig in onze school – op de speelplaats, in de leraarskamer, in de klas - , leerlingen en collega’s die gekwetst zijn in het leven. Het kan om kleine kwetsuren gaan, die door aandacht en zorg stilaan helen. Het kunnen ook diepe kwetsuren zijn, die open wonden blijven en levensaders afsnijden. Hoe gaan wij in onze samenleving om met lijden en ‘verliezen’, met de realiteit van Goede Vrijdag? In een wereld en tijd waar prestatie en prestige hoog gequoteerd staan, is het omgaan met grenzen en beperktheid niet evident. Moeten we allemaal het ideaal van de topsporter nastreven, desnoods met legale en illegale drugs? Moeten we allemaal blijven dromen van wat modellen ons voorspiegelen, desnoods met onschuldige en minder onschuldige trends? De bijbels-christelijke traditie laat hier een kritisch geluid horen, een ‘bevrijdende’ boodschap, inspirerende tegenkracht. Om in een rivier de bron te vinden moet je nu eenmaal ‘tegen de stroom’ in zwemmen. Jezus van Nazareth deed dit

consequent. In ‘Kruisweg in de stad’ beschrijft Patrick Lateur, leraar Latijn-Grieks te Gijzegem, deze weg op een unieke wijze.

Een zuil van licht ben ik voor blinde heersers,

maar mijn gelaat is reeds getekend door het kruis,

want in een boze wereld kan inzet voor gerechtigheid

alleen maar op gevaar van leven.

Wat kan de paasdriedaagse betekenen voor een zinvol omgaan met kwetsbaarheid en gekwetst zijn? Misschien het gelovige vertrouwen dat niet Goede Vrijdag, dood en lijden, uiteindelijk het laatste woord krijgen, maar Pasen, het Leven en de Liefde. Deze verrijzeniservaring is niet evident in een samenleving waar we in de media dagelijks geconfronteerd worden met zoveel zinloos lijden, in situaties van persoonlijke onmacht bij eigen kwetsbaarheid en bij gekwetste medemensen. Toch is nu misschien niet zoveel anders dan toen.

Mijn licht gevangen in duisternis van hoon.

De rietstok als een valse scepter, waar ik mee heersen moest

over de maskers van de spot.

Het hoogland van mijn geest nu weerloos prijsgegeven aan de laagheid van hun vuisten.

Maar spot en hoon uit onbegrip slaan grote wonden in het hart. En velen kijken zwijgend toe,

wanneer ik in onschuldig zwijgenweer val en verderga.

Er bestaan geen pasklare recepten om te leren hoe men moet omgaan met verlies en verdriet. Men leert het met vallen en opstaan, langs de weg van het leven zelf. Daarvoor is tijd en groei nodig, al lijkt dat vaak verloren tijd. Dus geen snelweg, maar veeleer een omweg en kronkelweg met vele, schijnbaar nutteloze bochten en hindernissen. En op deze trage weg van het lijden kunnen we vaak niets anders dan nabij zijn en blijven, zelf het teken zijn van de hoop en het vertrouwen die in ons leven.

De hoop van Pasen Christendom geeft geen verklaring aan het lijden, het toont een levensweg: lijden is destructief reëel, maar het heeft niet het laatste woord. Beide aspecten wil het christendom vasthouden: geen dualisme, geen dolorisme, geen illusietheorieën. Lijden is lijden en onmenselijk. Nietemin, er is méér, met name God, zoals Hij zich toont in Jezus Christus. (E. Schillebeeckx)

Maar hij weerstaat, weerbarstig,

en bundelt voor het laatst de woorden van weleer:

‘Ik geef jullie een nieuw gebod: heb elkaar lief,

zoals ik jullie liefhad.’

Op tafel raden wij het brood, de wijn en rond de tafel

de laatste vrienden, vermoeden ook de handen

waarmee hij ooit de blinden weer deed zien, de kreupelen deed lopen,

de doven weer deed horen. Wij kijken naar zijn handen

waarmee hij steeds het brood voor ons wil breken,

de beker met ons delen en ons zijn vrede geven.

In die zin is de verrijzenis ‘Gods veto tegen lijden en kwaad’. Dankzij Jezus hoeft het zwaarste lijden niet te betekenen dat God ons heeft verlaten en er geen uitzicht meer is. Integendeel, hier schuilt het geheim van de christelijke levenskracht. Uit het verhaal van de gekruisigde Verrezene weet de christen zich door God vastgehouden, ondanks en binnen alle negativiteit in het leven. Er ligt een enorme kritische kracht in dit christelijke verrijzenisgeloof. Het is een kritiek op elk fatalisme, dualisme, cynisme, egoïsme. Bron tevens van humor en relativering. En tegelijk stimulans en oriëntatie voor een werkdadige overwinning op alle negatieve aspecten in onze geschiedenis, in verzet tegen alle vormen van kwaad. (E. Schillebeeckx)

Hier wordt hij één met wie verdrukt is, toen en nu,

hier wordt hij mens met mensen die in angsten leven,

wordt hij gelijk aan wie moet wachten op wat onontkoombaar is,

wordt hij een mens als wij.

Wie was toch deze man van God, wie was toch deze mensenzoon

dat hij de paradijsdroom levend hield? Tegen het zwarte kruis

blijft zijn verminkte lichaam stralen en rond het kruis

breekt in de hoeken verblindend licht naar buiten.

Het is volbracht. Maar zelfs de doodstraf

doodt niet een leven van gerechtigheid en liefde.

TOT SLOT Voor deze bijdrage inspireerde ik me volledig op de poëzie uit ‘Kruisweg in de stad’ *. Hierbij nog een laatste citaat als ‘Paaswens’ voor een vreugdevol verrijzenisfeest.

Ik had de wereld lief,de zachte heuvels,

het helend water van het meer,het eenzaam zand van de woestijn.

Ik volgde vogels in hun vlucht,de schicht van schuwe dieren.

Het ruisen van de granen,de weelde van de wingerd.

Vader, jouw schepping had ik lief.

Zelfs van de mensen ben ik blijven houden.zij volgden en vervolgden me,

zij juichten, huichelden,gedreven door het Woordverdreven zij de drager.

Toch bleef ik van hen houdenin hun onwetendheid, verblinding

en doffe doofheid,in hun ellende, kwalen, onmacht, onrecht.

De levende is voor verdwaasden dwaasheid,

Maar kracht van God voor wie gered is. Gods dwaasheid

is wijzer dan de mensen, zijn zwakheid

is sterker dan de mensen.

(Patrick Lateur)

* ‘Kruisweg in de stad’ (2005) werd uitgegeven in Leuven bij Uitgeverij P en bevat 12 meditatieve teksten van P. Lateur samen met 12 materiewerken van L. Hoenraet. Het boekje is te verkrijgen via het Emmaüshuis, Sint-Martensplein 3, 9300 Aalst, tel 053 77 38 14, www.emmaushuis.org.

Maart 06

‘We hebben teveel beheerdersen te weinig profeten.’

(R. Debray)

Veertig dagen tijd voor ontmoeting en dialoog Een terechte vraag vanuit het publiek tijdens de pastorale ontmoetingsdag op 1 februari jl. ging

over het ernstig nemen van de pluraliteit in onze samenleving en onze scholen. Durven we deze dialoog en ontmoeting in alle openheid aan, zonder angst en vooroordelen die bij voorbaat verlammen? Ik wil hierbij enkele gedachten citeren die mijn inziens een constructief pleidooi kunnen zijn. De Britse moslimintellectueel Ziauddin Sardar bekritiseert in zijn recente boek ‘Het paradijs wanhopig gezocht, reizen naar het hart van de islam’, het zwart-wit denken dat in onze samenleving zo alomtegenwoordig is: ‘Veel problemen van deze wereld vinden hun oorsprong in de snelle verandering die plaatsheeft. Er is een hoop onzekerheid, wij lijken nergens nog een eenvoudig antwoord op te hebben. Een hoop mensen vallen daarom terug op ideologieën die hun simpele antwoorden geven. Maar dat zwart-wit denken heeft geen enkele zin in een snel veranderende wereld. Het verhindert ons ons aan te passen en geeft ons valse antwoorden… Mensen denken graag in demonische metaforen. Het is niet verwonderlijk dat die als ‘selffulfilling prophecies’ soms werkelijkheid worden. Van Edward Said en zijn boek Oriëntalisme’ hebben wij geleerd dat westerse oriëntalisten sinds de 19e eeuw moslims afschilderden als gewelddadig en irrationeel. Sommige moslims beschrijven het westen op een zelfde demonische manier: Amerika als de grote satan. Wij moeten heel voorzichtig zijn met het gebruiken van dat soort metaforen.’ (De Tijd, 18/02/06)

‘Dialoog is een kunst die ons wegrukt‘Dialoog is een kunst die ons wegrukt

van het kortzichtige pessimisme van wie zegt dat het niet mogelijk is

om samen te leven met de andere en dat de wonden die onrecht hebben geslagen

ons voor altijd tot haat veroordelen. De dialoog is niet de keuze van de bangen, van wie schrik zou hebben om te vechten.

Hij verzwakt niemands identiteit. Hij daagt elke man en vrouw uit

om het beste in de ander te zien en om het beste in zichzelf te radicaliseren.’

Interreligieus vredesengagement, Aken 2003)

Dialoog is de beste remedie tegen fundamentalistische tendensen, die steeds meer het hart van mensen veroveren die angstig en onzeker zijn. Elk fundamentalisme is gevaarlijk, omdat het het bestaansrecht van de ‘andere’ ontkent. Het is bovendien een vaak wanhopige poging om de klok terug te draaien naar een homogene wereld, waar je niet met diversiteit geconfronteerd zou worden. Europa dat in zijn eenwording de roeping tot vrede draagt, kan een laboratorium vormen voor een intelligente dialoog die de wereld vandaag dringend nodig heeft. Zijn traditie van cohabitatie tussen godsdiensten binnen een seculier systeem kan een alternatief vormen voor de aantrekkingskracht van het fundamentalisme op gelovigen uit verschillende godsdienstigeovertuigingen. Door de dialoog met de humanisten aan te gaan, kunnen de kerken in Europa een weg banen om een authentiek geloof te verzoenen met de intelligentie van de cultuur. (HIlde Kieboom in ‘Een hart voor deze tijd. Christen zijn vandaag.’ 2005)

‘Wat verwachten wij als ongelovigen van het Westen van jullie, vertegenwoordigers van de grote spirituele stromingen van de mensheid?

Wij vragen jullie allereerst om ons wakker te schudden. Wij hebben nood aan iemand

die onze ogen opent op de wereld zoals hij is: onrechtvaardig, gevaarlijk en weinig evangelisch.

Waarom deze nood? Omdat wij in slaap gewiegd zijn,

Wij die elke dag de opium van het volk roken, dit is de slaappil van de media, door het geld en het gemak.’

(Regis Debray, Franse intellectueel en humanist)

Heel wat Europese steden zijn vandaag een venster op de wereld: je kunt er mensen en gemeenschappen tegenkomen van verschillende afkomst, culturen en godsdiensten… Onze steden vormen een unieke biotoop om een voorraad aan vredelievendheid aan te leggen voor de dag van morgen, die waarschijnlijk nog complexer wordt: dat kan door de verscheidenheid niet plat te walsen in een overdreven beklemtoond integratiediscours, maar door de diversiteit aan te grijpen als een kans tot ontmoeting, tot kennis van de ander en tot dialoog. De dialoog tussen de godsdiensten wordt meer en meer beschouwd als een wezenlijke bijdrage aan een vreedzame en harmonieuze samenleving. Het is niet omdat we in een communicatietijdperk leven dat er ook sprake is van een dialoog. Dialoog vraagt geduld, respect en luisterbereidheid. De in onze cultuur zo geprezen vrije meningsuiting kan toch geen voorwendsel worden om verbaal agressief te doen, om toe te geven aan intellectuele luiheid of om zich niet in te leven in de manier van denken van de ander. (Hilde Kieboom, op.cit.)

Er lopen heiligen op straat. Ze zijn te herkennen aan hun onopvallendheid,

aan hun kostbare mantels van een oneindige kostbaarheid die losjes om hen heen wapperen,

en aan hun verdriet.

Als we ze tegenkomen, lopen we ze voorbij. Maar we horen iets ruisen.

Als we omkijken, zien we dat ze zich losmaken van de andere mensen, hun pas versnellen, zijstraten inslaan. Overal staan mensen stil en kijken om.

We moeten nu zelf een zijstraat inslaan,

maar we durven niet, zo raken we steeds verder van huis,

we zullen spoedig verdwalen, zo zullen we elkaar ontmoeten, in de regen,

in de nacht. (Toon Tellegen)

Wij allen, moslims en niet-moslims, hebben de verantwoordelijkheid om met redelijkheid i.p.v. met emoties, met dialoog i.p.v. met provocaties, met respect i.p.v. kleinering, de idealen van ieder in ere te herstellen. Wij vragen onze vrienden van alle geloofsovertuigingen en levensbeschouwingen de hand die wij hen reiken, aan te nemen, en de dialoog in respect en solidariteit breder uit te dragen, onder meer door onze boodschap ook aan hun geledingen over te brengen. Deze boodschap is geen intentieverklaring, maar wel een uitnodiging om de deuren open te gooien…Elk schoolbestuur vragen wij om op een didactische en pedagogische wijze, zowel naar de leerlingen als naar het personeel en de ouders toe, thema’s aan te brengen die deze materie aangaan: door een open geest te hanteren wordt het maatschappelijke kritische denken immers verruimd… Aan maatschappelijke actieve organisaties richten wij de vraag mee te helpen het tij te doen keren. Dat ideeën geconfronteerd worden in een educatieve en respectvolle sfeer, waar sereen geargumenteerd wordt, kan alleen maar bijdragen tot het opbouwen van een open en pluralistische samenleving. Bij beleidsverantwoordelijken, van welke niveau dan ook, hopen wij een luisterend oor te vinden

voor ideeën inzake levensbeschouwing en godsdienstoverschrijdend de dialoog te stimuleren. (Uit de ‘Open brief van moslims’, Vereniging voor ontwikkeling en emancipatie van moslims (V.O.E.M.), februari 2006)

Vasten en bidden In de open brief roepen moslims hun geloofsgenoten op tot het waarachtig beleven van de ‘soennah’ door ‘geduld, gebed en vasten’. Het is een serene en spirituele houding die een universele vredesattitude in zich draagt en ook christenen kan bezielen:

‘Om een dialoog te kunnen voeren, moeten we authentieker worden

en ons onze zelfgenoegzaamheid of angst voor de ander kunnen ontzeggen.

Dialoog veronderstelt bekering naar de ander toe. Dat betekent niet aanpassing,

maar juist meer naar de diepte van je eigen geloof gaan en gezuiverd worden van vooroordelen en arrogantie.

Vasten en bidden zijn instrumenten voor de vrede, die we vaak te zeer hebben verwaarloosd,

of als inefficiënt hebben beschouwd. Vasten betekent ons iets ontzeggen

waaraan we gehecht zijn. Wie bidt wordt verhoord,

en voor wie gelooft, is niets onmogelijk.’ ‘Om effectief te vechten tegen de oorlog en tegen het kwade,

moeten we in ons binnenste een oorlog voeren en het kwade in onszelf overwinnen.

Dit is de bitterste oorlog, die tegen onszelf.

En hoeveel nationalisme zit er niet in die oorlog! We moeten erin slagen onszelf te ontwapenen.’

(Olivier Clement, geciteerd door H. Kieboom)

Voor onze Sant’ Egidio-gemeenschap is Franciscus van Assisi een belangrijke inspiratiebron. Hij leert ons om vrije mensen te zijn die leven met prioriteiten. Hij leert ons een manier om de kerk lief te hebben zonder daarom institutioneel of klerikaal te zijn. Leerschool voor deze open en universele geest van de rijke koopmanszoon was zijn ontmoeting met een arme melaatse. Wie vriend wordt van de armen, vindt de taal van de vriendschap met iedereen. In volle kruisvaarttijd ging Franciscus het gesprek met de sultan in het Egyptische Damiette aan: een interreligieuze dialoog avant la lettre. Ook wat betreft de communicatie van het evangelie heeft de Poverello van Assisi ons veel te leren. Franciscus was minderbroeder, een leek, geen academicus, maar hij verkondigde het evangelie van zijn tijd. Wij zijn vaak geneigd om onze tijd te zien als een tijdperk waarin het bijzonder moeilijk is om het evangelie door te geven. De tijd van Franciscus was echter met de kruistochten, de voortdurende gevechten tussen steden en gewapende bendes, en de interne verwarring door de opkomst van allerlei ‘ketterse’ bewegingen, ook niet bepaald een gemakkelijke tijd. In die zeer complexe tijd hadden de meeste geleerden en intellectuelen, zoals paus Innocentius III, alle reden om pessimistisch te zijn. Daartegenover staat de minderbroeder, arm en eenvoudig, met enkele gezellen, zonder regel, zonder abdij, zonder instellingen, zonder geleerde mensen, zonder analyses. Deze man begint echter begint het evangelie te verkondigen op een wijze die aantrekt en die een beweging wordt. De kracht van de verkondiging van Franciscus is de directe en persoonlijke manier waarop hij het evangelie doorgeeft. Hij sprak de taal van de liefde van God. Hij sprak tot het hart van de mensen. Hij leert ons de kerk te vernieuwen door ons te concentreren op het

evangelie en onze blik naar buiten te richten. In onze tijd zijn er veel sociologen en filosofen die intelligente analyses brengen over wat er gebeurt tussen de postmoderne mens en de kerk, of breder de geïnstitutionaliseerde religie. Er is vandaag echter een grote nood aan profeten die durven leven in de liefde en die het evangelie doorgeven.

‘De kerkvaders noemden het gebed ‘het medicijn van het hart’.

In deze tijden van medische overconsumptie wordt het recept van dat eenvoudige medicijn

allicht al te vaak over het hoofd gezien. Het gebed geneest onze wonden,

vergeeft ons, doet ons boven onszelf uitstijgen,

leert ons te luisteren. Het gebed leert ons de dromen en de hoop van God te delen.’

(H. Kieboom, op.cit.)

Waag een nieuw recept

Sip getrokken gezichten,beklemmend zwijgen,

een harde blik,snijdende woorden.

Het zuur is hart en ziel binnengesijpeld.Mensen verzuurd en verbitterd door levenspijn.

Vastentijd is de tijd nemenom houdingen die krampachtig zijn geworden,

wat te lossen.

Vastentijd is 40 dagen langlaten horen, zien en voelen

dat loslaten bevrijdend kan zijn.(Uit de bezinningskaarten, vsko Vasten 2006)

TOT SLOT

Dat we doorheen deze vastentijd mogen groeien naar dialoog en ontmoeting, verzoening en vrede. Een tijd zoals Kris Gelaude die mooi verwoordt in volgend gedicht:

Tijd heeft geen wonden.

Tijd leert je leven met verdriet

en wachten zeer geduldig tot je weer schoonheid ziet

en tot de tederste herinneringen zo diep vertakt zijn in je ziel

dat ze die zere plekken kunnen overgroeien.

Maart 07

‘Als het visioen verdwijnt,verwildert het volk.’ (Spreuken 29,18)

En toch…

Luc Vankrunkelsven schrijft in zijn boek ‘En toch… een andere wereld is mogelijk’: ‘Honderdduizenden mensen zijn op tienduizenden plekken in de wereld aan het bouwen aan de fundamenten van een àndere wereld. Ze bouwen en sjouwen omdat ze deze wereld, naar een indiaans gezegde, van hun kleinkinderen erven. Ik wil u een caleidoscoop aanbieden van het vele dat leeft aan de basis. Initiatieven die wereldwijd als bijna onzichtbare jonge grassprietjes opschieten.’ (p. 10) In die geest situeert zich de jaarlijkse campagne van Broederlijk Delen (BD) die in deze vastentijd ook in veel van onze scholen oproept tot soberheid en solidariteit.

Stem,als een zee van mensenom mij, door mij heen.

Stem van die drenkeling,van dat stuk wrakhout

dat een mens blijktals hij mij aankijkt.

Stem die geen naam heeft,nog niet,

£mensen zonder stem.Stem als een specht die klopt

aan mijn gehoorbeen.Woord dat aanhoudt, God die mij vasthoudt.

(Katholikentag Saarbrücken, mei 2006)

Ieder jaar opnieuw roept BD in de veertigdagentijd op tot solidariteit met de Derde Wereld. Dit jaar wordt vooral gefocust op Burkina Faso en Senegal, vanuit de doordenker ‘Afrika heeft ook talent’. In een wereld waar dagelijks het nieuws bepaald wordt door ‘topmanagers en economische prestaties’, wil BD ook de kracht en inzet van mensen aan de basis benadrukken. Kleine en hardwerkende ‘managers’ die geen torenhoge winsten of spectaculaire resultaten boeken, maar die zich dagelijks engageren voor duurzame en hoopvolle ontwikkelingskansen voor hun mensen.

‘Ik ben er zeker van:met alles wat we hier nu doen,

ziet de toekomst er veelbelovend uit.Morgen zal beter zijn dan vandaag,

zoals het vandaag beter isdan in de jaren die achter ons liggen.

We kunnen ervoor zorgendat heel de bevolking voldoende voedsel heeft,

van goede kwaliteit.We zullen niet emigreren, maar hier blijven.

We zullen leven in een aangename omgeving,en een goed leven hebben.’

(Salif, boer in Koumbri - Burkina Faso)

Duurzame verandering groeit vanuit de keuzes en de mogelijkheden van de mensen ter plaatse, vanuit hun cultuur, hun kennis, hun ervaringen en volgens hun ritme. Dit gaat in tegen het beeld van een hulpeloos Zuiden dat passief en gelaten zou wachten op betere tijden. Rurale gemeenschappen in de Afrikaanse Sahellanden vechten tegen de oprukkende woestijn, ontwikkelen duurzame landbouwmethodes en bestrijden honger en armoede. Ze doen onderzoek en zetten vorming op. Ze verdedigen de belangen van de boeren via lobbywerk. Hen steunen is meewerken aan een àndere wereld.

De armen zijn het gekruisigde volk, zoals Jezus.Waar een arme begint te leven,

waar een arme zijn vrijheidsstrijd begint,waar mensen bekwaam zijn samen aan tafel te gaan zitten om te delen,

daar is de God van het leven aanwezig.Daarom, als de Kerk in de socio-politieke wereld binnentreedt

om er te bekomen dat in die wereld leven mogelijk wordt voor de armen,verraadt zij haar zending niet

en vervult zij ook geen subsidiaire rol.Integendeel, dan getuigt ze van haar geloof in God

en is ze een instrument van de Heilige Geest,die de Heer en Gever is van leven.Om aan de armen leven te geven,

moet men iets van zijn eigen leven geven,of het zelfs helemaal geven.

(Oscar Romero, bij zijn eredoctoraat in Leuven in 1980)

Solidariteit is wezenlijk verbonden met spiritualiteit. Het wordt treffend verwoord in een uitspraak van Nana Veary: ‘Door toe te kijken hoe mijn grootmoeder de vreemdeling te eten gaf, heb ik de fundamentele wet van de Hawaiiaanse natuurfilosofie geleerd: we leven in een spiritueel universum dat geregeerd wordt door spirituele wetten.’ Een bedenking van Vine Deloria voegt daaraan toe: ‘Een paar jaar geleden drong het tot mij door dat geen enkel systeem dat alleen gebaseerd is op economische aspecten lang heeft overleefd of lang zal overleven. In de Westerse wereld hebben we het kapitalisme, het communisme en het socialisme, die alledrie zijn gebaseerd op economische aspecten. Hoe zou een maatschappij eruit zien die gebaseerd is op spirituele waarden in plaats van op eigendom? Als we kijken naar werk, politiek, natuurlijke rijkdommen, productie, onderwijs, religie en leven in termen van spirituele waarden, verandert onze waarneming, en hopelijk ook ons gedrag. Als ik mijn persoonlijke beslissingen neem in termen van mijn spirituele wezen in plaats van eigendom, is dat in elk geval een begin.’

40 dagen tijdom het verdorde weg te hakken,

te wieden, te wroeten,te ploegen, te spitten…

40 dagen werktijdom zo te kunnen zaaien en planten

en opnieuw te groeien,je te wortelen

in vaste, goede bodem,diep in de aarde, hoog in de hemel.

(Kathleen Boedt, voor Leeftocht)

 ‘Meer eens zal ik mijn broeders over U verhalen,ik zal U prijzen op onze bijeenkomst,

mijn liederen klinken op uit een groot volk,de armen gaan aan tafel,

ons volk viert feest,het nieuwe volk dat wordt geboren.’

(Ernesto Cardenal, in ‘Protest achter prikkeldraad’)

40 dagen tijd voor verstilling en herbronning

Temidden van alle inzet en actie voor solidariteit biedt de vastentijd ook de kans om persoonlijk te herbronnen, een noodzaak voor al wie pastoraal bezig is. De film ‘Die grosse Stille’ (Into great silence) van de Duitse cineast Philip Gröning kan daarbij een goede leidraad zijn. Zes maanden verbleef de regisseur in de ‘Grande Chartreuse’ en deelde er het dagelijkse leven van de kartuizermonniken. Daaruit distilleerde hij een documentaire van ruim twee uur over stilte, tijd, de seizoenen…

In deze ‘reis naar de stilte’ zijn er haast geen gesprekken, en de enige muziek die je hoort, zijn de gregoriaanse gezangen van de monniken. De bindteksten werden uit de Bijbel geput. Langs deze heel geleidelijke weg van ‘verstilling’ word je als kijker als het ware meegenomen in de leefwereld van het kartuizerklooster.

‘In al haar voren wacht de aardeop de zachte adem van de lente.

Ze breekt de dode resten afom als een nieuwe schepping te ontwaken.  

En jij, mens die je bent,geboren om te bloeien in het volle licht,maar ook de weg van alle stof te gaan,

kijk in jezelf.

Laat toch je aarde niet verharden.Wrik los wat je weerhoudt

om levenskrachtigals het kiemend zaad te zijn.

Ontdek die zin van je bestaandie je met alle levenden verbindt.Door met een zuiver hart te doen

wat recht is,en wat ogen opent

en wat optilt.

Jou die genade is toegezegd,spreek jij dan ook alleen maar

woorden van genade.’

(Kris Gelaude)

‘Die grosse Stille’ is vooral een film over de tijd. Je smaakt het ritme van de natuur. Het sneeuwt, het regent, een bloem ontluikt. De kartuizers beleven dat ritme. De hele film door toont Gröning geregeld het zicht vanuit zijn kloostercel. Als kijker zie je de seizoenen veranderen. Opvallend is dat de cineast de tijd respecteert, en zoiets is niet evident in onze tijd. Wanneer een monnik een schoenzool lijmt, wordt de hele handeling van begin tot einde getoond. Wanneer het angelus luidt en een monnik voor het gebed neerknielt, toont de film ons het hele ritueel. Gröning heeft goed aangevoeld dat je gebed slechts kunt weergeven door de tijd te ervaren. Over de confrontatie met de harde levenswijze van de kartuizers zegt hij: ‘De monniken ontvangen een grote innerlijke vrijheid, net dankzij de strenge regels en omdat zij alle

controle over hun leven verliezen. In onze samenleving domineert de gedachte dat we zelf ons leven moeten scheppen, en dat dit de weg naar het geluk is. Misschien is dat de reden dat zovelen bang zijn voor het leven, en van het ene moment naar het andere jagen.’ Alles heeft zijn tijd, lezen we in het boek Prediker, innerlijke verrijzenis begint waar het Woord van de stilte in ons tijd vindt.   

Tot slot

‘Wat we op het ogenblik moeten doen,is niet zozeer over Christus spreken,

als wel Hem in ons laten leven.Dan zullen de mensen Hem misschien vinden

als ze ervaren hoe Hij leeft in ons.’

(Thomas Merton)

Van harte aan iedereen een herbronnende vastentijd en een zalig paasfeest toegewenst.