AmborellalesNymphaealesAustrobaileyales

AcoralesAlismatalesPetrosavialesPandanalesDioscorealesLilialesAsparagales

ArecalesDasypogonalesPoalesCommelinalesZingiberales

Ceratophyllales

Chloranthales

CanellalesPiperalesMagnolialesLaurales

RanunculalesSabialesProtealesTrochodendralesBuxales

GunneralesBerberidopsidalesDillenialesCaryophyllalesSantalalesSaxifragales

VitalesCrossosomatalesGeranialesMyrtales

ZygophyllalesCelastralesMalpighialesOxalidalesFabalesRosalesCucurbitalesFagales

BrassicalesMalvalesSapindales

CornalesEricales

GarryalesGentianalesSolanalesLamiales

AquifolialesApialesDipsacalesAsterales

� Commeliniden

� Eenzaadlobbigen

� Magnoliiden

� Geavanceerde tweezaadlobbigen

� Fabiden

� Malviden

� Lamiiden

� Campanuliden

� Asteriden

�

�

�

�

�

�

�

�

�

Acoraceae

TofieldiaceAraceaeButomaceaHydrochariAlismataceScheuchzerAponogetoJuncaginacPosidoniacRuppiaceaeCymodoceaPotamogetZosteracea

AcoralesAcorales are the sister group of thegenus in this order, was placed in AThe new position of Acorales, apartof base sequences of the rbcL-gene replacement of Acorus in Alismatale

AlismatalesMany of the plants of water and waorder. Alismatales used to be much Limnocharitaceae. Alismatales are nAnalysis of nuclear and chloroplast than the former, even if the positiothis order, Araceae, with respect to wet places, with creeping rhizomesThe flowers sometimes have more aare mainly 3-merous.

eenzaadlobbigen. Meer onderzAlismatales wordt geplaatst, zijAcorus bij de eenzaadlobbigen

AlismatalesVeel van de voor Nederland zo orde. De Alismatales was eerst eZwanebloemfamilie (ButomaceaLimnocharitaceae. De AlismatalNajadales. Analyse van nucleairomschrijving van de Alismatalesniet helemaal opgehelderd. OoAronskelkfamilie (Araceae), tenAlismatales zijn vaak planten uicomplexe bloeiwijzen, met de bmeeldraden en vruchtbladen dabloemen hebben.

2

Acorales

� KalDeze f(AcoruDeze kHalfroHet zijwortelbladerDe klein een Kalmooorsprdoor HDe plaen gee

� TofiDit is eNoordandere

� Wat(HydrEerst zorde, dde Nimerin is 18 ges100 soen zou

Acoraceae

TofieldiaceaeAraceaeButomaceaeHydrocharitaceaeAlismataceaeScheuchzeriaceaeAponogetonaceaeJuncaginaceaePosidoniaceaeRuppiaceaeCymodoceaceaePotamogetonaceaeZosteraceae

AcoralesAcorales are the sister group of the rest of all monocots. Quite recently Sweet flag (Acorus), the onlygenus in this order, was placed in Araceae, which is part of the order Alismatales. The new position of Acorales, apart from and at the basis of all other monocots, is based on the analysisof base sequences of the rbcL-gene in the chloroplast DNA in monocots. More research could lead to areplacement of Acorus in Alismatales, in a separate family. It is beyond doubt that Acorus is a monocot.

AlismatalesMany of the plants of water and waterside, which are so characteristic for the Dutch flora, belong in thisorder. Alismatales used to be much smaller, with only 3 families: Butomaceae, Alismataceae, andLimnocharitaceae. Alismatales are now enlarged with two entire orders, Arales and Najadales. Analysis of nuclear and chloroplast DNA has shown that the present composition of Alismatales is betterthan the former, even if the position of Acorus is not yet quite clear. The position of the largest family inthis order, Araceae, with respect to the other families needs further study. Alismatales often are plants ofwet places, with creeping rhizomes. They have complex inflorescences, the flowers often in dense spikes.The flowers sometimes have more anthers and carpels than the usual number in a monocot flower, whichare mainly 3-merous.

AcoralesDe Acorales zijn tegenwoordig de zustergroep vande rest van de eenzaadlobbigen. Nog niet zo langgeleden werd Kalmoes (Acorus), het enige geslachtin deze orde, in de Aronskelkfamilie (Araceae)geplaatst. Deze familie vormt onderdeel van deAlismatales.

Het apart zetten van de Acorales aan de basis vanalle andere eenzaadlobbigen berust op eenvergelijking van de basenvolgorde van het rbcL-genin het chloroplast-DNA in Acorus met die in andere

eenzaadlobbigen. Meer onderzoek op dit vlak zou ertoe kunnen leiden dat Acorus weer in deAlismatales wordt geplaatst, zij het in een eigen familie. Het is trouwens wel duidelijk datAcorus bij de eenzaadlobbigen hoort.

AlismatalesVeel van de voor Nederland zo karakteristieke water- en oeverplanten behoren nu tot dezeorde. De Alismatales was eerst een veel kleinere orde, met maar 3 families:Zwanebloemfamilie (Butomaceae), Waterweegbreefamilie (Alismataceae) enLimnocharitaceae. De Alismatales zijn nu uitgebreid met de complete ordes Arales enNajadales. Analyse van nucleair en chloroplast DNA heeft uitgewezen dat de huidigeomschrijving van de Alismatales beter is dan de vorige, al is de positie van Acorus nog steedsniet helemaal opgehelderd. Ook de positie van de grootste familie in deze orde, deAronskelkfamilie (Araceae), ten opzichte van de andere families is nog niet duidelijk. Alismatales zijn vaak planten uit natte milieus, met kruipende wortelstokken. Ze hebbencomplexe bloeiwijzen, met de bloemen vaak in dichte aren. De bloemen hebben soms meermeeldraden en vruchtbladen dan gebruikelijk in de eenzaadlobbigen, die in principe 3-talligebloemen hebben.

Acorales | Alismatales

Zwanebloem: bloem e

Gevlekte aronskelk:bloeikolf met enzonder schutblad

� Kalmoesfamilie (Acoraceae) Deze familie telt slechts 1 geslacht(Acorus) met 2 tot 4 soorten. Deze komen voor op het NoordelijkHalfrond, en in Zuidoost Azië. Het zijn kruidachtige planten met eenwortelstok en met gras- of irisachtige bladeren. De kleine tweeslachtige bloemen staan in een bloeikolf. Kalmoes (Acorus calamus) komtoorspronkelijk uit Azië, maar werd aldoor Hippocrates als artsenijplant vermeld.De plant heeft een karakteristieke zoete en kruidige geur, en geeft smaak aan veel alcoholische bitters.

� TofieldiaceaeDit is een kleine familie van landplanten, voornamelijk van hetNoordelijk Halfrond. Het is een buitenbeentje ten opzichte van deandere families, en de plaats binnen deze orde is nog onzeker.

� Aronskelkfamilie (Araceae) De Aronskelkfamilie vormdevroeger met de Eendekroosfamilie(Lemnaceae) de orde Arales. Nu vormen ze samen de grootstefamilie in de Alismatales, met meerdan 100 geslachten en ruim 4.000 soorten. In tegenstelling tot de andere families leeft het merendeel op het land. Het zijn meestal tropische kruiden metlanggesteelde bladeren. De kleine bloemen, die in een bloeikolf zijn gerangschikt, wordenomgeven door een schutblad. De bloemen zijn in principe 3-tallig. De vrucht is een bes. In Nederland komt uit deze familie deSlangewortel (Calla palustris), de Watersla (Pistia stratiotes) en de Aronskelk (Arum) voor.

� Zwanebloemfamilie (Butomaceae) De enige soort in deze familie is de Zwanebloem(Butomus umbellatus). Hij komt voor in gematigdestreken van Eurazië. Het is een waterplant metregelmatige roze bloemen die in een scherm staan.

� Waterkaardefamilie(Hydrocharitaceae) Eerst zat deze familie in een aparteorde, de Hydrocharitales. Nu ookde Nimfkruidfamilie (Najadaceae)erin is opgenomen, telt de famillie18 geslachten en meer dan 100 soorten waterplanten van zoeten zout water, overal ter wereld.

� Waterweegbreefamilie (AlismataceaDeze familie omvat nu ook de Limnocharitaen telt daarmee 12 geslachten en ruim 80 soorten van waterplanten, die vrijwel ovter wereld voorkomen. In Nederland komen uit dezefamilie wel 4 geslachten voor:Pijlkruid (Sagittaria),Moerasweegbree (Echinodorus),Drijvende waterweegbree(Luronium) en Waterweegbree(Alisma).

� Scheuchzeriafamilie (ScheuchzeriaceEen familie met 1 soort, de Veenbloembies kruidachtige moerasplant.

De volgende families werden vroeger allemaal in de Najadales geplaatst :

� Aponogetonaceae Een familie met 1 geslacht, Aponogeton, en43 soorten van zoetwaterplanten uit de tropen warme gebieden van de Oude Wereld.

� Zoutgrasfamilie (JuEen familie met 4 geslachkruiden, die overal ter wvooral in kustgebieden. Ideze familie 2 soorten Zo

� PosidoniaceaeEen familie met 1 geslacht, Posidonia, met 9van zoutwaterplanten die in de Middelland

langs de kust van Zuvoorkomen.

� Ruppiafamilie (Deze familie telt 1 g1-10 soorten van ondie overal ter wereldwater voorkomen.

Zwanebloem: bloem en vrucht

Klein kroos

Kalmoes: plant,bloeikolf en bloem

Gevlekte aronskelk:bloeikolf met enzonder schutblad

Watersla

Krabbescheer

Ruppiamaritima

Schorrenzoutgras

Aponogeton bloeiw

hetvan deker.

) nebloemematigde

nt meterm staan.

� Waterweegbreefamilie (Alismataceae) Deze familie omvat nu ook de Limnocharitaceaeen telt daarmee 12 geslachten en ruim 80 soorten van waterplanten, die vrijwel overalter wereld voorkomen. In Nederland komen uit dezefamilie wel 4 geslachten voor:Pijlkruid (Sagittaria),Moerasweegbree (Echinodorus),Drijvende waterweegbree(Luronium) en Waterweegbree(Alisma).

� Scheuchzeriafamilie (Scheuchzeriaceae) Een familie met 1 soort, de Veenbloembies (Scheuchzeria palustris), eenkruidachtige moerasplant.

De volgende families werden vroeger allemaal in de Najadales geplaatst :

� Aponogetonaceae Een familie met 1 geslacht, Aponogeton, en 43 soorten van zoetwaterplanten uit de tropenen warme gebieden van de Oude Wereld.

� Zoutgrasfamilie (Juncaginaceae) Een familie met 4 geslachten en 15 soorten vankruiden, die overal ter wereld voorkomen, maarvooral in kustgebieden. In Nederland komen uitdeze familie 2 soorten Zoutgras (Triglochin) voor.

� PosidoniaceaeEen familie met 1 geslacht, Posidonia, met 9 soortenvan zoutwaterplanten die in de Middellandse Zee en

langs de kust van Zuid-Australiëvoorkomen.

� Ruppiafamilie (Ruppiaceae) Deze familie telt 1 geslacht, Ruppia, met 1-10 soorten van ondergedoken waterplantendie overal ter wereld in zowel zoet als zoutwater voorkomen.

� CymodoceEen familie mzoutwaterplavooral rond A

� Fonteinkruidfamilie (PotamDeze familie omvat nu ook de Zaen hoorde vroeger in de Najadale102 soorten zoetwaterplanten diZe hebben soms vrij grote bladerdichte aren.

� Zeegrasfamilie (ZosteraceaZeegrassen zijn marienewaterplanten van gematigde ensubtropische gebieden. Er zijn 2 geslachten en 14 soortendie eerst in de orde Najadales wageplaatst. Ze hebben smallebladeren en kleine bloemen inbloeikolven. Zeegras komt ook laonze kusten voor.

Klein kroos

Kalmoes: plant,bloeikolf en bloem

Watersla

rabbescheer

Ruppiamaritima

Cymodocea nodosa:mnl. plant

Posidoniaoceanica

Schorrenzoutgras

Aponogeton monostachyus:bloeiwijze en bloem

Pijlkruid

(Alismataceae) e Limnocharitaceaen en ruim , die vrijwel overal

r:

us),

ee

heuchzeriaceae) eenbloembies (Scheuchzeria palustris), een

n vroeger laatst :

ponogeton, en nten uit de tropen

Oude Wereld.

rasfamilie (Juncaginaceae) e met 4 geslachten en 15 soorten vanie overal ter wereld voorkomen, maar

kustgebieden. In Nederland komen uitlie 2 soorten Zoutgras (Triglochin) voor.

osidonia, met 9 soortende Middellandse Zee ende kust van Zuid-Australië

komen.

uppiafamilie (Ruppiaceae) familie telt 1 geslacht, Ruppia, met

soorten van ondergedoken waterplantenveral ter wereld in zowel zoet als zoutr voorkomen.

� CymodoceaceaeEen familie met 5 geslachten en 16 soortenzoutwaterplanten van tropische en warme wateren,vooral rond Australië.

� Fonteinkruidfamilie (Potamogetonaceae)Deze familie omvat nu ook de Zannichelliafamilie (Zannichelliaceae), en hoorde vroeger in de Najadales. Het zijn 7 geslachten met 102 soorten zoetwaterplanten die overal ter wereld voorkomen. Ze hebben soms vrij grote bladeren, de bloemen staan meestal indichte aren.

� Zeegrasfamilie (Zosteraceae)Zeegrassen zijn marienewaterplanten van gematigde ensubtropische gebieden. Er zijn 2 geslachten en 14 soorten,die eerst in de orde Najadales warengeplaatst. Ze hebben smallebladeren en kleine bloemen inbloeikolven. Zeegras komt ook langsonze kusten voor.

Groot zeegras: plant met bloeiaar

Drijvendfonteinkruid

Cymodocea nodosa:mnl. plant

Posidoniaoceanica

Aponogeton monostachyus:bloeiwijze en bloem

Pijlkruid

Giant ArumAmorphophallus titanum could have the largest inflorescence in the world, up to 2.5m high.Whenever this plant flowers in the greenhouses of the Hortus botanicus Leiden, you can smell it allover the place, while the public gathers in large numbers. The nasty stench of decay is accompaniedby a temperature raise in the spadix. This serves to attract flies, who normally lay their eggs inrotting flesh. Flies usually transport pollen from one flower to another. The dark, flesh-colouredspathe heightens the illusion of a dead animal lying around.

The genus Amorphophallus has almost 200 species, which occur mainly in the Southeast Asiantropics. They have large corms, out of which one leaf arises. In the larger species this leaf looks like asmall tree, with lichen patterns on the stem. Only when the corm has reached a certain size, a flowerbud appears. This grows into an inflorescence: a spadix with the small female flowers at the bottom,and the male flowers above, surrounded by a spathe. When pollination has occurred, brightlycoloured berries follow.

These spectacular plants are not only grown for show, but also as food. Corms of Amorphophalluspaeonifolius, the ‘Elephant yam’, and several other species are eaten. It is vital to cook them first, in order to remove the poisonous alkaloids. In Japan the corm of Amorphophallus konjac, Konjaku, is ground into flour and used as a starch source. In the greenhouses of the Hortus botanicus Leiden an extensive collection of these plants is kept.

Reuzenaronskelk

Amorphophallus titanum zou wel eens de allergrootste bloeiwijze ter wereld kunnenhebben, tot 2.5 meter hoog. Wanneer deze plant in de kassen van de Leidse Hortusbloeit, is het in de hele kas te ruiken en staat het publiek in de rij. De indringende geur van bederf gaat gepaard met een temperatuurverhoging in debloeikolf. Dit dient om vliegen, die hun eitjes in rottend vlees leggen, aan te trekken.Het zijn namelijk vliegen die het stuifmeel van de ene naar de andere bloemtransporteren. Het donkere, vleeskleurige schutblad helpt ook mee om de illusie tewekken dat er een dood dier ligt.

Het geslacht Amorphophallus telt bijna 200 soorten, die voornamelijk in de Zuidoost-Aziatische tropen voorkomen. Ze hebben een grote knol, waaruit slechts 1 blad tegelijkkomt. Bij de grotere soorten lijkt dit blad op een klein boompje,compleet met korstmos op de stam. Pas wanneer de knol grootgenoeg is, ontstaat er een bloemknop. Daaruit groeit de bloeiwijze: een bloeikolf met onderaan de kleine vrouwelijke bloemen, endaarboven de mannelijke. Eromheen een schutblad.Wanneer de bestuiving gelukt is, groeien er vaakfraaigekleurde bessen uit.

Deze spectaculaire planten worden niet alleen voor de aardigheid gekweekt, maar ook als voedsel. Van Amorphophallus paeonifolius, de ‘Elephant yam’,en enkele andere enkele soorten worden de knollengegeten. Wel is het zaak ze eerst te koken om de giftigealkaloiden te verwijderen. In Japan wordt de knol vanAmorphophallus konjac, de Konjaku, tot meel vermalenen als bron van zetmeel benut. In de kassen van de Hortus botanicus is een collectievan deze planten te bewonderen.

teren,

e),

bloeiaar

Amorphophalluspaeonifolius