Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen...

12
Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren Inleiding In de afgelopen maanden heeft de Dordtse gemeenteraad vragen gesteld over het alcoholgebruik door jongeren. Vooral landelijke ontwikkelingen roepen vragen op over de situatie in Dordrecht. Concreet hebben de vragen betrekking op het gebruik van alcohol in sportkantines en de (landelijke) stijging van het alcoholgebruik onder jongeren. De gemeenteraad heeft een motie aangenomen om het alcoholgebruik onder jongeren extra aandacht te geven, vooruitlopend op de vaststelling van het lokaal gezondheidsbeleid. In deze notitie wordt een aanpak gericht op het tegengaan van overmatig alcoholgebruik door jongeren geschetst, zoals ook in de motie gevraagd. Deze notitie gaat achtereenvolgens in op v" Achtergrondinformatie over maatregelen om alcoholgebruik onder jongeren terug te kunnen dringen of te ontmoedigen S Cijfers over huidig alcoholgebruik en S Gegevens over de verkrijgbaarheid en prijsstelling van alcohol S Gegevens over gebruik van interventies gericht op het tegengaan van overmatig alcoholgebruik onder jongeren •/ Oplossingsrichtingen voor Dordrecht op basis van lokale en landelijke cijfers Inbedding van alcoholmatigingsbeleid in het lokaal gezondheidsbeleid S Noodzakelijke vervolgstappen 1. Hoe kun je alcoholgebruik onder jongeren ontmoedigen of terugdringen? Er is veel onderzoek gedaan naar de beste manieren om alcoholgebruik (onder jongeren) terug te dringen en te ontmoedigen. Maatregelen kunnen op verschillende aspecten aangrijpen om hun effect te bewerkstelligen. Naast kennis over de risico's van alcohol is ook de houding ten opzichte van verantwoord alcoholgebruik van invloed op het uiteindelijke gedrag. Evenals het geloof in de eigen mogelijkheden om het eigen drinkgedrag te veranderen (persoonlijke invloed of effectiviteit). Daarnaast is, vooral bij jongeren, de sociale omgeving van invloed op het drinkgedrag. Voorbeelden hiervan zijn het gedrag van leeftijdsgenoten ('peers') en dat van hun ouders en andere mensen met een voorbeeldfunctie. Onderschat ook niet de uitwerking van reclame, prijsstelling en verkrijgbaarheid van alcohol op de hoeveelheid alcohol die jongeren drinken. Effectieve interventie bestaat uit een mix van voorlichting, wet- en regelgeving, zelfregulering door de branche, accijnsheffing, kortdurende interventies en vroegsignalering. Het gaat dan om het voorkomen dat jongeren op jonge leeftijd starten met drinken en vervolgens zorgen dat ze geen grote hoeveelheden gaan drinken. Het vraagt een gezamenlijke inspanning van alle betrokken partijen met de gemeente in de regierol. Daarbij is de gemeente ook regelmatig een partij in de uitvoering of handhaving van alcoholmatigingsbeleid. Dit kan ook inhouden dat de gemeente strenger voor zichzelf moet zijn. De verschillende, bestaande mogelijkheden zijn in een schema weergegeven. In deze notitie geldt dit overzicht als basis om een keuze te kunnen maken uit aanvullende maatregelen, zodat ook een goede mix tussen lokale en landelijke activiteiten ontstaat. Tevens biedt het overzicht aangrijpingsmogelijkheden voor een aanpak op maat.

Transcript of Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen...

Page 1: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren

Inleiding

In de afgelopen maanden heeft de Dordtse gemeenteraad vragen gesteld over hetalcoholgebruik door jongeren. Vooral landelijke ontwikkelingen roepen vragen op over desituatie in Dordrecht. Concreet hebben de vragen betrekking op het gebruik van alcoholin sportkantines en de (landelijke) stijging van het alcoholgebruik onder jongeren. Degemeenteraad heeft een motie aangenomen om het alcoholgebruik onder jongeren extraaandacht te geven, vooruitlopend op de vaststelling van het lokaal gezondheidsbeleid.

In deze notitie wordt een aanpak gericht op het tegengaan van overmatig alcoholgebruikdoor jongeren geschetst, zoals ook in de motie gevraagd.

Deze notitie gaat achtereenvolgens in op

v" Achtergrondinformatie over maatregelen om alcoholgebruik onder jongeren terugte kunnen dringen of te ontmoedigen

S Cijfers over huidig alcoholgebruik enS Gegevens over de verkrijgbaarheid en prijsstelling van alcoholS Gegevens over gebruik van interventies gericht op het tegengaan van overmatig

alcoholgebruik onder jongeren•/ Oplossingsrichtingen voor Dordrecht op basis van lokale en landelijke cijfers• Inbedding van alcoholmatigingsbeleid in het lokaal gezondheidsbeleidS Noodzakelijke vervolgstappen

1. Hoe kun je alcoholgebruik onder jongeren ontmoedigen of terugdringen?

Er is veel onderzoek gedaan naar de beste manieren om alcoholgebruik (onder jongeren)terug te dringen en te ontmoedigen. Maatregelen kunnen op verschillende aspectenaangrijpen om hun effect te bewerkstelligen.Naast kennis over de risico's van alcohol is ook de houding ten opzichte vanverantwoord alcoholgebruik van invloed op het uiteindelijke gedrag. Evenals het geloof inde eigen mogelijkheden om het eigen drinkgedrag te veranderen (persoonlijke invloed ofeffectiviteit). Daarnaast is, vooral bij jongeren, de sociale omgeving van invloed op hetdrinkgedrag. Voorbeelden hiervan zijn het gedrag van leeftijdsgenoten ('peers') en datvan hun ouders en andere mensen met een voorbeeldfunctie. Onderschat ook niet deuitwerking van reclame, prijsstelling en verkrijgbaarheid van alcohol op de hoeveelheidalcohol die jongeren drinken.Effectieve interventie bestaat uit een mix van voorlichting, wet- en regelgeving,zelfregulering door de branche, accijnsheffing, kortdurende interventies envroegsignalering. Het gaat dan om het voorkomen dat jongeren op jonge leeftijd startenmet drinken en vervolgens zorgen dat ze geen grote hoeveelheden gaan drinken.

Het vraagt een gezamenlijke inspanning van alle betrokken partijen met de gemeente inde regierol. Daarbij is de gemeente ook regelmatig een partij in de uitvoering ofhandhaving van alcoholmatigingsbeleid. Dit kan ook inhouden dat de gemeente strengervoor zichzelf moet zijn.

De verschillende, bestaande mogelijkheden zijn in een schema weergegeven. In dezenotitie geldt dit overzicht als basis om een keuze te kunnen maken uit aanvullendemaatregelen, zodat ook een goede mix tussen lokale en landelijke activiteiten ontstaat.Tevens biedt het overzicht aangrijpingsmogelijkheden voor een aanpak op maat.

Page 2: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

Omschrijving interventies naar categorieWet- en regelgeving1 Drank- en Horecawet

WegenverkeerswetWet luchtvaartverkeerScheepvaartverkeerswetWetboek van StrafrechtAccijns wetGemeentelijke verordeningen

Convenanten en zelfregulering Reclamecode voor alcoholhoudende drankenRegels voor verantwoord alcohol verstrekken in dehorecaRegels voor verantwoorde verkoop vanalcoholhoudende drank voor thuisverbruik

Massamediale voorlichting TV- en radiospotjesBrochuresInternetsites met ondermeer zelftestsMaterialen {ansichtkaarten, stickers, pennen, etc}Video'sPostersTentoonstellingen

Persoonsgerichte voorlichting VoorlichtingsbijeenkomstenPeer-educationInteractieve workshops, trainingen en cursussen(Alcohol en opvoeding}Begeleiding bij problemenTelefonische spreekuren(Gast)lessen op scholen, lesmaterialen,

4

ouderavonden (Gezonde school en genotmiddelen"HandboekenInternetsites met advies op maat

Screening Protocol "Vroegsignalering in dehuisartsenpraktijk"3

Preventief Gezondheidsonderzoek Jeugdgezond-heidszorg (Ie en 2e klas voortgezet onderwijs)

1 Uit onderzoek blijkt dat maatregelen als accijnsverhoging, verkeerscontroles, beperking van dewinkelverkoop van alcohol in weekend en verbieden van reclame voor alcoholische dranken uitermateeffectief zijn. (RIVM, VTV Themarapport, 2006)2 Campagne 1997-2003 Ben jij sterker dan drank? is bewezen effectief (Brancherapport VWS, 2003).Sinds 1998 heet deze campagne De kater komt later. De campagne is gericht op jongeren van 15-25jaar.

Bewezen effectieve interventie (Brancherapport VWS, 2003)4 Deze campagne is recent gestart en er zijn nog geen studies naar het effect gedaan3 Het project Gezonde school en genotmiddelen wordt sinds 1990 uitgevoerd en wordt uitgevoerdsamen met de school, Bouman GGZ en de ouders. Het is in aangepaste vorm ook op basisscholen uit tevoeren. Effectiviteit is in onderzoek bewezen (RIVM, VTV Themarapport, 2006)

Page 3: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

2. Hoeveel alcohol drinkt Dordtse jeugd in vergelijking tot het Nederlands gemiddelde?

Het drankgebruik6 in de regio Zuid-Holland Zuid ligt met 15,3% van het aantal inwonersbeduidend lager dan het landelijk gemiddelde van 19,1%. Drankgebruik komt vooral vooronder mensen met een hogere sociaal economische status {SES}. Dit is opvallend omdatde meeste leefstijlfactoren die schadelijk zijn voor de gezondheid (zoals ongezond eten,roken) vooral voorkomen bij mensen met een lage SES. De SES wordt bepaald door depositie die iemand inneemt in de sociale hiërarchie, gemeten naar opleidingsniveau,inkomen of beroepsstatus7.

Uit vragenlijsten die leerlingen van de tweede klas voortgezet onderwijs invullen in hetkader van het preventief gezondheidsonderzoek, blijkt dat ruim 52% van de jongens énmeisjes in de regio Zuid-Holland Zuid al eens alcohol heeft gedronken. Het percentageligt landelijk op 87% bij 14-jarigen. Nederlandse scholieren drinken vaker dan Europeseleeftijdsgenoten. Een kwart van de Nederlandse 15-16 jarige scholieren drinkt per maand10 keer of vaker alcohol.Uit landelijke gegevens blijkt dat het alcoholgebruik onder jongeren tot 15 jaar deafgelopen jaren is gestegen, vooral bij meisjes. In 1999 had 38% van de 12-jarigemeisjes ooit alcohol gedronken, in 2003 was dit percentage gestegen tot 68%. Ondermeisjes is het mixdrankje het meest populair, gevolgd door fris en likeur. Jongens drinkenhet liefst bier, mixdrankjes of fris.

Het 'binge-drinken' (in korte tijd veel alcohol drinken) is een vorm van drinken die steedsvaker voor komt, vooral bij jongeren. Zij drinken door de week niet, maar in het weekendexcessief veel. Hierdoor hebben zij een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, acuutnierfalen en hersenbeschadiging. Deze 'binge-drinkers' maken deel uit van de groepzware drinkers. In Zuid-Holland Zuid wordt van de jonge mannen in de leeftijd van 19 tot34 jaar 33% als zware drinker aangemerkt. Bij de vrouwen in dezelfde leeftijdscategorieis dat 11%.8

De Jongerenmonitor 2003 geeft aan dat van de 12 -17 jarigen in Dordrecht 43% weleens alcohol gebruikt. Bij de 18-22 jarigen is dat 78%. Onderstaande tabel geeft aanhoeveel procent van de jongeren van 12-22 jaar uit een bepaalde wijk wel eens alcoholgebruikt.

1999 2001 2003Binnenstad 64 70 71Noordflank 60 64 56Oud-Krispijn 51 56 55Nieuw-Krispijn 57 56 49Reeland 61 58 68Staart 56 57 54Wielwijk 63 36 40Crabbehof/Zuidhoven 56 61 58Sterrenburg 69 61 64Dubbeldam 72 65 69Stadspolders 59 59 59

Dordrecht totaal 62 59 60Bron: Jongerenmonitor 1999. 2001 en 2003Toelichting: Shandy en Malt zijn niet meegeteld.

6 Het betreft hier de bevolking van 12 jaar en ouder, die minstens l keer per week 6 glazen of meer opeen dag drinken of die gemiddeld per dag 3 of meer (mannen) of 2 of meer (vrouwen) drinken,7 Bron: Nationale Atlas Volksgezondheid, RIVM / CBS, 2001-20048 Bron: Gezondheidsmonitor 2006, GGD ZHZ

Page 4: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

2.1 Wat is de invloed van ouders op het drinkgedrag?Volgens de jongeren van 12-17 jaar vindt 63% van de ouders het goed dat ze alcoholdrinken, 15% raadt het af en 1 % verbiedt het. Volgens de jongeren van 18-22 jaar vindt71 % van de ouders het goed dat ze alcohol drinken, raadt 6% het af en verbiedt geenvan de ouders het.9

De houding van ouders over alcohol heeft veel invloed op het drinkgedrag van jongeren.Ouders die toestaan dat hun kind alcohol drinkt {of er niets van zeggen} vergroten dekans dat hun kind gaat drinken. Uit onderzoek in Nederland is gebleken dat de tolerantehouding van ouders in de loop der jaren is toegenomen. Heeft in 1996 37% van deouders nog een tolerante houding tegenover alcoholgebruik van de jongere onder de 16jaar, in 2003 is dit opgelopen tot 50%.

2.2 ConclusieUit bovenstaande gegevens valt op te maken dat het alcoholgebruik onder jongeren inDordrecht minder hoog is dan landelijk. Niettemin blijft het een zorgelijke situatie datjongeren op steeds jongere leeftijd beginnen te drinken en ook steeds groterehoeveelheden alcohol gebruiken. Jong volwassenen vormen een substantieel deel van degroep zware drinkers. Alcoholgebruik onder jongeren komt meer voor in de wijken meteen hoge sociaal econo-mische status (SES}. Het komt vooral voor onder jongeautochtone mannen. Dit beeld wordt ook bevestigd door het jongerenwerk van DWO.De tolerantie van ouders ten opzichte van het alcoholgebruik door jongeren is hoog enwijkt niet sterk af van het landelijke beeld.

3. Verkrijgbaarheid en prijsstelling van alcohol

De Drank- en Horecawet ligt ter wetswijziging voor bij de Raad van State. Een belangrijkdoel van de wijziging is het terugdringen van alcoholgebruik door jongeren. Handhavingis het belangrijkste instrument bij deze wetgeving. Uit nog te publiceren onderzoek vande Universiteit Maastricht blijkt dat de verkrijgbaarheid van alcohol een belangrijke factoris in het drinkgedrag van jongeren10.

3.1 Handhaving laat te wensen overUit landelijk onderzoek blijkt dat van de 14- en 15 jarige jongeren die in 2001 in horeca-gelegenheden zwakalcoholhoudende dranken bestelden, 98% die naar eigen zeggen ookkregen. Driekwart (73%) van de jongeren van deze leeftijd die deze dranken in slijterijenwilden kopen heeft deze daadwerkelijk kunnen meenemen. Van de 16- en 17 jarigen diesterke drank wilden bestellen of kopen heeft respectievelijk 98 procent {horeca} en 85procent (slijterijen} deze zonder veel problemen gekregen.

3.2 Invloed van prijs op consumptie jongeren is grootUit de consumentenprijsindex voor alle huishoudens van het CBS blijkt dat de uitgavenaan alcoholhoudende dranken en tabak in 2005 met bijna 30% gestegen zijn tenopzichte van 2000. Uit deze cijfers blijkt dat met het stijgen van het besteedbaarinkomen, ten opzichte van 2000, onevenredig veel van dit extra geld naar de uitgavenvoor alcohol en tabak zijn gevloeid (zie tabel in bijlage}.

Het stunten met de prijs (bijvoorbeeld 'happy hour' in de horeca, aanbiedingen in desupermarkt) leidt ertoe dat vooral jongeren aangetrokken worden om alcohol te drinkenen bovendien meer te drinken. Recente uitspraken van de minister van Volksgezondheiddoen vermoeden dat de overheid hieraan paal en perk wil stellen.

9 SGB Dordrecht, Jongerenmonitor 200310 J. van de Luitgaarden, R. Knibbe e.a., Universiteit Maastricht, 2006. Het onderzoek heeft betrekkingop jongeren van 16-24 jaar

Page 5: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

3.3 Het fenomeen 'keten' komt in Dordrecht niet voorLandelijk is er een toename van alcoholgebruik binnen semi-particuliere settings. Metsemi-particuliere settings worden schuren, caravans keten en hokken bedoeld waarjongeren samenkomen voor de gezelligheid en om te drinken. Het aantal van dezelocaties (vanaf nu keten genoemd) is de laatste 10 jaar sterk toegenomen en daarmeeook het aantal gemeenten dat hiermee te maken heeft gekregen. Veelal wordt hierillegaal alcohol verstrekt.Er zijn geen aanwijzingen bij de Dordtse hulpverleningsinstellingen dat dit fenomeen zichin Dordrecht of de directe omgeving voordoet.

4. Welke interventies vinden in Dordrecht gretig aftrek?

Navraag bij Bouman GGZ Preventie en de GGD Zuid-Holland Zuid leert dat er in degemeente Dordrecht geen structurele interventie-programma's gericht op jongerenworden uitgevoerd. Er is weinig vraag naar! Beide instellingen leveren welvoorlichtingsbijeenkomsten op aanvraag. Er is hierbij echter geen sprake van eensamenhangend interventiebeleid, zoals bedoeld in hoofdstuk 1,

5. In welke richtingen moet de gemeente de oplossing zoeken?

5.1 Wet- en regelgeving zijn aan te scherpenVoor de gemeente relevante wet- en regelgeving bestaat vooral uit de Drank- enHorecawet.De belangrijkste punten uit de Drank- en Horecawet zijn:

De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijnen gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke drank(gedistilleerde drank met 15% alcohol of meer).Horecagelegenheden waar alcohol wordt geschonken en verkopers van sterkedrank moeten volgens de wet een vergunning hebben.Verstrekkers van alcohol zijn verplicht te controleren of jongeren die drank willenkopen oud genoeg zijn (16 jaar voor zwak-alcoholhoudende drank en 18 jaar voorsterke drank).Verkoop van alcohol in tankstations en niet-levensmiddelenwinkels is niettoegestaan.Sport- en andere kantines moeten huisregels hebben en barvrijwilligers moeteninstructie krijgen over verstandig verstrekken.

Bij de herziening van de huidige Drank- en Horecawet is er sprake van een overdrachtvan het toezicht op naleving van de vergunningen van de Voedsel en Warenautoriteit(VWA) naar de gemeenten. Over de omvang van het handhavingspakket is nog geenduidelijkheid ontstaan (alle handhavingstaken of slechts een gedeelte daarvan). De VWAwil eerst landelijke pilots waarin de gemeenten laten zien dat ze deze handhavingstaaknaar behoren kunnen uitvoeren. Op dit moment is al bekend dat de VWA over te weinigcapaciteit beschikt om voldoende te controleren op de verkoop van alcohol aan jongeren.Dit leidt ertoe dat op verschillende plaatsen de handhaving achterblijft.Uit telefonisch contact met de VNG is gebleken dat de landelijke pilots mogelijk op losseschroeven staan vanwege gebrek aan financiën vanuit de betrokken ministeries. Van denieuwe coalitie is nog niet duidelijk welk standpunt zij innemen en of dit onderwerpprioriteit krijgt. De VNG heeft de gemeente Dordrecht echter aan haar lijstje vanbelangstellende gemeenten toegevoegd. Zo blijft de gemeente op de hoogte wat delaatste ontwikkelingen betreft.

Vergunningen voor sportkantines en schoolfeestenHandhaven is een belangrijke activiteit om alcoholgebruik terug te dringen. Voor jongerenbetekent dit vooral handhaven op de regels voor aankoop van alcohol. Voor de gemeente

Page 6: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

ligt daar met name een mogelijkheid bij de verkoop van alcohol in sportkantines en opschoolfeesten en evenementen.De vergunning op grond van de Drank- en Horecawet wordt namelijk verstrekt door hetCollege van burgemeester en wethouders (B&W) van de gemeente.Voor sportkantines geldt zondermeer een vergunningplicht, voor schoolfeesten is onderde meeste omstandigheden ook een vergunning verplicht11. In bijzondere situaties(evenementen e.d.} kan de burgemeester een ontheffing geven zodat zonder vergunningalcohol geschonken kan worden. Deze ontheffing geldt alleen voor zwakalcoholhoudende drank.De gemeente kan dus terughoudend zijn in het afgeven van vergunningen voorsportkantines en schoolfeesten en voor een deel zelf bepalen onder welke voorwaardenvergunningen wel worden verstrekt. In de vergunningseisen kunnen bijvoorbeeld ookregels over reclame en marketing worden gesteld.

De gemeente kan aan sportverenigingen extra eisen opleggen, niet alleen watalcoholverkoop, maar ook wat voorlichtingsactiviteiten betreft. Uit de cijfers in de bijlageblijkt namelijk dat de jongeren met een meer dan gemiddeld alcoholgebruik uit Dordrechtook vaker dan gemiddeld lid zijn van een sportvereniging. Nu wil dat niet zeggen dat zeook vooral in de sportclub alcohol gebruiken, maar in ieder geval zijn ze ook op desportclub bereikbaar voor voorlichtingsactiviteiten.

Het is hierbij ook goed om te weten dat ook de sportbonden verantwoord alcoholgebruikin de sportkantine stimuleren. Eén van de maatregelen die een sportvereniging hiertoedient te nemen is het opstellen van huis- en gedragsregels. In het model-bestuursreglement van NOC*NSF staan voorbeelden van deze regels. Verder heeftNOC*NSF het keurmerk Gezonde Sportvereniging opgezet om verenigingen te stimulerenen te helpen om te komen tot een structureel gezondheidsbeleid. Voor degezondheidsthema's roken, alcohol, voeding, sportiviteit en respect, actieve leefstijl endoping zijn criteria opgesteld. Als de vereniging voldoet aan deze criteria mag hetkeurmerk Gezonde Sportvereniging worden gevoerd. Bij het uitreiken van het keurmerkspreekt de vereniging de intentie uit de ingeslagen weg te zullen voortzetten. Devereniging mag het keurmerk twee verenigingsjaren voeren. Na deze periode kan hetworden verlengd. De vereniging moet dan opnieuw aantonen dat zij voldoet aan decriteria.

Rijden onder invloed terugdringenIets minder voor de hand liggend is de Wegenverkeerswet om het rijden onder invloedterug te dringen. Door de gemeente Emmen, de provincie Drenthe, de rijschoolhoudersen de verslavingszorg in die regio is een project opgezet om jongeren te confronterenmet de invloed van alcohol op hun rijgedrag. De jongeren die de cursus hebben gevolgdzijn in de afgelopen 10 jaar niet betrapt op rijden onder invloed. In vergelijking metjongeren uit vergelijkbare gebieden in Drenthe is dat aanta! opzienbarend laag. Gezien hetsucces van deze aanpak willen de initiatiefnemers dat deze cursus in heel Nederlandaangeboden gaat worden.

5.2 Voorlichting alleen als het effect is aangetoond

Jongeren als doelgroepVeel voorlichtingscampagnes en voorlichtingsmaterialen zijn onderdeel van landelijkecampagnes. Deze landelijke campagnes zijn veelal gericht op jongeren. De gemeente kanstimuleren dat lokale organisaties daar zoveel mogelijk aan deelnemen en kennis vannemen. Daar waar de gemeente een wettelijke verantwoordelijkheid kent of subsidiestoekent voor de uitvoering van activiteiten op dit thema kunnen eisen gesteld worden,Daarbij zijn een aantal voorlichtingscampagnes wetenschappelijk effectief bestempeld(met een goed Nederlands woord 'evidenced based' preventie).

11 Meer informatie over schoolfeesten en vergunningen is te vinden op www.alcoholinfo.nl

Page 7: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

In de subsidieverstrekking kan worden bepaald dat deze methodieken worden toegepasten eventueel een beloning worden opgenomen bij het realiseren van een bepaald bereikonder de doelgroep.

Deze methodieken zijn onder andere:

"De gezonde school en genotmiddelen" gericht op jongeren van 12 tot 15 jaar"De kater komt later" gericht op jongeren van 15-25 jaar'Peer'-benadering op vakantie en in de horeca gericht op jongeren van 15-25 jaar

Jongeren uit Dordrecht met een meer dan gemiddelde alcoholconsumptie zijn ook tebenaderen via de sportverenigingen. Uit cijfermateriaal van het SGB blijkt dat zij ook vaaklid zijn van de sportvereniging. De sportvereniging kan daarom een goede locatie voorvoorlichtingsactiviteiten gericht op jongeren zijn.

Ouders als doelgroepEen andere belangrijke doelgroep bij de voorlichting zijn de ouders en hun opvatting overalcoholgebruik door jongeren. Voor het eerst is er nu een landelijke campagne gestart diegericht is op de ouders "Alcohol en opvoeding", opgezet door het Trimbos en NIGZ.

In de campagne 'gezonde school en genotmiddelen' is ook participatie van de oudersingebouwd. Aangezien het gaat om ouders met een hogere sociaal economische statusligt het voor de hand om ze bij ouderavonden op scholen en via de sportclubs tebenaderen.

Een andere manier om de ouders te benaderen is via de bureaus voor opvoedings-ondersteuning. De VNG pleit ervoor om hiervoor extra gelden beschikbaar te stellen.Vóór de nieuwe coalitie was hiervoor wel een meerderheid in de 2° Kamer te vinden. Nuis dat onbekend.

5.3 Vroegsignalering en kortdurende interventies zijn een goed bewaard geheim12

Nog onvoldoende wordt gebruik gemaakt van de gegevens die de jeugdgezondheidszorgverzameld over alcoholgebruik onder jongeren om te differentiëren in de preventie-aanpak. De GGD constateert zelf dat de gegevens die over jongeren verzameld wordennog onvoldoende geanalyseerd worden om bijvoorbeeld na te gaan op welke scholen eenpreventieaanpak nodig is en effectief kan zijn.Wel worden de periodieke gezondheidsonderzoeken gebruikt om over te kunnen gaan totindividuele hulpverlening aan jongeren die veel drinken.Van de huisartsenstandaard "Vroegsignalering in de huisartsenpraktijk" wordt nogonvoldoende gebruik gemaakt, blijkt uit landelijk onderzoek. Er is geen reden om aan tenemen dat dit onder Dordtse huisartsen anders ligt.Het NIGZ is gestart met een pilotproject in twee gemeenten om het lokaalgezondheidsbeleid op het gebied van alcoholpreventie meer handen en voeten te gevenop het gebied van Vroegsignalering (LAVA).Ook voor het opstarten en aanbieden van kortdurende interventies worden in hetactieplan van het Partnership voor Vroegsignalering Alcohol (PVA) handreikingengedaan. Belangrijke partners daarbij zijn opnieuw de huisartsenpraktijk, Bouwman GGZ,ziekenhuizen, onderwijsinstellingen en thuiszorginstellingen.

5.4 ConclusieUit het voorgaande mag worden geconcludeerd dat er in Dordrecht geen sprake is vaneen samenhangende aanpak om het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen. Denadruk ligt vooral op voorlichting en dan nog maar incidenteel.

12 Probleemdrinken aangepakt! Actieplan van het Partnership Vroegsignalering Alcohol, januari 2007

Page 8: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

Er is veel resultaat te bereiken door de doelgroep van de interventies goed te omschrijvenen een aanpak op maat te maken, waarin op meerdere terreinen het probleem wordtaangepakt.

Hierbij is het belangrijk om concrete doelen te stellen en de bereikte resultaten te meten.In het Meerjarenbeleidsprogramma van de gemeente is als doelstelling geformuleerd dathet percentage jeugdige zware drinkers in de collegeperiode niet stijgt.Deze doelstelling wordt door de instellingen als een realistische gezien. Ook is gesprokenover een manier om deze algemene doelstelling verder te concretiseren.Voorbeeld voor zo'n verdere concretisering is de volgende:

S Afname van schadelijk alcoholgebruik door jongeren boven de 16 jaarS Minimaal stabiliseren van alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar

o de grootte van de groep (12-15 jr) die drinkt is in 2010 in ieder geval nietgroter dan in 2006

o de startleeftijd waarop voor het eerst alcohol gedronken wordt is in 2010in teder geval niet lager dan in 2006

o de totale consumptie van alcohol door de groep (12-15 jr) is in 2010 i.i.g.niet toegenomen t.o.v. 2006

o niet drinken onder de 16 wordt als norm gehanteerd

6. Uitwerken van de aanpakDe hier geschetste denkrichtingen zullen verder uitgewerkt worden en toegevoegd aanhet lokale gezondheidsbeleid.

Om de aanpak uit te werken zullen gesprekken plaatsvinden met betrokken partijen eninstellingen. Te denken valt hierbij aan:

S GGDS Bouman GGZ Preventie^ De HoopS OnderwijsS SportverenigingenS Bureaus voor Opvoedingsondersteunings Eerstelijnszorg (o.a. huisartsen)^ Politie, Bureau Halt

Het idee is om de aanpak zeer specifiek te laten zijn, namelijk daar waar hetprobleemtgedrag} rond alcoholgebruik zich voordoet. Dit kan ook betekenen dat er nognader onderzoek moet worden gedaan. Bijvoorbeeld naar het voorkomen vanalcoholgebruik op bepaalde scholen of sportverenigingen. Waar mogelijk zal wordenaangesloten op het landelijk beleid of zullen algemene maatregelen worden voorgesteld.

In de afgelopen jaren is met succes een landelijk anti-rookbeleid gevoerd. Bij hetopstellen van een aanpak voor het terugdringen van alcoholgebruik onder jongeren zullenwe zeker kijken naar succesfactoren in het rookbeleid. Twee belangrijke factoren zijngeweest het verbieden van reclame en het verhogen van de prijs (accijns). Dit zijn echterbeide geen lokaal te treffen maatregelen. Wel is er een relatie tussen rookgedrag enalcoholconsumptie. Het kan zijn dat het ontmoedigen van roken onder jongeren als bij-effect heeft dat ook de alcoholconsumptie langzaam afneemt.

Door de regio Zuidoost Brabant is een werkplan opgesteld om het alcoholgebruik onderjongeren terug te dringen. Zij werden de afgelopen jaren dan ook geconfronteerd met eenflinke toename van het alcoholgebruik. Zij staan op dit moment met een alcoholgebruikvan 22,8% onder de totale bevolking op de tweede plek in Nederland. Alleen Amsterdam

Page 9: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

scoort ietsje hoger. Het kan zeker nuttig zijn om kennis te nemen van de aanpak in dezeregio en eventueel een bezoek te brengen13.

13 Het werkplan 2007 is al in bezit!

Page 10: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

Bijlage

Consumentenprijsindex voor alle huishoudens

(2000 = 100}

categorievoedingsmidd. en alcoholvrije drankenalcoholhoudende dranken en tabakkleding en schoeiselhuisvesting, water en energiestoffering en huish. apparatengezondheidvervoercommunicatierecreatie en cultuuronderwijshotels, cafés en restaurantsdiversen goederen en dienstenconsumtiegebonden belastingen enoverheidsdiensteconsumptie in het buitenlandtotaal bestedingen

2001 2002 2003 2004 2005

107 110,5 111,7 107,8 106,5106,7 111,9 116,2 125,1 128,7101,8

105105,4102,9102,799,1

103,2103,3105,8104,5

105108,5109,4105,5104,8101,3105,1115,7112,8109,7

101,8112,5111,2107,5107,6103,5105,6119,1115,5112,6

99,9116

110,2108,2111,6102,8104,6121,2117,7114,4

97,3121,4109,9108,5116,498,8

104,1125,6119,9

116

101,6 103,7 108,2 113,8 116,1

102,9 106 108,9 111,9 116104,2 107,6 109,9 111,2 113,1

Bron: CBSToelichting:De prijsindexcijfers geven het prijsvertoop weer van een pakket goederen endiensten, zoals dit in 2000 gemiddeld door huishoudens werd aangeschaft inNederland

Page 11: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

Aandeel jongeren dat lid Is van een sportvereniging

1999 2001 2003

12-17 jaar . . 5218-22 jaar . . 40

jongens . . 56meisjes . . 39

Binnenstad 31 42 41Noordflank 44 38 45Oud-Krispijn 32 31 31Nieuw-Krispijn 31 39 37Reeland 45 39 53Staart 40 30 39Wielwijk 30 29 33Crabbehof/Zuidhoven 38 33 33Sterrenburg 51 51 59Dubbeldam 54 63 66Stadspolders 49 45 45

Dordrecht totaal 43 42 47

Bron: Jongerenmonitor 1999, 2001 en 2003

Terugdringen rijden onder invloed door cursus

Tien jaar geleden is door de gemeente Emmen, de provincie Drenthe, de verenigderijscholen Emmen, de Verslavingszorg Noord Nederland en de Rijksuniversiteit Groningeneen project opgezet, dat als doel heeft jongeren te confronteren met de invloed vanalcohol op hun rijgedrag. Jongeren tussen de 18 en 25 jaar die rijlessen volgen mogengratis drinken tot ze ongeveer een alcoholpromillage van 0,8 hebben, 0,6 promille bovenhet wettelijk toegestane niveau voor beginners. Vervolgens moeten ze op het circuit eenaantal vaardigheidstesten uitvoeren. Deze testen zijn ontwikkeld door Steyvers, DeWaard en Broekhuis van het toenmalig Verkeerskundig Studiecentrum: 'Inparkeren,remmen voor een stoplicht, slalommen, dat soort dingen. Daarna doen ze op decomputer een reactiesnelheidstest.'

Broekhuis was in het begin bang dat er jongeren zouden zijn die ondanks de alcoholzonder moeite door de testjes heen zouden komen: een uitkomst die wel eenscontraproductief zou kunnen werken. 'Maar dat blijkt gelukkig niet voor te komen.Zonder uitzondering vallen ze door de mand.' Volgens Brookhuis overschatten veelautomobilisten zichzelf en denken ze dat hun rijvaardigheden niet snel aangetast wordendoor alcohol. 'Via de cursus ondervinden ze dat je van drank aantoonbaar slechter gaatrijden.' En dat werkt. 'Het is een psychologisch fenomeen: je leert iets een stuk beter alsje gelijk met de gevolgen geconfronteerd wordt/ Daarom is er met opzet voor gekozende cursus geen belerende en moralistische toon te geven. 'We proberen het leuk tebrengen. Daarom is de cursus ook erg populair.'Het project is inmiddels door Brookhuis geëvalueerd en van de honderden jongeren die deafgelopen tien jaar de cursus gevolgd hebben blijkt er welgeteld maar eentje te zijn diebetrapt is op rijden onder invloed.

Page 12: Aanpak tegengaan alcoholgebruik door jongeren...De wet maakt een onderscheid tussen zwak-alcolholhoudende drank (bier, wijn en gedestilleerde drank met minder dan 15% alcohol) en sterke

In vergelijking met jongeren uit vergelijkbare gebieden in Drenthe is dat aantalopzienbarend laag. Gezien het succes van deze aanpak wil Brookhuis dat deze cursus inheel Nederland aangeboden gaat worden. 'Dat is iets waar we nu voor gaan lobbyen inDen Haag. We denken dat deze cursus, samen met bijvoorbeeld de BOB-campagne, hetaantal verkeersdoden in Nederland flink kan terugdringen.' (bron: RijksuniversiteitGroningen)