Added Value

Added Value ICT en AT-scholen eenmalige uitgave | 14 juni 2012

Scholen metvoorsprong

Uitgelicht Laptoponderwijs

Interview Erik DuvalOver Learning Analytics

“De Verenigde Scholen J.A.

Alberdingk Thijm doet erg

veel aan ICT...”, dat hoor je

hoe langer hoe meer, zowel

op onze scholen, in de regio

als her en der in het land. Dit

magazine wordt uitgebracht,

omdat we bij het aanstaande

terugtreden van Ad van der

Wiel als bestuurder van onze

onderwijsstichtingen voor pri-

mair en voortgezet onderwijs

de uitkomst van meer dan dertig jaar ict-

beleid willen laten zien.

Ad was in de zeventiger jaren van de vorige

eeuw als leraar natuur- en wiskunde en als

conrector op het Alberdingk Thijm College

zeer ‘aanwezig’ bij de introductie van de

eerste ‘computer’ in het onderwijs en in de

schooladministratie. De rol die hij met name

de laatste vijftien jaren achter de schermen

heeft gespeeld, is minder te zien geweest,

maar zeker niet minder belangrijk. Zonder zijn

enthousiasme voor ICT, zouden we zeker niet

zo’n vooraanstaande plaats als voortrekker

van ICT in de klas in het primair en voortgezet

onderwijs in Nederland innemen.

Het is dit enthousiasme van Ad geweest dat

veel leerkrachten en onderwijs ondersteu-

nende medewerkers hebben overgenomen

en ook dagelijks wordt

overgebracht op onze

leerlingen. Een aantal van

hen weet meer van toe-

passingen en mogelijkhe-

den dan sommige leer-

krachten. Ad heeft dat altijd

een fantastische ontwikke-

ling gevonden, de leerling

die zelf ook ICT in het on-

derwijs brengt.

Als leraar geschiedenis weet en wist ik dat je

technische vernieuwing nooit kunt tegen-

houden en beter maar kunt omarmen. Ik heb

dan ook altijd graag naast Ad gestaan om ICT

als speerpunt uit te dragen, al wist ik vaak niet

precies waarover het ging, behalve dat het

veel geld kostte. Nadat Ad plannen had toe-

gelicht, werden de gelden er ‘als vanzelf’ voor

vrijgemaakt: ook een vorm van added value.

Het ict-symposium van vandaag laat zien dat

we geen tijdperk afsluiten, maar vol op vaart

zijn.

Bestuursvoorzitter Verenigde Scholen

J.A. Alberdingk Thijm PO en VO

Voorwoord

Colofon

Added Value is een eenmalige uitgave van de Verenigde Scholen

J.A. Alberdingk Thijm.

Idee en redactie: Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm

Fotografie: Digidaan en Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm

Foto omslag: Luca Zoon en Nino de Rijk van basisschool Merlijn

in Eemnes

Foto achterkant: Robert Westerveld en Marline Jaspers Faijer van de

International School Hilversum

Vormgeving: Leli Ontwerp & Ingrid Scheinhardt, Amsterdam

Drukwerk: HooibergHaasbeek, Meppel

Oplage: 1.000 exemplaren

ISBN 978-90-819275-0-5 (Hilversum 2012)

Contact: Postbus 700

1200 AS Hilversum

www.atscholen.nl

[email protected]

2

4 54 72Voorhoede-school

Laptop-onderwijs

Rekenen integreren

Rynette de Villiers

Anoek van Hofwegen

Ineke Bruinsma

Dagboek laptopdokter

Saskia Makker

Hans Reiber

Jetty van Driel

Fotostrip stagiaire

Loes IJkelenstam

Citaten PO-directeuren

ICT-Foundation

Jozefschool

Bart van den Haak

Karin van Oort

Omgevingseducatie

Enquête leerlingen

Brief koepelbestuur

Overzicht AT-scholen

13

14

22

24

26

38

42

44

46

48

51

58

60

62

66

68

78

80

uitgelicht

In dit nummer

30 jaar ict-ontwikkeling op de AT-scholen

Leerlingen van het ATC krijgen vanaf het eerste jaar een eigen laptop

Een nieuwe visie op rekenonderwijs

INHOUD

Inhoud

3

Learning Analytics

Enorme potentie ICT

Boeiend onderwijs18 28 34

interviews

Erik Duval, hoogleraar computerwetenschappen

Toine Maes, directeur van Kennisnet

Annette Jonker, ict-coör-dinator van basisschool Merlijn in Eemnes

INHOUD

Alle ict-geschenken aan medewerkers op een rij!

EXTRA

Pagina 76

4

Voorhoedeschool wordt school met voorsprong

30 jaar ict-ontwikkeling op de AT-scholen

UITGELICHT

De eerste computers waarmee leer-

lingen kennis maakten met de digitale

wereld dragen de inmiddels illustere na-

men als Philips P2000 en Commodore

64. Deze werden al snel opgevolgd door

XT-computers van IBM, voorzien van een

groen- of amberkleurig monochroom

beeldscherm. Gegevens werden opgesla-

gen op cassettebandjes en later op ‘mo-

derne’ zogenaamde floppy disks die je

kon meenemen, maar die een beperkte

opslagcapaciteit kenden. Deze XT-com-

puters waren via een eenvoudig netwerk

met elkaar verbonden om gezamenlijk

gebruik te kunnen maken van een ma-

trixprinter, waarbij de letters duidelijk

zichtbaar waren opgebouwd uit puntjes.

Deze XT-computers waren ook de eerste

die werden ingezet voor administratieve

doeleinden, al snel verbonden met een

server om gegevens centraal te kunnen

opslaan. Van internetgebruik was toen

echter nog geen sprake.

Eerste systeembeheerders

Vanaf de per 1 augustus 1995 gereali-

seerde intensieve samenwerking van het

Alberdingk Thijm College, Groot Goylant

en Laar & Berg onder de naam Katholiek

Lyceum in het Gooi, werd ook de verdere

ontwikkeling van ICT op de scholen ge-

zamenlijk opgepakt. In het besturings-

centrum werd een groot deel van de

administratieve taken samengebracht

en daarbij werd direct vanaf het begin

geprobeerd optimaal gebruik te maken

van ICT.

In het onderwijs gaven ontwikke-

lingen rond de basisvorming en de

Eind jaren tachtig investeerde de overheid vele mil-joenen guldens in het onderwijs om leerlingen aan de computer te krijgen. Ook op een aantal scholen die nu deel uitmaken van de AT-scholen betekende dit het begin van de toepassing van ICT in het onderwijs en de schoolorganisatie daaromheen. Een overzicht.

DOOR HERMAN RIgTER

5Commodore 64

XT-computer van IBM Letters uit een matrixprinter

Floppy disk

Philips P2000

6

tweede fase aanleiding tot een nadere

gedachtenbepaling over de inzet van

computerapparatuur in het onderwijs.

De rol van docent zou gaan verschuiven

naar die van organisator van het leer-

proces. De docent zou in die rol moe-

ten beschikken over een variëteit aan

onderwijs-werkvormen en een meer

begeleidende rol gaan spelen bij meer

individuele leerwegen van leerlingen.

Bij deze veranderende rol van de docent

zouden ict-toepassingen een belangrijke

rol kunnen gaan vervullen. Ook de eerste

systeembeheerders gingen aan het werk.

In het begin waren dit docenten die een

aantal taakuren kregen om de computers

op hun eigen school operationeel te hou-

den. In 1995 bedroegen de totale kosten

voor aanschaf, vervanging en onderhoud

van hard- en software binnen het hele

instituut 200.000 gulden.

Beleidsplan

In maart 1996 verscheen het eerste

gezamenlijke “Beleidsplan informatie-

en communicatietechnologie”, opgesteld

door de ‘werkgroep informatiebeleid’ on-

der voorzitterschap van Ad van der Wiel.

In dit eerste plan stond uitbreiding van

het aantal computers en aanschaf van

nieuwe software centraal. Er werd vooral

aandacht besteed aan de wijze waarop

de administratieve processen beter kon-

den worden ingericht. Over scholing van

medewerkers en de wijze van inzet van

computers in het onderwijs was nauwe-

lijks iets vastgelegd. Opvallend was het

voornemen een multimediacomputer

aan te schaffen met een ‘video-kanon’,

totale kosten: 15.000 gulden (9% van het

totale ict-budget in 1996).

Voorhoedeschool

Al in december 1997 verscheen het vol-

gende ict-beleidsplan onder de naam

“Projectplan ICT voor het Katholiek Ly-

ceum in het Gooi”. Aanleiding voor het

verschijnen van dit nieuwe plan was

het feit dat het Katholiek Lyceum in het

Gooi (KLG) was geselecteerd als een van

de 105 ‘Voorhoedescholen’ in Nederland.

Deze voorhoedescholen ontvingen een

extra subsidie om de ontwikkelingen in

het toepassen van ICT in de school met

kracht door te zetten. In tegenstelling tot

het voorgaande plan lag in dit plan de

nadruk veel meer op het motiveren van

leerlingen door middel van ict-toepas-

singen in de klas, op het opnemen van

ict-toepassingen in de vakwerkplannen,

het scholen van docenten en het aan-

schaffen van veel extra computers voor

gebruik door leerlingen en docenten.

Binnen drie jaar moest er een verhou-

ding van minimaal 1 computer per 10

leerlingen gerealiseerd zijn. Ook werd

een nieuwe functie geïntroduceerd:

UITGELICHT

Aanschaf van een multimediacomputer met ‘video-kanon’

7

ict-coördinator. Het systeembeheer werd

voortaan grotendeels uitgevoerd door

één fulltime systeembeheerder voor alle

vestigingen tezamen.

Electronische leeromgeving

E-mail, websites en het gebruik van in-

ternet voor schooldoeleinden komen in

het volgende ict-beleidsplan uit 2000

voor het eerst ter sprake. In dit “Beleids-

plan ICT, van voorhoedeschool naar

school met voorsprong” wordt ook al

gesproken over toekomstige inzet van

virtuele klassen en ‘video conferencing’.

Opvallend veel aandacht wordt in dit

plan besteed aan het vormgeven van de

organisatie rondom ICT. Zo worden de

diverse rollen op dit gebied nauwkeurig

omschreven, van schoolleiding tot sys-

teembeheer. In de jaren die volgen wordt

op beperkte schaal gestart met de invoe-

ring van persoonsgebonden laptops en

gaat men gebruik maken van een Elec-

tronische Leeromgeving (ELO) voor uit-

wisseling van informatie en bestanden

tussen docenten en leerlingen.

Toonaangevend

In het “Beleidsplan informatie- en com-

municatietechnologie KLG” uit 2003

wordt de ambitie opgeschreven om

binnen drie jaar uit te groeien tot een

toonaangevende school op het terrein

van ICT. Zo wordt ernaar gestreefd dat

binnen zes jaar alle leerlingen kunnen

beschikken over een ‘eigen’ laptop. Daar-

naast worden streefcijfers genoemd voor

wat betreft het gebruik van ICT in de les-

sen, van 20% van de lestijd in de ‘gewo-

ne’ klassen tot 30% in de laptopklassen.

Als gevolg hiervan zou het aantal boeken

per leerling moeten afnemen.

‘Over 5 jaar is het KLG dé ict-school van

Europa’ is de aangescherpte ambitie die

is opgenomen in de “Beleidsverkenning

KLG 2005-2010”. Deze ambitie vormt het

uitgangspunt voor het “ICT-beleidsplan

van het KLG 2007”. In de inleiding van dit

plan staat beschreven dat na vele jaren

inspanningen op het terrein van ICT, het

KLG zeker binnen Nederland tot de toon-

aangevende ict-scholen mag worden

gerekend. Er komen steeds meer bezoe-

ken van andere scholen, verzoeken om

informatie en uitnodigingen om work-

shops en lezingen te verzorgen door heel

het land. Deze voorhoedepositie brengt

ook met zich mee dat steeds meer be-

slissingen met betrekking tot innovatie

zelfstandig moeten worden genomen in

plaats van het volgen van de bestaande

UITGELICHT

8

trends. Tijd, geld en inspanningen gaan

zitten in het ontdekken van nieuwe din-

gen. Een aantal hiervan wordt na ‘trial-

and-error’ terzijde geschoven. Zo was

het behalen van het ‘digitaal rijbewijs’

(ECDL) niet langer verplicht. Gelukkig

blijken ook veel vondsten waardevol en

verrijkend voor het onderwijs aan onze

leerlingen. De ondertitel van dit ict-be-

leidsplan “Van techniek naar didactiek”

geeft aan dat de techniek in steeds min-

dere mate een ‘bottleneck’ vormt in het

toepassen van ICT. Daarom kan de aan-

dacht in het ict-beleid in toenemende

mate worden verschoven in de richting

van aandacht voor didactiek, ofwel hoe

gebruiken we ICT in de praktijk van de

les zodanig dat het rendement van ons

onderwijs verbetert. In dit plan wordt

dan ook ruim aandacht besteed aan des-

kundigheidsbevordering van de mede-

werkers en de inzet van ICT in de klas.

ICT vanuit onderwijsvisie

In 2008 krijgt het KLG bestuurlijke ver-

antwoordelijkheid voor het katholiek

basisonderwijs in de regio. Met “Samen

sterker met een eigen gezicht”, wordt

het ict-beleid van het KLG ook geïmple-

UITGELICHT

2003 Speerpunten uit beleidsplan informatie-

en communicatietechnologie KLg: Binnen 6

jaar kunnen alle leerlingen beschikken over

een ‘eigen’ laptop. Er wordt gestreefd naar

ict-gebruik van 20% van de lestijd in de ‘ge-

wone’ klassen tot 30% in de laptopklassen.

1997 Beleidsplan: “Projectplan ICT voor het

Katholiek Lyceum in het gooi”. Opvallend was het

voornemen een multimediacomputer aan te schaf-

fen met een ‘video-kanon’, totale kosten: 15.000

gulden (9% van het totale ict-budget in 1996).

1995 Alberdingk Thijm College,

groot goylant en Laar & Berg gaan

verder onder de naam Katholiek

Lyceum in het gooi, ontwikkeling

van ICT gezamenlijk opgepakt.

2000 “Beleidsplan ICT, van voorhoede-

school naar school met voorsprong”.

Hierin wordt gesproken over toekom-

stige inzet van virtuele klassen en ‘video

conferencing’. Opvallend veel aandacht

wordt in dit plan besteed aan het vorm-

geven van de organisatie rondom ICT.

1996 Eerste geza-

menlijke “Beleids-

plan informatie- en

communicatie-

technologie”

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

9

menteerd in het basisonderwijs. De titel

illustreert het doel van het plan: geza-

menlijk werken aan de ontwikkeling van

ict-gebruik. Ict-gebruik is geen doel op

zich; iedere school geeft vanuit de eigen

onderwijsvisie invulling aan deze doel-

stelling. Door samenwerking wordt het

proces van invoering van ict-gebruik op

de afzonderlijke scholen aanzienlijk ver-

sneld. Gebruik maken van elkaars kennis

en schaalvoordelen spelen daarbij een

belangrijke rol. In dit plan wordt de am-

bitie beschreven om in de komende jaren

het gebruik van ICT op de basisscholen

zo te ontwikkelen dat ook de AT-scholen

primair onderwijs toonaangevend zullen

worden.

Het ‘vier in balans plus’-model, ont-

wikkeld door Kennisnet, gaat richting

geven aan verdere ontwikkeling van

ict-beleid.

UITGELICHT

2005 Over 5 jaar is het KLg

dé ict-school van Europa’, is

de aangescherpte ambitie

die is opgenomen in de

“Beleidsverkenning KLg

2005-2010”.

2008 “Samen sterker met een eigen

gezicht”, het ict-beleid van het KLg

wordt geïmplementeerd in het basis-

onderwijs. ICT op de basisscholen zo

ontwikkelen dat ook de AT-scholen

primair onderwijs toonaangevend zul-

len worden.

2012 Presentatie volgend

ict-beleidsplan zonder de

bestuurlijke ‘input’ van Ad

van der Wiel.

2007 Deze ambitie vormt het

uitgangspunt voor het “ICT-be-

leidsplan van het KLg 2007”.

2010 Het ‘vier in balans plus’-model, ontwikkeld door Kennisnet,

gaat richting geven aan verdere ontwikkeling van ict-beleid. In

2010 verschijnt: ‘’Van innovatie naar integratie”. Oprichting ICT

Foundation. Dit fonds is specifiek gericht op het financieren van

projecten die onderwijsontwikkeling met ICT tot doel hebben.

VisieKennis,

attitude & vaardigheden

Software/ content

Ict- infrastructuur

Didactisch gebruik van ICT voor leren

Samenwerking & ondersteuning

Org

anis

atie

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

10

In 2010 verschijnt het meest recente plan voor de AT-scholen voortgezet onderwijs

met als titel “Van innovatie naar integratie”. Hieronder het eerste deel uit de inleiding

van dit plan:

“De ict-ontwikkeling binnen de Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm VO

(AT-scholen VO) is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een begrip in onder-

wijsland. De laptopscholen (Alberdingk Thijm College en de International

School Hilversum) zijn daarvan de meest opvallende exponent[en]. Maar ook

de landelijke ontwikkelingen rondom het arrangeren van digitale leermate-

rialen (DigilessenVO.nl/LES 2.0), worden vaak in één adem genoemd met de

AT-scholen VO, aangezien deze samenwerkingsverbanden hun oorsprong

vinden binnen de AT-scholen.

De wijze waarop binnen de AT-scholen VO de visie op ICT wordt vertaald in

beleid en vervolgens wordt geïntegreerd in het primaire proces ten behoeve

van een kwaliteitsverbetering van het onderwijs aan onze leerlingen dwingt

bij velen respect af. Maar gelukkig is binnen de AT-scholen VO het bewust-

zijn duidelijk aanwezig dat stilstand achteruitgang betekent en dat er de

komende jaren nog vele verbeterslagen op het terrein van ICT en onderwijs

gemaakt kunnen worden. Daarbij zal de nadruk liggen op het integreren van

innovatieve ontwikkelingen in het primaire proces.”

UITGELICHT

Om ook de komende jaren innovaties

met behulp van ICT mogelijk te maken

en verder te stimuleren binnen de AT-

scholen is in dit plan de oprichting van

de ICT-Foundation aangekondigd. Dit

fonds is specifiek gericht op het finan-

cieren van projecten die onderwijsont-

wikkeling met ICT tot doel hebben.

Voor het eerst in 30 jaar zal in het najaar

van 2012 geprobeerd worden om, ook

zonder de bestuurlijke ‘input’ van Ad van

der Wiel, een volgend ict-beleidsplan te

presenteren. Ook in dit plan, nu voor PO

en VO samen, zal kwaliteitsverhoging

van ons onderwijs en onze onderwijsor-

ganisatie door ICT centraal staan, opdat

we ook in de toekomst ‘een school met

voorsprong’ zullen blijven.

12

2005

RyNETTE DE VILLIERS – IS ALMERE

Student life at the IS Almere in the coming years

Simon closes the door against

the cold wind as the four

friends make their way to-

wards the gym hall. On their

way they pass the huge touch

screen tablet in the network

access centre. Sarah sees that

the new edition DP Biology

book will be accessible online

soon, whilst Carl searches the

virtual library to see if the new

Sacher has been published yet.

Ms Faulkner reminds the students of the app-

share session during second break and Bar-

bara groans as she remembers that she for-

got to charge her iPad the night before. She

would have to leave it in one of the charging

ports during PE.

Across the room in the audial story telling

corner, a few boys burst out laughing as they

pass the set of headphones from one to the

other. Ms Faulkner gives

them a stern look and they

quickly put back their own

headphones.

The four friends look up as

the second bell goes and as

they hurry down the steps

they catch the last line of

IS Almere news as the Twit-

ter ribbon passes along the

bottom of the digital notice

board.

Simon opens the door and holds it as the rest

squeeze past to enter the gym area.

…of student life at the IS Almere in the com-

ing years. This would not be possible without

support from the ICT-Foundation and indi-

viduals like Ad van der Wiel who inspire tire-

lessly to develop and grow.

Sarah sees that the new edition DP Biology book will

be accessible online soon

13

14

‘De iPads bieden goede individuele begeleiding’

Anoek van Hofwegen; ict-coördinator met ambitie

UITGELICHT

Met trots wijst Anoek naar de com-

puter die keurig op een hangtafeltje staat

opgesteld. Ernaast hangt het digibord.

‘Dat ziet er toch heel professioneel uit?’

Het digibord wordt veelvuldig ge-

bruikt in de lessen van groep 6 van Anoek

van Hofwegen. Leerlingen en juf Anoek

beleven veel plezier als ze een filmpje

kunnen bekijken of iets op het digibord

moeten doen. ‘Ik maak veel gebruik van

internet op het digibord. Ik bereid me

thuis voor via een bepaalde website en

de volgende dag op school kan ik die in-

formatie meteen van de site halen. In de

pauzes kan ik fragmenten van het Jeugd-

journaal of Klokhuis laten zien waarmee

we meteen een actueel item kunnen be-

spreken.’

Stand alone

Anoek werkt sinds 2001 op de Titus

Brandsmaschool. Ze begon toen als kleu-

terleidster zonder vaste groep. ‘Op een

moment moest er een nieuwe server ko-

men en omdat ik nog geen vaste groep

had, werd ik aanspreekpersoon voor de

systeembeheerders. Ik moest ze helpen

bij het zoeken van de beste plek voor de

server; de ruimte bijvoorbeeld mag niet

te vochtig zijn en in klaslokalen maakt

zo’n server teveel geluid. Als de systeem-

beheerders dan opnieuw op school kwa-

Anoek van Hofwegen is leerkracht en ict-coördinator op de Titus Brandsmaschool voor basisonderwijs in Hilversum-Noord. Twee jaar geleden verhuisde de school naar een nieuw pand aan de Lopes Diaslaan, waar ook een speelzaal aan verbonden is.

Een actueel item bespreken we meteen in de klas

DOOR MARLIES EIJSINK

15

Favoriete websites:

1 kennisnet.nl2 digibordopschool.nl3 atscholen.nl met name de ict-innovatie,

de digilessen en de thuiswerkhulp

16

UITGELICHT

men, was ik vanzelf weer hun aanspreek-

persoon. Ook in de ogen van mijn team

werd ik al snel aangewezen als ict-er.

En dat terwijl er in die periode nog heel

weinig was. We hadden maar een paar

computers en dat waren allemaal stand

alones. We hadden ook een verrijdbaar

digibord, maar dat bleek zo’n gedoe met

snoeren en aansluitingen dat veel leer-

krachten regelmatig teruggrepen naar de

vertrouwde video- of dvd- speler.’

Luxe

Sinds mijn komst op de Titus Brandsma-

school in 2001 is er veel veranderd. Twee

jaar geleden met de oplevering van ons

nieuwe schoolgebouw kwamen er een

nieuwe ict-infrastructuur met een nieuw

netwerk en nieuwe ict-middelen.

Anoek: ‘Het is hier nu heel luxe, alle lo-

kalen hebben digiborden en we hebben

de beschikking over 36 vaste computers

die allemaal op het netwerk zijn aan-

gesloten.’ Leerkrachten kunnen er mee

overweg, maar net als op andere scho-

len zijn er grote onderlinge verschillen.

Anoek: ‘Je ziet dat er door de jaren heen

heel veel ontwikkeling is in het ict-ge-

bruik onder leerkrachten.’ Ook Anoek be-

sloot zich verder te scholen en vroeg een

lerarenbeurs aan. Met deze beurs volgde

ze de cursus “ICT als kenniscoördinator”.

‘Zonder ict-kennis is het heel moeilijk

om een goede keus te maken tussen de

verschillende software, netwerken en

hardware. Ik heb al een paar keer meege-

maakt dat mij iets is geadviseerd wat he-

lemaal niet goed voor onze school bleek

te zijn.‘

iPad in de klas

Anoek kijkt uit naar het volgende ict-pro-

ject dat op haar weg komt. ‘We krijgen 3

iPads op de school die we willen gaan in-

zetten voor de bovenpresteerders van de

groep. Voor deze leerlingen is nog weinig

interactief materiaal beschikbaar.’ Aan-

vankelijk wilde de school meer iPads

inzetten. Anoek: ‘Er is echter nog geen

brede leerlijn beschikbaar voor de iPad,

het up to date houden van de software en

het goed opbergen van de iPads kost tijd.

Ik zie wel veel in de iPad als het gaat om

individuele begeleiding. Als een leerling

een vraag heeft over een bepaald woord

dan zou ik het graag even snel willen op-

zoeken op een iPad in plaats van dat ik

er een woordenboek bij moet halen.’

172007

18

Bij leren hoort ook ‘bloeden’. Het maken van fouten is een essentieel onderdeel van het leerproces

18

19

LEARNING ANALYTICS EN OPEN CONTENT

Erik Duval, hoogleraar computerwetenschappen over:

Erik Duval, hoogleraar computerweten-

schappen aan de Katholieke Universiteit

Leuven, verdiept zich hierin. Bovendien

is hij een van de voortrekkers binnen de

KU Leuven van ‘Open Content’. Hij vindt

dat beschikbare kennis door weten-

schappers niet afgeschermd moet wor-

den, maar juist algemeen toegankelijk

moet zijn voor iedereen.

Learning Analytics vraagt om het op-

nieuw overdenken van hoe onderwijs-

gevenden en leerlingen of studenten

omgaan met leerprocessen. Duval legt

uit wat zijn visie is: “Leren is iets heel

intiems en authentieks dat elke mens

van nature in zich heeft. De belangrijk-

ste drijfveer om iets te leren is om iets

te kunnen dat je voorheen nog niet kon.

Het vergroot je autonomie. Een mooi

voorbeeld daarvan vormt fietsen. Door

te leren fietsen vergroot je je actieradius,

je kunt komen waar je voorheen nog niet

kon komen. Het vergroot je autonomie

met een factor vijf! Maar bij leren hoort

ook ‘bloeden’. Bij leren fietsen is dat

meestal letterlijk bloeden, maar bij alle

leerprocessen maakt bloeden, ofwel het

maken van fouten, een essentieel onder-

deel uit van het leerproces. Een belang-

rijke rol voor opvoeders en docenten

daarbij is om een veilige ‘leeromgeving’

te scheppen waarin fouten maken mag

In de digitale onderwijswereld zullen ‘Learning Analytics’

het onderwijsproces steeds meer gaan beïnvloeden.

Bij Learning Analytics beschikt de docent over een

‘dashboard’ met gegevens over het leerproces van

de leerlingen, waardoor een andere manier van regie

voeren over het onderwijsproces mogelijk wordt.

INTERVIEW

Leren is iets heel intiems en authentieks dat elke mens van nature in zich heeft

19

20

INTERVIEW

(of zelfs moet). Ook mijn studenten op

de universiteit moeten leren door trial

and error om hun doel, bijvoorbeeld het

leren van een programmeertaal te kun-

nen bereiken. Maar bovenal is leren ‘se-

rious fun’.”

Duval onderscheidt in het formele leer-

proces op school twee belangrijke as-

pecten: vertrouwen en samenwerking.

Docenten moeten het vertrouwen krij-

gen van hun school dat zij het beste uit

hun leerlingen naar boven zullen halen.

Hierbij hoort vanzelfsprekend ook dat zij

hierover verantwoording afleggen, maar

niet op formele en makkelijk te meten

aspecten zoals zit iedereen stil tijdens

een college, of is het boek wel helemaal

behandeld? Veel belangrijker is het om te

verantwoorden of leerlingen daadwerke-

lijk iets hebben geleerd.

Bij het leerproces van leerlingen moet

een docent rekening houden met het feit

dat elke leerling op zijn eigen manier

leert. Duval: ‘Individuele leerlingen moet

je dan ook zoveel mogelijk individueel

aanspreken. Daarnaast vind ik samen-

werking een zeer belangrijk onderdeel

van leren. Ook leerlingen moeten leren

samenwerken, leren elkaar zaken uit te

leggen en ten slotte expliciteren wat ze al

dan niet hebben gedaan en waarom. Veel

van mijn bètastudenten vinden vooral

deze samenwerkingscomponent van het

leren zeer lastig.’

Wat is Learning Analytics en op welke

wijze kan het helpen bij het ondersteu-

nen van het leren zoals u dat ziet?

Wat Learning Analytics precies is, kan ik

het beste uitleggen aan de hand van het

voorbeeld van een hardloper. Een hard-

loper probeert zijn voedingsschema en

trainingsprogramma zo optimaal mo-

gelijk af te stellen om uiteindelijk een

zo goed mogelijke prestatie tijdens een

wedstrijd te kunnen leveren. Daarbij kan

hij tegenwoordig gebruik maken van tal-

loze ict-toepassingen. Zo kan hij de voe-

dingswaarden van zijn maaltijden met

speciale computerprogramma’s bereke-

nen en een digitale hartslagmeter dra-

gen tijdens het trainen. Met behulp van

de gegevens die deze hulpmiddelen hem

bieden op een persoonlijk dashboard

kan hij besluiten om zijn voeding aan

te passen of zijn trainingsprogramma te

wijzigen. Zo draagt ICT bij aan het leve-

ren van een betere prestatie.

Zo’n persoonlijk dashboard met ge-

gevens op basis waarvan het leerproces

wordt geregistreerd en waar nodig kan

worden bijgestuurd, vormt de kern van

Learning Analytics. Op basis van de be-

rekende gegevens kunnen ook automa-

tisch interventies worden gedaan in de

vorm van aanwijzingen of tips. Zowel de

leerling als de docent zouden, ieder van-

uit hun eigen rol, gebruik kunnen maken

Individuele leerlingen moet je dan ook zoveel mogelijk individueel aanspreken

21

INTERVIEW

van dit dashboard. De komende jaren zal

vooral aandacht moeten worden besteed

aan de vraag welke factoren van invloed

zijn op het leerproces en hoe we deze

kunnen meten en beïnvloeden. Hiervoor

is nog veel onderzoek nodig.

‘De eerste toepassingen die ik bij mijn

studenten gebruik, hebben vooral be-

trekking op het begeleiden van het sa-

menwerken in werkgroepen. Daarbij is

het actief deelnemen van studenten van

belang. We tellen het aantal blog posts

dat zij publiceren en het aantal malen

dat zij reageren op anderen. Deze zaken

zijn met computerprogramma’s prima

meetbaar. Op basis van gegevens die op

het persoonlijk dashboard verschijnen,

krijgen de studenten, indien daartoe

aanleiding is, tips om meer en beter te

participeren en kan ik als docent interve-

niëren als dat nodig is. Dit is een prach-

tige manier om de samenwerking tussen

studenten beter te kunnen begeleiden en

stimuleren. Wat mij betreft een zeer nut-

tige toepassing van Learning Analytics.

U bent ook al jaren binnen de KU Leu-

ven voorvechter voor Open Content.

Wat zijn daarbij uw drijfveren?

Openheid is wat mij betreft een kern-

principe. Toen ik lange tijd geleden de

lijsten met publicaties van mezelf en

collega’s vrij toegankelijk op het inter-

net had geplaatst, werd dit door veel

van mijn collega’s als problematisch

ervaren. De standaard was toen om alle

kennis en leermaterialen voor jezelf te

houden. Ik vond dat niet met mijn ge-

weten te verenigen. Het is ook zeer in-

efficiënt. Gelukkig zijn de tijden veran-

derd en wordt steeds meer kennis met

elkaar gedeeld, maar het kan nog beter.

Ook van mijn studenten eis ik open-

heid, zowel met betrekking tot de kennis

die zij opdoen en de materialen die zij

produceren, als ook in de wijze waarop

zij zich verantwoorden tijdens hun leer-

proces. Ik wil technologen opleiden die

het later vanzelfsprekend vinden om

verantwoording af te leggen voor hun

keuzes en zo open mogelijk handelen.

Ook eis ik een open houding van hen

met betrekking tot het opdoen van nieu-

we kennis en ervaringen. We weten ze-

ker dat we nu mensen opleiden die later

werkzaamheden moeten gaan doen die

we nu nog niet eens kunnen bedenken.

Om dit te bewerkstelligen moet ik mijn

studenten vaak uit hun ‘comfortzone’

halen. Normaal gesproken krijgen zij

een probleem voorgelegd tijdens hun

studie dat ze vervolgens moeten gaan

oplossen, vaak via voorgeprogrammeer-

de wegen. In een aantal gevallen leg ik

ze nu niet eens het probleem voor, maar

laat ze het hele proces zelf oppakken en

vormgeven. Ik denk dat dit essentieel is

bij het opleiden van studenten voor de

maatschappij van morgen.

21

Openheid is wat mij betreft een kernprincipe

22

INEKE BRUINSMA – GROOT GOyLANT EN ICT-CAMPUS

Een doorlopende leerlijn: de ICT-Campus

In augustus 2008 is de ICT-

Campus gestart, het resul-

taat van een samenwerking

tussen de AT-scholen en het

ROC Midden Nederland. Met

zijn MBO voor Beheer ICT en

Applicatieontwikkeling maakt

deze opleiding het ict-plaatje

van AT-scholen compleet. De

ICT-Campus biedt een door-

lopende leerlijn voor de leer-

lingen die op het VMBO van

groot goylant de ict-route volgen, ook wel

de junior ICT-Campus genoemd. Daarnaast

blijkt de opleiding ook steeds meer leerlingen

uit de regio aan te trekken door de kleinscha-

lige en tweetalige setting.

De uitdaging, voor zowel de studenten als de

organisatie, is de mogelijkheden van de AT-

scholen optimaal te benutten. In de loop van

de tijd is synergie ontstaan die voor alle ‘spe-

lers’ voordeel oplevert. De eerstejaars stu-

denten lopen een dag per week stage op de

basisscholen van de AT-scholen waar zij zeer

diverse activiteiten uitvoeren: eenvoudige

reparaties doen, hardware inventariseren, en

instructies aan leerlingen en

leerkrachten geven.

Onze basisscholen stellen de

studenten in de gelegenheid

om hun eerste ervaringen

op te doen in een ‘real life’

werkomgeving. AT-scholen

is een door de EKABO-

geaccrediteerde stagebie-

der waar de studenten hun

examenopdrachten kunnen

uitvoeren tijdens stages bij systeembeheer

en verschillende van onze VO-scholen. Ook

worden regelmatig groepen MBO-studenten

ingezet bij grotere klussen, zoals leerlinglap-

tops omzetten op het nieuwe netwerk en het

verplaatsen van een groot aantal werkplek-

ken. De MBO-studenten hebben ook het net-

werk aangelegd voor het nieuwe lokaal van

de junior ICT-Campus. gastsprekers vanuit

onze organisatie vertellen de MBO-studenten

over ict-ontwikkelingen binnen de AT-scho-

len, zoals het verbeteren van de infrastructuur

en het implementeren van de nieuwe digitale

werkomgeving: Sharepoint.

Door regelmatig overleg tussen systeem-

beheer, Herman Rigter en de ICT-Campus

worden de ontwikkelingen op het gebied

van infrastructuur en onderwijsvernieuwing

besproken. Bovendien wordt bekeken hoe

door een goede samenwerking een optimaal

resultaat behaald kan worden.

Studenten doen ervaring op in een ‘real life’ werkomgeving

22

23

2008

24

LAPTOPDOKTER LENNART BON

Een week uit het leven van de laptopdokter

Sinds 2007 is Lennart Bon de laptopdokter

van het Alberdingk Thijm College. Aanvanke-

lijk was hij het grootste deel van de tijd kwijt

met het repareren van de laptops. Inmiddels

zijn zijn werkzaamheden uitgebreid naar on-

der meer ondersteuning van het onderhoud

van de website en het maken van digitaal les-

materiaal. Een weergave van zijn werkzaam-

heden gedurende zomaar een week.

MaandagMaandag is de drukste dag. De meeste ge-

vallen van schade aan laptops vinden in het

weekend plaats. Na de eerste pauze heb ik

dan al zeker zo’n 15 leerlingen gezien. Sinds

we met de Macbooks werken, is het aantal

schadegevallen sterk gedaald. Nu komen ge-

middeld twee laptops per week binnen, waar

niets meer aan te doen is. In het ‘Toshiba-

tijdperk’ waren dat er wel gemiddeld 20. Wa-

ter- of vochtschade is een veel voorkomend

probleem. Denk aan een pakje yoki-drink dat

in de tas – waar ook de laptop in zit - knapt,

het glaasje prossecco van moeder die omvalt

boven de laptop, een kat die nietsvermoe-

dend urineert of een niet al te waterdichte

tas waar de regen doorheen sijpelt. Naarmate

leerlingen ouder worden neemt het aantal

schadegevallen wel af. Over het algemeen

zijn leerlingen vanaf de vierde klas voorzichti-

ger met hun laptop.

DinsdagOp dinsdag en vrijdag is er ondersteuning van

het iCentre van Apple. Er komt dan iemand

naar school die de zwaardere schadegeval-

len kan repareren. Door deze ondersteuning

hoeft zelden een laptop teruggestuurd te

worden naar de fabrikant. In een van de lo-

kalen leek de beamer lamp kapot te zijn, ik

heb de lamp gereset zodat het weer even

werkt totdat de nieuwe lamp er is. Binnen-

kort gaan we over op een nieuwe website. Ik

ben nu aan het uitzoeken hoe ik foto albums

kan maken in Sharepoint, de nieuwe digitale

werkomgeving. We hebben een webmaster

die zorgt voor teksten beeldmateriaal. Ik

ondersteun dan bij het uploaden ervan en

zorg dat het netjes op de site komt te staan.

Naast de website houd ik me ook bezig met

andere online media: ik onderhoud ook een

facebook-pagina. Vorige week vrijdag heb ik

via twitter de hockey uitslagen van onze ATC-

teams getweet, zodra ik ze binnen had. Onze

twitter account heeft nu 360 volgers.

WoensdagEen van de docenten had wat hulp nodig bij

Vrijdag heb ik via twitter hockey uitslagen van onze ATC-teams getweet, zodra ik ze binnen had

25

LAPTOPDOKTER LENNART BON

het maken van een podcast; een veel voor-

komende vraag van een docent. Steeds meer

docenten willen hun les gaan filmen en heb-

ben daar vragen over. Docenten komen zel-

den bij mij met een beschadigde laptop. Hun

vragen gaan vooral over het maken van les-

materiaal. Ze maken daarbij gebruik van pod-

casts, vodcasts, prezi en powerpoint.

DonderdagEen aantal jaren geleden stonden leerlingen

in de pauzes in de rij met vragen over hun

laptop. Dat is nu veel minder. De laptops

zijn verbeterd en door de ondersteuning van

het Apple iCentre hoeven laptops zelden te

worden teruggestuurd. Ik heb hierdoor veel

meer tijd om me met andere ict-zaken be-

zig te houden. Vandaag verdiep ik me in di-

gitale inschrijfmogelijkheden. Als ict-rijke

school willen we graag dat leerlingen zich

online kunnen inschrijven voor bijvoorbeeld

herkansingen. Ook voor de ouders die de

tafeltjesmiddag willen bezoeken, moet het

mogelijk worden digitaal in te schrijven. Som-

mige leerlingen willen graag proberen om je

te slim af te zijn, anderen zijn gewoon veel te

ongeduldig en willen graag snel een oplos-

sing voor een probleem. Ik vind de omgang

met docenten en leerlingen erg leuk. Je bent

niet alleen heel technisch bezig en voortdu-

rend aan het prutsen totdat je een oplossing

hebt gevonden voor een probleem, je moet

ook aanspreekbaar zijn en goed met de leer-

lingen en docenten kunnen opschieten.

VrijdagVrijdag is meestal een rustige dag. Ik heb

weinig leerlingen die langskomen voor pro-

blemen met laptops. Ik kan tijd besteden

aan complexere problemen waar ik veel tijd

voor nodig heb om een oplossing te vinden.

Ik doe veel onderzoek en raadpleeg allerlei

fora. Eindelijk heb ik een oplossing gevonden

voor een probleem dat ik al meerdere malen

ben tegengekomen. Leerlingen willen de af-

beelding op hun bureaublad aanpassen en

tijdens het opnieuw opstarten loopt de lap-

top vast. Eigenlijk was de oplossing heel sim-

pel, namelijk de oude instellingen weggooien

en de laptop resetten. Ik kan daar erg blij van

worden: als ik lang heb moeten zoeken, pro-

beren, fora raadplegen om het probleem dan

uiteindelijk op te lossen.

26

SASKIA MAKKER-VELTHUIS – ALBERDINGK THIJM COLLEGE

Ict-rijk Alberdingk Thijm College

Al in de tweede helft van de

jaren ‘90 stond in het bo-

venschoolse beleidsplan de

ambitie beschreven om bin-

nen 5 jaar met onze scholen

op ict-gebied tot de beste

van Europa te behoren. Van-

uit het managementteam van

groot goylant vroegen wij

daar destijds weleens op door

bij Ad van der Wiel, in de ver-

onderstelling dat hij dit zou

nuanceren, maar niets was minder waar. Hij

onderschreef het statement uiterst serieus.

geruststellend was het echter wel dat deze

uitspraak er, elke keer dat de beleidsnotitie

een update kreeg, ongewijzigd in stond en

dat de periode van 5 jaar niet terugtelde naar

3 jaar, 1 jaar...

Onderwijl werden op ict-gebied grote ont-

wikkelingen mogelijk gemaakt. Bij het op-

richten van de Alberdingk Thijm Mavo in

2004 kreeg ik van Ad de mogelijkheid per

twee leerlingen één computer beschikbaar te

stellen. Hierdoor kon in deze school vanaf het

begin de werkplanning voor

leerlingen via de digitale

leeromgeving geschieden

en werd een groot deel van

het curriculum digitaal aan-

geboden.

Van een afstand zag ik dat

op het Alberdingk Thijm

College (ATC) werd aange-

kondigd dat de testperiode

met laptopklassen voor-

bij was en dat alle nieuwe brugklasleerlin-

gen met een laptop zouden gaan werken.

Veel docenten herinneren zich nog de dag

dat zij van de toenmalige rector, Karin van

Oort, hoorden dat ze allemaal een prachtige

tablet-laptop van Toshiba kregen ter waarde

van ruim 2.000 euro en dat ze zich allemaal

moesten voorbereiden op lesgeven aan leer-

lingen met een laptop. Een van de grootste

initiators van deze rigoureuze aanpak was na-

tuurlijk Ad.

Toen ik in 2006 rector van het ATC werd, zei

Ad bij mijn benoeming: ‘We hebben een rec-

tor nodig die het als een uitdaging ziet om

leiding te geven aan een laptopschool en die

het ict-onderwijs verder gaat ontwikkelen’. In

dat jaar startte voor de tweede keer een hele

jaarlaag brugklassers met een laptop.

Aanvankelijk hadden de leerlingen een

Windows-gestuurde laptop, in 2008 werd op

mijn initiatief overgestapt naar een Macbook.

De ‘elektronische leeromgeving’ neemt een steeds belangrijker plaats in als communicatie- en ontwikkelplatform

26

2727

In juni 2010 verliet de eerste lichting leerlin-

gen, opgegroeid in onze moderne ict-traditie,

geslaagd onze school. Vanaf september 2010

beschikken alle ATC-leerlingen, iedere dag

over een rijk toegeruste laptop. Steeds meer

wordt het werken met ICT door onze leerlin-

gen en de medewerkers als vanzelfsprekend

beschouwd. Was eerder het vaststellen van

kwantitatieve richtlijnen voor leerlingen en

docenten leidend – de in 2005 ingestelde

‘30%-norm’ voor het gebruik van ICT in de les

–verschuift thans de aandacht van ‘of’ naar

‘hoe’ ICT ingezet gaat worden.

De wijze waarop we vanaf 2008 met digitaal

lesmateriaal omgaan, is in lijn met de aan-

dacht voor kwalitatieve beoordeling van ICT

in de les, waarop Ad nadrukkelijk stuurde. Op

initiatief van Ad en Herman Rigter ontwikkelt

een groep ‘arrangeurs’ van de AT-scholen

ict-lesmateriaal en kunnen de eigen docen-

ten vraag gestuurd ontwikkelen voor de vak-

secties. De secties zullen de komende jaren

verder gaan werken aan de ontwikkeling en

het digitaal beschikbaar hebben van metho-

devervangend lesmateriaal. De ‘elektronische

leeromgeving’ neemt een steeds belangrijker

plaats in als communicatie- en ontwikkelplat-

form.

Dankzij deze ontwikkelingen zijn dagelijks op

het ATC 1000 laptops in gebruik en beheerst

iedere ATC-leerling die de komende jaren

met een diploma de school verlaat, een aan-

tal ict-vaardigheden die hem in het vervolg-

onderwijs goed van pas zullen komen. Hij

heeft kennis van Office applicaties, kan plan-

nen met visuele vormgevers zoals Mindview

en digitale agenda’s en is in het bezit van een

typediploma en een digitaal portfolio.

28

Kennisnet beschikt over ‘de verdieping’, een ruimte die vol staat met de nieuwste snufjes op het terrein van onderwijs en ICT

28

29

ICT ENORmE POTENTIE VOOR hET ONdERwIjS

Toine Maes, directeur van Kennisnet

Maar wat doet Kennisnet nu precies voor

het onderwijsveld en wat is de toekomst-

visie op de inzet van ICT? We gingen op

bezoek bij Toine Maes, directeur van

Kennisnet om antwoord te krijgen op

deze vragen.

Het belangrijkste doel van Kennisnet is

om mensen die werkzaam zijn in het on-

derwijs bewust te maken van de potentie

van ICT. Kennisnet ondersteunt hen met

expertise, innovatie en voorzieningen.

Om deze doelstelling te realiseren wor-

den diverse middelen ingezet.

Hoe bereikt Kennisnet deze

doelstelling?

‘In de eerste plaats proberen we onze vi-

sie op de belangrijke rol van ICT in het

onderwijs te verspreiden. Dit doen we

met name door het uitgeven van boekjes

en brochures en het verzorgen van lezin-

gen en workshops. Daarnaast proberen

we docenten en directies van scholen

praktisch te ondersteunen bij de inzet

van ICT in de dagelijkse schoolpraktijk.

Kennisnet beschikt over ‘de verdieping’,

een ruimte in het gebouw in Zoetermeer

die vol staat met de nieuwste snufjes op

het terrein van onderwijs en ICT. Hier

kunnen onderwijsgevenden en directies

inspiratie en ideeën opdoen om op hun

eigen school een volgende stap te zetten

in het gebruik van ICT.

Bovendien doen we veel onderzoek naar

het gebruik en de effectiviteit van de in-

zet van ICT in het onderwijs. De onder-

zoeksresultaten leveren een schat aan

Iedereen die werkt in het onderwijs heeft wel eens gehoord

van Kennisnet. Velen hebben ook wel eens contact met

deze stichting gehad, in de vorm van een workshop, een

bezoek aan de stand op een beurs of bij het zoeken naar

materialen op de website.

INTERVIEW

29

30

INTERVIEW

informatie op die helpt bij het beter in-

zetten van ICT.

De eerste tien jaar van zijn bestaan heeft

Kennisnet zich bijna uitsluitend gericht

op ondersteuning van de inzet van ICT

in het primaire proces. De laatste jaren

zijn de taken van Kennisnet uitgebreid

naar andere niveaus onder invloed van

een drietal maatschappelijke ontwikke-

lingen.

Er blijft behoefte bestaan aan een

versnelling van de inzet van ICT op het

leerdomein om zo een bijdrage te leve-

ren aan een hogere kwaliteit van ons

onderwijs. Er is in Nederland nog geen

school die optimaal gebruik maakt van

ICT in haar onderwijs. Tijdens een reis

naar Singapore heb ik daarvan wel een

prachtig voorbeeld gezien. Op de ‘Cres-

cent girls school’ zit het gebruik van ICT

in elke vezel van de school: in de visie

op goed onderwijs, in de kennis en vaar-

digheden van de docenten, in de be-

schikbare materialen. Op het gebied van

kwaliteitsontwikkeling zal Kennisnet de

komende jaren een bijdrage blijven le-

veren aan ondersteuning van docenten

en directies. Daarbij zal de vorm van on-

dersteuning wel meer verschuiven in de

richting van online dienstverlening.

De maatschappelijke wens tot hogere

doelmatigheid vraagt om het beter orga-

niseren van het onderwijs en de school

door middel van een meer geïntegreerd

ict-gebruik. Belangrijk doel is de indivi-

duele leerling optimaal te ondersteunen

in zijn of haar leerproces door meer ge-

personaliseerd onderwijs mogelijk te

maken. Een leerling zou na een uitge-

breide intake een persoonlijke leerroute

moeten kunnen volgen waardoor het

‘De verdieping’ bij Kennisnet

DocentManager

Bestuurder

OnderwijsInstelling

Opbrengstgericht werken

Maatschappelijke roep om een hogere

kwaliteit

Maatschappelijke plicht tot meer transparantie

Maatschappelijke realiteit van een hogere

doelmatigheid

31

INTERVIEW

hoogste leerrendement wordt behaald.

Kennisnet wil dit proces op de scholen

de komende jaren ondersteunen. Het zal

hierbij vooral gaan om het delen van de

beschikbare kennis op dit terrein en het

samenbrengen van partijen die hierbij

elkaar kunnen versterken. Een organi-

satie als VO-content bijvoorbeeld kan

hierbij een belangrijke rol spelen waar

het gaat om het beschikbaar stellen van

eenvoudig arrangeerbare leermaterialen.

Er is een steeds duidelijker vraag van-

uit de maatschappij om meetbare resul-

taten te laten zien, dus om verantwoor-

ding af te leggen voor wat men doet met

de beschikbare middelen. De verwach-

ting is hierbij dat het moeten afleggen

van verantwoording op den duur zal lei-

den tot doelmatig werken en dus hogere

(leer)opbrengsten. Kennisnet organi-

seert het technisch beheer van de hier-

voor benodigde technische systemen.’

Welke invloed zullen de onderwijsbe-

zuinigingen hebben op de inzet van

ICT in het onderwijs?

‘Je kunt iedere bezuinigingsoperatie zien

als een bedreiging maar ook als een kans.

Bezuinigen vormt een bedreiging wan-

neer je kijkt naar het verlies van midde-

len die scholen beschikbaar hebben voor

de aanschaf van ict-hulpmiddelen en

ondersteuning. Het kan een kans wor-

den als je kijkt naar de mogelijkheden

die de inzet van ICT biedt om efficiënter

te werken en dus geld te besparen, zowel

met betrekking tot het onderwijs als de

organisatie daaromheen. Om van deze

kansen optimaal gebruik te maken, moet

de school wel beschikken over een dui-

delijke visie op de rol van ICT en de im-

plementatie strak organiseren’.

Welke rol speelt Ad van der Wiel bij

Kennisnet en de landelijke ontwikke-

lingen op het terrein van ICT?

‘Ad is een onderwijsman in hart en nie-

ren, die bovendien beschikt over een

heldere visie op de mogelijkheden van

ICT in het onderwijs. Na een aantal jaar

lid te zijn geweest van de Programma-

raad van Kennisnet is hij de afgelopen

drie jaar actief als lid van de Raad van

Toezicht. Hij geeft belangrijke input bij

strategievorming van Kennisnet, weet

door te pakken wanneer dat nodig is. Hij

doorziet de diverse niveaus in het Ne-

derlandse onderwijs en weet deze waar

mogelijk met elkaar te verbinden. Voor

mij is hij een goede sparringpartner om

mijn eigen ideeën aan te toetsen. Vanuit

de situatie bij de Alberdingk Thijm scho-

len, met PO en VO binnen een bestuur,

kan Ad vanuit de dagelijkse praktijk veel

ervaring inbrengen. In eerste instantie is

hij meestal een beschouwer, laat ande-

ren graag eerst aan het woord, maar wan-

neer hij de tijd daarvoor rijp acht treedt

hij naar voren en geeft als gezaghebbend

bestuurder met een natuurlijk overwicht

zijn mening. Kortom, Ad is de afgelo-

pen jaren zeer belangrijk geweest voor

de ontwikkeling van Kennisnet en heeft

daarmee een grote bijdrage geleverd aan

de toename van inzet van ICT in het Ne-

derlandse onderwijs’.

31

33

The iPad is here to staySince February 1st, 2011, the Primary Years

Programme (PYP) of International School Hil-

versum started with the iPad project. goal of

the project was to look at how the iPad could

be integrated in the primary curriculum and

be of added value in the PYP. Now, a year lat-

er, this tablet computer has earned a spot as

the most frequently used piece of technology

in the PYP. With more than a hundred edu-

cational apps, the iPad doesn’t seem to stop

challenging and inspiring the students and

their teachers on a daily basis.

What makes the iPad special?

The strength of the device is its many capa-

bilities in combination with a wide range of

user-friendly applications. Use for example

Photobooth and it is a photo camera and a

picture editor in one. Open DictionaryXL and

you’ll find a dictionary and thesaurus, sup-

ported by an audio voice that is able to pro-

nounce every word with a single tab. Open

up Story Buddy and with no trouble at all

you can create your own story book, includ-

ing pictures, drawings and text in a matter of

minutes. Simply said: the iPad makes the digi-

tal world accessible and connects it to every

day life.

Would you like to know more? Scan the QR

code to further explore the iPad project.

THOMAS MEDDENS

Grade 1 students Haider and Natalia working together on the iPad

34

BASISSChOOL mERLIjN: ’GEEN hEILIGE huISjES’

Ict-coördinator Annette Jonker

Annette Jonker is ict-coördinator van

basisschool Merlijn in Eemnes. Ze staat

inmiddels 23 jaar voor de klas waarvan een

groot deel van de tijd op de Hobbitstee.

Twee jaar geleden kwam de vraag van het

bestuur om een nieuwe school op

te richten.

35

Annette Jonker: ‘Aanvankelijk was het

plan om een tweede locatie van de Hob-

bitstee op te richten maar gaandeweg

kreeg dit filiaal steeds meer een eigen

profiel.’

Merlijn telt nu 44 leerlingen en heeft

een relatief hoog percentage kinderen

dat extra ondersteuning nodig heeft. An-

nette Jonker voltooide de masteroplei-

ding Special Educational Needs waarin

ze kennismaakte met specifieke software

(Kurzweil) voor leerlingen met dyslexie.

Jonker: ‘Kurzweil is dyslexiesoftware

voor alle vormen van leesproblemen in

alle schooltypen. Kinderen met dyslexie

hebben vaak moeite met lezen, wat hen

frustreert in het verwerven van kennis

voor bijvoorbeeld wereldoriëntatie. Als

gevolg hiervan hebben deze kinderen

vaak minder zelfvertrouwen. De soft-

ware van Kurzweil helpt deze kinderen

heel erg. Met Kurzweil kan bijvoorbeeld

tekst van internet of een gescande tekst

worden voorgelezen. Het leek mij wel

geweldig om dit hulpmiddel te kunnen

inzetten op school.’

Schoolmates

Annette Jonker heeft samen met directeur

Trudy Hogenbirk een ict-plan geschreven

en inmiddels is een groot deel daarvan

gerealiseerd. Jonker: ‘Vanaf groep 4 heeft

elke leerling een eigen schoolmate. Dit

zijn kleine laptops die wat steviger zijn

dan gewone laptops en ook als tablet

gebruikt kunnen worden door de touch

screens.’ Jonker weet deze schoolmates

innovatief in te zetten in het onderwijs.

Een voorbeeld: ‘Er was een leerling die

tijdens de klassikale instructies zijn han-

den niet stil kon houden. Ik heb hem toen

de opdracht gegeven om kleipoppetjes te

maken en hier animatiefilmpjes van te

maken. We hebben een opstelling be-

dacht waar hij eenvoudig zijn laptop kan

neerzetten om die filmpjes te maken. Hij

was hier heel erg enthousiast over en ging

meteen aan de slag.’ Zo krijgen leerlingen

buiten de instructies om altijd iets aan-

geboden waar ze zinvol en effectief mee

bezig kunnen zijn. Jonker: ‘Als leerkracht

moet je hier uiteraard wel mee uit de voe-

ten kunnen en ook voldoende ict-vaardig

zijn. Het voordeel van zo’n nieuwe school

is dat je met een heel nieuw team werkt

en dat er geen heilige huisjes zijn. We in-

formeren elkaar over nieuwe websites,

het gebruik van de digiborden en evalue-

ren de programma’s die we gebruiken. Ik

ben niet meer tijd kwijt om lessen voor te

bereiden dan voorheen. Bovendien kan

ik de lessen die ik heb gemaakt gemakke-

lijk opslaan en bewaren in mappen waar

andere collega’s ook gebruik van kunnen

maken.’

Zelfstandigheid

Het gebruik van de laptops in de lessen

vraagt wel wat van de capaciteit van het

INTERVIEW

35

Vanaf groep 4 een eigen schoolmate laptop

36

netwerk. Daar moet je als leerkracht slim

mee om gaan. Jonker: ‘Als je de kinde-

ren allemaal tegelijk hun computer laat

opstarten en tegelijk naar een bepaalde

website laat gaan, loopt het netwerk snel

vast. Leerlingen mogen dan ook voor

schooltijd zelf bepalen wat ze willen

doen. De een start direct de computer op

en de ander gaat eerst iets anders doen.

Ook tijdens de instructies formuleer ik

mijn vragen zo dat ze niet allemaal te-

gelijk naar dezelfde website gaan. Ze

moeten zoeken naar de website die het

beste antwoord geeft op de vraag. Op die

manier voorkom je dat iedereen tegelijk

naar dezelfde website gaat.’ Naast het in-

structiegedeelte zijn leerlingen dus veel

zelfstandig bezig. De school heeft com-

binatiegroepen waarin leerlingen zelf-

standig leren te werken. Jonker: ‘Ouders

kiezen heel bewust voor deze school.’

Wetenschappelijk bewijs

Het profiel van Merlijn en de kleinscha-

ligheid blijkt een succesvolle combina-

tie. De school begon met 22 leerlingen,

telt nu 44 leerlingen en het leerlingen-

aantal zal de komende jaren verder stij-

gen. Jonker: ‘We kiezen voor veel ICT,

maar dat betekent ook dat we erg zuinig

moeten zijn als het kan. We organise-

ren alleen excursies die passen bij onze

thema’s. Het is wetenschappelijk aange-

toond dat kinderen meer gemotiveerd

werken en het een positief effect heeft

op leerprestaties als ze gebruik kunnen

maken van computers in de klas (Ken-

nisnet, 2009). Dit sluit heel goed aan bij

onze overtuiging dat onderwijs boeiend

moet zijn.’ Niet alle lesstof wordt via de

computer aangeboden; klassikale in-

structie blijft van belang. Daarbij zijn de

digiborden een belangrijke ondersteu-

ning. Gaat de instructie over klokkijken

dan zijn er talloze klokken beschikbaar

op internet. Maar na de instructie en de

verwerking in het schrift gaan de kinde-

ren oefenen met het programma dat bij

de methode hoort. Hierdoor slijpt de stof

die geleerd moet worden in. Ik zie dat het

effect heeft, ook bij de methodegebon-

den toetsen. Voor spelling doen we dat al

en weten daarom dat het goed is om dit

ook voor rekenen te onderzoeken. Onze

innovatieaanvraag sluit hierbij aan. Juist

een vak als wereldoriëntatie leent zich

erg goed hier voor. Er is heel veel mate-

riaal op dat gebied; een van mijn favorie-

ten is de Actieve Planeet, een thema uit

het International Primary Curriculum

(IPC) . Dat biedt veel materiaal om te ver-

duidelijken wat voor leerlingen moeilijk

is. Daarnaast zoeken leerlingen zelf veel

informatie op websites. Jonker: ‘Gebruik

van websites stimuleert de nieuwsgie-

righeid van kinderen, het “beweegt” en

“vertelt”. Het maakt dat kinderen willen

leren en leren leren.’

INTERVIEW

Gebruik van websites stimuleert de nieuwsgierigheid van kinderen

37

2008

DIGITAAL LEERMATERIAAL VAN LERAREN VOOR LERAREN

VO-content:

Hans Reiber is al jaren fervent voorstander van het met

elkaar delen van digitaal leermateriaal door docenten. Na

zijn inspanningen op dit terrein als bestuurder bij het Stedelijk

Lyceum in Enschede en als voorzitter van het bestuur van

de Onderwijsvernieuwingscoöperatie is hij nu werkzaam

als directeur bij de stichting VO-content.

38

Hans Reiber

38

Wat is de voorgeschiedenis van

VO-content?

In 2002 opende het vernieuwende Slash

21, een school van de stichting Carmel,

in Lichtenvoorde haar deuren. Geen

klassikale lessen meer, geen vaste vak-

ken: vraaggestuurd leren met een groot

beroep op de zelfstandigheid van de

leerlingen. De inzet van ICT en digitaal

leermateriaal werden als belangrijke

factoren gezien om het onderwijs te

verbeteren. Slash 21 is in 2006 om di-

verse redenen gestopt, maar het idee dat

brede inzet van digitaal leermateriaal in

het onderwijs een belangrijke stap voor-

waarts zou betekenen, werd op diverse

plekken in Nederland opgepikt en verder

uitgewerkt. De twee belangrijkste initia-

tieven zijn hierbij de Onderwijsvernieu-

wingscoöperatie (OVC, een samenwer-

kingsverband van tien VO-scholen) en de

stichting DigilessenVO.nl (DVO), dat zijn

oorsprong vond binnen de AT-scholen in

Hilversum en van daaruit is gegroeid tot

een samenwerkingsverband van onge-

veer vijfentwintig VO-scholen verspreid

over Nederland. Ad van der Wiel heeft

bij de oprichting van DVO een belangrij-

ke rol gespeeld en is later ook voorzitter

van het bestuur van deze stichting ge-

worden. De scholen die deelnemen aan

deze initiatieven zijn overtuigd van het

belang van goed digitaal leermateriaal,

faciliteren eigen docenten om dit mate-

riaal te maken en zijn bereid te investe-

ren in belangrijke randvoorwaarden, zo-

als een technische ontwikkelomgeving

en een redactie. De afgelopen jaren zijn

ook diverse subsidies toegekend voor

verschillende projecten en is gezocht

naar meer samenwerking. Zo is DVO

gaan samenwerken met een aantal grote

erfgoed instellingen in Nederland (Beeld

en Geluid, Naturalis, Rijksmuseum van

Oudheden, Museum Volkenkunde, Eye-

filminstitute en het Nationaal Archief)

onder de naam ‘LES 2.0’. Om de produc-

tie van voldoende en kwalitatief goede

leermaterialen in leerlijnen per vak te

kunnen realiseren, is vanuit de VO-raad

in 2011 besloten om te komen tot oprich-

ting van de stichting VO-content, waarin

diverse partijen (DVO, OVC, StudioVO,

Math United en eindexamensite.nl) zou-

den gaan samenwerken.

Wat is het belang van goed digitaal

leermateriaal?

Om in de toekomst de concurrentie met

de grote opkomende economieën (o.a.

China en India) aan te kunnen moeten

we onze leerlingen optimaal toerusten

met kennis en vaardigheden om ‘hun

mannetje te kunnen staan’. Belangrijk

hierbij is dat elke leerling zoveel moge-

lijk maatwerk krijgt aangeboden tijdens

zijn of haar leertraject. Het ontwikkelen

van individuele leerlijnen en de inzet

van ICT en digitaal leermateriaal is daar-

bij onontbeerlijk en kan de hefboom zijn

om deze doelstellingen te bereiken.

INTERVIEW

Vraaggestuurd leren en zelfstandigheid

39

40

INTERVIEW

Al vele jaren worden de uitgeverijen be-

naderd met de vraag om meer digitaal

leermateriaal. Zij wilden, zeker in het be-

gin hun vertrouwde bussinessmodel van

educatieve methoden in de vorm van boe-

ken (soms aangevuld met wat eenvoudige

digitale materialen) niet verlaten. Maar

er was in het kader van maatwerktrajec-

ten behoefte aan een ‘cafetariamodel’, je

koopt wat je nodig hebt en daar betaal je

voor. Dat is de reden voor het ontstaan van

initiatieven als DVO, met als doel goed en

betaalbaar digitaal leermateriaal beschik-

baar te stellen aan de scholen. Mede door

deze initiatieven vanuit de scholen zelf

zijn ook de uitgevers op dit moment ver-

sneld bezig om in te springen op de vraag

naar goede digitale leermaterialen.

Hoe werkt VO-content?

VO-content is een stichting die bestaat

uit een klein centraal bureau met slechts

enkele medewerkers die de werkzaam-

heden coördineren. Het merendeel van

de werkzaamheden, het maken van de

digitale leermaterialen, vindt plaats

bij een aantal partijen die contracten

hebben afgesloten met VO-content. De

twee belangrijkste partners daarbij zijn

StudioVO (een uitgeverij) en LES 2.0.

Daarnaast zijn er nog wat kleinere partij-

en die deelnemen, zoals Math United en

eindexamensite.nl. Binnen VO-content

zijn op deze wijze de digitale collecties

van grote erfgoedinstellingen binnen

Nederland voor het onderwijs ontslo-

ten, is er veel kennis met betrekking tot

het uitgeven van digitale leermaterialen,

zijn er handige online tools voor leraren

en leerlingen beschikbaar en worden er

digitale leermaterialen gemaakt volgens

het principe ‘door leraren voor leraren’.

Verreweg het grootste deel van de ma-

terialen is beschikbaar in de vorm van

open content, dat wil zeggen vrij toegan-

kelijk voor iedereen binnen het Neder-

landse onderwijs.

Hoe wordt al dit werk dan bekostigd?

Aan alle VO-scholen wordt gevraagd om

een bijdrage van 7 euro per leerling per

jaar. Dit is een heel laag bedrag, als je het

vergelijkt met wat je ervoor krijgt. Dit

geld wordt gebruikt voor onderhoud en

actualisering van de bestaande collecties,

zodat de kwaliteit gegarandeerd kan wor-

den. Op dit moment wordt deze bijdrage

voor ruim 190.000 leerlingen betaald.

Wat kunnen scholen en leraren vinden

bij VO-content?

Op 1 augustus 2012 zullen er al veel ster-

collecties worden opgeleverd (zie kader).

Dit zijn (voorbeeld)leerlijnen voor een

vak op een bepaald niveau en voor een

bepaald leerjaar waarin de beschikbare

digitale leermaterialen keurig gerang-

Er was in het kader van maatwerktrajecten behoefte aan een ‘cafetariamodel’

INTERVIEW

schikt worden aangeboden. De stercol-

lecties zijn goed vergelijkbaar met de

methoden van de uitgevers. Leraren kun-

nen de hele leerlijn overnemen en ge-

bruiken of er (online) een eigen variant

van maken en waar wenselijk aanvul-

len met zelfontwikkelde materialen of

verwijzen naar materialen van de uitge-

vers. Daarnaast is er vanaf dit voorjaar al

een aanbod aan workshops beschikbaar

waarvan scholen gebruik kunnen maken

om hun leraren kennis te laten maken of

te leren werken met de stercollecties.

Hoe ziet de toekomst van VO-content

eruit?

Het doel is voor zoveel mogelijk vak-

ken kwalitatief goed en betaalbaar digi-

taal leermateriaal beschikbaar te stellen

voor scholen, en leraren te ondersteu-

nen in het gebruik van deze materialen.

De stercollecties worden afgemaakt tot

en met het examenjaar. Wanneer het lukt

om mede door het beschikbaar stellen

van de stercollecties de kwaliteit van ons

onderwijs te verbeteren, is het doel van

VO-content behaald.

Wat is de rol van Ad van der Wiel bin-

nen VO-content?

Ad is vanaf het begin betrokken geweest

bij de oprichting van VO-content en is

op dit moment penningmeester binnen

het bestuur. Hij heeft een duidelijke vi-

sie op de (on)mogelijkheden van digitaal

leermateriaal in het onderwijs, motivatie

van leerlingen en de wijze waarop VO-

content haar doelstellingen kan realise-

ren. Hij weet op bestuurlijk niveau veel

voor elkaar te krijgen, is slim en vasthou-

dend, handelt doelgericht, maar is altijd

zeer bescheiden. Een echte ‘voortrekker’

van ict-beleid!

41

VAK AFDELING NIVEAU LEERJAARNederlands vmbo b 1 + 2Nederlands vmbo kgt 1 + 2Nederlands havo, vwo h/v 1 + 2Wiskunde vmbo b 1 + 2Wiskunde vmbo kgt 1 + 2 Engels vmbo b 1 + 2Engels vmbo kgt 1 + 2Biologie vmbo kgt 1 + 2Biologie havo, vwo k/v 4 + 5 + 6Mens en maatschappij vmbo kgt 1 + 2Aardrijkskunde havo, vwo h/v 1 Geschiedenis havo, vwo h/v 1 Verzorging vmbo b/k/g 3 + 4Wiskunde havo, vwo h/v 1 + 2 Rekenen* vmbo, havo, vwo b + kgt + h/v 1 + 2Eindexamensite.nl vmbo, havo, vwo Eindexamenjaar

*) voor leden VO-contentwww.vo-content.nl/stercollecties

JETTY VAN DRIEL – INTERNATIONAL SCHOOL HILVERSUM

A school where the students know more than the teachers

Imagine a school where re-

verse mentoring takes place.

Imagine a school where the

students know more than

the teachers about the pos-

sible outcome of a problem.

Imagine a school where the

students are no longer con-

sumers of knowledge, but

producers of it. In 2012 that

is actually not so difficult to

do. Now place yourself back

30 years and then try to imagine it. To have

done so would have been visionary. Few of us

have that capability; most of us live for now

and the immediate problems of finding a new

printer cartridge or an internet connection. In

technology it is most challenging to see the

now and the distant future at the same time.

Perhaps the insight that an astronomer pos-

sesses has been necessary to achieve this.

With his vision, Ad van der Wiel could eas-

ily have been the co –author of the classic

Tom Cruise film ‘Minority Report’. In the film,

now some 10 years old, Tom Cruise is guiding

images sent to him wirelessly across several

screens using only his finger. When the film

was made this was pure sci-

ence fiction. Now our prima-

ry school students pick up an

iPad and do much the same

as Mr. Cruise did in the film.

Twenty years ago the

KLG began laying the foun-

dations of an organization

wide ICT programme that

is today still growing and

establishing itself in all of

the areas of education. Back

then semi mandatory policies, such as as-

signing 30% of one’s lesson to ICT were laid

down to encourage teachers and staff to take

the first step on the road to introducing ICT

into the classroom. It was a very steep hill and

in the rain many slipped back down. Teach-

ers were asked to obtain their digital driving

license, which most of us embraced with en-

thusiasm, some with reluctance, all of us with

trepidation. The idea was, like pelicans, we

would devour such mysteries as powerpoint,

excel and word, and then regurgitate them

down the gullets of our students, so that they

would visualize progress.

Thus suitably equipped the schools moved

on to the ambitious laptop project. Carts lad-

ened with silver bricks, endless wires and

complex charging points were maneuvered

along the ancient corridors to different class-

rooms; students were suitably impressed.

Despite these early advances the ever reliable

computer room was still preferred by the

Thanks to technology the students are now the producers of authentic content

42

43

teachers. Inevitably each year saw new in-

novations and eventually students were given

personal laptops, the first of which were car-

ried home in sharp plastic boxes resembling

a timecapsule about to be plunged into the

earth, capable of surviving a nuclear war and

re-emerging centuries later as icons of early

technology. The International School Hilver-

sum still has some lying around, presumably

because the rubbish collectors refuse to take

them away. Then the covers softened, as did

the weight and size of the laptops, bringing us

to the present day.

While this has been going on, the con-

cept of the teacher – student – classroom

setting/relationship has shifted at an even

greater pace. To start with, our students were

encouraged to consume knowledge. Thanks

to technology they are now the producers

of authentic content. With knowledge like

quicksand the need for us all to co – produce

is greater than ever. Text books become re-

dundant before the invoice is settled and es-

tablished teaching methods are constantly

challenged. We as teachers no longer need

our digital driver’s licence to access ICT, but

we must understand and accept the concept

of reverse mentoring. How often is it that stu-

dents are able to step up and take over the

lesson for a short while to explain a process

or an application, to develop a thought or

challenge an idea. This activity in the class will

inevitably become a natural phenomenon as

it is well known that technology empowers

students. As we conclude, the International

School Hilversum in particular wants to draw

attention to Ad’s support to our proposal to

introduce Apple technology to the school,

which has proven to pay off despite its higher

cost and to have justified its viability with its

enormous success. Our best chance of keep-

ing up with the rapid developments both

tangible and abstract in technology comes

from having the best technology available in

the classroom. We all need to strive to stay

alongside these enormous changes still to

come and to recognize that our visionary was

right in the first place. Now we must fly solo.

Students at International School Hilversum

44

CINDY TOLBOOM, LEERLING VAN DE ICT-CAMPUS LOOPT STAGE OP:

“Leerlingen van groep 4

volgen een cursus Word.”

“Ik digitaliseer veel lesmateriaal zodat docenten dat in de les

kunnen gebruiken.”

“Sommige leerlingen kunnen

het helemaal zelf en anderen gaan wat

langzamer.”

45

DE PAULUSSCHOOL IN HILVERSUM

“Om 11.00u. haal ik een aantal

leerlingen uit de klas die een cursus Word

gaan doen”

“Ik help de leerlingen bij

de oefeningen als ze er zelf niet

uitkomen.”

46

LOES IJKELENSTAM

Bouwstenen voor de toekomst

In september 2011 is het St. Al-

oysius College, in samenwer-

king met de KBS Bernardus in

Blaricum, gestart met een pro-

ject dat tot doel heeft leerlin-

gen te laten werken met digi-

tale aansturing van apparaten,

een ‘hot item’ in de ICT. Daar-

naast beoogt het project sa-

menwerking van leerlingen uit

voortgezet- en basisonderwijs

van AT-scholen om nieuwe

oplossingen of toepassingen te bedenken en

uit te voeren.

De bouwstenen die voor het programmeren

gebruikt worden, zijn grotendeels van Lego.

Sommige van die bouwstenen (NTX stenen)

kunnen geprogrammeerd worden. Op basis

van de input van sensoren worden door het

programma signalen gegeven die onder an-

dere motortjes kunnen aansturen. Het doel

is de leerlingen een realistisch probleem te

laten oplossen.

Dit gebeurt in drie stappen:

• Hetuitvoerenvaneen

voorgestructureerde

opdracht

• Hetverwerkenvande

opgedane kennis in een

eigen ontwerp

• Hettoepassenvandie

kennis op een realistisch

probleem.

De eerste opdracht voor de leerlingen is het

maken van een karretje dat reageert op geluid

en voorwerpen kan herkennen en ontwijken.

Vervolgens ontwerpen de leerlingen een

‘marslander’ die op een fictief marslandschap

kan rijden. Deze marslander wordt op afstand

bestuurd en kan bodemonderzoek doen en

luchtvochtigheid meten.

Tenslotte gaan de leerlingen oplossingen

bedenken voor echte problemen waarbij het

besturen van apparaten een rol speelt. Ze

kunnen bijvoorbeeld apparaten maken die

voor gehandicapten van nut zijn. Ook zou-

den technische oplossingen bedacht kunnen

worden voor het uitvoeren van gevaarlijk, saai

of vuil werk.

De leerlingen ontwerpen een ‘marslander’ die op een fictief marslandschap kan rijden

46

48

SCHOOLDIRECTEUREN PRIMAIR ONDERWIJS

“Vanaf het moment dat de Paulusschool bij de AT-scholen kwam, is er heel veel veran-derd. Op de Paulusschool werden alle com-puters in een keer vervangen: er kwam een vrachtauto met een hele stapel computers. Deze stapel viel om. Allemaal teruggestuurd en een week later kwam er een nieuwe lading. Of het echt nieuwe waren was niet duidelijk, maar ze werken nog steeds.”

Wim de Weijer, Paulusschool Hilversum

“Op de Augustinusschool was de ICT een drama. Het ging er nog niet erg professio neel aan toe: een ouder was daar systeembeheer-der en de kabeltjes lagen in het water.“

Nellie van Rijn, Augustinusschool Hilversum

“We zitten middenin de ontwikkeling van een nieuwe elektronische leeromgeving (elo). Er zijn weinig basisscholen in Nederland waar elo’s tot de mogelijkheden behoren.”

Wim de Weijer, Paulus-school Hilversum

“Ik ben erg positief over het aanbod van ict-cur-sussen op het Alber-dingk Thijm Institute.’’

Henk van Velzen, Titus Brandsmaschool Hilversum

“De cultuuromslag van SKOW-bestuur naar de Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm is op ict-gebied duidelijk merkbaar. Al onze groepen hebben nu een smartboard of touch screen. Er zijn een paar pioniers in mijn team die enthousiast raken over alle mogelijkheden en anderen daarin mee-nemen. Als je minder snel meegaat in de ict-ontwikkelingen als leerkracht is dat ook niet erg. Het bestuur is op ict-gebied visionair en maakt de middelen vrij om in ICT te investe-ren. Dit is uniek.”

Ellen Melchers, Joseph Lokinschool Ankeveen

“Na de overdracht aan het huidige bestuur in 2008 is een grote slag geslagen met Parnassys; het leerlingvolgsysteem en de leerlingadmini-stratie werden gein te-greerd.“

Lidwien Vos, De WilgeHilversum

CITATEN

“We hebben alle ruimte om onze school verder te ontwikkelen op ict-gebied. Zo gaan we binnenkort starten met laptops voor hoogbegaafden, en in alle klaslokalen hangen digiborden.“

Henk van Velzen,Titus Brandsmaschool Hilversum

“Ict-coördinatoren van verschillende scholen komen regelmatig bij elkaar om kennis uit te wisselen.’’

Luuk Oostenbroek, C. HummelingschoolHilversum

“De samenwerking tussen PO en VO is uniek. Het PO kan veel leren van VO op het gebied van ICT en vice versa. Bovendien is er binnen de AT-scholen een heldere financieringsstructuur om-trent de mogelijkheid om apparatuur aan te schaffen en deze in termijnen af te betalen. Ad maakt zich sterk om elke school van draadloos internet te voorzien. Het zegt iets over de ambities van het bestuur van de stichting dat het er veel voor doet om de scholen optimaal te faciliteren. Goed functio-nerende computers, laptops, smart-borden en draadloos internet en daarbij een goed ict-beleidsplan horen inmid-dels tot de standaarduitrusting van alle AT-scholen.”

Frans Wikkerman, St. Antoniusschool Kortenhoef

“Onze eerste stagiair van de ICT-Campus was een hele leuke, Kelvin Klein. De stages zijn voor de MBO studenten ook goed voor het leren van sociale vaardig heden.’’

Nellie van Rijn, Augustinusschool Hilversum

“Op initiatief van het bestuur lopen leerlingen van de ICT-Campus stage op de PO-scholen. Een stagiair die bij ons op school heeft gezeten en waar we de handen vol aan hadden heeft tijdens zijn stage heel leuke dingen gedaan met de leerlingen op vrijdagmiddag met digitale rekenprogramma’s.”

Wim de Weijer, Paulusschool Hilversum

49

50

CITATEN

“Leerlingen hebben nog steeds oefening nodig in een aantal basale vaardigheden zoals goed leren communiceren, monde-ling en schriftelijk, en leren omgaan met getallen. Daarnaast willen we hen vooral ook vaardigheden leren, zoals het leren leggen van verbanden, leren onder-zoeken, leren samenwerken, creatief en kritisch denken. Omgaan met moderne technologie en media is daar een vanzelf-sprekend onderdeel van.”

Trudy Hogenbirk, Hobbitstee, Mariaschool en Merlijn Eemnes

“We hebben onlangs een nieuwe lees methode gekozen. Ad wees ons op de digitale middelen die bij de leesmethode werden aan-geboden. Op basis daarvan hebben we een beslissing genomen. Eerder had ik daar niet op gelet.’’

Ellen Melchers, Joseph Lokinschool Ankeveen

“Ik ben vooral gericht op de vraag wat de toe-passingen op ict-gebied zijn binnen de school. In mijn denken en tijdens overlegmomenten is altijd de vraag hoe ICT een plek kan krijgen. In de keuzes die we in het onderwijs maken, speelt ICT een duidelijke en zingevende rol.’’

Edith van Meningen, De Wilgetoren Hilversum

“De Binckhorst St. Jan en De Wilge willen hun positie als innovatieve basis-scholen verstevigen door de speerpunten “Engels” en “ICT” van de Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm met elkaar te verbinden. In de kleuterbouw stellen we ons tot doel het Early English programma te versterken door de Engelse taal ten allen tijde beschikbaar te laten zijn voor de kinderen. Door de iPad te integreren in het bestaande onderwijsaanbod is er sprake van verrijking en innovatieve waarde. We vergroten mogelijkheden in de kleutergroepen om gebruik te maken van de kracht van interactief leren d.m.v. ict-toepassingen.”

Saskia Benneker, de Binckhorst-St. Jan Laren

51

Beter onderwijs door inzet van ICT

ICT-Foundation:

De inzet van moderne ict-middelen

kan een belangrijke bijdrage leveren aan

het bieden van een toekomstgericht en

motiverend onderwijsprogramma. Om

het toepassen van nieuwe ict-ontwik-

kelingen in het onderwijs te stimule-

ren is in het voorjaar van 2011 de ICT-

Foundation opgericht. Dit fonds van de

AT-scholen is specifiek gericht op het

financieren van projecten die onderwijs-

ontwikkeling m.b.v. ICT tot doel hebben.

Al ruim een jaar kunnen scholen een

projectaanvraag indienen wanneer deze

aan een aantal criteria voldoet (zie kader

op de volgende pagina).

Het afgelopen jaar zijn al diverse pro-

jecten opgestart. Om een indruk te geven

hier een korte beschrijving van de lopen-

de projecten (april 2012).

Sharepoint op AT-scholen

Vanaf het voorjaar van 2011 wordt hard

gewerkt aan het inrichten van een nieu-

we digitale werkomgeving voor de AT-

scholen, waarbij werken in ’The Cloud’

centraal staat. Sharepoint vormt het hart

van deze nieuwe omgeving. Uitgangs-

punt is dat medewerkers en leerlingen

op een eenvoudige wijze altijd en overal

toegang hebben tot hun bestanden, email

en agenda. Bovendien kan informatie

binnen de AT-scholen eenvoudiger wor-

den verspreid en wordt communicatie

en samenwerking tussen medewerkers

gestimuleerd.

iPads in het PYP

In de eerste helft van 2011 is uitgebreid

onderzoek gedaan naar de mogelijkhe-

den om de iPad in te zetten in het ‘pri-

mary years programme’ van de Interna-

tional School Hilversum. Over dit project

heeft projectleider Thomas Meddens een

rapport geschreven en een aantal zeer

informatieve filmpjes gemaakt. Beiden

kunt u terug vinden op de website van de

ICT-Foundation.

Naast internationalisering is innoveren van het onderwijs met behulp van nieuwe ict-toepassingen een speerpunt van de AT-scholen.

UITGELICHT

52

iPad pilot VO

Laar & Berg en de International School

Almere zijn vanaf augustus 2011 aan het

onderzoeken of de iPad een goede keuze

is wanneer men in de toekomst alle leer-

lingen op beide scholen van een eigen

device wil voorzien.

Sturen in de toekomst

Doel van dit project is leerlingen inzicht

te laten krijgen in automatiseringspro-

cessen waarbij besturing van apparatuur

een belangrijke rol speelt. Via opdrach-

ten die moeten worden uitgevoerd m.b.v.

computerprogramma’s en bouwmateria-

len van Lego leren zij ‘robots’ bouwen die

via sensoren gegevens uit de omgeving

opnemen en op basis daarvan diverse

acties kunnen uitvoeren. De leerlingen

starten met dit project in groep 7 van de

basisschool. Het project eindigt in klas

2 van het voortgezet onderwijs (zie ook

pagina 44).

ICT op maat

Dit project bestaat uit twee delen:

1. Ontwikkelen van een nieuwe “intu-

itief te gebruiken” ict-omgeving ten

behoeve van de PO-scholen. Het gaat

hierbij om een omgeving waarin leer-

lingen, leerkrachten en de ict-coördi-

nator intuïtief de juiste keuzes maken

in het gebruik van middelen. Leerlin-

gen maken makkelijk gebruik van de

programma’s, leerkrachten worden

eigenaar van een deel van het systeem

(bv. beslissen welke leerlingen van

welke schoolprogramma’s gebruik

kunnen maken), de ict-coördinator

kan ondersteunen vanuit een over-

zichtelijke structuur.

2. Opzetten van een database met ken-

nis over webbased ict-programma’s

gericht op leerlingen met speciale

begeleidingsbehoeften, toegankelijk

voor alle AT-scholen PO.

UITGELICHT

Om voor financiering vanuit de ICT-Founda-tion in aanmerking te komen moet een project minimaal aan de volgende eisen voldoen:

• het betreft een echte ict-innovatie, in ieder geval voor de AT-scholen. Dit ter beoordeling aan het ‘ict-overleg’ (bestaande uit de Bestu-ursleden van de AT-scholen en een aantal ict-deskundigen vanuit de organisatie);

• minimaal twee AT-scholen hebben direct belang bij uitvoering van dit project;

• hard- en software die ten behoeve van een project worden aangeschaft, blijven eigen-dom van de koepelstichting, waarbij het be-heer wordt gevoerd door de Director ICT;

• indien materialen worden aangeschaft die leiden tot structurele kosten op de langere termijn doordat bijvoorbeeld vervanging noodzakelijk is, moet de dekking hiervoor worden aangegeven;

• de looptijd van het project moet vooraf worden aangegeven;

• na afloop van het project dient (ten minste) een uitgebreide schriftelijke evaluatie te worden opgeleverd;

• er dient vooraf te worden aangegeven hoe men na afloop van het project (afhanke-lijk van de resultaten natuurlijk) de innovatie gaat integreren in de schoolorganisatie.

Bij deze projecten komen zowel materiële als personele kosten voor vergoeding in aan-merking.

53

ELO op de basisschool

De Paulusschool, de KinderCampus en

de Wilgetoren waren benieuwd of er een

Electronische Leeromgeving bestond die

goed toepasbaar zou zijn in het PO. Hier-

toe hebben zij een projectaanvraag in-

gediend bij de ICT-Foundation en vanaf

augustus 2011 zijn Marion Cauvern en

Conny de Bont als projectleiders met dit

onderzoek bezig.

Virtual library – fase 1

Waar vroeger kennisoverdracht vooral

plaats vond via papieren boeken en

tijdschriften, vaak bijeengebracht in

prachtige bibliotheken, is tegenwoordig

de digitale wereld het belangrijkste me-

dium voor kennisverwerving. De Inter-

national School Almere en de Internati-

onal School Hilversum vinden dat deze

gewijzigde vorm van kennisverwerving

ook vraagt om een andere vormgeving

van de schoolbibliotheek. In dit project

onderzoeken zij hoe deze nieuwe ‘virtual

library’ eruit zou kunnen zien. In fase

2 van dit project willen zij deze nieuwe

omgeving ook daadwerkelijk gaan in-

richten en gebruiken.

Cursustraject smartboarden

De meeste AT-scholen maken gebruik

van Smartboardsoftware bij hun digi-

borden. Een duidelijk gestructureerd

scholingsaanbod in het gebruik van deze

software ontbreekt echter. Daarom is

Thomas Meddens, leerkracht op de In-

ternational School Hilversum gevraagd

om een dergelijk scholingsaanbod op te

zetten. De eerste resultaten zijn inmid-

dels in de praktijk getest en worden door

de gebruikers zeer positief ontvangen.

Ook de komende jaren zal de mogelijk-

heid worden geboden om via een project-

aanvraag bij de ICT-Foundation zelf te

gaan onderzoeken welke mogelijkheden

de inzet van nieuwe ict-toepassingen in

de dagelijkse onderwijspraktijk biedt.

UITGELICHT

Meer informatie is te vinden op de web-site van de ICT-Foundation. Deze web-site is te vinden op Portal.atscholen.nl, onder ‘Organisatie’ en ‘Ict-innovatie’.

54

‘Laptop onderwijs, wat is dat?’

Leerlingen van het Alberdingk Thijm College leggen uit:

UITGELICHT

Floris Timmer (4 vwo) heeft sinds

hij begonnen is aan zijn vierde school-

jaar een nieuwe MacBook Air, de nieuw-

ste generatie laptop, gekregen. Dit is van-

wege het feit dat er na drie jaar voor een

nieuwe laptop wordt gekozen. Deze lap-

top is ideaal voor het gebruik op school.

Floris: ‘’Hij is heel licht, en formidabel

afgewerkt.” De Macbook Air weegt ruim

1 kg. De witte laptops hebben weliswaar

wel meer geheugen, maar zijn daarente-

gen veel zwaarder.

Geen boeken slepen

Leerlingen van het ATC slepen allang

niet meer tassen vol boeken van huis

naar school. 15 tot 30% van de lessen

wordt ingevuld met filmpjes op inter-

net, digitale oefeningen op cd-rom of je

moet zelf bronnen raadplegen op inter-

net. De lessen informatica gaan al he-

lemaal via de laptop. Jop Jaeger (3 vwo):

“Toch maken de meeste leerlingen nog

wel aantekeningen in hun schrift.” Sietze

Naber (5 vwo) vult aan: “Er zijn inder-

daad een paar leerlingen die zelfs alle

aantekeningen op de computer maken

maar die snelheid heeft niet iedereen.”

Sietze stapte over van het Gemeentelijk

Gymnasium naar het Alberdingk Thijm

College en was zeer onder de indruk van

de ict-vaardigheden van zijn medeleer-

lingen en de docenten. Sietze: “Ik merk

Leerlingen van het Alberdingk Thijm College (ATC) krijgen vanaf het eerste jaar een eigen laptop. Wat houdt laptoponderwijs precies in, hoe ervaren de leerlingen dat en hoe helpt het ze in hun verdere loopbaan? Drie leerlingen leggen uit hoe het zit.

Sommigen maken ook de aantekeningen op de computer

55

Favoriete websites/games Floris:

1 Age of Empires II2 www.google.nl

Favoriete websites Sietze:

1 Google2 Facebook3 Twitter

Floris Timmer en Sietze Naber

56

UITGELICHT

dat ik, in vergelijking met leerlingen die

op andere scholen zitten, vrij snel een

Powerpoint presentatie in elkaar kan

zetten. Docenten doen snel een beroep

op je ict-vaardigheden bijvoorbeeld door

tijdens de les om een korte presentatie

te vragen. Door deze opdrachten merk

ik dat mijn vaardigheden met een grote

sprong vooruit gaan.”

De ondersteuning en de ict-vaardig-

heden van de docenten zijn – zo ervaren

de leerlingen – van hoog niveau. Floris:

“Een docent Frans heeft een hele uitge-

breide website met ongeveer 15.000 be-

zoekers per maand. Maar dit blijft niet

alleen bij deze docent Frans, steeds meer

docenten beginnen met het maken van

een educatieve website. Zo heeft ook een

docent Duits een eigen website gemaakt.

ICT heeft natuurlijk veel meer kanten:

zo filmen onze docenten economie hun

lessen en zetten die filmpjes als vodcast

op het internet. Daarnaast worden de

Powerpoints van de les op Studieweb

geplaatst waar je ze nog een keer terug

kunt kijken.”

Niet in alle lessen wordt veel gebruik

gemaakt van ICT. Sietze: “Bij geschiede-

nis is nog veel bandmateriaal beschik-

baar.” Floris vult aan: “Het gaat bij ge-

schiedenis vooral om goede verhalen.”

Computervaardigheden

Doordat het gebruik van de laptop zo

is geïntegreerd in het onderwijs, krij-

gen leerlingen al vroeg door hoe je het

maximale uit je laptop haalt en dat ook

toepast in de praktijk. Leerlingen krijgen

in de eerste twee jaar veel les in com-

putervaardigheden. Jop Jaeger: “In het

eerste jaar krijg je veel begeleiding in

het ordenen van je mappen op de com-

puter. Waar zet je alle boeken neer? Waar

houd je je aantekeningen bij? Hoe zet

je een structuur op waarin je alles snel

kunt opzoeken? In het tweede jaar ligt

het accent meer op vaardigheden.” Sietze

Naber vult aan: “En dat komt je later heel

goed van pas.“

Vooroordeel

Lange tijd hebben laptopscholen te ma-

ken gehad met het vooroordeel dat lap-

topgebruik in de school het social media

gebruik bevordert en tijdens de les de

verleiding groot is om andere dingen te

doen dan de les te volgen. Sietze Naber:

“Aanvankelijk is het heel verleidelijk om

voortdurend te zitten internetten, chat-

ten of facebooken als je over een compu-

ter in de les kunt beschikken, maar naar-

mate je langer over zo’n laptop beschikt,

ga je er toch steeds verantwoordelijker

mee om.” Inmiddels heeft het ATC wel

maatregelen genomen om ook toekom-

stige leerlingen en hun ouders duidelijk

te maken dat tijdens schooltijd er zo min

mogelijk afleiding is. Jop Jaeger: “Alle

harde schijven van de computers zijn

opgedeeld in partities. Een deel is voor

Mijn vaardigheden gaan met grote sprongen vooruit

57

UITGELICHT

school en een voor thuis. Docenten kun-

nen meekijken met de leerlingen in het

deel dat voor de school bedoeld is. Leer-

lingen die andere dingen doen of niet

zijn ingelogd, kunnen nu makkelijker

hierop worden aangesproken.”

Social media brengen ook veel voor-

delen met zich mee voor het schoolwerk.

Floris: ‘’Met Skype kun je thuis heel ge-

makkelijk overleggen met je klasgenoot

als je met een gezamenlijk project bezig

bent. Ik hoef dan niet kilometers te fiet-

sen om aan iets te werken. Wat we nu

ook doen is werken met iCloud; dan heb

je een bepaald aantal gigabytes in het

internet waar je bestanden op kan plaat-

sen.” Ook in hun vervolgstudie menen ze

deze kennis goed te kunnen gebruiken.

Gewend om de technische mogelijkhe-

den en social media professioneel in te

zetten, zijn ze kritisch naar de inzet van

ICT op de verschillende universiteiten.

Sietze: “Ik merk dat ik kritisch kijk naar

de websites van de universiteiten; als

het er goed uitziet is dat medebepalend

voor het beeld dat ik van de instelling

heb. Tot nog toe verloopt het contact dat

ik met de TU Delft heb heel goed, vooral

het e-mailverkeer dat ik heb verloopt

buitengewoon netjes. Bij de TU Eind-

hoven is dat veel minder het geval, ik ga

me dan toch afvragen hoe de ICT daar is

georganiseerd.”

Social media brengen ook veel voordelen met zich mee voor

het schoolwerk

Jop Jaeger en Sietze Naber

Favoriete websites Jop:

1 www.schoolwise.nl2 http://nl.wikipedia.org

58

JOZEFSCHOOL

‘Een school kan geen dag meer zonder computers’

In januari 2012 zijn de drie katholieke basis-

scholen in Wijdemeren onderdeel geworden

van de Verenigde Scholen J.A. Alberdingk

Thijm. In de aanloop van deze bestuursover-

dracht is hard gewerkt aan het omzetten van

de computersystemen. Het beheer werd eer-

der gedaan door een bedrijf in Brabant dat

problemen zoveel mogelijk op afstand pro-

beerde op te lossen. Directeur Marino van

Montfoort: ‘Als er wat was dan kon je ze wel

bellen maar ze kwamen zelden langs. Dat

was wel eens lastig, want daardoor duurt het

langer voordat problemen zijn opgelost.’

De Jozefschool is een van de drie basis-

scholen in Nederhorst den Berg. ‘We zijn de

grootste basisschool in deze gemeente, en

tellen nu 190 leerlingen. Dat aantal zal afne-

men als gevolg van demografische ontwikke-

lingen in Wijdemeren. Inmiddels zijn alle lo-

kalen voorzien van een digibord en heeft elk

lokaal een aantal computers waar leerlingen

kunnen werken. Van Montfoort: ‘In de toe-

komst hoop ik dat leerlingen nog veel meer

met de computer gaan doen. Er is in samen-

werking met Herman Rigter een ict-beleids-

plan opgesteld waarmee ik wil bereiken dat

mijn team nog intensiever gebruik zal maken

van de mogelijkheden.’

DE INFRASTRUCTUUR

De medewerkers van systeembeheer waren

drie dagen bezig met het omzetten van alle

computers van het ene systeem naar het an-

dere. Gedurende die dagen was gebruik van

de computers beperkt; internet en e-mail-

verkeer was niet mogelijk.

HET PROCES

De eerste stap was de aanleg van data-in-

voerpunten. Inventarisatie ervan werd ge-

daan door een van de medewerkers van sys-

teembeheer en vervolgens werden door een

electricien extra punten aangelegd

Tijdens de tweede fase werden de com-

puters voorzien van een nieuw beheersys-

teem. André Greven, ict-coördinator: ‘Vroe-

ger moest dat per computer gebeuren. Nu

ontwikkelen we in de voorbereidingsfase

een programma, vervolgens zetten we dat

op de server van de school. We hoeven de

com puters dan alleen nog opnieuw op te

starten. Ze halen de nieuwe programmatuur

van de server en het is klaar. Wel duurt het

dan nog een tijdje voordat je dan weer over

dezelfde gegevens en programma’s kunt

beschikken als in de oude situatie. Veel van

deze programma’s moeten namelijk opnieuw

worden geïnstalleerd en de oude leveranciers

In de toekomst hoop ik dat leerlingen nog veel meer met de computer gaan doen

59

JOZEFSCHOOL

moeten hun databases vrijgeven. Soms willen

ze daar geld voor zien.’

De derde stap was de “nazorg”. Op woens-

dagochtend – de derde ochtend van deze

werkzaamheden – was de belangrijkste taak

het instrueren van de leerkrachten over het in

gebruik nemen van de vernieuwde compu-

ters. Het liefst wilden we alle docenten in een

keer de instructies geven, maar dat was niet

haalbaar. ‘Daarom zijn we bij alle docenten

individueel langs gegaan. Dat kostte veel tijd,

maar was wel de beste oplossing.

Marcel, een van de systeembeheerders,

is gewend om tussen het lesgeven door

en te midden van een klas met kinderen de

docent uitleg te geven over de computers

en het digibord in de klas. De kinderen van

de Jozefschool bleken erg nieuwsgierig en

keken graag even mee. Gelukkig was de juf

prima in staat de orde in de klas te handhaven

en tegelijkertijd naar het verhaal van Marcel

te luisteren. Toen alles duidelijk was en bleek

te werken was het werk voor de Jozefschool

klaar. Op naar de volgende school.

De kinderen van de Jozefschool bleken

erg nieuwsgierig en keken graag even mee

Marcel Dopheide, systeembeheerder, geeft instructies

BART VAN DEN HAAK

Ict-ontwikkeling en AT-scholen: … anytime, anywhere

Wie de site van het Alberdingk

Thijm Institute bezoekt om

in te schrijven voor een ict-

training, kan zich verheugen

in een zeer ruim aanbod van

trainingen en workshops. Tij-

dens een cursusjaar komen

– aan de Emmastraat of op

schoollocatie – medewerkers

vrijwel wekelijks samen om

te investeren in ict-kennis en

–vaardigheden. Voor deelne-

mers aan de cursussen geldt dat zij – vrijwel

zonder uitzondering – menen de aansluiting

bij de laatste ontwikkelingen te gaan missen

en meer en meer moeten insteken op digi-

tale ‘emprovise’. Juist deze onzekerheid en

schijnbare zwakte kenmerkt de medewerker

van een organisatie die voorop loopt en in het

onderwijs bewezen kernzaken met noodza-

kelijke vernieuwing wil verbinden.

Toen, aan de start van deze eeuw, het Katho-

liek Lyceum in het Gooi de eerste, brede initia-

tieven nam om ICT in het voortgezet onderw-

ijs een rol te geven die aansluit bij de behoefte

van de leerling in de eenentwintigste eeuw,

moest een aantal hobbels

worden genomen. Een in-

frastructuur die ontworpen

was om – met name – ad-

ministratieve processen op

kleine schaal te onderste-

unen, voldeed niet langer.

Met de komst van de eerste

‘laptopkarren’ werden stap-

pen gezet in de richting van

het – inmiddels algemene –

‘anytime, anywhere learning’.

Niet langer werkte een kleine groep leerlin-

gen een zeer beperkt aantal uren op een vaste

computer op een vaste werkplaats; meer en

meer werd door grote groepen leerlingen,

meerdere malen per dag met een mobiele

machine gewerkt, liefst op een draadloos

netwerk.

De nieuwe werkwijze vraagt ook om nieu-

we verbindingen tussen ICT en de filosofie

van de organisatie. Op het moment dat de

eerste klassen van het Alberdingk Thijm Col-

lege (ATC) standaard en op dagelijkse basis

met een persoonlijke laptop gingen werken,

werd expliciet door belanghebbenden om de

legitimering van de ict-koers van de school

gevraagd. Angst voor en scepsis ten aanzien

van de vernieuwingen waren bij medewer-

kers en ouders geen uitzondering. Een vijftal

jaren later – jaren waarin het beleid van deze

‘laptopschool’ kon rijpen – werd ik als con-

rector van het ATC op een jaarvergadering

van de Oudervereniging blij verrast door de

De nieuwe werkwijze vraagt ook om nieuwe verbindingen tussen ICT en de filosofie van de organisatie

60

61

veranderde attitude ten aanzien van het ict-

rijke onderwijs op de school. Thema van de

feedback uit het publiek op deze avond was

niet langer het risico van ict-implementatie,

maar de kansen voor onze leerlingen die met

dergelijk modern beleid binnen de school

gehaald worden.

Inmiddels zijn op vrijwel alle VO-scholen

in het land projecten gelanceerd waarin com-

puters en digitale content een hoofdrol spe-

len. Binnen de AT-scholen zijn – hoewel de

wet van de remmende voorsprong ons soms

parten speelt – op alle locaties beleidslijnen

uitgezet die het kader vormen voor dooront-

wikkeling van ict-rijk en dynamisch onderwijs.

Met een structurele, ook bovenschools ge-

organiseerde scholing en, bij voorbeeld, de

ontwikkeling van een groeiende ICT-Campus

verankert een filosofie, die decennia geleden

reeds op bestuursniveau ontstond, zich in

onze organisatie.

De laatste jaren overziend, mogen we con-

cluderen dat de voorlopersrol ons resultaat

heeft gebracht om ‘content’ mee te zijn.

Consistente omgang met op visie gebaseerd

beleid is daarbij beslissend geweest en daagt

ons uit de komende jaren die eigen koers te

blijven varen.

Gisteren volgde ik het ‘teksten’ van enkele

van mijn leerlingen van Laar & Berg op Face-

book. Kern van het betoog: de iPad voldoet

niet langer en laptop volstaat niet langer in

het leerproces. De nieuwe ‘learning device’

heeft – op zijn minst – holografische moge-

lijkheden, moet gestileerd zijn naar de ’way of

life’, past in de broekzak van ‘baggy pants’ en

geeft altijd, overal en razendsnel toegang tot

de ‘cloud’. De demomodellen worden mo-

menteel getest. Ik ben benieuwd hoe over vijf

jaar ons ict-rijke onderwijs eruit ziet …

De inzet van ICT kan een belangrijke bijdrage leveren aan kwalitatief beter onderwijs

62

“KENNIS KOMT ALTIJD WEER VAN PAS”

Karin van Oort:

Na haar aantreden in 2010 heeft zij direct

de ontwikkeling van ICT binnen de stich-

ting een nieuwe impuls gegeven, omdat

zij ervan overtuigd is dat de inzet van ICT

een belangrijke bijdrage kan leveren aan

kwalitatief beter onderwijs en het facilite-

ren van de organisatie daaromheen.

Eind jaren negentig deden de eerste

laptops hun intrede op het ATC. Zij waren

toen nog een bezienswaardigheid. Maar

al snel kwamen er meer. Voor gebruik

door leerlingen werd in eerste instantie

gebruik gemaakt van laptopkarren, ge-

vuld met 30 laptops. Karin van Oort: “Dit

leverde veel problemen op: het uit de kar

halen en weer in de kar terugzetten nam

zeer veel kostbare lestijd in beslag; nie-

mand voelde zich verantwoordelijk voor

de laptops, dus men ging er niet echt

voorzichtig mee om; vaak werd vergeten

na afloop van de les de stekker van de kar

weer in het stopcontact te steken, met als

gevolg dat halverwege de volgende les de

laptops ermee stopten door gebrek aan

energie. We hadden dus interesse in be-

tere oplossingen. Een week lang scholen

bezoeken in Engeland bood uitkomst.

Hier waren goede voorbeelden te vinden

van effectief laptopgebruik door leer-

lingen, zowel in de klas als thuis bij het

huiswerk. Vooral het Technology College

in Birmingham gebruikte een concept dat

zeer tot onze verbeelding sprak. In het

kader van een speciaal project dat werd

gefinancierd door de toenmalige rege-

ring, had de school laptops aangeschaft

die de leerlingen in eigen beheer hadden

en dus zowel op school als thuis konden

“Ik heb veel ict-kennis die ik heb opgedaan op de

AT-scholen in mijn latere carrière prima kunnen benutten.”

Dit zegt Karin van Oort, voormalig rector van het ATC en

nu bestuursvoorzitter van de Stichting Katholiek Onderwijs

Leiden. Deze omvat tien basisscholen, een school voor

speciaal basisonderwijs en twee VO-scholen in Leiden

en omgeving.

INTERVIEW

63

64

INTERVIEW

gebruiken. Daarnaast werd op die school

veel gedaan aan het ontwikkelen van di-

gitaal leermateriaal en het scholen van

docenten. Geïnspireerd kwamen we terug

in Hilversum en we zijn direct de eerste

plannen gaan maken. Enige tijd later ben

ik nog op studiereis geweest naar Dene-

marken. Daar leerde ik vooral veel over

de mogelijkheden van afstandsleren en

digitaal onderwijs. Deze ervaringen wer-

den eveneens in de plannen verwerkt. In

Nederland was op dat moment alleen het

Zernike College in Groningen ook aan het

experimenteren met het ‘laptop per leer-

ling’ concept. Zij hielden de laptops op

school uit ’veiligheidsoverwegingen’. Wij

waren er echter van overtuigd dat juist

het ook thuis kunnen beschikken over

dezelfde laptop als op school een grote

meerwaarde had. Als de leerlingen de

laptop gewoon in hun gebruikelijke rug-

zak zouden vervoeren voorzagen wij geen

grote veiligheidsrisico’s.

De kosten van het geplande laptoppro-

ject bleken zeer hoog en daarom maakte

het ATC graag gebruik van de mogelijk-

heid voor financiële ondersteuning van-

uit de Centrale Directie van toen nog het

Katholiek Lyceum in het Gooi. In augus-

tus 2004 konden dan ook de eerste ‘per-

soonlijke’ laptops aan leerlingen worden

uitgereikt, een belevenis op zich.

De docenten waren reeds een half jaar

eerder van laptops voorzien. Iedereen

was daartoe bij elkaar gekomen in de me-

diatheek en voorafgaand aan het uitdelen

had ik een goed en een slecht bericht voor

ze. Het goede bericht was dat er voor ie-

dereen een laptop was. Dit werd vanzelf-

sprekend met gejuich begroet. Het slech-

te bericht was echter dat binnen korte tijd

de boeken uit de school zouden moeten

verdwijnen en plaats moeten maken voor

digitaal leermateriaal. Dit bericht zorgde

voor heel wat minder positieve gelui-

den. In de praktijk is het afschaffen van

de boeken minder snel gegaan dan ik had

ingeschat, maar ik ben er nog steeds van

overtuigd dat het op niet al te lange ter-

mijn alsnog zal gebeuren.

Een ontwikkeling waarvoor op de AT-

scholen in een vroeg stadium is geko-

zen en die zeker heeft bijgedragen aan

een snelle groei van de inzet van ICT op

de scholen, is het centraliseren van sys-

teembeheer geweest. In plaats van sys-

teembeheerders per school die allemaal

hetzelfde doen, is gekozen voor het cen-

traliseren van deze dienstverlening. Hier-

door konden de verschillende systeem-

beheerders zich gaan specialiseren en

konden ook belangrijke schaalvoordelen

worden gerealiseerd.

Op 1 december 2004 heb ik de AT-scho-

len verlaten en ben ik gestart als rector

op het Veenlanden College in Mijdrecht.

Daar heb ik veel zaken op het gebied van

ICT die op de AT-scholen waren bedacht

en gerealiseerd eenvoudigweg kunnen

kopiëren. Ook in mijn huidige functie

heb ik nog steeds veel voordeel van de

kennis en ervaring die ik destijds op het

ATC heb opgedaan.”

Voor iedereen was er een laptop!

66

STICHTING OMGEVINGSEDUCATIE GOOI, VECHT-EN EEMSTREEK

Omgevingseducatie online…en buiten

Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht-en

Eemstreek (OGVE) is niet meer weg te den-

ken uit de regio. Sinds 1994 werkt de stich-

ting aan lesmateriaal over de eigen omgeving

en organiseert excursies voor het primair en

voortgezet onderwijs. De stichting is de scha-

kel tussen het onderwijs en de organisaties

voor natuur, erfgoed en duurzaamheid. Leren

in en over je eigen omgeving, dat spreekt aan!

In 1995 bracht de stichting het eerste lesma-

teriaal uit in de vorm van de papieren ‘Streek-

reeks’: een werkboek met bronnenbrieven.

Het werkboek werd behandeld in de klas en

de leerlingen gingen naar buiten of naar een

instelling met een bronnenbrief in de hand.

Na de Streekreeks volgde de serie werkboe-

ken onder de titel Zappen in je buurt samen

met onderzoeksopdrachten, een meer acti-

verende werkvorm. De computer kwam eind

jaren ’90 meer en meer de school in. Omge-

vingseducatie maakte de overstap naar digi-

taal lesmateriaal. Dat was geen eenvoudige

klus, maar wel reuze interessant en uitda-

gend. Op welke manier kunnen we het staps-

gewijs onderzoeksmatig leren werken over

de eigen omgeving online realiseren? Op de

Fontys Hogeschool was al een digitaal format

ontwikkeld voor zelfstandig onderzoekend

leren. Ad van der Wiel, bestuurslid bij OGVE

sinds 1996, stimuleerde de overstap en keek

kritisch mee hoe dit format kon worden aan-

gepast voor omgevingseducatie.

OMGEVING ONLINE

www.zappeninjebuurt.nl ging in 2006 online:

een regionale leerlinggerichte dynamische

leeromgeving om onderzoekend leren in

de eigen stedelijke en natuurlijke omgeving

te stimuleren. We ontwikkelden een door-

lopende leerlijn van gestructureerde werk-

vormen voor het vmbo tot open werkvormen

voor het vwo. De onderzoeksvragen waren

geformuleerd of de leerlingen formuleerden

ze zelf. Gedigitaliseerde bronnen uit de col-

lecties van de regionale instellingen werden

op verschillende manieren aangeboden, in

bijvoorbeeld ‘gallerys’: een serie foto’s en/of

teksten samengesteld in tijd of per thema.

Ook kregen de leerlingen interactieve platte-

gronden, foto’s met link naar de website van

een instelling of filmfragmenten aangebo-

den. Ter afwisseling ontwikkelden we een

inter actief toetsprogramma: Test-je-kennis.

De leerlingen maakten hun eindwerkstuk on-

line in de digitale leeromgeving. Zappen was

vernieuwend!

De computer kwam eind jaren ’90 meer en meer de school in

67

ALICE GEIJSEL, PROJECTLEIDER

Steeds meer digitale leermiddelen kwamen

het onderwijs binnen. Inloggen voor elk on-

line programma werd irritant, scholen schaf-

ten elo’s aan. Docenten zochten naar digitale

leermiddelen waarbij de werkvormen voor de

leerlingen min of meer eenduidig waren. Ad

weet de stichting bij de les te houden: ‘Waar-

om maken we van de zappen-opdrachten

geen digilessen?’

DIGILESSEN

Op www.omgevingseducatie.nl zijn nu de

digilessen te vinden. Inmiddels zijn bijna alle

zappen opdrachten geactualiseerd en omge-

zet naar digilessen, gratis voor alle scholen in

de regio.

Enkele digilessen

• Hetveenlandschap

• DeHollandseWaterlinieenStelling

van Amsterdam

• DudokinHilversum

• OmroepstadHilversum

• DeBuitenplaatsen‘sGraveland

• Ecologischeverbindingeninderegio

• Naardermeer

Elke digiles is een geheel van onderzoeks-

vragen, bronnen analyseren, excursie buiten

en een eindwerkstuk maken. De bronnen

worden zoals op de zappensite op diver-

se manieren aangeboden, maar ze zijn nu

te vinden op www.regionalebronnenbank.nl.

Omgevingseducatie plaatst daarin bronnen

uit de collecties van de erfgoed- en natuur-

instellingen in de regio, die naar thema en

subthema passen bij de kerndoelen van di-

verse vakken.

Soorten bronnen

• Afbeeldingen(foto’s,plattegronden,

oude ansichten en kaarten)

• Teksten(krantenartikelen,artikelenuit

de tijdschriften, interviews, brochures)

• Filmbeelden(kortefragmenten,uit

archieven, verwijzingen naar regionale

onderwerpen in landelijke databanken,

door leerlingen zelf gemaakte filmclips)

Zowel aan de digilessen als aan de bronnen-

bank wordt verder gewerkt, en de zappen site

gaat per 1 juni 2012 uit de lucht. Ad stimuleert

de Stichting OGVE tot voortdurend alert zijn

op nieuwe ontwikkelingen en hij blijft geluk-

kig als bestuurslid nog met ons meedenken

over innovaties op ict-gebied.

Alice Geijsel

LEERLINGEN ENqUETE

Online onderzoek AT-scholen

LEERLINGEN ENqUETE

Om daar achter te komen is in april op een aantal AT-scholen een online enquete

afgenomen onder leerlingen. Op deze bladzijden zijn de resultaten daarvan

weergegeven. Daarbij is een onderscheid gemaakt tussen leerlingen op een VO-

laptopschool (het Alberdingk Thijm College), leerlingen op diverse niet laptopscholen in het

VO en leerlingen op een aantal PO-scholen.

“Hoeveel tijd bren-gen onze leerlingen door achter hun computer en

wat doen zij dan?”

“Hebben ze allemaal een mobieltje

met toegang tot internet?”

“Kortom, hoe ziet het ict-profiel

van onze leerlingen eruit?”

68

“Op welke wijze maken ze gebruik van

sociale media?”

69

LEERLINGEN ENqUETE

WELK SOORT COMPUTER GEBRUIK JE THUIS? (HIERBIJ KUN JE MEERDERE ANTWOORDEN GEVEN).

*) computerkast met beeldscherm, muis en toetsenbord **) bijv. iPad of Samsung Tablet

0,7%

GEEF AAN HOE LEUK JE HET VINDT OM MET COMPUTERS TE WERKEN (THUIS EN OP SCHOOL)

ATC 8,91

Overige VO-scholen 8,11

PO-scholen 8,7

Ik gebruik thuis geen computer Wii

Desktop computer *) Playstation

Tablet computer **) Xbox 360

Laptop computer Kinect

31,5%

46,4%

54,4% 32,9%

43,6%

85,2%

48,9%

57,4% 27,7%

31,9%

78,7%

0%

Gemiddelde cijfer :

37,5% 28,6%

25%

100%

ATC Overige VO-scholen PO-scholen

2,1%

4%

9%

5,4%

4%

12,8%

0%

70

VAN WELKE SOCIAL MEDIA MAAK JE GEBRUIK? (JE KUNT MEERDERE ANTWOORDEN KIEzEN)

LEERLINGEN ENqUETE

HEB JE EEN MOBIELE TELEFOON? HEB JE MET DEzE MOBIEL OOK TOEGANG TOT INTERNET?

ATC Overige

VO-scholen

PO-scholen

96,4%

3,6%

97,2%

2,8%

77,3%

22,7%

ATC Overige

VO-scholen

PO-scholen

67,3%

32,7%

79%

21%43,2%

56,8% Ja

Nee

6,3% 1,4%

Geen enkele LinkedIn

Hyves Youtube

Facebook

Twitter Weblog/blog

40,6% 85,3%

79%

62,2%

68,2% 79,5%

25%

36,4%

0% 0%

69,1% 87,3%

78,2%

81,8%

9,1% 2,3%

4,9%

3,6%

2,3%

ATC

Overige VO-scholen

PO-scholen

71

HOEVEEL MINUTEN BESTEED JE GEMIDDELD PER DAG AAN:

LEERLINGEN ENqUETE

HOEVEEL GELD GEEF JE GEMIDDELD PER JAAR UIT AAN COMPUTERGAMES?

ATC Overige

VO-scholen

PO-scholen

Niets

25 tot 50 euro

100 tot 250 euro

0 tot 25 euro

50 tot 100 euro

250 tot 500 euro

meer dan 500 euro

45,5%23,9%

35,2%

17,4%

28,3%

15,2%

13%

2,2%

13,1%10,3%

19,3%

15,2%

3,4% 3,4%

9,1%

16,4%

21,8%

1,8%5,5%

5

Televisie Tijdschrift

Krant Nieuws op de computer

Boek

18

19

9

33

4 11

27

4

89 12

55 21

62 15

ATC

Overige VO-scholen

PO-scholen

Favoriete games: ATC – Call of Duty, Sims 3

& Wii spelen. Overige VO-scholen – Fifa & Call of Duty. PO-scholen – Mario.

72

Rekenen bij Fransen aardrijkskunde

UITGELICHT

Al is het machientje inmiddels

vervangen door een tool op de compu-

ter; het is de vraag hoe veel we eigenlijk

nog rekenen? Uit wetenschappelijk on-

derzoek blijkt dat de rekenvaardigheid

bij kinderen vlak voor de Cito-toets het

hoogst is. Daarna neemt die vaardig-

heid af, omdat het rekenen nooit meer

zo intens wordt geoefend als vlak voor

de Cito-toets. Inmiddels is rekenen dan

ook weer nadrukkelijk terug op de mid-

delbare school, als een apart vak. In 2014

wordt de rekentoets een verplicht onder-

deel voor alle eindexamenkandidaten.

Commissie Meijerink

De discussie over de rekenvaardigheid

van jongeren kwam vooral in het nieuws

door de – zo kopten de kranten - zorg-

wekkende kwaliteit van de rekenen taal-

vaardigheden van de pabo studenten. In

het advies ‘Over de drempels met taal en

rekenen’, dat de Expertgroep Doorlopen-

de Leerlijnen Taal en Rekenen (commis-

sie Meijerink) in 2008 uitbracht, staat de

vraag centraal: Wat moeten leerlingen

van taal en rekenen kennen en kunnen?

Kern van het advies is dat er ‘doorlopende

Wie in de jaren tachtig naar de middelbare school ging, nam altijd een rekenmachientje mee in de schooltas. Tenminste, als je die dag wiskunde had of natuur- of scheikunde. Nooit werd het rekenmachientje uit de tas gehaald bij een les Frans, geschiedenis of aardrijkskunde. En hoe vaak is het rekenmachientje daarna nog gebruikt, behalve als men een technische studie ging doen?

Rekenen terug op de middelbare school

DOOR MARLIES EIJSINK

Een visie op rekenonderwijs

73

UITGELICHT

leerlijnen’ moeten komen en ‘referentie-

niveaus’ met beschrijvingen van kennis

en vaardigheden die leraren houvast bie-

den voor het bepalen, volgen en stimule-

ren van de ontwikkeling van leerlingen.

Bart van den Haak, rector van Laar & Berg,

heeft de bui jaren geleden al zien hangen:

‘Dit leidt – als we niet oppassen – tot een

toekomst met aparte schoolklasjes waar

leerlingen op oubollige wijze rekensom-

metjes moeten gaan maken. Er zullen

nieuwe VO reken methodes komen en de

kern is: sommetjes maken.’

Verbeteren rekenvaardigheid

Van den Haak heeft in 2010 een werk-

groep binnen AT-scholen opgericht,

waarin vertegenwoordigers van PO en

VO van AT-scholen zitting hebben geno-

men. Belangrijk doel is de ontwikkeling

van een doorlopende leerlijn rekenen,

die niet na het basisonderwijs ophoudt

en waarin ICT een belangrijk aandachts-

punt is. Van den Haak: ‘Het rapport van

de commissie Meijerink is niet de aan-

leiding geweest voor de oprichting van

de werkgroep. In onze gelederen is het

belang van rekenen altijd helder ge-

weest, maar wel met een oorsprong in

onderwijskundige visie, niet omdat een

Ontwikkeling van een doorlopende leerlijn

74

UITGELICHT

normatief toetsdoel, in lijn met een poli-

tieke trend, dient te worden gehaald. Wij

willen rekenen op een manier die ertoe

doet aanbieden: rekenen in de context.

De relevantie van rekenen is in alle vak-

ken te herleiden. Denk aan aardrijkskun-

de waar je de inhoud van een berg kunt

laten berekenen, zelfs grammatica is in

een rekenkundig model te vangen. Als

je dat laat zien liefst met aansprekend,

dynamisch lesmateriaal dan krijg je de

leerlingen daar enthousiast voor; reke-

nen wordt dan leuk en relevant.’

De AT-werkgroep Rekenen bestaat uit

docenten van VO en PO-scholen. Van den

Haak: ‘We vinden het belangrijk om ook

het primair onderwijs bij het proces te

betrekken want we willen weten wat de

ontwikkelingen zijn op het gebied van

rekenen daar en hechten aan de onder-

linge uitwisseling van kennis en kunde.

Daarnaast hebben we ook twee externen

uitgenodigd: het APS en het Freudenthal

Instituut, die expertise in huis hebben en

veel (digitaal) lesmateriaal op het gebied

van rekenen hebben ontwikkeld.’ Niet

veel schoolorganisaties zijn bezig met

het ontwikkelingen van visie op het vlak

van rekenen. De werkgroep verricht dan

ook pionierswerk. Van den Haak: ‘Na-

deel daarvan is dat het langer duurt dan

gehoopt voordat een en ander zoals be-

oogd van de grond komt op de scholen.

Het duurt bijvoorbeeld even voordat de

visie is doorgedrongen bij alle leden van

leerkracht en dat men deze ook daadwer-

kelijk kan vertalen in de eigen les. Scho-

ling, de persoonlijke dialoog voeren en

zoeken naar een passend profiel bij het

werven van nieuwe docenten zijn be-

langrijke aandachtsgebieden.’

Geen docent zal nog ontkennen dat

een passende, eigentijdse visie en ict-

vaardigheden belangrijk zijn. Op Laar &

Berg wordt momenteel een kleine studio

gerealiseerd waar docenten onder andere

hun eigen, professionele vodcasts kun-

nen maken. ‘Dynamisch curriculumver-

rijkend materiaal is vaak helemaal niet

moeilijk om te maken, maar je moet het

de collega die wat minder ict-vaardig is

wel even laten zien. Een les waar met een

iPad een opname van is gemaakt kun je

al als pod- of vodcast aanbieden. Ook in

digitale open databases, zoals rekenweb,

is al heel veel materiaal beschikbaar. Het

leuke van veel digitaal materiaal is dat

het in alternatieve, prikkelende vorm

wordt aangeboden. Leerlingen kunnen

het bijvoorbeeld tegen elkaar opnemen,

dat is hartstikke leuk.’

Uiteindelijk doel is dat het aparte re-

kenklasje helemaal kan worden opgehe-

ven. Van den Haak: ‘Als rekenen geïnte-

greerd wordt aangeboden in de andere

vakken dan heb je geen aparte rekenles

meer nodig.’

Bij aardrijkskunde kun je de inhoud van een berg laten berekenen

75

2011

76

ICT-GESCHENKEN

Bij gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Katholiek Lyceum in het Gooi ontvingen alle medewerkers een HP iPaq.

In de loop van de jaren hebben vele medewerkers een USB-stick uitgereikt gekregen.

Handige USB-stick

2007 Skype telefoon

De afgelopen jaren zijn bij

diverse gelegenheden ict-

presentjes uitgereikt aan

de medewerkers. Hiermee

wordt het belang dat de

AT-scholen hechten aan de

inzet van ICT in onderwijs

en organisatie benadrukt.

2005 HP iPaq

Het uitreiken van een Skype telefoon in het kerstpakket was gericht op het genereren van ge-bruik van telefonie via internet tussen medewerkers van de AT-scholen, een voor die tijd nieuwe ontwikke-ling.

Tijdens de nieuwjaarsreceptie voor alle medewerkers uit het VO werden minispeakers uitgedeeld. Deze speakers produceren ondanks het geringe formaat voldoende volume om in een klas met leerlingen te kunnen gebruiken. Een klein maar nuttig presentje dus.

Misschien wel het meest gewaardeerde ict-presentje was een mobiele harddisk met een opslagcapaciteit van 20 Gb. Alleen alle aanwe-zigen op de nieuwjaarsbijeenkomst in januari 2008 konden hierop aanspraak maken.

Begin 2009 kregen alle medewer-kers het boek “Homo Zappiens. Growing up in a digital age”. Wim Veen beschrijft de wijze waarop de huidige generatie leerlingen opgroeit in een maatschappij vol technologische mogelijkheden en veranderingen. In april 2009 heeft Wim Veen over dit onderwerp ook een lezing ge-geven voor alle medewerkers.

ICT-GESCHENKEN

2011 Mini-speakers

2009 Boek

2008 Harddisk

2008 VO / 2011 PO – Remote control

Een zeer nuttig attribuut voor iedere onderwijsgevende die gebruik maakt van een beamer in het onderwijs is een afstandsbediening waarmee een powerpoint-presentatie ook op afstand bediend kan worden.

77

Aan: de heer A. van der Wiel Hilversum, 14 juni 2012

Geachte heer van der Wiel, beste Ad,

Naast internationalisering is onderwijsinnovatie met behulp van ict-toepassingen al

geruime tijd een beleidsspeerpunt van de Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm.

Door het inzetten van moderne ict-middelen in het les programma wordt een belangrijke

bijdrage geleverd aan het bieden van kwalitatief hoogstaand, toekomstgericht,

gevarieerd en motiverend onderwijs.

Om het toepassen van nieuwe ict-ontwikkelingen in het onderwijs te stimuleren, is in

het voorjaar van 2011 de ICT-Foundation opgericht. Met dit fonds worden innoverende

en schooloverstijgende projecten gefinancierd, die onderwijsontwikkeling m.b.v. ICT

tot doel hebben. De oprichting van de ICT-Foundation is door de scholen met veel

enthousiasme ontvangen, getuige het grote aantal projectaanvragen dat in het eerste

jaar reeds is gedaan door de verschillende scholen.

Jouw inzet op het gebied van ICT is bijna 30 jaar lang de drijvende kracht geweest

achter de ict-onderwijsinnovatie binnen de Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm

en de bereikte successen zijn dan ook grotendeels te danken aan jouw voortrekkersrol.

Om deze reden heeft het bestuur van de Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm

besloten om de ICT-Foundation per 1 augustus a.s. te hernoemen tot de Ad van der

Wiel-Foundation.

Met vriendelijke groet,

Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm,

drs. J.C.M. de la Parra, mr drs. Th.W.C. Brok,

bestuursvoorzitter directievoorzitter

79

De toekomst…Ook de komende jaren zal ict-ontwikkeling een speerpunt blijven binnen de AT-

scholen. De ambitie om tot de toonaangevende scholen op dit gebied binnen Eu-

ropa te gaan behoren blijft onverminderd van kracht. Om deze ambitie te verwe-

zenlijken is ‘blijven(d) innoveren’ van groot belang. Blijven innoveren betekent

op zoek gaan naar nieuwe innovatieve toepassingen van ICT voor het onderwijs

en de onderwijsorganisatie. Blijvend innoveren staat voor het verankeren van de

nieuwe toepassingen in onze onderwijs- en organisatorische processen om zo

een blijvende bijdrage te kunnen leveren aan kwalitatief beter onderwijs voor

onze leerlingen.

De belangrijkste nieuwe ontwikkelingen binnen de AT-scholen op dit moment:

‘Werken in the cloud’ zal de komende jaren een grote vlucht nemen. Altijd

en overal toegang hebben tot je digitale bestanden, dat is de toekomst. Het doet

er daarbij niet toe of je de beschikking hebt over een laptop, een tablet of een mo-

biele telefoon. Binnen de AT-scholen is gekozen voor Sharepoint als gezamen-

lijke digitale werkomgeving voor leerlingen en medewerkers. Vele andere toe-

passingen zullen naadloos worden aangesloten op deze Sharepoint-omgeving.

‘Een device per leerling’ zal over enige jaren zijn gerealiseerd, zowel in het

VO als het PO. Welk device dat precies zal zijn, een laptop, een tablet of nog iets

nieuws, is nu nog niet met zekerheid te zeggen. Daarom dient de netwerkinfra-

structuur geschikt te zijn voor alle typen devices. Op de meeste VO-scholen is het

draadloos netwerk daarvoor inmiddels opgeleverd. Op de PO-scholen zullen de

benodigde voorzieningen de komende jaren worden aangelegd.

In het najaar van 2012 zal een nieuw ict-beleidsplan worden samengesteld, voor

het eerst een gemeenschappelijk plan voor de PO- en VO-scholen samen. In dat

plan zal de koers voor de komende jaren worden vastgelegd. Het succes van de

inzet van ICT zal ook in de toekomst echter vooral afhangen van de wijze waarop

de medewerkers van de AT-scholen daar gezamenlijk op de juiste wijze vorm aan

weten te geven. De Ad van der Wiel-Foundation zal ict-ontwikkeling blijven(d)

stimuleren.

ONTWIKKELINGEN

80

PRIMAIR ONDERWIJS – VERENIGDE SCHOLEN J.A. ALBERDINGK THIJM

KBS BernardusAantal leerlingen: 178

Eemnesserweg 18b, Blaricum

www.kbsbernardus.nl

KBS De Bijvanck Aantal leerlingen: 185

Levensboom 8, Blaricum

www.kbsdebijvanck.nl

De HobbitsteeAantal leerlingen: 213

Aartseveen 70, Eemnes

www.hobbitstee.nl

MariaschoolAantal leerlingen: 175

Vierkante Bosje 33, Eemnes

www.mariaschooleemnes.nl

MerlijnAantal leerlingen: 44

Aartseveen 96, Eemnes

www.merlijn-eemnes.nl

Augustinusschool Aantal leerlingen: 234

Kloosterlaan 11, Hilversum

www.augustinusschool.nl

C. HummelingschoolAantal leerlingen: 96

P. Planciusplein 12, Hilversum

www.chummelingschool.nl

KinderCampus (ervaringsgericht

onderwijs en geïntegreerde BSO)

Aantal leerlingen: 151

W. Bontekoestraat 34, Hilversum

www.kindercampus.nl

PaulusschoolAantal leerlingen:159

Irisstraat 2, Hilversum

www.paulusschoolhilversum.nl

Titus BrandsmaschoolAantal leerlingen: 151

Lopes Diaslaan 87, Hilversum

www.titus-brandsmaschool.nl

De WilgeAantal leerlingen: 439

C. Drebbelstraat 64, Hilversum

www.dewilge.nl

De WilgetorenAantal leerlingen: 85

Van ’t Hoffplein 2, Hilversum

www.dewilgetoren.nl

De Binckhorst-St. JanAantal leerlingen: 253

Eemnesserweg 17, Laren

www.debinckhorst.nl

Joseph Lokinschool Aantal leerlingen: 105

Hollands End 8, Ankeveen

www.kanscholen.nl

JozefschoolAantal leerlingen: 189

Dammerweg 7, Nederhorst den Berg

www.kanscholen.nl

St. AntoniusschoolAantal leerlingen: 279

Zuidsingel 50, Kortenhoef

www.kanscholen.nl

VERENIGDE SCHOLEN J.A. ALBERDINGK THIJM – VOORTGEZET ONDERWIJS

HAVO/VWO

Alberdingk Thijm College

(havo/vwo/gymnasium)


Laapersveld 9, Hilversum

www.atscholen.nl/atc

Laar & Berg

(havo/vwo/IB MYP)


Langsakker 4, Laren

www.laarenberg.nl

International School Hilversum

(IB PYP, MYP, DP)


Emmastraat 56, Hilversum

www.ishilversum.nl

International School Almere

(IB MYP, DP)


Heliumweg 61, Almere

www.internationalschoolalmere.nl

MAVO

Alberdingk Thijm MavoAantal leerlingen: 177

Van Linschotenlaan 503, Hilversum

www.atscholenvo.nl

St. Aloysius College

(Mavo/Havo)


Prins Bernardstraat 160, Hilversum

www.hetalc.nl

VMBO/MAVO

Groot GoylantAantal leerlingen: 394

Van Linschotenlaan 501, Hilversum

www.atscholen.nl/gg

Added Value

Documents

Transcript of Added Value