Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
Transcript of Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
1/138
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
2/138
J h r . J . J .
I 1 E L L
A C A D E M I S C H
P R O E F S C H E I F T
o v e r
H E T M U N T W E Z E N
O P J A V A
T E R V E R K R I J G I N G V A N O E N
G R A A D
V * N
A A N D E H O O G E S C H O O L T E L E I D E N ,
O P G E Z A G V A N
D E N
R E C T O R - M A G N I F I C U S
o
\ t f g
V l U o
V A
S J J
i S J
W
&
H O O g l c c r u r
i a d e W j a b e g e e r t e e n
L e t t e r e n
I N H E T O P E N B A A R T E
V E R D E D I G E N
O P D O N D E R D A G D E N 4 d * J U N I ] 1 8 6 3 , D E S N A M I D D A G S T E N 2 U R E
D O O R
J A N P H I L I P
V A N
B O S S E ,
G E B O R E N T E A M S T E R D A M .
L E I D E N ,
G E B R O E D E R S
V A N D E R
H O E K .
1 8
6 3 .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
3/138
A A N M I J N E O D E K S
B 5 7
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
4/138
H E T M U N T W E Z E N
O P
J A V A
H e t i s
v o o r
h e n ,
d i e p e r s o o n l i j k o n b e k e n d
z i j n m e t
d e
b e h o e f t e n
d e r
I n d i s c h e m a a t s c h a p p i j ,
g e e n e g e m a k k e l i j k e
t a a k , o m o v e r e e n o n d e r w e r p t e s c h r i j v e n a l s d i t , h e t
w e l k s t e e d s
z o o
v e l e r
g e d a c h t e n h e e f t
b e z i g g e h o u d e n .
' O o k
z o u
i k
h e t n i e t
g e w a a g d h e b b e n m i j n e k r a c h t e n
t e
b e p r o e v e n a a n d e b e a r b e i d i n g
d a a r v a n
, i n d i e n n i e t j u i s t
d e o m s t a n d i g h e i d , d a t z o o v e l e b e k w a m e m e n s c h e n z i c h e r
m e d e
h e b b e n b e z i g g e h o u d e n e n d e v r u c h t e n h u n n e r s t u -
'
d i e
v o o r e e n '
i e d e r o p e n b a a r g e m a a k t ,
e n b o v e n d i e n ,
d a t
d e f e i t e n , w a a r u i t h i e r
m o e t
w o r d e n g e r e d e n e e r d ,
i n d e
z e n
m i n d e r
s t e r k
s p r e k e n ,
m i j
d e
z a a k
v e e l
g e m a k k e l i j
k e r h a d d e n
' g e m a a k t .
I m m e r s
i s h e t h o o g s t b e z w a a r l i j k z i c h i n d e n s t r i j d o v e r
I n d i s c h e z a k e n t e b e g e v e n , z o n d e r e e n i g e
p e r s o o n l i j k e
o n d e r v i n d i n g m a a r g e l u k k i g z i j n d e
z a k e n
, w a a r o v e r h i e r
g e h a n d e l d w o r d t ,
o n b e t w i s t b a a r , e n
m o g e m e n a l i n a n
d e r e g e s c h i l l e n , a a n d e n e e n e n k a n t z e g g e n , d a t e e n
m a a t r e g e l
g o e d
a a n
d e n
a n d e r e n ,
d a t
h i j
s l e c h t
w e r k t ,
h i e r i n k o m e n a l l e n o v e r e e n , d a t d e c i r c u l a t i e o p J a v a t e n
g e v o l g e v a n d e n v o o r t d u r e n d e n u i t v o e r v a n z i l v e r
s o m s
a a n
s c h o k k e n o n d e r h e v i g i s .
1
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
5/138
2
V e l e z i j n
d e
r e d e n e n , d i e m e n v o o r d i e n
u i t v o e r o p
g e e f t ,
e n
i n
m e n i g t e
w o r d e n
e r
m a a t r e g e l e n
v o o r g e s t e l d ,
o m d i e n t e g e n t e g a a n , d o o r e n k e l e n , d i e m e e n e n h e t
k w a a d z o o a l s z i j h e t n o e m e n , t e k u n n e n b e l e t t e n , w a n
n e e r m e n w e d e r e v e n a l s v r o e g e r
e e n
u i t g a a n d r e g t
o p
h e t z i l v e r
h e f t , d o o r a n d e r e n ,
d i e v a n
o o r d e e l z i j n ,
d a t e r t e v e e l z i l v e r i s , e n d a t h e t v e r m i n d e r e n v a n d i e n
o v e r v l o e d h e t o p h o u d e n v a n d e n u i t v o e r t e n
g e v o l g e
z a l
h e b b e n .
O v e r t u i g d , d a t d e l e e r d e r S t a a t h u i s h o u d k u n d e , g e w i j
z i g d
n a a r
d e
b e h o e f t e n
d e r O o s t e r s c h e
m a a t s c h a p p i j ,
e n d i t
b e h o o r t i m m e r s
o o k t o t
d e S t a a t h u i s h o u d k u n d e ,
d a t
z i j
h a r e e i s c h e n
i n r i g t , n a a r m a t e
v a n d e
m e e r d e r e o f
m i n d e r e
o n t w i k k e l i n g
d e r
v o l k e n ,
o v e r t u i g d d a t d i e
l e e r g e h e e l
t o e p a s s e l i j k i s
o p
o n z e O o s t - I n d i s c h e b e z i t t i n
g e n , i s h e t d a n o o k
m i j n
d o e l o p e c o n o m i s c h t e r r e i n h e t
v o o r n a a m s t e
g e s c h i l p u n t
b e t r e k k e l i j k
d e w e r k i n g d e r
n i e u w e
m u n t r e g e l i n g
d e n u i t v o e r v a n
z i l v e r t e o n d e r z o e k e n .
D e m u n t v e r w a r r i n g e n , d i e s t e e d s o p J a v a h e b b e n g e -
h e e r s c h t , h e b b e n a l l e n g s h e t d e n k b e e l d d o e n o n t s t a a n , d a t
d i e l e e r
a l d a a r
n i e t t o e p a s s e l i j k w a s .
E n
t o c h i s d a t z o o
n i e t A l l e e n
m o e t
m e n i n
' t o o g
h o u d e n
d e n b i j z o n d e r e n t o e s t a n d v a n d e
k o l o n i e n ,
t e n
v o l g e v a n d e m i n d e r e b e s c h a a f d h e i d d e r b e v o l k i n g d i e
n o g a l t i j d m e e r v o o r t b r e n g e n d a n v e r b r u i k e n , d . i .
m e e r
u i t v o e r e n , d a n i n v o e r e n . H e t v e r s c h i l h i e r t u s -
s c h e n w o r d t d o o r
h e n
d i e z u l k e k o l o n i e n b e z i t t e n e n
e x p l o i t e e r e n , g e n o t e n , h e t z i j d a t d i t d o o r d e K e g e r i n g o f
d o o r
p a r t i c u l i e r e n
g e s c h i e d t .
D a t v e r s c h i l n u b e s t a a t u i t z i l v e r , h e t o v e r a l g e a c h t e
e n g e z o c h t e
r u i l m i d d e l .
U i t v o e r
d a a r v a n h e e f t a l t i j d
i n m e e r d e r e o f
m i n d e r e
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
6/138
s
m a t e
p l a a t s
g e h a d ,
e n
l e i d d e
v r o e g e r t o t g r o o t e m u n t
v e r w a r r i n g , o m d a t
m e n i n
d e b e h o e f t e d i e
d a a r d o o r
a a n
r u i l m i d d e l
o n t s t o n d
,
g i n g v o o r z i e n d o o r m i n w a a r d i g e
m u n
t e n i n t e
v o e r e n
M a a r t o t z o o v e r r e i s m e n t h a n s n o g n i e t g e k o m e n : a l
l e e n w o r d e n e r o n o p h o u d e l i j k o p J a v a k l a g t e n v e r n o m e n
o v e r
g e b r e k a a n g e l d
i n v e r b a n d
m e t d e n u i t v o e r v a n
z i l
v e r e n w o r d t e r g e w e z e n o p d e g e s c h i e d e n i s , d i e a a n
t o o n t , h o e a l l e v e r w a r r i n g e n i n h e t m u n t w e z e n s t e e d s
d a a r m e d e a a n v i n g e n .
I k
h e b d a n o o k
i n h e t e e r s t e g e d e e l t e
v a n
d e z e v e r
h a n d e l i n g g e t r a c h t
i n
d e
g e s c h i e d e n i s
d e o o r z a k e n
o p
t e
s p o r e n v a n d e n u i t v o e r v a n z i l v e r , e n d e d a a r u i t
o n t s t a n e g e v o l g e n i n v r o e g e r e n t i j d , o f s c h o o n i n d e
w e r k j e s
v a n d e n
H e e r M r .
J .
P .
P .
v a n
Z u y l e n
( G e -
a c h i e d e n i s v a n h e t m u n t w e z e n i n N e d .
I n d i e )
e n v a n
d e n
H e e r
M r .
W C .
M e e s
( M u n t w e z e n v N e d . I n d i e )
d i e g e s c h i e d e n i s r e e d s z v o l l e d i g
i s b e h a n d e l d ,
d a t
e r
s l e c h t s
w e i n i g n i e u w s
d a a r o m t r e n t
v a l t o p
t e m e r
k e n . V o o r a l d a a r o m d e e d
i k
d a t ,
o m d a t i k
j u i s t
w i l d e
o n d e r z o e k e n o f
d e
o u d e r e d e n e n
n o g b e s t o n d e n
,
d a n w e l
o f
d e
t e g e n w o o r d i g e
s t a a t
v a n
z a k e n
a n d e r e
e n ,
n a a r
i k
m e e n , m e e r n a t u u r l i j k e o o r z a k e n
h e e f t
,
w a a r t e g e n
m e n
n i e t s k a n d o e n d a n d e n l o o p d e r
g e b e u r t e n i s s e n
a f w a c h t e n .
M a a r , o v e r t u i g d v a n d e z w a k h e i d m i j n e r p o g i n g e n ,
v a n g i k d e
b e h a n d e l i n g v a n d i t
g e w i g t i g
o n d e r w e r p n i e t
a a n , d a n
a l v o r e n s
d e w e l w i l l e n d h e i d t e h e b b e n i n g e r o e
p e n v a n
a l l e n ,
d i e
d i t A c a d e m i s c h p r o e f s c h r i f t
z o u d e n
m o g e n
l e z e n .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
7/138
H O O F D S T U K I .
G e s c h i e d e n i s v a n h e t 0 . I .
m u n t w e z e n .
S e d e r t d e
v e s t i g i n g d e r
O o s t -
I n d i s c h e C o m p a g n i e
o p
J a v a , h e e f t a l d a a r s t e e d s b e s t a a n m u n t v e r w a r r i n g ) , e e n e
v e r w a r r i n g ,
d i e z i c h
a l t i j d k e n m e r k t e
d o o r
u i t v o e r v a n
z i l v e r
,
w a a r d o o r n i m m e r a a n e e n i g
g o e d e n i n
d e n o m
l o o p b l i j v e n d r u i l m i d d e l k o n
g e d a c h t w o r d e n . O o k t h a n s
n o g h o u d t d i e u i t v o e r s t e e d s a a n , h o e z e e r d e t o e s t a n d
v a n h e t
m u n t w e z e n g e h e e l v e r a n d e r d
e n v e e l
v e r b e t e r d
i s .
W i l m e n d e
o o r z a a k
v a n
d a t
f e i t
o n d e r z o e k e n ,
d a n
m o e t
m e n
w e l
i n
d e e e r s t e p l a a t s e e n
b l i k
s l a a n o p
d e
g e s c h i e d e n i s v a n h e t m u n t w e z e n i n
v r o e g e r e
t i j d e n ,
e n
d e
f o u t e n o p m e r k e n ,
d i e
d o o r v r o e g e r e
b e s t u r e n
g e p l e e g d ,
d e a a n l e i d i n g w a r e n v a n d e
b e s t e n d i g e v e r w a r r i n g i n
h e t
m u n t s t e l s e l .
O p J a v a w a s v o o r d k o m s t d e r H o l l a n d e r s g e e n e a n
d e r e
m u n t
a a n w e z i g
d a n
h e t
p i t t i ,
e e n e
m u n t
i n
C h i n a
' )
M r .
W .
C . M e e s . H e t
M u n t w e z e n
v a n N e d - I n d i .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
8/138
5
T e l k e n s
g e r a a k t e
d a t
t o c h
i n
z u l k
e e n e n
s t a a t
v a n
v e r
v a l ,
d a t
d e R e g e r i n g w e l
g e n o o d z a a k t
w a s
m a a t r e g e l e n
t e n e m e n t o t
h e r s t e l
,
m a a t r e g e l e n i n t u s s c h e n
, d i e
s c h e n e n
t e g e t u i g e n
v a n
d e z u c h t , o m z o o v e e l m o g e l i j k k o s t e n
t e
v e r m i j d e n ,
e n
v a n
h e t
d e n k b e e l d ,
d a t e e n e m u n t o p
w e t t e l i j k e w a a r d e
g e g r o n d ,
g e e n e o f
a l t h a n s
m i n d e r e i n t r i n
s i e k e w a a r d e n o o d i g h a d , m a a r w a a r d o o r d e t o e s t a n d d a n
o o k
n i m m e r
g o e d
w e r d
g e r e g e l d .
D e g e s c h i e d e n i s v a n - h e t O o s t - I n d i s c h e m u n t w e z e n k a n
i n v i e r
d e e l e n v e r d e e l d w o r d e n h e t
e e r s t e
, d a t v a n d e
o p r i g t i n g d e r O I C o m p a g n i e e n h a r e v e s t i g i n g o p J a v a
e e n e n
a a n v a n g n e e m t , e n
m e t
d e k o m s t e n
o v e r n a m e
v a n
o n z e k o l o n i e n d o o r d e E n g e l s c h e n w o r d t
b e s l o t e n :
e e n
t i j d v a k ,
w a a r i n
d e
t o e n m a l i g e
b e s t u r e n
d i k w i j l s b l i j k e n
g a v e n
v a n
h u n
g o e d e n
w i l ,
o m
i n
d e n
b e s t a a n d e n
s t a a t
v a n
z a k e n v e r b e t e r i n g t e b r e n g e n , m a a r g e e n e
v a n h u n
n e b e k w a a m h e i d , o m j u i s t d e b e s t e
m a a t r e g e l e n
t e n e
m e n . H e t t w e e d e , d a t t o t a a n d e i n v o e r i n g v a n h e t
r e c e p i s s e n - s t e l s e l i n 1 8 4 5
l o o p t ,
i n w e l k e n t i j d v o o r a l
d e
z u c h t d e r R e g e r i n g k e n b a a r w o r d t , o m d e m u n t t e
b e
s c h o u w e n , a l s e e n
a r t i k e l , w a a r v a n
d e
w a a r d e n a a r
w i l
l e k e u r
d o o r h a a r
m a g
b e p a a l d
w o r d e n ,
z o o d a t ,
i n d i e n
z i j
g o e d
v i n d t k o p e r
m e t z i l v e r g e l i j k
t e s t e l l e n ,
o o k d e h a n
d e l z i c h n a a r d i e z i e n s w i j z e z a l
s c h i k k e n ;
h e t d e r d e
l o o p t
t o t a a n d e
i n v o e r i n g
v a n d e n i e u w e m u n t w e t v a n
1 8 5 4 ,
e n d a a r i n w o r d t v o o r h e t e e r s t w e d e r d e m o g e l i j k h e i d
v o o r g e s t e l d o m e e n s i n h e t b e z i t t e g e r a k e n v a n e e n g o e d
g e o r d e n d
m u n t s t e l s e l
e n
h e t
v i e r d e
v a n d a t
t i j d p e r k
a a n
v a n g e n d e ,
w a a r i n
e i n d e l i j k
e r k e n d
w e r d ,
d a t
J a v a ,
e v e n
a l s i e d e r
l a n d
i n h e t b e z i t m o e s t w o r d e n
g e s t e l d
v a n e e n
b e h o o r l i j k g e r e g e l d m u n t w e z e n , t o t w e l k e i n d e d a n o o k
k r a c h t i g e e n a f d o e n d e m a a t r e g e l e n w e r d e n g e n o m e n .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
9/138
6
u i t v o e r
v a n
z i l v e r
p l a a t s
h a d ,
t e r w i j l
d e m a a t r e g e l e n
g e
n o m e n o m d e n i e u w e
m u n t w e t
i n
t e
v o e r e n , d e g e l e g e n
h e i d g e e f t o m o p t e
m e r k e n ,
o f h e t
n o g a l t i j d d e z e l f d e
o f
a n d e r e
o o r z a k e n z i j n
,
d i e t h a n s d i e n u i t v o e r i n d e
h a n d
w e r k e n .
\ e
T i j d v a i
( 1 6 2 1 - 1 8 1 1 ) .
D e
h o o f d g e b r e k e n
d i e d e m a a t r e g e l e n t o t h e r s t e l v a n
h e t
m u n t w e z e n g e d u r e n d e
d i t t i j d v a k g e n o m e n , k e n m e r k
t e n
,
b e s t o n d e n v o o r n a m e l i j k i n d e v e r k e e r d e t a r i f e r i n g d e r
m u n t e n .
J . B . S a y m e r k t t e r e g t
o p , d a t d e n a a m v a n
d e
v e r s c h i l l e n d e
m u n t s p e c i e n e i g e n l i j k n i e t a n d e r s m o e t
z i j n ,
d a n
d e
a a n d u i d i n g
v a n
h e t
g e w i g t
a a n
f i j n
z i l v e r ,
d a t z i j b e v a t t e n . O f e e n s t u k v a n 1 g u l d e n , 9 4 6 o f 1 0
w i g t j e s f i j n
z i l v e r i n h o u d t ,
k a n m e n u i t d e n n a a m n i e t
t e
w e t e n
k o m e n ; m a a r h e t i s
j u k t ,
o m d a t
m e n d o o r
h e t
g e b r u i k g e k o m e n i s t o t h e t d e n k b e e l d , d a t e e n
g u l d e n
e e n e w a a r d e v a n 9 4 5 w . f . z . i n h o u d t , d a t e r v e r w a r r i n g
o n t s t a a t , z o o d r a
h e t
g e h a l t e
v a n
d i e n
g u l d e n
w o r d t
v e r
a n d e r d .
D e
m e e s t e n
h o u d e n
z i c h
a a n
h e t
d e n k b e e l d
v a n
d e n
g u l d e n
z o n d e r
d e
v e r a n d e r d e w a a r d e
i n a c h t t e n e m e n
H e t s c h a t t e n v a n d e e e n e m u n t s p e c i e i n e e n e a n d e r e ,
m o e s t d a n o o k
n o o i t
a n d e r s g e s c h i e d e n , d a n n a a r g e l a n g
v a n h e t g e w i g t a a n f i j n z i l v e r , d a t z i j i n h o u d e n .
D i t
i s
e e n e e n v o u d i g e r e g e l ,
m a a r
d o o r d e v e r s c h i l
l e n d e n a m e n , d i e d e m u n t s p e c i e n d r a g e n ,
k o m t
m e n e r
d i k w i j l s
t o e ,
o m
d a a r o p g e e n
a c h t
t e
s l a a n ,
e n
a l s
m a a t s t a f d i e r
s c h a t t i n g a a n
t e
n e m e n
e e n e r e k e n i n g s m u n t ,
w i e r z i l v e r w a a r d e o n b e k e n d i s , m a a r
w a a r i n
m e n
g e w o o n
i s
a l
d e
b e s t a a n d e s p e c i e n u i t
t e
d r u k k e n .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
10/138
7
v e r v a a r d i g d
u i t k o p e r o f l o o d , v o o r z i e n m e t e e n i g e C h i -
n e s c h e k a r a k t e r s . J a n H u y g e n s
v a n
L i n s c h o t e n ,
d i e J a v a o p h e t l a a t s t d e r 1 6 d e
e e u w
b e z o c h t , b e s c h r i j f t
d i e
m u n t
a l d u s :
I n d e
S u n d a e n
i s
a n d e r s g h e e n g h e l t ,
a l s e e n r a u n t e v a n
c o p e r , g e n a e m t
C a i x a v a n d e g r o o t t e
v a n e e n H o l l a n d s c h e d u y t , d o c h w e l d e h e l f t
d u n d e r ,
e n d e
h e e f t
i n
' t
m i d d e n e e n g a t , o m e e n s n o e r
d a e r d o o r
t g
r y g h e n
w a n t
z y n
g h e m e e n l y c k
2 0 0
o f t e
d n y s e n d e n
a a n m a l c a n d e r e n
g e r e g h e n , w a e r m e d e s y h a e r e
r e k e n i n g h e
w e t e n t e
m a k e n ,
a l s v o l c h t :
2 0 0
C a i x a ' s
i s
e e n
S a t a ,
e n
d e 5
S a t a s
d o e n
1 0 0 0 C a i x a s , w e l c k i s
s o o v e e l a l s e e n
C r u s a e t
v a n P o r t u g a e l
o f t e
3
C a r o l u s g u l d e n s ,
N e d e r -
l a n d s c h e m u n t e e n d a a r n a v o l g e n e e n i g e o p g a v e n v a n
p r i j z e n v a n J a v a s c l i e p r o d u c t e n i n d i e c a i x a s o p g e
g e v e n .
C o r n e l i s
H o u t m a n d i e n a v a n L i n s c h o t e n
J a v a b e z o c h t , v e r h a a l t , d a t d e C h i n e z e n d i t g e l d , d a t i n
h e t M a l e i s c h e a u o f c a i x a h e e t t e e n i n h e t J a v a a n s c h
p i t t i , a a n v o e r d e n
e n
d a t h e t
w a s
e e n
s e e r
s n o o d
g e l d e c k e n v a n s e e r q u a d e n a l l o y e , a l s g e g h o t e n v a n
l o o t m e t s c h u y m v a n c o p e r d a a r o n d e r e n d e s o b r o s c h
d a t
a l s
m e n
e e n
b u s s e l
o f t e
s n o e r
d a a r v a n
l i e t
v a l l e n
s o o
v i n t
m e n d e r
8 ,
1 0 , 1 2
o f t e s o m s
o o c k
m e e r
g h e -
b r o c k e n .
D e P o r t u g e z e n
b r a g t e n b i j h u n n e k o m s t o p
J a v a , e r
h u n n e n r e a a l v a n a c h t e n o f p i a s t e r i n o m l o o p , e n d e N e
d e r l a n d e r s b i j h u n n e v e s t i g i n g n a m e n d i e n p i a s t e r ( d e t h a n s
n o g
o v e r a l i n d e
O o s t
b e k e n d e e n h o o g
g e s c h a t t e
S p a a n -
s c h e m a t )
a l s
r e k e n i n g s m u n t
a a n .
D e z e
b e v a t t e
t o e n
2 5
*
w .
f .
z . e n g o l d 4 8 H o l l a n d s c h e s t u i v e r s , o f s c h o o n z i j
E e n
b l i k o p d e g e s c h i e d e n i s v a n d e d r i e e e r s t e t i j d v a k
k e n g e w o r p e n z a l d o e n z i e n , o m w e l k e r e d e n e n t o e n d e
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
11/138
8
t h a n s
n o g
m a a r
2 4
' / 4
w .
f .
z .
i n h o u d t
e n
o p
5 0
' )
s t u i
v e r s ( i n C h i n a e n a n d e r e l a n d e n o p 6 0
6 2 ) s t u i v e r s w o r d t
g e s c h a t .
N e v e n s d i e P i a s t e r s l i e p e n w e l d r a a n d e r e m u n t e n r o n d ,
d i e
i n
v e r g e l i j k i n g d a a r m e d e v e e l
t e
h o o g
w a r e n
g e s c h a t ,
z o o a l s : r o s e n o b e l s ,
r o p i j e n ,
e n a l s
p a y e m e n t
o f p a s m u n t ,
s c h e l l i n g e n e n d u b b e l t j e s . D e z e a l l e n m o e s t e n , t o e n B a
t a v i a
n a
d e
v e r o v e r i n g
v a n
M a l a k k a
i n
1 6 4 0
d e
s t a p e l
p l a a t s w e r d v a n d e n h a n d e l
i n
d i e
s t r e k e n , e e n '
w e t t e l i j -
k e n k o e r s h e b b e n , e n w e r d e n d a n o o k a l l e n g e t a x e e r d ,
m a a r
m e e r e n d e e l s t e
h o o g .
V o o r l o o p i g
w a r e n
o p J a v a
n o g
s t e e d s a l s s c h e i d e m u n t i n o m l o o p d e
p i t t i ' s
w a a r v a n e r
v o l g e n s d e o p g a v e n v a n V a l e n t y n , d i e i n 1 7 1 0 J a v a
b e z o c h t , 1 0 e e n e n
s t u i v e r
g o l d e n n a m e l i j k
i n
B a n t a m o f
h e t
w e s t e l i j k
g e d e e l t e
v a n
h e t
e i l a n d ;
i n
d e
o v e r i g e
s t r e
k e n
s c h i j n e n a l l e e n l o o d e n p i t t i ' s i n
o m l o o p
t e z i j n g e
w e e s t , m a a r d e z e h a d d e n s l e c h t s e e n e w a a r d e v a n ' 2 5 s t u i
v e r . T o e n
d e
O . I .
C o m p a g n i e
p i a s t e r s
b e g o n u i t
t e g e
v e n , b l e e k e r s p o e d i g b e h o e f t e t e z i j n
a a n
e e n i g
p a y e
m e n t o m d e g a p i n g a a n t e v u l l e n t u s s c h e n d a t g r o v e
z i l v e r g e l d e n h e t s n o o d e g e l d e k e n , w a a r v a n H o u t
m a n
s p r a k .
D a a r t o e
w e r d e n
d a n
o o k
d e
o v e r i g e
z i l v e
r e n s p e c i e n a a n g e v o e r d , m a a r
d o o r
d e b e h o e f t e d i e
e r
a a n b e s t o n d , v e r l e i d , t a x e e r d e
m e n
d i e v e e l t i j d s
t e
h o o g ,
z o o d a t h e t g e v o l g
z i c h
n i e t
l a n g l i e t w a c h t e n
e n
d e
S p a a n -
s c h e
o f P o r t u g e s c h e r e a a l u i t d e n
o m l o o p
v e r d w e e n .
T e n
e i n d e e v e n w e l d e n u i t v o e r d a a r v a n
t e g e n
t e
g a a n ,
w e r d
d e
m a a t r e g e l g e n o m e n
o m d e p i a s t e r s o p 6 0
s t . t e s t e l
l e n ,
w a a r d o o r
d a n
d e
v e r h o u d i n g
t u s s c h e n
d e
w a a r d e
v a n
' ) D c r a a t w o r d t
t h a n s i n
s
l a n i l s
k a s s e n
a a n g e n o m e n
v o o r f 2 . 3 0 .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
12/138
9
h e t
k l e i n
e n
g r o o t
z i l v e r g e l d
w e e r
z o u
w o r d e n
h e r s t e l d .
T o c h g e l u k t e d i t n i e t
,
w a n t n u k o n d e n w e d e r o m
d e
k l e i
n e r e
z i l v e r e n
m u n t e n n i e t
i n o m l o o p b l i j v e n , e n
m e n b e
g r e e p n u o m e n k l e i n e r e e n g r o o t e r e t e b e h o u d e n , n i e t
b e t e r t e
k u n n e n d o e n , d a n
d e
w e t t e l i j k e
w a a r d e
d e r
k l e i
n e r e g e l d s o o r t e n
o o k
2 5 p e t
t e
v e r h o o g e n z o o d a t d e N e
d e r l a n d s c h e
s c h e l l i n g e n d u b b e l t j e s e n s t u i v e r s i n
I n d i e
g a n g b a a r
w e r d e n
v e r k l a a r d
v o o r
7 ' / 2 ,
2 ' / 2
e n
s t .
D a a r
i n t u s s c h e n
d i e
m u n t e n d e z e l f d e
w a r e n i n H o l l a n d
a l s i n I n d i e , k o n d e n d e
s t u i v e r s ,
w a a r i n b e i d e n g e s c h a t
w a r e n , o n m o g e l i j k
d e z e l f d e
z i j n e n e r w e r d e e n
o n d e r
s c h e i d
i n g e v o e r d
t u s s c h e n
z w a r e
o f H o l l a n d s c h e , e n l i g t e
s t u i v e r s , w e l k e l a a t s t e
d e I n d i s c h e r e k e n i n g s m u n t
v o o r
s t e l d e n .
M e n
b e g o n n u i n b e i d e s o o r t e n t e
r e k e n e n ;
e e n
r i j k s d a a l d e r
g o l d
5 0
z w a r e
o f
6 0
l i g t e
s t u i v e r s ;
d e
p i a s t e r
4 8 z w a r e o f 6 0 l i g t e e n z .
D o o r d e z e m a a t r e g e l e n
h a d
m e n d u s
e e r s t d e n u i t v o e r
d e r g r o v e r e m u n t s p e c i e n b e l e t ,
m a a r
t e v e n s d e n i n v o e r
d e r l i g t e r e e n
k l e i n e r e t e g e n g e h o u d e n ,
e n o m
d i e n
i n
v o e r t e b e v o r d e r e n , w e d e r o m z u l k e m a a t r e g e l e n
g e n o m e n ,
d a t d e
o u d e v e r h o u d i n g
t u s s c h e n
z w a a r d e r e
e n l i g t e r e o p
n i e u w
b e s t o n d ,
t e r w i j l
d e
g e h e e l e
m u n t
2 0
p e t
i n
w a a r d e
v e r z w a k t
w a s .
D i t l a a t s t e w i l d e
m e n
n i e t t o e g e v e n , w a n t
m e n
g i n g
u i t v a n h e t
d e n k b e e l d ,
d a t
a l s d e
O .
I . C o m
p a g n i e d e s t u i v e r s p l o t s e l i n g s 2 5 p e t m e e r w a a r d v e r -
k l a a r d e , o o k
i e d e r b e r e i d
z o u
z i j n ,
e e n
v i e r d e m e e r i n
r u i l
t e g e v e n
v o o r d e a l d u s i n w e t t e l i j k e w a a r d e
v e r
h o o g d e
m u n t .
D a t d e
o u d e v e r h o u d i n g
t u s s c h e n
g r o o t
e n
k l e i n z i l v e r g e l d
,
w e d e r o m
h e r s t e l d
w a s
,
z o o d a t
h e t
g e v a a r
v a n d e n u i t v o e r v a n
g r o f z i l v e r w e e r b e g o n t e d r e i g e n ,
z a g m e n i n , e n b e s l o o t n u d e s c h a t t i n g d e r g r o v e r e
g e l d
s o o r t e n
,
z o o a l s d i e i n l i g l e
s t u i v e r s
w a s g e s c h i e d t e b e
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
13/138
1 0
s c h o u w e n
a l s
g e d a a n
i n
z w a r e
,
t e r w i j l
o m
d e
w a a r d e
i n
l i g t e
t e
b e r e k e n e n , e r
w e d e r o m
2 5
p e t b i j m o e s t w o r d e n g e v o e g d .
B o v e n d i e n b e g o n m e n
r e e d s
i n 1 6 9 0 k o p e r e n
m u n t
t e g e n e e n e n w e t t e l i j k e n k o e r s
i n
t e v o e r e n , t e r
v e r v a n
g i n g v a n
d e p i t t i ' s ,
d i e t o t
n u
t o e
g e h e e l
v r i j e n z o n d e r
w e t t e l i j k b e p a a l d e w a a r d e h a d d e n g e c i r c u l e e r d , e n i n 1 7 0 3
o n g a n g b a a r w e r d e n v e r k l a a r d .
I n
1 7 2 4
w e r d
d e
w a a r d e
d e r
d u i t e n
b e p a a l d
o p
' / $
s t u i v e r , m a a r v o o r l o o p i g w e r d h e t k w a a d , d a t u i t d e
e m i s s i e
v a n
g r o o t e
h o e v e e l h e d e n k o p e r z o u o n t s t a a n
g e
s t u i t v o o r e e r s t
d o o r
d e
b e p a l i n g ,
d a t n i e m a n d
v o o r
m e e r
d a n 2 s t u i v e r s k o p e r b e h o e f d e a a n t e n e m e n , e n t e n a n
d e r e
, o m d a t d e d u i t e n b u i t e n h e t k o n i n g r i j k J a c a t r a d a t
t o t n o g t o e h e t e e n i g s t e d e e l v a n J a v a u i t m a a k t e , h e t
w e l k
d e n
H o l l a n d e r s
t o e b e h o o r d e ,
n i e t
i n
o m l o o p
k o n d e n
w o r d e n
g e b r a g t .
D e v e r w a r r i n g
i n t u s s c h e n , d i e
d o o r
d e
v e r s c h i l l e n d e
b e p a l i n g e n
t e n
o p z i g t e
v a n d e w a a r d e d e r
m u n t e n ,
w a s
o n t s t a a n ,
w a s
z e e r
g r o o t ,
v o o r a l i n h a n d e l s z a k e n ,
w a n t ,
o f s c h o o n
d e
s t u i v e r s i n
H o l l a n d ,
e n
d e
z w a r e i n I n d i e
e v e n v e e l w a a r d e h e e t t e n t e
b e v a t t e n ,
z o o w a s t o c h
d e t a
r i f e r i n g
v a n
d e z e l f d e
m u n t s p e c i e n
i n
s t u i v e r s ,
i n
b e i d e
l a n d e n g e h e e l v e r s c h i l l e n d . E e n i g e v o o r b e e l d e n m o g e n
h i e r v a n t o t b e w i j s s t r e k k e n .
D e
r e e d s
m e e r m a l e n
g e n o e m d e
S p a a n s c h e
p i a s t e r ,
d i e
o o r s p r o n k e l i j k
4 8
s t .
w a a r d w a s ,
w e r d l a t e r
o p 6 0
s t .
g e s c h a t d a a r n a o p 6 0 l i g t e
,
e n v e r v o l g e n s o p 6 0 z w a r e
o f 7 5 l i g t e s t u i v e r s . Z i j b e v a t t e 2 5 2 8 w . f . z .
D e
n e d e r l a n d s c h e
z i l v e r e n
d u k a a t ,
d i e h i e r
5 0
s t . g o l d ,
w a s i n I n d i e g a n g b a a r
v o o r
6 0
z w a r e o f
7 5
l i g t e ,
h a d
d u s g e l i j k e w e t t e l i j k e w a a r d e a l s d e v o r i g e o f s e h o o n h a a r
g e w i g t
f i j n z i l v e r
m a a r
b e d r o e g 2 4
3 7 w .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
14/138
1 1
D e
k r u i s r i j k s d a a l d e r
g o l d
h i e r
5 0
s t .
i n
I n d i e
6 0
z w a r e
o f 7 5 l i g t e s t .
B i j d e s c h a t t i n g v a n d e z e b e i d e l a a t s t e m u n t s o o r t e n ,
w e r d e n d u s d e 5 0 H o l l a n d s c h e s t u i v e r s g e l i j k g e s t e l d m e t
6 0 z w a r e
I n d i s c h e ,
o f s c h o o n h e t a l t i j d h e e t t e , d a t d e z e
b e i d e n d e z e l f d e w a a r d e h a d d e n ,
z o o
a l s
o o k
i n d e r d a a d h e t
g e v a l w a s b i j d e
s c h e l l i n g e n ,
d i e 6
z w a r e o f
7 ' / 2 l i g t e
s t .
e n
i n
o n s
l a n d
i n s g e l i j k s
6
s t u i v e r s
g o l d e n .
S c h a t t i n g n a a r h e t f i j n g e w i g t z i l v e r , d a t d e v e r s c h i l
l e n d e
m u n t e n b e v a t t e n
,
g e s c h i e d d e d u s v o l s t r e k t n i e t m e n
s c h a t t e
i n s t u i v e r s , m a a r d i e s t u i v e r s h a d d e n , n a a r m a t e
z i j i n d e e e n e o f a n d e r e g e l d s o o r t b e r e k e n d w e r d e n , o o k
a l w e d e r o m m e e r o f m i n d e r w a a r d e . H e t k o n d a n o o k
n i e t
a n d e r s , o f d e
m u n t s o o r t e n
, d i e n a a r h u n n e i n n e r l i j k e
w a a r d e
m e t
b e t r e k k i n g
t o t
a n d e r e n
t e
l a a g
w a r e n
g e s c h a t ,
m o e s t e n a l s p o e d i g v e r d w i j n e n , m a a r l a n g
h e e f t
h e t
g e
d u u r d , v o o r d a t m e n i n d i e n t o e s t a n d v e r b e t e r i n g b r a g t
I n
1 7 4 2 w e r d
v o o r
h e t e e r s t e e n e d e r o o r z a k e n v a n
d e b e s t a a n d e m u n t v e r w a r r i n g u i t d e n
w e g
g e r u i m d , e n
h o e w e l m e n d e o u d e t a r i f e r i n g e n b l e e f b e h o u d e n , h e t
v e r s c h i l
t u s s c h e n z w a a r e n l i g t g e l d w e r d
a f g e s c h a f t ,
t e r
w i j l
a l l e e n
h e t e e r s t e
i n
d e n
o m l o o p
g e h o u d e n
w e r d .
T o c h
w a s d i t
m e e r
v e r a n d e r i n g , d a n v e r b e t e r i n g
t e
n o e m e n ,
w a n t i n p l a a t s v a n d e I n d i s c h e e n N e d e r l a n d s c h e m n t n u
o p g e l i j k e l i j n t e s t e l l e n , n a m d e b e s t a a n d e d e p r e c i a t i e
v a n d e e e r s t e n o g s t e e d s t o e . M a a r m e n w i l d e d i e d e
p r e c i a t i e n i e t
e r k e n n e n , e n
r e k e n d e d e s t u i v e r s , w a a r i n
d e N e d e r l a n d s c h e m u n t e n
w e r d e n g e s p h a t ,
n o g a l t i j d g e
h e e l g e l i j k a a n
d e I n d i s c h e ,
o f s c h o o n d i t
v r e e m d e
u i t
k o m s t e n m o e t h e b b e n o p g e l e v e r d , w a n n e e r d e z e l f d e m u n t
s p e c i e , b i j v
d e
d u k a t o n , d i e h i e r v o o r
6 3
s t . g a n g b a a r
w a s
, e r a l d a a r
7 8
e n
l a t e r
z e l f s
8 0
w a a r d
w a r e n .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
15/138
1 2
N a
l a n g d u r i g e
v e r w i k k e l i n g e n
g i n g
d e
O .
I .
C o m p a g
n i e e r e i n d e l i j k t o e o v e r o m d e b e s t a a n d e d e p r e c i a t i e t e
e r k e n n e n ,
e n w e r d
h e t
I n d i s c h e g e l d d o o r h a a r 2 0 p e t
m i n d e r
w a a r d g e s c h a t
d a n
h e t N e d e r l a n d s c h e , v o l g e n s d e
b e t r e k k i n g d i e z i j t u s s c h e n d e t w e e g e l d s o o r t e n a a n n a m ,
d a t n a m e l i j k 4
N e d e r l a n d s c h e
s t u i v e r s g e l i j k
z o u d e n s t a a n
m e t 5 I n d i s c h e .
D e z e v e r h o u d i n g w e r d
d a n o o k v o o r t
a a n
i n
h e t
o o g
g e h o u d e n ,
b e h a l v e d a a r ,
w a a r
h e t
j u i s t
o p
a a n k w a m b i j
d e
t a r i f e r i n g
d e r
g r o v e r e
g e l d s o o r t e n .
H a d m e n
d e
H o l l a n d s c h e t a r i f e r i n g , d i e
v r i j
j u i s t n a a r
d e z i l v e r w a a r d e w a s b e r e k e n d , o v e r g e n o m e n ,
e n
n a a r d e n
a a n g e n o m e n e n m a a t s t a f
i n I n d i s c h g e l d h e r l e i d ,
d a n
w a r e
d i e e e n v o u d i g e m a a t r e g e l v o l d o e n d e g e w e e s t , m a a r m e n
v o l g d e d i e v e r h o u d i n g
n i e t ,
e n n a m a l l e r l e i
v r e e m d e a f
w i j k i n g e n
d a a r v a n
a a n .
D o o r
e e n e
g e h e e l
' w i l l e k e u r i g e
e n
z o n d e r l i n g e
s c h a t t i n g
i )
d e r
g r o v e r e
m u n t s o o r t e n ,
w e r d e n
s o m m i g e n
v e e l t e h o o g ,
a n d e r e n
t e l a a g
b e r e k e n d , e n
d e
g e v o l g e n
d a a r v a n b l e v e n n i e t a c h t e r : d e t e l a a g g e s c h a t t e
m u n t s p e c i e n v e r d w e n e n d a d e l i j k u i t d e n o m l o o p , z o o d a t
e r
r e e d s
e e n i g e s c h a a r s c h t e a a n z i l v e r e n
r u i l m i d d e l
o n t
s t o n d .
* )
M r . W , C . M e e s . H e t
M u n t w e z e n
v a n
N e d .
I n d i e b l z . 1 7 .
D e g e k a r t e l d e d u k a t o n d e n i e u w e I n d i s c h e s t a n d p e n n i n g g o l d i n N e d e r l a n d
6 3 s t . V o l g e n s d e
a a n g e n o m e n e
v e r h o u d i n g h a d h i j d u s o p J a v a m o e t e n
g e
s c h a t w o r d e n o p 7 8 ' / ,
I n d .
s t . H i j g o l d 8 0
I n d . o f
6 6
N e d .
s t u i v e r s .
D e
H o l l .
r i j k s d a a l d e r g o l d 5 0
N e d . s t u i v e r s h e t g e e n m e t
6 2 ' / I n d . o v e r
e e n k w a m .
M e n
s c h a t t e
h e m
o p 6 0
I n d i s c h e
s t u i v e r s .
D e
J a v a s c h c
r o p \ j
d i e
n a a r
d e
z i l v e r w a a r d e
b e r e k e n d
2 2 ' / ,
N e d .
o f 2 8 1 / ,
I n d . s t u i v e r s w a a r d w a s w e r d v o o r
2 4
N e d . o f
5 0
I n d . s t .
g a n g b a a r v e r k l a a r d
N a a r
d e
s c h a t t i n g
d e r r o p i j
o p
2 4
N e d .
s t . h a d d e n
2 0 d i e r
s t u i v e r s
s l e c h t s
e e n e
w a a r d e v a n
9
t e r w i j l d e w a a r d e v a n 2 0 s t .
i n N e d e r l a n d w a s 9
w .
f . z .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
16/138
1 3
H i e r t o e w e r k t e
m e d e
d e
e i n d e l i j k
g e s l a a g d e p o g i n g , o m
d e
i n o m l o o p
z i j n d e h o e v e e l h e i d
d u i t e n
t e
v e r m e e r d e r e n .
T o t n u t o e t o c h
w a r e n
d i e a l l e e n n o g m a a r b i n n e n h e t
k o n i n g r i j k
J a c a t r a g a n g b a a r ,
m a a r t o e n o . a . i n
1 7 4 2
d e
r i j s t t e S a m a r a n g g e s t e g e n
w a s t o t 4 0
r i j k s d a a l d e r s
p e r
l a s t ,
z o o w e l d o o r
d e n g e r i n g e n
a a n v o e r
a l s o o k
d o o r
h e t
g e b r e k d a t e r b e s t o n d o m g r o v e z i l v e r e n m u n t i n t e
w i s s e l e n
b e v a l
d e
O .
I .
C o m p a g n i e
,
o m
o p
g o e d
s u c e e s
t e b e p r o e v e n
d e
r i j s t
m e t
d u i t e n t e
b e t a l e n , o n d e r b e
l o f t e v a n d e z e l v e b i j
o m z e t
v a n
p a y e m e n t , v o o r
C o m p a g -
n i e ' s
r e k e n i n g w e d e r t e
z u l l e n
i n w i s s e l e n .
D a a r h e t
g r o n d g e b i e d d e r H o l l a n d e r s o p J a v a i n m i d d e l s o o k a a n
z i e n l i j k
w a s t o e g e n o m e n , e n h u n
i n v l o e d
v e r m e e r d e r d , e n
v o o r a l
o o k ,
o m d a t
d e u i t e e n g o e d
m e t a a l
e n o p e e n v a s t
g e w i g t
g e s l a g e n e
d u i t e n ,
v e r r e w e g
d e
v o o r k e u r
v e r d i e n d e n
b o v e n d e b r o o z e e n u i t a l l e r l e i s t o f f e n v e r v a a r d i g d e p i t t i ' s ,
n a m
d a n o o k h e t
g e b r u i k
d e r
d u i t e n a l s
r u i l m i d d e l , a a n
z i e n l i j k
t o e . I n
1 7 5 8
w a s
e r z e l f s
r e e d s e e n e
t e
g r o o t e
h o e v e e l h e i d i n o m l o o p , z o o d a t h e t
B e s t u u r
d a a r v a n v o o r
4 0 . 0 0 0 r i j k s d a a l d e r s l i e t o p k o o p e n e n
b u i t e n
o m l o o p s t e l
l e n .
D a a r
e v e n w e l d e t o e v o e r u i t
E u r o p a
s t e e d s v o o r t
d u u r d e , e n
m e n
n i e t
g a a r n e
z u l k e
k a p i t a l e n
o n g e b r u i k t
l i e t l i g g e n ,
t r a c h t t e
d e C o m p a g n i e
m e e r o v e r a l k o p e r
i n
t e
v o e r e n h e t g e e n
h a a r e v e n w e l
n i e t d a n l a n g z a m e r h a n d
g e l u k t e , v o o r a l d o o r
d e t o t n u t o e b e s t a a n d e b e p a l i n g
d a t n i e m a n d
v o o r
m e e r d a n 2 s t u i v e r s
k o p e r g e l d
b e
h o e f d e
a a n
t e
n e m e n .
I n t u s s c h e n v e r l o o r
d i e b e p a l i n g a l -
l a n g s h a r e k r a c h t , e n b e g o n h e t k o p e r h e t z i l v e r
t e
v e r
d r i n g e n .
D e
O . I . C o m p a g n i e h a d
d o o r
h e t g e e n t o t n u g e
s c h i e d
w a s d e o n d e r v i n d i n g k u n n e n o p d o e n , d a t h e t o n
m o g e l i j k i s , o m a a n d e
m u n t
e e n e w a a r d e t e w i l l e n o p
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
17/138
1 4
d r i n g e n , d i e n i e t o v e r e e n k o m t m e t d i e w e l k e d e h a n d e l
e r
a a n
g e e f t , w a n t a l
h a d
z i j d e m u n t i n I n d i e 2 5 p e t
m e e r
w a a r d v e r k l a a r d d a n
h i e r ,
t o e h k o n
m e n e r
g e e n
2 5 p e t m e e r d i e n s t e n o f g o e d e r e n
v o o r
g e r u i l d k r i j g e n .
M a a r z i j
b e g r e e p n o g
a l t i j d d a t d e
w a a r d e v a n h e t
r u i l
m i d d e l
g e h e e l
a f h a n g t v a n d e b e v e l e n d e r R e g e r i n g d i e n -
a n g a a n d e , e n d a t , a l s d e z e m i n w a a r d i g e m u n t s o o r t e n i n
o m l o o p
b r e n g t ,
h e t
k a r a k t e r
v a n
r u i l m i d d e l , d a t
d o o r
h a a r d a a r a a n
w o r d t t o e g e k e n d ,
g e n o e g v e r t r o u w e n i n b o e
z e m t ,
o m
d e
i n n e r l i j k e w a a r d e t e v e r v a n g e n .
D e z i l v e r e n
m u n t
a l s e e n e
k o o p w a a r
t e
b e s c h o u w e n ,
w a a r v a n h e t d o e l a l l e e n i s o m
r u i l i n g e n g e m a k k e l i j k e n
m o g e l i j k
t e
m a k e n
, m a a r
w a a r v a n h e t h o o f d v e r e i s c h t e d a n
o o k i s , d a t h a r e
i n n e r l i j k e
w a a r d e o v e r e e n k o m e m e t d i e
v a n
h e t
t e
r u i l e n
v o o r w e r p ,
d i t
k w a m
n i e t
i n
a a n
m e r k i n g .
I n t e g e n d e e l s t e u n e n d e o p h e t
d e n k b e e l d
d a t
d e
R e g e r i n g e e n r u i l m i d d e l k o n u i t g e v e n
,
d a t i e d e r e
d o o r
h a a r
v e r l a n g d e
w a a r d e k o n
a a n n e m e n e n v o o r a l h e t
o o g e n -
b l i k k e l i j k e v o o r d e e l b e r e k e n e n d e , d a t
e r
i n
l a g
o m
m i n
w a a r d i g e m u n t u i t t e g e v e n ,
w e r d e n
d e e e r s t e s t a p p e n
g e d a a n
t o t
d e l a t e r e g r o o t e m u n t v e r w a r r i n g e n .
T o t n o g
t o e
h a d
m e n
z i l v e r
d o o r
a n d e r
z i l v e r ,
d a t
h o o g e r e
w e t t e
l i j k e w a a r d e h a d , v e r d r e v e n , w a n t h e t k o p e r w a s n o g
a l
t i j d i n t e g e r i n g e h o e v e e l h e i d i n o m l o o p g e b r a g t , o m
g e
h e e l
e n a l
d e
p l a a t s
v a n h e t z i l v e r i n t e n e m e n , m a a r
v a n n u a f
v e r a n d e r d e
d i t . N a d a t h e t m i d d e n v a n J a v a
e n d e N o o r d - O o s t k u s t
v o o r
d e n o m l o o p d e r d u i t e n w a r e n
g e w o n n e n , w e r d o o k
i n
h e t
O o s t e n
v a n h e t e i l a n d d e
d u i t e n
c i r c u l a t i e
i n g e v o e r d .
M a a r
r e e d s
i n
1 7 8 0
g i n g
h e t z i l v e r e e n i g z i n s
a g i o
d o e n
b o v e n
h e t k o p e r , h e t g e e n
u i t e e n r e g e r i n g s v e r s l a g v a n d i e
d a g e n
k a n w o r d e n
o p g e
m a a k t w a a r i n d e t o e n m a l i g e g o u v e r n e u r v a n J a v a ' s
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
18/138
1 5
N o o r d - O o s t k u s t , d e h e e r v a n d e r B u r g h
z e g t : d a t
v o o r t a a n e e n f o u r n i s s e m e n t v a n
3 0 0 0 0
a 4 0 0 0 0 f l o r i j n e n
j a a r l i j k s
a a n
k o p e r e n d u i t e n
g e n o e g z a a m
z a l z i j n z o o l a n g
d e d u i t e n
h u n n e w a a r d e v a n 2 3 o f 4 p e t b e n e d e n g r o f
z i l v e r b e h o u d e n . ' D a t h e t z i l v e r a l m e e r e n m e e r z e l d
z a a m w e r d , d a a r v a n w o r d t h e t b e w i j s
g e v o n d e n
i n e e n e
m e m o r i e v a n
d e n z e l f d e , w a a r i n s t a a t : D e b i n n e n l a n d -
s c h e
h a n d e l w o r d t
v o o r n a m e l i j k
g e d r e v e n
m e t d u i t e n , u i t
h o o f d e v a n h e t g r o o t g e b r e k a a n a n d e r g e l d , d a t o p e n
l a n g s J a v a
i s , i n z o n d e r h e i d i n d e n
O o s t h o e k ,
w a a r h e t
d a g e l i j k s t o e n e e m t , e n v e r d e r , n a d a t e n k e l e r e d e n e n z i j n
a a n g e t o o n d , w a a r o m h e t z i l v e r v e r d w i j n t : h e t
i s
d u s n i e t
t e v e r w o n d e r e n ,
d a t h e t
z i l v e r o p
J a v a s c h a a r s c h
i s ,
m a a r
w e l t e v r e e z e n , d a t h e t n o g
s c h a a r s c h e r
z a l w o r d e n .
D i e
v o o r s p e l l i n g
w e r d
z e e r
s p o e d i g w a a r h e i d .
I n
1 7 8 0
b r a k d e
o o r l o g t u s s c h e n
E n g e l a n d
e n N e d e r l a n d
u i t ,
e n
h i e l d e n
d e a a n v o e r e n
v a n s p e c i e
g e h e e l
o p . T e n
g e v o l g e
d a a r v a n m o e s t
m e n
w e l o p m i d d e l e n b e d a c h t z i j n ,
o m i n
d e
b e h o e f t e
a a n
z i l v e r t e v o o r z i e n d o o r h e t t e v e r v a n g e n
d o o r
a n d e r e r u i l m i d d e l e n , e n i n 1 7 8 2 v i n g m e n
a a n m e t
h e t u i t g e v e n v a n p a p i e r , e e r s t r e n t e g e v e n d e n d a a r n a z o n
d e r
r e n t e ,
m a a r
i n
b e i d e
g e v a l l e n
z o n d e r
h e t
v e r w i s s e l
b a a r s t e l l e n . A l s e e n i g e
w a a r b o r g ,
d i e e r a a n g e g e v e n
w e r d d a t h e t t e n m i n s t e e e n i g e w a a r d e z o u d e h e b b e n ,
d i e n d e d e b e p a l i n g , d a t h e t i n ' s l a n d s k a s s e n i n b e t a l i n g
z o u
w o r d e n a a n g e n o m e n .
N i e m a n d , d i e
n u b e t a l i n g e n t e
d o e n
h a d , d i e n u
n i e t
i n p a p i e r b e t a a l d e , e n z i j n z i l v e r
z o c h t t e b e h o u d e n . H e t
d e e d
d a n o o k w e l d r a a g i o , e n
v e r d w e e n .
M e n
n a m
m a a t r e g e l e n
d a a r t e g e n
,
v e r b o o d
d e n
a g i o
b o v e n e e n z e k e r p e i l ,
b e z w a a r d e
d e n u i t v o e r v a n
z i l v e r
m e t e e n h o o g u i t g a a n d r e g t m a a r n i e t s h i e l p H e t
p a p i e r d a a l d e s t e e d s i n w a a r d e .
E r
s c h i j n e n t i j d e n
g e
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
19/138
1 6
w e e s t t e z i j n
,
d a t h e t s l e c h t s
/ ' S
v a n z i j n e o o r s p r o n k e l i j k e
w a a r d e
g o l d . )
H e t r u i l m i d d e l
b e s t o n d
d u s n o g
m a a r a l l e e n u i t p a p i e r
e n u i t
e e n i g
k l e i n z i l v e r , d a t d o o r
d e
g r o o t e
b e h o e f t e
a a n p a s m u n t
i n d e w a n d e l i n g b l e e f , e n o o k s t e e d s d o o r
d e
O . I . C o m p a g n i e
w e r d a a n g e v o e r d .
D a t
w e i n i g e
z i l
v e r
w e r d
e v e n w e l o o k n o g
v e r d r e v e n .
T o t n o g t o e b e
s t o n d d e b e p a l i n g ,
d a t
n i e m a n d v o o r m e e r
d a n 2
s t u i
v e r s k o p e r e n
p a s m u n t
b e h o e f d e
a a n
t e n e m e n ,
e n
d a a r
d o o r
w a s
d e k o p e r c i r c u l a t i e
n o g a l t i j d
b i n n e n e n g e
g r e n
z e n b e p e r k t . Z o o d r a e c h t e r d i e s l a g b o o m w a s g e v a l l e n ,
k o n h e t k o p e r z i c h o v e r J a v a v e r s p r e i d e n e n a l s s t a n d
a a r d - m u n t i n
p l a a t s
v a n d e z i l v e r e n o f p a p i e r e n d i e n s t
d o e n .
W e r k e l i j k
g e s c h i e d d e d i t e n
w e r d
d i e b e p a l i n g a f
g e s c h a f t .
B o v e n d i e n w a r e n
e r i n 1 7 8 7 , n a a r
h e t
o o r d e e l
d e r
C o m p a g n i e ,
n o g
g e e n e
d u i t e n g e n o e g v o o r h a n d e n ,
e n g i n g
m e n e r
t o e o v e r
,
o m d e o u d e p i t t i e s v a n J a -
p a n s c h k o p e r t e s l a a n , b e n e v e n s t i n n e n d u i t e n , d i e b i j
p u b l i c a t i e n v a n 2 6 M e i e n 2 1 S e p t e m b e r
1 7 9 6 g a n g b a a r
w e r d e n
v e r k l a a r d .
E n e i n d e l i j k w e r d e n , o p
g r o n d d a t
o p J a v a n o g
s t e e d s b e h o e f t e
w a s
a a n k o p e r , d e z o o g e
n a a m d e
b o n k e n u i t g e g e v e n ,
w e l k e n i e t s
a n d e r s w a r e n ,
d a n
k l e i n e s t u k j e s g e k a p t e n g e s t e m p e l d k o p e r t e r g a n g b a r e
w a a r d e v a n 1 o f 2 s t u i v e r s . D e z e b o n k e n w o g e n c i r c a
J / 6
o u d
H o l l . o n s p e r s t u i v e r , t e r w i j l d e
I n d i s c h e
d u i t e n
t e n m i n s t e J / 5 o n s p e r
s t u i v e r
w o g e n , z o o d a t d e w a a r d e
v a n h e t I n d i s c h k o p e r g e l d o p e e n s a a n m e r k e l i j k w e r d
v e r z w a k t .
D o o r
d i e
m a a t r e g e l e n
n a m
d a n o o k
d e
h o e v e e l h e i d
v a n
) C r a * f u r d .
D e I n d i s e h c
A r c h i p e l ,
b l z .
3 0 4 , d l . i .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
20/138
1 7
h e t
i n o m l o o p
z i j n d e
p a p i e r e n
m i n w a a r d i g k o p e r g e l d
o p
z u l k e e n e w i j z e
t o e , d a t a l l e a n d e r e s p e c i e n v e r d w e n e n .
D e g r o v e z i l v e r e n m u n t e n w a r e n e e r s t d o o r e l k a n d e r , e n
d a a r n a d o o r h e t p a p i e r , d e o v e r i g e n d o o r d e
d u i t e n
v e r
d r e v e n ,
t e r w i j l ,
d a a r d a t k o p e r z e l f s
t e
v e e l w a a r d w a s
o m n a a s t h e t p a p i e r e n
g e l d
r o n d t e l o o p e n
,
e r e e n e g e
h e e l
n i e u w e
s o o r t v a n k o p e r e n
m u n t
m o e s t w o r d e n
i n
o m l o o p
g e b r a g t ,
d i e
d e
d u i t e n v e r d r e e f ,
w a n t
w i e
z o u d e
d u i t e n
w i l l e n b e t a l e n , w a n n e e r d e z e l f d e
h o e v e e l h e i d
k o p e r
i n b o n k e n v e r v a t ,
d i e n d e
o m
w e t t e l i j k b i j n a 2 ' / 2
m a a l
z o o
v e e l t e b e t a l e n
,
d a n
w a n n e e r
d i e a l s d u i t e n w e r d g e b r u i k t .
Z o o w a s d a n d e t o e s t a n d v a n h e t r u i l m i d d e l o p J a v a
o p h e t e i n d e v a n d i t
t i j d v a k
a l l e r z o n d e r l i n g s t . T e B a t a v i a
w a s s e d e r t 1 7 8 2 d e p a p i e r e n r i j k s d a a l d e r h e t b e t a a l m i d d e l
b i j
g r o o t e
s o m m e n
g e w o r d e n ;
d a a r n e v e n s
c i r c u l e e r d e
e e n i g
z i l v e r e n
p a y e m e n t , d a t
v e r d r o n g e n
w e r d
d o o r t i n n e n
d u i
t e n p i t t i ' s e n b o n k e n . I n h e t O o s t e l i j k g e d e e l t e
v a n J a v a
w a s
d e
u i t v o e r v a n
z i l v e r t e n
s t r e n g s t e
v e r b o d e n , o m d a t
m e n a l d a a r g e e n
p a p i e r
w i l d e
i n v o e r e n ,
d a a r
m e n
t e n
u i t e r s t e b e v r e e s d w a s , e n t e
r e g t ,
v o o r d e g e v o l g e n ,
d i e
d e e m i s s i e v a n
z o o d a n i g e
m u n t o p d e g e h e e l e c i r c u l a t i e
z o u d e
h e b b e n .
D d a r
l i e p
d u s
n o g
z i l v e r m u n t
r o n d
m e t
d u i t e n a l s p a s m u n t . L a n g
e v e n w e l
k o n d i e t o e s t a n d n i e t
w o r d e n v o l g e h o u d e n d e d u i t e n w e r d e n v e r v a n g e n d o o r
p i t t i ' s
e n
b o n k e n e n d e z e
o v e r s c h r e d e n
w e l d r a
h e t b e
d r a g , w a a r a a n m e n a l s
p a s m u n t
b e h o e f t e
h a d
z o o d a t
o o k
a l d a a r h e t
z i l v e r w e r d v e r d r e v e n .
T e v e r g e e f s
t r a c h t t e
m e n i n d i e s t r e k e n t e n m i n s t e
d e
c i r c u l a t i e
v a n m i n w a a r
d i g
k o p e r g e l d
v r i j
t e
h o u d e n
e n
e e n e
M u n t
v o o r
d u i t e n
o p
t e r i g t e n , d i e v o o r z i e n
z o u
i n d e
b e h o e f t e a a n
k l e i n
g e l d , d i e
s t e e d s t o e n a m , v o o r a l
n u
d e
a a n v o e r v a n s p e
c i e u i t h e t m o e d e r l a n d g e h e e l h a d o p g e h o u d e n . E e r s t i n
2
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
21/138
1 8
1 8 0 8
w e r d z u l k e e n e M u n t
d o o r
d e n G o u v e r n e u r - G e n e
r a a l
D a e n d e l s
t e
S o e r a b a y a
o p g e r i g t , e n d e z e l e v e r d e
m a a n d e l i j k s g e m i d d e l d 3 0 0 0 0 r i j d s d a a l d e r s a a n d u i t e n a f .
T o c h s c h i j n e n o o k d e z e d u i t e n n i e t
i n
d e n
o m l o o p t e
h e b
b e n k u n n e n
b l i j v e n
n e v e n s d e o v e r i g e v e e l m i n w a a r d i g e
k o p e r m u n t .
T e n
m i n s t e b i j
d e n a f l o o p v a n
z i j n
b e h e e r
v e r k l a a r d e
D a e n d e l s ,
d a t
d e k l a g t e n
o v e r
g e b r e k a a n
k o p e r m u n t
n o g
s t e e d s v o o r t d u u r d e n . P a p i e r e n z e e r s l e c h t e
k o p e r e n o f t i n n e n
m u n t
w a r e n d u s d e b e s t a n d d e e l e n v a n
h e t t o e n m a l i g m u n t w e z e n .
D i e t o e s t a n d w a s
o n h o u d b a a r .
E r m o e s t e e n e i n d e a a n
k o m e n ; e n h e t E n g e l s c h e b e s t u u r v e r b e t e r d e d a n o o k v e e l
d o o r k r a c h t i g e
e n d o o r t a s t e n d e m a a t r e g e l e n .
{ ' I w e e d e
T i j d o a k
1 8 1 1
1 8 4 6 ) .
D e b e g i n s e l e n , d i e d e E e g e r i n g i n d i t
t i j d v a k
v o l g d e
t e n
o p z i g t e v a n
h e t
m u n t w e z e n
,
w a r e n n o g
n i e t t e n g o e d e
v e r a n d e r d .
O o k
n u n o g m e e n d e m e n , d a t
m u n t
d o o r
w e t t e l i j k e v e r o r d e n i n g e n b o v e n h a r e n a t u u r l i j k e w a a r d e
k o n w o r d e n
v e r h e v e n , e n
v o l g e n s
d i e n w e t t e l i j k e n k o e r s
i n
o m l o o p
b l i j v e n .
T w e e
o f
d r i e m a a l
w a s
m e n
i n t u s s c h e n
g e d w o n g e n
n a a r m i d d e l e n
o m
t e
z i e n ,
t e n e i n d e r u i l m i d
d e l
i n
o m l o o p t e
b r e n g e n ,
d a a r
a l
h e t b e s t a a n d e v e r
d w e e n . I n 1 8 2 6
w a s
m e n
o p h e t p u n t
o m
e e n e g o e d e
m u n t r e g e l i n g
t o t
s t a n d t e b r e n g e n ,
t o e n
m e n
i n
d e f o u t
v e r v i e l
o m h e t k o p e r g e l d
n i e t m e e r a l s p a s m u n t t e
b e
s c h o u w e n , t e n m i n s t e h e t i n
z o o
g r o o t e h o e v e e l h e i d
a a n
t e
v o e r e n
e n
u i t
t e
g e v e n ,
d a t
h e t
d a t
k a r a k t e r
v e r l o o r ,
z o o d a t e r v a n t o e n a f e e n d u b b e l e s t a n d a a r d o n t s t o n d , d e
z i l v e r e n e n d e k o p e r e n . I n d e z e n s t a n d v a n z a k e n
k o n
h e t w e l n i e t a n d e r s o f h e t m i n d e r e m e t a a l m o e s t h e t e d e l e r
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
22/138
1 9
u i t d r i j v e n ;
m e n t r a c h t t e
i n d a t
g e m i s a a n r u i l m i d d e l
t e
v o o r z i e n d o o r p a p i e r u i t t e
g e v e n ,
e u z o o
m a a k t e n
w e
d e r o m p a p i e r
e n k o p e r
b i j h e t e i n d e v a n d i t t i j d v a k h e t
c i r c u l e r e n d m e d i u m u i t .
O o k
h i e r l e i d d e n d u s w e d e r
e e n i g e o o r z a k e n t o t h e t g e v o l g :
u i t v o e r v a n
z i l v e r , e n
d a a r m e d e t o t
d e
v e r w a r r i n g i n h e t g e h e e l e
m u n t w e z e n .
D e g e s c h i e d e n i s z a l l e e r e n w e l k e d i e o o r z a k e n w a r e n :
I n
d e n a a n v a n g
o n d e r
h e t E n g e l s c h
b e s t u u r ,
w e r d e n
k r a c h t i g e
m a a t r e g e l e n
g e n o m e n , o m
d e n
e l l e n d i g e n t o e
s t a n d , w a a r i n J a v a
m e t
b e t r e k k i n g t o t h e t m u n t w e z e n ,
z i c h b e v o n d , t e v e r b e t e r e n . D e k o p e r e n b o n k e n e n h e t
p a p i e r , d e
v o o r n a m e o o r z a k e n
d a a r v a n ,
w e r d e n
i n g e
t r o k k e n e n e e n o p z i l v e r
g e g r o n d
m u n t s t e l s e l i n g e v o e r d
o n g e l u k k i g e r w i j z e
m e t
d e b e p a l i n g , d a t k o p e r v o o r a l l e
s o m m e n
b e n e d e n d e 1 0 p i a s t e r s w e t t i g b e t a a l m i d d e l z o u d e
z i j n ;
o n g e l u k k i g , d e w i j l d i t b e d r a g v e e l t e h o o g w a s ,
o m h e t a l s o n s c h a d e l i j k e p a s m u n t i n o m l o o p t e l a t e n .
A l s
s t a n d p e n n i n g
w e r d
v o o r e e r s t d e S p a a n s c h e p i a s t e r
a a n g e n o m e n , d i e o p 6 4 I n d i s c h e s t u i v e r s w e r d g e s c h a t ,
e n l a t e r d e J a v a s c h e r o p i j , d i e o p 3 0
I n d i s c h e
s t u i v e r s
o f 1 2 0 d u i t e n w e r d g e s c h a t .
W e l
w a s d i e s c h a t t i n g t e
h o o g ,
m a a r
e r
w e r d
b i j
b e p a a l d ,
d a t h e t
f i j n g e w i g t
v a n
d i e m u n t z o u w o r d e n v e r h o o g d .
G r o o t e h o e v e e l h e d e n
z i l v e r
w e r d e n u i t
B e n g a l e n
a a n
g e v o e r d , t e n e i n d e h e t
m u n t s t e l s e l
o p
e e n e n g o e d e n
v o e t
t e
b r e n g e n . O o k d e b e p a l i n g ,
d a t d e t r a c t e m e n t e n e n
s o l d i j e n i n z i l v e r m o e s t e n w o r d e n v o l d a a n , w e r k t e e r t o e
m e d e
o m d e
h o e v e e l h e i d i n
o m l o o p
z i j n d e z i l v e r ,
v a n
G o u v e r n e m e n t s w e g e
t e l k e n s
w e d e r
t e
d o e n
a a n v u l l e n ,
m a a r h o e w e l d e m i n w a a r d i g e k o p e r m u n t w a s i n g e t r o k
k e n ,
d e
d u i t e n
w e r d e n n o g a a n z i e n l i j k v e r m e e r d e r d . D e z e
g r o o t e e m i s s i e n v a n k o p e r g e l d h a d d e n
v o o r n a m e l i j k
o o k
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
23/138
2 0
d a a r o m p l a a t s , o m d a t t i j d e n s h e t E n g e l s c h b e w i n d l i e t
s t e l s e l d e r o p b r e n g s t e n i n n a t u r a w a s v e r v a n g e n d o o r d a t
d e r h e f f i n g e n i n g e l d . H i e r d o o r
o n t s t o n d
e r n u e e n s k l a p s
e e n e n i e u w e e n a a n z i e n l i j k e b e h o e f t e a a n r u i l m i d d e l . ' )
D e
H e e r
K a
f f
l e s ,
G o u v e r n e u r - G e n e r a a l
t i j d e n s h e t
E n g e l s c h b e w i n d , w a s d u s w e l g e n o o d z a a k t v e e l m e e r
g e l d
i n
d e n o m l o o p
t e
b r e n g e n , d a n v r o e g e r ,
w i l d e
h i j
z i j n
n i e u w
b e l a s t i n g s t e l s e l
n i e t s c h i p b r e u k
z i e n
l i j d e n
d o o r
g e b r e k a a n g e l d , e n d a a r h e t z i l v e r a l t i j d s l e c h t s i n b e
p a a l d e g e r i n g e h o e v e e l h e i d w e r d a a n g e v o e r d , z o o t r a c h t t e
h i j i n
d a t
g e b r e k t e v o o r z i e n
d o o r
k o p e r g e l d .
M a a r h e t
E n g e l s c h b e s t u u r s c h i j n t n i e t g e l o o f d
t e h e b b e n a a n h e t
g e b r e k
a a n k o p e r g e l d ,
e n a l l e e n d o o r d e
o m s t a n d i g h e d e n
e r
t o e g e d r o n g e n t e z i j n
g e w e e s t ,
o m a a n d e
k o p e r c i r c u
l a t i e z u l k e u i t b r e i d i n g t e g e v e n .
I n 1 8 1 6
k r e g e n
w i j o n z e
k o l o n i o n t e r u g ,
e n
r e e d s
i n
1 8 1 7 g i n g h e t N e d e r l a n d s c h b e s t u u r t o t e e n e n i e u w e
m u n t r e g e l i n g o v e r . D e s t a n d p e n n i n g d o o r d e E n g e l s c h e n
i n g e v o e r d ,
d e
r o p y , b l e e f
a l s
z o o d a n i g i n
o m l o o p
t e g e n
d e z e l f d e
s c h a t t i n g
,
m a a r m e t v e r a n d e r i n g v a n
n a a m . V o o r
t a a n
h e e t t e z i j I n d i s c h e g u l d e n ,
e n
w e r d v o l g e n s
d e n d u s
o o k
n u
n o g
b e s t a a n d e n
m a a t s t a f
v a n
v e r h o u d i n g
t u s s c h e n
N e d e r l a n d s c h e n I n d i s c h
g e l d
g e l i j k g e s t e l d
m e t
2 4 N e d .
s t u i v e r s . D e t a r i f e r i n g d e r v e r s c h i l l e n d e m u n t s p e c i e n b l e e f
n a g e n o e g z o o a l s
b i j
h e t
b e s l u i t
v a n 1 7 6 7 w a s b e p a a l d ,
e n w a s w e r k e l i j k o p
e e n i g e u i t z o n d e r i n g e n
n a ,
v r i j j u i s t
b e r e k e n d o v e r e e n k o m s t i g d e z i l v e r w a a r d e .
M a a r j u i s t d i e u i t z o n d e r i n g e n
m a a k t e n
d e n g e h e e l e n m a a t
r e g e l
k r a c h t e l o o s .
W a r e n
e r
a l
e e n i g e
m u n t e n
g o e d
g e s c h a t
,
)
Z o o m o e s t e n
b i j v .
d e P r e a n g e r - R c g e n t s c h a p p e n i n
p l a a t s
v a n 7 0 0 . 0 0 0
r o p y c n e r
n u
j a a r l i j k s 5 . 3 0 0 0 0 0 o p b r e n g e n .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
24/138
2 1
a n d e r e n
w a r e n
e r
w e d e r o m
,
d i e
t e
l a a g
o f
t e
h p o g w a r e n
g e s t e l d , e n
d u s
o f n i m m e r i n
d e c i r c u l a t i e k w a m e n ,
o f
d e
g o e d
g e t a x e e r d e n e r u i t d r e v e n . Z o o w e r d d e
S p a a n -
s c h e p i a s t e r t h a n s o p 6 6 s t . g e s c h a t , o f s c h o o n d e i n n e r
l i j k e w a a r d e e r v a n s e d e r t v r o e g e r e t i j d e n i e t s w a s v e r
m i n d e r d . D a a r e n t e g e n
w e r d
d e d o l l a r g e s t e l d o p 6 0 s t .
o f c h o o n h e t
v o r s c h i l
i n
z i l v e r w a a r d e t u s s c h e n
d i e
b e i d e
s p e c i e n
s l e c h t s
O .
5
w .
f
z .
b e d r o e g .
D e v r e e m d s t e e n o n b e g r i j p e l i j k s t e v a n a l l e b e p a l i n g e n
d i e m e n i n d i e n t i j d g e m a a k t h e e f t b l i j f t i n t u s s c h e n v o o r
z e k e r d e i n v o e r i n g
v a n d e n
g u l d e n . D e
r o p y ,
d i e t o t n u
t o e d e n
n a a m
v a n g u l d e n d r o e g , 1 0 9 ' 8 w . f .
z .
b e v a t t e
e n r e e d s v e e l t e h o o g o p 3 0 s t u i v e r s
w a s
g e s c h a t , w e r d
n u v e r v a n g e n d o o r d e n g u l d e n , z o o a l s d i e i n N e d e r l a n d
v o o r
2 0
s t .
v e r k r i j g b a a r
w a s .
D e
o u d e
v e r h o u d i n g
v a n
4
N e d . t o t
5 I n d . s t u i v e r s
b e s t o n d n o g ,
z o o d a t
v o l g e n s
d e z e , d e N e d e r l a n d s c h e g u l d e n 2 5 s t u i v e r s o p J a v a h a d
m o e t e n g e l d e n , m a a r
n u
w e r d
d i e
g u l d e n ,
d i e t e v e n s t o t
s t a n d p e n n i n g w e r d
v e r k l a a r d , o p
e e n s o p
3 0 s t u i v e r s
g e
s c h a t , 2 0
p e t .
d u s b o v e n z i j n e i n n e r l i j k e w a a r d e .
H e t
s p r e e k t
v a n z e l f ,
d a t b u i t e n
d e
v e r w a r r i n g , d i e
o n t s t o n d
i n
a l l e
m o g e l i j k e
t r a n s a c t i e n
t u s s c h e n
d e
k o l o n i e n
e n h e t
m o e d e r l a n d
b i j h e t b e r e k e n e n v a n g e l d s o m m e n
w a n t b i j b e r e k e n i n g e n u i t N e d e r l a n d s c h a t t e
m e n
d e n
g u l d e n o p 2 0 s t u i v e r s , e n u i t I n d i e o p 2 4 ,
e r n o g
g r o o t
v o o r d e e l t e b e h a l e n w a s i n h e t o p k o o p e n v a n g o e d
g e t a x e e r d z i l v e r t e g e n m i n w a a r d i g , e n o m h e t a l s d a n
u i t
t e
v o e r e n . A l w e d e r o m w e r d h e t z i l v e r z e l d z a a m e n
w e r d
d e
t o e v l u g t
g e n o m e n
t o t
d a t g e n e ,
w a t
m e n
m e e n d e
d a t h e t k o n v e r v a n g e n , m a a r w a t s l e c h t s s t r e k t e o m h e t
n o g m e e r t e v e r d r i j v e n , t o t d e
u i t g i f t e
n a m e l i j k v a n p a
p i e r e n k o p e r .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
25/138
2 2
K e e d s
d a d e l i j k
b i j
d e
n i e u w e
m u n t r e g e l i n g
v a n
1 6 1 7
w a s d e u i t z e n d i n g v a n p a p i e r a a n g e k o n d i g d , m a a r v a n
p a p i e r , d a t t e g e n z i l v e r z o u k u n n e n w o r d e n i n g e w i s s e l d .
D i e g e l e g e n h e i d t o t v e r z i l v e r i n g w e r d w e l d r a o n t n o m e n ,
e n o m d e n o u d e n s t a a t v a n z a k e n
w e d e r
g e h e e l t e r u g t e
r o e p e n ,
w e r d
d e E n g e l s c h e b e p a l i n g i n g e t r o k k e n , w a a r b i j
k o p e r v o o r
s o m m e n v a n
m i n d e r
d a n 1 0 p i a s t e r s
w e t t i g b e
t a a l m i d d e l
w e r d
v e r k l a a r d , z o o d a t
h e t
k o p e r
e n
z i l v e r
n u
g e h e e l g e l i j k w e r d e n g e s t e l d . Z o o w a s e r d a n w e r k e l i j k
e e n d u b b e l e
s t a n d a a r d o p
J a v a i n g e v o e r d . M o g e
n u
a l
b i j e e n '
d u b b e l e n
s t a n d a a r d , u i t z i l v e r e n g o u d b e s t a a n d e ,
d e
b e t r e k k i n g
t u s s e h e n d i e t w e e m e t a l e n h o o g s t m o e i j e l i j k
t e b e p a l e n
z i j n ,
w e g e n s d e o n o p h o u d e l i j k e
w a a r d e v e r a n d e
r i n g e n , w a a r a a n i e d e r o p z i c h z e l f b l o o t s t a a t d i e t u s
s e h e n
k o p e r
e n
z i l v e r
i s
o n m o g e l i j k
m e t
e e n i g e
z e k e r h e i d
t e v i n d e n
,
d a a r h e t k o p e r z u l k e e n e u i t e r s t v e r a n d e r l i j k e
w a a r d e
h e e f t . V o o r d i e m o e i j e l i j k h e i d d e i n s d e d e R e g e
r i n g
d a n o o k
t e r u g , e n
l i e t e e n v o u d i g
d e k o p e r e n
p a s
m u n t ,
m e t
d e z e l f d e i n n e r l i j k e
w a a r d e , d i e
z i j a l s
z o o d a n i g
h a d , n u a l s
s t a n d a a r d m u n t
n e v e n s
d e
z i l v e r e n i n o m l o o p
e n
n a a r m a t e n u d e
e e n e
s t a n d a a r d m u n t
v e r d w e e n , v u l d e
m e n
d e
a n d e r e
a a n
b r a g t
e e r s t
i n
o m l o o p
a l
h e t
k o p e r ,
d a t d e E n g e l s c h e n o p J a v a
h a d d e n
v e r z a m e l d ,
v o e r d e
n i e u w e
v o o r r a d e n a a n
,
d i e m e t
a l l e n
s p o e d t e
U t r e c h t
e n
t e S o u r a b a y a
w e r d e n a a n g e m u n t , e n h e r s t e l d e e i n d e l i j k
w e d e r o m d e
k o p e r e n
b o n k e n o f s c h o o n n u e e n i g z i n s z w a a r
d e r v a n
g e w i g t .
H e t
I n d i s c h b e s t u u r
g i n g
s t e e d s b i j
d i e m a a t r e g e l e n v a n
h e t
d e n k b e e l d
u i t ,
d a t h e t
z o o v e e l
d o e n l i j k
v e r m e e r d e r e n
d e r k o p e r e n
p a s m u n t d i e n s t i g
w a s v o o r
h e t b e l a n g
d e r
i n g e z e t e n e n .
I n 1 8 2 3 v o r d e r d e m e n z e l f s
v a n
h e t m o e
d e r l a n d
e e n e
j a a r l i j k s c h e
t o e z o n d i n g v a n 3
m i l l i o e n k o p e r
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
26/138
2 3
g e l d
,
o p
g r o n d
d a t
e r
a n d e r s
g e e n e
w i s s e l m u n t
v o o r
d e n
g u l d e n
i n
' t a l g e m e e n b e s t o n d
,
d a n d e k o p e r e n d u i t
,
e n b e
h a l v e
d e z e , d o c h t e B a t a v i a a l l e e n
n o g
d e t i n n e n d u i t
( e e n o v e r b l i j f s e l v a n d e a a n m u n t i n g d e z e r s p e c i e v r e n
o n d e r d e
B r i t s c h e r e g e r i n g )
, w e l k e e c h t e r s l e c h t s o n d e r
p a r t i c u l e r e n
g a n g b a a r
w a s v o o r
1 j i
k o p e r e n
d u i t ,
d a t z o n
d e r
d e
h u l p v a n d i e t i n n e n d u i t h e t w i s s e l e n v a n
g e l d
t e
B a t a v i a
n o g
m o e i j e l i j k e r
z o u d e
w e z e n ,
v e r m i t s
h e t
k o
p e r g e l d b i j n a e v e n s p o e d i g
v e r d w e e n ,
a l s
h e t a a n g e b r a g t
w e r d ,
e n d a t
d i t v e r d w i j n e n
d a a r u i t
o n t s t o n d
d a t
i n d e
m e e s t e r e s i d e n t i e n
v a n J a v a d e
p r o d u c t e n
v a n d e n g e -
m e e n e n
m a n v o o r
d u i t e n
w e r d e n
g e k o c h t ,
e n d e
d u i t e n
t o t d a t e i n d e d e r w a a r t s w e r d e n g e z o n d e n . ) W a n n e e r
h e t
B e s t u u r
v a n
d i e m e e n i n g w a s ,
d a t e r
t e
w e i n i g
k o
p e r g e l d
i n
o m l o o p
w a s , e n
d a t
w e l ,
n i e t t e g e n s t a a n d e
d e
a g i o d i e n h e t z i l v e r
d e e d o p
a l l e
m o g e l i j k e
w i j z e n v e r
m e e r d e r d e , d a n i s h e t g e e n w o n d e r , d a t d e z i l v e r e n s p e
c i e n , z e l f s d i e g e n e n , d i e 2 0 / 0 b o v e n h a r e i n n e r l i j k e
w a a r d e
k o e r s h a d d e n , v e r d w e n e n . O o k
n u
w e r d h e r z i e
n i n g a l l e r n o o d z a k e l i j k s t , d a a r h e t
r u i l m i d d e l
a l l e e n u i t
k o p e r e n o n v e r w i s s e l b a a r p a p i e r b e s t o n d ; e n e e n e
c o m
m i s s i e ,
u i t
d e
b e k w a a m s t e
a m b t e n a r e n
i n
N e d .
I n d i e b e
s t a a n d e ,
w e r d
b e n o e m d
o m
e e n
r a p p o r t
u i t t e b r e n g e n
o m t r e n t d e n s t a a t v a n h e t t o e n m a l i g m u n t w e z e n . D i e
c o m m i s s i e b r a g t d a n o o k i n 1 8 2 4 e e n v e r s l a g u i t , w a a r i n
z i j
d e n t o e s t a n d ,
a l s d r i n g e n d v e r a n d e r i n g v o r d e r e n d e ,
v o o r s t e l d e , e n
d e n
1 6 e n
D e c e m b e r
1 8 2 5
e e n a n d e r v e r
s l a g , w a a r i n d e
m a a t r e g e l e n t o t
h e r s t e l
w e r d e n
a a n g e g e -
' ) K l i e f v a n d e u G o u v . - G c u . v . d . C a
p e l l e n
a a
r t e u M i n i s t e r
v a n
K o l o n i n .
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
27/138
2 4
v e n .
H i e r i n s c h e n e n d e l e d e n
v a n o o r d e e l
t e
z i j n
,
d a t
h e t k o p e r a l s
p a s m u n t
k o n b l i j v e n c i r c u l e e r e n , m i t s d e
b e p a l i n g w e r d g e m a a k t , d a t n i e m a n d v o o r m e e r d a n e e n
z e k e r b e d r a g a a n
k o p e r ,
a a n v a n k e l i j k
o p
1 0 0 r o p i j e n
t e
s t e l l e n e n l a t e r
t e v e r m i n d e r e n
z o u
b e h o e v e n
a a n
t e n e
m e n . D a t v e r b o d z o u v o l g e n s h e t o o r d e e l d e r
C o m m i s s i e
r e e d s
g e n o e g z a a m z i j n ,
o m h e t k o p e r t e r u g
t e
b r e n g e n
t o t
d e
h o e v e e l h e i d ,
d i e
a l s
p a s m u n t
z o u
b l i j k e n
n o o d i g
t e
z i j n ,
e n
m i t s
h e t v a n d e m i n w a a r d i g e
b o n k e n
e n p i t t i ' s
w e r d
g e z u i v e r d z o u d e
h o e v e e l h e i d ,
d i e m e n k o n d e a a n
v o e r e n w e l v a n z e l v e d o o r d e b e h o e f t e b e p a a l d
w o r d e n .
D e n i e u w e
m u n t r e g e l i n g
v a n
1 8 2 6 ,
d i e d a a r n a
w e r d
i n g e v o e r d ,
v e r w i e r p h e t d e n k b e e l d , a l s o f d e
I n d i s c h e
m u n t m i n d e r
w a a r d
m o e s t z i j n d a n d e N e d e r l a n d s c h e , e n
s t e l d e
b e i d e n
g e l i j k
,
t e r w i j l
a a n
d e n
I n d i s c h e n
g u l d e n
,
d i e s t e e d s e e n e w e t t e l i j k e w a a r d e v e r t e g e n w o o r d i g d e
v a n
2 4
N e d .
s t
, o f /
1 , 2 0 , n u
e e n e
w a a r d e v a n
J 1 .
N e d e r -
l a n d s c h
w e r d
t o e g e k e n d . D e o v e r i g e r u i l m i d d e l e n z o u d e n
d e e l e n
o f
v e e l v o u d e n v a n d i e n g u l d e n
z i j n , o f
w e l b e
h o o r l i j k n a a r d e
z i l v e r w a a r d e
g e t a r i f e e r d e
m u n t s p e c i e n ,
t e r w i j l
d e
d u i t e n
a l s
' / i 0 o g u l d e n d e
p a s m u n t z o u d e n u i t
m a k e n .
H e t
p a p i e r , d a t ,
a l s
n i e t
l a n g e r v e r w i s s e l b a a r
i n
w a a r d e
w a s g e z o n k e n
, w e r d i n g e t r o k k e n
d e
k o p e r
c i r c u l a t i e
v a n d e b o n k e n
e n
a n d e r e m i n
w i g t i g e s t u k k e n
g e z u i v e r d ,
t e r w i j l
z i l v e r
i n r u i m e m a t e w e r d a a n g e v o e r d .
A l l e s
l i e t
z i c h
d u s
a a n z i e n
a l s o f
e e n e w e t t e l i j k e
g o e d
g e o r d e n d e
m u n t r e g e l i n g
a a n d e
t o t
n o g
t o e b e s t a a n
h e b
b e n d e d e p r e c i a t i e
v a n
h e t r u i l m i d d e l i n O . I n d i e e e n e i n d e
z o u
m a k e n
w a n t
d e
o u d e
f e i l e n
w e r d e n
t e n
n a a u w k e u -
r i g s t e o n t w e k e n h e t
z i l v e r
w a s g o e d g e t a r i f e e r d d e b e
p a l i n g ,
d a t I n d i s c h g e l d w e t t e l i j k m e e r w a a r d e h a d d a n
h e t
N e d e r l a n d s c h e
w a s a f g e s c h a f t , e n d e k o p e r m u n t t o t
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
28/138
2 5
p a s m u n t
v e r k l a a r d .
D i e
l a a t s t e
b e p a l i n g
e v e n w e l
w e r d
i n
d e w e r k e l i j k h e i d
n i e t
n a g e k o m e n ,
e n
d e r e d e n
d a a r v a n
i s t e v i n d e n i n h e t r e e d s v e r m e l d e u i t g e b r a g t e v e r s l a g .
I m m e r s ,
i n d i e n h e t b e g i n s e l d a a r i n v e r v a t
w e r d
t o e g e
p a s t ,
d a n k o n
h e t
n i e t
a n d e r s o f d e
p a s m u n t
m o e s t
w e l
d r a s t a n d a a r d m u n t w o r d e n .
I n p l a a t s v a n d e
h o e v e e l h e i d
d u i t e n , w a a r v a n
e r
n u
1 0 0
e e n '
g u l d e n
w a a r d
w a r e n ,
t e r w i j l
z e
v r o e g e r
s l e c h t s
j / i o
g l d
v e r t e g e n w o o r d i g d e n , e n
d i e d u s n o m i n a a l
2 0
p e t
w a s t o e g e n o m e n , i n p l a a t s v a n d i e t e v e r m i n d e r e n m e e n d e
d e
B e g e r i n g j u i s t , d a t d o o r
d e
u i t b r e i d i n g
v a n d e n
l a n d
b o u w e e n v e e l
g r o o t e r
b e d r a g k o p e r m u n t o n m i s b a a r w a s ,
e n b r e i d d e
d u s
d e
k o p e r c i r c u l a t i e i n e e n e t o t n u t o e z e l f s
o n g e k e n d e m a t e u i t , e n , o f s c h o o n d e b e p e r k e n d e b e p a
l i n g
b e s t o n d ,
d a t
n i e m a n d
v o o r
m e e r
d a n
f
1 0
d u i t e n
b e h o e f d e
a a n t e n e m e n ,
b e g o n
o o k h e t G o u v e r n e m e n t z e l f
b i j d e b e t a l i n g e n , d i e h e t t e d o e n h a d , v a n k o p e r g e b r u i k
t e m a k e n , z o o d a t z e l f s d e a m b t e n a r e n w e r d e n g e d w o n g e n
o m
e e n d e e l v a n
h u n n e t r a c t e m e n t e n i n
k o p e r
t e o n t v a n
g e n . H i e r t o e
g i n g
d e
E e g e r i n g
n i e t d a n
n o o d e o v e r ,
w a n t d e C o m m i s s a r i s - G e n e r a a l d u
B u s
d e G i s i g i e s ,
d i e
d e n
m a a t r e g e l
i n v o e r d e ,
z a g
h e t
e e r s t
d e
s c h a d e l i j k
h e i d d e r k o p e r c i r c u l a t i e i n , e n w a a r s c h u w d e t e g e n g r o o -
t e r e
u i t b r e i d i n g ,
m a a r h e t
k w a a d
w a s
r e e d s t e
g r o o t . H e t
k o p e r g e l d ,
d a t v r o e g e r d e b i n n e n l a n d e n w a s i n g e v o e r d ,
k w a m m e t
k r a c h t t e r u g s t r o o m e n , e n o v e r s t e l p t e d e m a r k t .
I n 1 8 2 7
w e r d e e n g e b o d u i t g e v a a r d i g d
o m
d e
l a n d
r e n t e n
v o o r 2 / s i n z i l v e r
t e i n n e n
, m a a r
k o n n i e t w o r d e n
n a g e k o m e n .
B i j
i n w i s s e l i n g
v a n
z i l v e r
t e g e n
k o p e r
v r o e
g e n d e h o u d e r s v a n g u l d e n s 1 2 0 d u i t e n , o f s c h o o n d e
g u l d e n
w e t t e l i j k m a a r 1 0 0
d u i t e n
w a a r d
w a s ;
m a a r
t o c h
z e g e v i e r d e o o k n u n o g h e t
d e n k b e e l d
d a t k o p e r n o o d i g
-
7/25/2019 Academisch Proefschrift Over Het Muntwezen Op Java
29/138
2 6
w a s ,
e n
v o o r a l
o o k ,
d a t
d e
R e g e r i n g
v e e l
o o g e n b l i k k e -
l i j k v o o r d e e l k o n
b e h a