Economisch Bureau Nederland

Casper Burgering

Senior sector econoom

Å 020 – 383 26 93

ö casper.burgering@nl.abnamro.com

@CasperBurgering

IndustrieTrends, Ontwikkelingen, Cijfers & Prognoses

november 2013

40

50

60

01-10 01-11 01-12 01-13

Global Man. PMI

neutral0%

10%

20%

01-10 01-11 01-12 01-13

j-o-j % groei

Wereldhandel

Australia

Brazil

Canada

China

Denmark

France

Germany

India

Indonesia

Italy

Japan

Mexico

Netherlands

Norway

Poland

Portugal

Russia

South Africa

South Korea

Spain

Sweden

Switzerland

Turkey UAE

UK

US

Vietnam

Ireland

Greece

Eurozone

Emerging Asia

Emerging Europe

Latin America

Belgium

-1%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

-5% -4% -3% -2% -1% 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9%

GD

P g

row

th (

y-o-y

) 2014

GDP growth (y-o-y) 2013

world GDP growth (2014): 3.8% (yoy)

world GDP growth (2013): 2.8% (yoy)

Drie mondiale economische groeisnelheden…

De cijfers van de Amerikaanse economie zijn gemixt. De ISM-index steeg in oktober op van 56,2 naar 56,4. Met deze 5e

maandelijkse stijging op rij werd het hoogste niveau sinds april 2011 bereikt. Het consumenten-vertrouwen daalde in oktober onverwacht sterk van 80,2 naar 71,2 a.g.v. de stillegging van overheidsdiensten.

De Chinese economie zal in H2 verder stabiliseren. De officiële PMI is gestegen van 51,1 in september naar 51,4 in oktober, vooral door de productie-index die 1,5 pnt opliep naar 54,4. Nu de economische bedrijvigheid steviger verankerd is, zal het voor de autoriteiten gemakkelijker worden om de benodigde hervormingen door te voeren.

De EU-economie herstelt zich langzaam. De PMI voor de verwerkende industrie liep verder op, van 52,2 in september naar 52,9 in oktober. De meer vooruit-blikkende componenten duiden erop dat de sector in de komende maanden waarschijnlijk nog wat aan kracht wint. De samen-gestelde PMI volgt de BBP-groei doorgaans vrij nauwkeurig.

De wereldhandel herstelt zich geleidelijk en steeg met 2,5% in augustus, een lichte afzwakking van de groei met 0,8%-pnt ten opzichte van juli. Ondanks het feit dat de groei zich nog onder het LT-gemiddelde bevindt, sugge-reren veel indicatoren (m.n. uit de verwerkende industrie) dat de handelsstromen verder zullen verstevigen.

Ook de Manufacturing PMI voor de mondiale industriële activiteit groeit verder. In oktober nam de index met 0,3 pnt toe. Daarmee neemt de index alweer 6 maanden op rij toe. Sinds het begin van 2013 bevindt de globalmanufacturing PMI - en de onderdelen ervan - zich gestaag boven de 50. Echter, regionale verschillen in groeitempo blijven.

Economisch BureauBron: ABN AMRO Economisch Bureau, CPB, Markit Economics

3

Economische krimp lijkt voorbij, conjunctuur verbetert…

Economisch BureauBron: ABN AMRO Economisch Bureau

- Nederlandse economie blijft achter bij rest van eurozone en groei blijft relatief laag

- Dit heeft onder meer te maken met de aanhoudende daling van de particuliere consumptie, mede onder

invloed van het afgenomen huizenvermogen

- De economische barometers (producentenvertrouwen, PMI) zijn duidelijk verbeterd

- Groei wordt afgeremd door bezuinigingen en doordat gezinnen hun financiële positie willen verbeteren

- Consumptie afgenomen en bedrijfsinvesteringen nemen joj nog af, maar de krimp wordt wel minder

- In juli en augustus is de goederenuitvoer verder gestegen (+2¼% j-o-j), maar de invoer is afgenomen (-1%)

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

-6%

-4%

-2%

0%

2%

4%

6%

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

BBP (l.as) Productiviteit (l.as) Investeringsgroei (r.as)

4

Onevenwichtig herstel in Nederland…

Bron: ABN AMRO Economisch BureauEconomisch Bureau

Agrarisch

Industrie(ex. food) Food

Bouw

Groothandel

Detailhandel

Autoretail

Transport & logistiek

TMTZakelijke dienstverlening

BBP

-03%

-02%

-01%

00%

01%

02%

03%

-06% -04% -02% 00% 02% 04% 06%

% groei (joj) 2013

% g

roei(

joj)

2014

- De tweedeling – binnenlandse versus buitenlands bestedingen (uitvoer) – bepaalt voor een groot deel

het sectorale beeld

- De grote afhankelijkheid van de binnenlandse markt – waaronder een bezuinigende overheid – maakt de

weg naar herstel niet eenvoudig

Sectoren die voor een belangrijk deel afhankelijk

zijn van binnenlandseactiviteiten

Sectoren die voor een belangrijk deel afhankelijk

zijn van buitenlandseactiviteiten

5

PMI in NL daalt in oktober, maar nog ruim boven 50…

Bron: Thomson Reuters Datastream, NEVI, Markit EconomicsEconomisch Bureau

PMI Nederland per onderdeel:

Cijfers gecorrigeerd voor seizoensinvloeden

De Purchasing Managers’ Index® (PMI®) is een verzamelingsindex gebaseerd op 5 individuele indexen met de volgende zwaarte verdeling: nieuwe orders (0,3), productie (0,25), werkgelegenheid (0,2), levertijden (0,15), voorraad ingekocht materiaal (0,1), met de levertijden index omgekeerd zodat de cijfers zich in een vergelijkbare richting bewegen.

40

43

46

49

52

55

58

61PMI

Nieuwe orders

Nieuwe exportorders

Output

Output prijzen

Input prijzen

Inkoop hoeveelheden

Inkoop voorraden

Werkachterstand

Werkgelegenheid

Gereed gekomenproducten

Levertijden

september oktober neutraal

6

Productieherstel traag, mondiaal beter dan NL…

Economisch Bureau Bron: Thomson Reuters Datastream, CBS

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Productie

Inkooporders

Verkoopprijs

sentiment komende 3 maanden

-35

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

0

10

20

30

40

50

60

70

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

PMIneutraalProducentenvertrouwen

Industriële productie NL blijft erg volatiel en is met 0,4% (joj) toegenomen in sept.

PMI in expansie in NL, producenten-vertrouwen zal ook spoedig volgen

Ook voor komende 3 maanden is het sentiment in NL (nog) gunstig

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

% groei jaar-op-jaar

Mondiale industriële productie en wereld-handel groeien traag maar gestaag

Industriële productie in Azië groeit solide door, terwijl het in de eurozone krimpt

Productie van industrie in Duitsland groeit alweer 4 maanden op rij

70

80

90

100

110

120

130

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Duitsland - Industriele orders

Duitsland - Industriele productie

Index 2010=100

-25%

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Industriele productie wereld

Wereld handel

% groei (joj)

-30%

-20%

-10%

0%

10%

20%

30%

2008 2009 2010 2011 2012 2013VS Lat AmEurozone AzieWERELD

industriële productie (% joj)MO

ND

IAA

LN

ED

ER

LA

ND

7

Bezettingsgraden in eurozone in expansie…

Bron: Thomson Reuters Datastream, Markit Economics

Bezettingsgraden in Europa Bezettingsgraden (in %) EU en NL

} Het lange termijn gemiddelde bedraagt 81,1% en Europa zit daar nog onder

} Nederland zit in de middenmoot, maar zal komend kwartaal verder herstellen, gegeven de verdere verbetering van de PMI bezettingsgraad

} In vrijwel alle Europese landen zit bezettingsgraad in expansie

} Griekse bezettingsgraden in contractie en is bovendien verslechterd op maandbasis

Sterke toename Dtsl en Orijk, scherpe daling in Rusland en Polen

Economisch Bureau

40

44

48

52

56Rusland

Ierland

Italie

Japan

Nederland

VK

Eurozone (27)

OostenrijkChina

Tsjechie

Frankrijk

Duitsland

Griekenland

Polen

Spanje

september oktober neutraal

PMI deelindicator (> 50 = expansie, < 50 = krimp)

30

35

40

45

50

55

60

65

70

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Nederland Duitsland

Eurozone Neutraal

PM

I bez

etti

ngs

graa

d (

ind

ex)

8

Margedruk in Nederland afgenomen in oktober…

Bron: Thomson Reuters Datastream, Markit Economics

Margedruk in Europa Nederlandse situatie

} De druk van de inputprijzen vindt vooral plaatsen in tijden van hoogconjunctuur

} Industriële ondernemers ontberen de prijskracht en kunnen niet volledige prijsstijgingen doorberekenen

} In Nederland krimpen de inputprijzen sneller dan de outputprijzen in oktober

} Frankrijk, Italië en Oostenrijk zitten in spagaat met stijgende inputprijzen en dalende outputprijzen

Margedruk blijft aanhouden in landen die hard geraakt zijn door de crisis

Economisch Bureau

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Output prijzen Input prijzen neutraal

> 50: prijzen stijgen

< 50: prijzen dalen

MARGEDRUK

30

35

40

45

50

55

60

Input prijzen Output prijzen neutraal

>50 prijzen stijgen MARGE DRUK<50 prijzen dalen

MARGE DRUK

MARGE DRUK

MARGE DRUK

MARGE DRUK

9

Prijzen meeste grondstoffen dalen, basismetalen stijgen

Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch BureauEconomisch Bureau

6,500

7,000

7,500

8,000

8,500

9,000Koper (USD/t)

1,600

1,700

1,800

1,900

2,000

2,100

2,200

2,300

2,400Aluminium (USD/t)

In de loop van 2014 zal de druk op olieprijzen toenemen als gevolg van de overproductie van olie

De aanbodkant zal druk op prijs blijven zetten en prijzen zwakken dit jaar verder af, vooral in Europa en China

Prijs wordt gedreven kracht van de Chinese economie, tempo van herstel in VS en vitaliteit van economie in EU

Aanbod kunststofmarkt blijft aan de krappe kant, terwijl de vraag redelijk normaal blijft

Seizoensgebonden vraag naar aardgas stijgt in Q4, en de aardgasprijzen zullen stijgen. Op LT meer druk op prijzen

Overcapaciteit, zwakke vraag, hoge voorraden en lage marges drukken de prijzen nu, maar LT-vraag blijft solide

90

95

100

105

110

115

120

125

130Olie (brent, USD/bbl)

500

1,000

1,500

2,000 Kunststof (USD/Mt)

Polystyrene PVC PET0

1

2

3

4

5 Natural gas-Henry Hub (USD/Mmbtu)

500

550

600

650

700Global steel (HRC, USD/t)

10

Arbeidsmarkt blijft voorlopig nog achter…

Bron: CBS, Thomson Reuters DatastreamEconomisch Bureau

-40

-30

-20

-10

0

10

20

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

Verwachtingen werkgelegenheid 3 mndnProducentenvertrouwen

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.02

00

1

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

arbeidsmarkt is zeer ruim

ruim

gemiddeld

krap

arbeidsmarkt is zeer krap

# v

acat

ure

s o

p h

et #

wer

kzo

eken

de

Nederlandse arbeidsmarkt - totaal Sentiment werkgelegenheid industrie

0

5

10

15

20

25

30

35

0

50

100

150

200

250

300

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Vacatures (totaal, l.as) Vacatures industrie (r.as)

(x 1.000)

Aantal vacatures – totaal en industrie

-3

-2

-1

0

1

2

3

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

Totaal Industrie Bouw Diensten

ondernemers zijn optimistisch gestemd

ondernemers zijn pessimistisch gestemd

3=maximum waarde

-3=minimum waarde

Vacature-indicator naar sector

11

Faillissementen in industrie neemt verder af…

Bron: CBS

Groei faillissementen jaar-op-jaar Faillissementen naar branche

} Tot en met september is het totaal aantal faillissementen in Nederland: 7.252 bedrijven

} in de sector industrie is dit 681 bedrijven (eenmanszaken + overige rechtspersonen)

} Metaalindustrie heeft grootste aandeel in totale faillissementen in industrie (23,6%)

Industrie heeft tot en met september 9,4% aandeel in totale faillissementen NL

Economisch Bureau

-140

-70

0

70

140

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

199

4

199

5

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

200

7

200

8

200

9

201

0

201

1

201

2

201

3

201

4

BBP (l.as)Verwachting BBPFaillissementen Industrie (r.as, % joj)Verwachting faillissement Industrie

Faillissementen naar aantal bedrijven (= # faillissementen in branche tm augustus / # bedrijven op 1 jan 2013):- Voedings- en genotmiddelen: 1,1% - Textiel, kleding, leerindustrie: 0,6%- Hout- en bouwmaterialen: 2,1% - Papier- en grafische industrie: 1,8%- Raffinaderijen/chemie/farma/rubber/kunststof: 1,2% - Basismetaal, metaalprod.-industrie: 1,4%- Elektrotechnische & machine industrie: 1,2% - Transportmiddelenindustrie: 1,2%- Meubelindustrie: 1,2%

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1-1-2012 1-1-2013

Voedings-, genotmiddelenindustrie Textiel-, kleding-, lederindustrie

Hout- en bouwmaterialenindustrie Papier- en grafische industrie

Raffinaderijen en chemie Basismetaal, metaalprod.-industrie

Elektrotechn. en machineindustrie Transportmiddelenindustrie

Meubelindustrie

12

Overige informatie & disclaimer

Casper BurgeringSenior sector econoom

Industrie & industriële metalen

ABN AMRO Economisch Bureau

tel: 020 383 26 93

e-mail: casper.burgering@nl.abnamro.com

ABN AMRO Economisch Bureau op internet

www.abnamro.nl/economischbureau

Voor meer informatie over deze sector, neem contact op met:

Disclaimer:Copyright 2013 ABN AMRO and affiliated companies (“ABN AMRO”), Gustav Mahlerlaan 10, 1082 PP Amsterdam / PO Box 283, 1000 EA Amsterdam, The Netherlands. All right reserved.

This material is provided to you for information purposes only. Before investing in any product of ABN AMRO Bank NV, you should inform yourself about various consequences that you may encounter under the laws of your country. ABN AMRO Bank NV has taken all reasonable care to ensure that the information contained in this document is correct but does not accept liability for any misprints. ABN AMRO Bank NV reserves the right to make amendments to this material.

This material which is subject to change without notice is provided for informational purposes and should not be construed as a solicitation or offer to buy or sell any securities or related

financial instruments. While ABN AMRO makes reasonable efforts to obtain information from sources, which it believes to be reliable, ABN AMRO makes no representation or warranty of any kind, either express or implied as to the accuracy, reliability, up-to-dateness or completeness of the information contained herein. Nothing herein constitutes an investment, legal, tax or other advice nor is it to be relied on in any investment or decision. Certain services and products are subject to legal restrictions and therefore may not be available for residents of certain countries.

You should obtain relevant and specific professional advice before making any investment decision. The past performance is not necessarily a guide to the future result of an investment. The value of investments may go up or down due to various factors including but not limited to changes in rates of foreign exchange and investors may not get back the amount invested. ABN AMRO disclaims any responsibility and liability whatsoever in this respect.

Economisch Bureau

http://nl.linkedin.com/in/casperburgering

https://twitter.com/CasperBurgering