10 nummer 6 december 2013

In elk gebouw, woonhuis, kantoor of fabrieksgebouw, komen leidingen, kanalen of kabels voor die water, gas,

lucht of elektriciteit transporteren. Leidingen, kabels of ventilatiekanalen die wanden en vloeren passeren met een brand- of rookwerende functie moeten ook brand- en/of rookwerend zijn. Het Bouwbesluit en andere regelgeving stellen eisen aan die doorvoeringen, en de verschillende fabrikanten en leveranciers spelen met hun producten in op die eisen. De doorvoeringen in kwestie en de leidingen kunnen zijn uitgevoerd in metaal zoals verzinkt staal, of uit kunst-stof, waarin een grote variëteit bestaat. Welke producten zijn er op de markt om deze leidingen, kanalen en kabeldoorvoe-ringen brandwerend te maken en in welke situaties moeten die worden toegepast? Vanuit de behoefte aan deze informatie is in 2010 de publicatie ‘Brandveilige doorvoeringen’ uitgebracht als praktijk-gids voor architect, aannemer, installateur en gebouwbeheerder.

Wat is nieuw?Vanwege de vele nieuwe ontwikkelingen is besloten een update van deze publicatie te maken. Wat is er anders of nieuw in deze herziening? Wij vroegen dat aan ir. Carolien Boot, senior projectleider fire safety engineering bij Efectis Nederland, en auteur van de huidige en de nieuwe publicatie.

Doorvoeringen belangrijk voor brand- en rookveiligheid

Doorvoeringen door wanden en vloeren zijn potentiële zwakke plekken bij het creëren van brandcompartimenten in een gebouw. Fabrikanten ontwikkelen nieuwe producten en de regelgeving is

voortdurend in ontwikkeling. Naast brandwerende oplossingen krijgen daarin ook rookwerende voorzieningen steeds meer aandacht. Het waren redenen om de bestaande SBR/ISSO-publicatie

‘Brandveilige doorvoeringen’ uit 2010 te updaten. Wat is er nieuw in deze update en waar liggen de accenten?

Thema bouwkundige brandpreventie / installatietechniek

Aad van den Thoorn *

Ir. Carolien Boot - Dijkhuis is auteur van de nieuwe editie van de publicatie Brand- en rookwerende doorvoeringen.

Thema bouwkundige brandpreventie / installatietechniek

11nummer 6 december 2013

RELEVANTE NORMEN

1. Bouwbesluit 2012: Hierin

is de brandtechnische

indeling veranderd (be-

grippen); regels i.v.m.

vluchten zijn veranderd

(principe en begrippen);

eisen aan brand- en

rookwerende scheidingen

zijn iets gewijzigd.

2. NEN 6069 - Experimentele

bepaling brandwerend-

heid: Aansturing Europese

normen voor ventilatieka-

nalen (NEN-EN 1366-1 en

-2) en (officiele) aanstu-

ring Europese norm voor

doorvoeringen (NEN-EN

1366-3)

3. NEN 6075 - Bepalingsme-

thode rookwerendheid:

Gericht op weren van

koude rook. Deze norm is

nog niet van kracht, maar

in de publicatie wordt al

wel aangegeven welke

consequenties de toepas-

sing van deze norm op de

doorvoeringen heeft.

Boot: “In de eerste plaats is er op het gebied van regelgeving het nodige veranderd. Het Bouwbesluit 2012 is nu van kracht en de norm NEN 6069 is gewijzigd; in NEN 6069 worden voor doorvoeringen en ventilatiekanalen nu de Europese normen aangestuurd. Daarnaast spelen we met de publicatie nu al in op de nieuwe norm NEN 6075, die gericht is op het weren van koude rook.” Het Bouwbesluit 2012 stuurt deze norm nog niet aan, maar dat gebeurt in de toekomst (2014/2015) wel. Met het weren van ‘koude rook’, blijven vluchtroutes langer rookvrij en wordt materiële schade door rook en roet beperkt. Onderscheid zal worden gemaakt in het weren van rook van 20 ˚C (=rookdoorlatendheid Sa) en van

200 ˚C (=rookdoorlatendheid S200). Doorvoeringen door een rookwerende wand moeten zelf ook rookwerend zijn. Onder de oude NEN 6075 (die nu dus nog van kracht is) is een brandwerende doorvoering tevens een rookwerende door-voering. Doorvoeringen die brandwerend zijn uitgevoerd (en daarmee hete rook weren) houden echter niet per definitie ook ‘koude rook’ tegen. Grafiet in man-chetten schuimt bijvoorbeeld pas op bij temperaturen van 120 – 150 °C; daarvoor kan rookverspreiding via een niet goed aansluitend manchet plaatsvinden. Om bij 20 °C een goede afdichting te krijgen moet de sparing rondom een buis visueel dicht zijn, bijvoorbeeld met een al dan niet brandwerende kit of met het voorzien een compriband in een manchet.

VentilatiekanalenEen ander punt dat in de update ruim aan-dacht krijgt zijn ventilatiekanalen. Omdat deze de verspreiding van brand en rook sterk kunnen bevorderen, zijn in deze kanalen ter plaatse van de doorvoering door brandwerende wanden of vloeren brandkleppen opgenomen. Boot: “In de praktijk is er veel onduidelijkheid over de manier waarop die kanalen moeten worden opgehangen en over de plaatsing van die brandkleppen. In de praktijk van bijvoorbeeld renovatieprojecten kunnen die kleppen niet altijd in de wand worden

In de update wordt veel aandacht besteed aan nieuwe producten van

fabrikanten en leveranciersgeplaatst, maar moeten ze op enige afstand van de wand komen. Hiervan zijn maar weinig testen bekend; daarom worden hiervoor in de publicatie oplos-singsstrategieën gegeven.”Eveneens een belangrijk punt in de update is volgens Boot de voorkoming van rookverspreiding via ventilatiekanalen. Kleppen in ventilatiekanalen worden nu veelal dicht gestuurd met een smeltlood (reageren bij 70 ˚C), maar volgens de nieuwe NEN 6075 (die nog niet door het Bouwbesluit 2012 wordt aangestuurd) moeten kleppen in veel situaties via een rookmelder worden dicht gestuurd, om ook koude rook te kunnen weren.

RookgasafvoerkanalenNieuw in de publicatie zijn de rookgasaf-voerkanalen (RGA) en verbrandingslucht-toevoerleidingen (VLT). Zowel in woord als in beeld wordt aangegeven op welke wijze de RGA en VLT-kanalen brand- en/of rookwerend kunnen worden uitgevoerd. Brandtests aan deze systemen vormen daarvoor de basis. Hiermee wordt een hiaat in de regelgeving weggenomen.

Nieuwe productenIn de update wordt ook veel aandacht besteed aan het opnemen van nieuwe producten van de verschillende fabrikan-ten en leveranciers. Boot: “We hebben geprobeerd een zo breed mogelijk overzicht te geven van wat er op de markt is; het moet tenslotte een objectieve en onafhankelijke publicatie zijn.”

CalamiteitenDoorvoeringen, ventilatiekanalen en leidingschachten kunnen zwakke plekken vormen in de brandcompartimentering en de oorzaak zijn van grootschalige branden, zo blijkt uit een overzicht dat Boot laat zien. Een korte samenvatting van enkele grote calamiteiten:

Brand in het auditorium van de TU Eindhoven in 1994. Het vuur bleek te zijn ontstaan door het doorbranden

Brandklep die op afstand van de wand is geplaatst. In de publicatie wordt aangegeven onder welke omstandigheden dit mogelijk is.

12 nummer 6 december 2013

van een ventilatiemotor in een luchtbehandelingskanaal, waarna de brand zich via de luchtbehandelingskanalen verspreidde. Er waren geen persoonlijke ongevallen, maar wel grote materiële schade door de verspreiding van rook en veel roet door het gebouw; collegezalen waren daardoor lange tijd onbruikbaar.

Brand in de disco Kingdom Venue in Amsterdam, mei 2005. De brand ontstond in een technische ruimte in de kelder. Een enorme hoeveel-heid rook had zich via sparingen/doorvoeringen en het ventilatiesy-steem al door het hele pand verspreid toen de brandweer arriveerde, wel waren de nog aanwezige gasten tijdig geëvacueerd.

Brand in de TU Delft, faculteit Bouwkunde, in 2008. De brand was op één van de verdiepingen ontstaan door kortsluiting in een koffiezetap-paraat. De brand breidde zich snel uit door verkeerd afgedichte doorvoeringen richting de leidingenschacht. Via deze schacht heeft de brand zich snel uitgebreid naar andere verdiepingen. Dit leidde uiteindelijk tot instorting van het hele gebouw.

Boot: “Deze treffende voorbeelden laten zien dat doorvoeringen, en dan vooral bij schachten, een grote rol hebben gespeeld bij de uitbreiding van brand. Ook ventilatiekanalen waren een belangrijke oorzaak. Beheerders hebben vaak onvoldoende aandacht voor brandcompartimentering en voor de gevolgen van verbouwingen.”

GebouwbeheerdersBij oplevering van een gebouw is er veelal voldoende aandacht voor brand- en rookscheidingen. Niet dat ze allemaal voldoen aan de eisen; maar dat komt meer aan een gebrek aan inzicht dan aan aandacht hiervoor. Maar de oplevering is slechts een kort moment in de levensduur van een gebouw. In de gebruiksfase ondergaan veel gebouwen meer of minder ingrijpende interne verbouwingen. Boot: “De indeling van gebouwen kan in de loop van de tijd dusdanig wijzigen, dat nieuwe brandscheidingen moeten worden aangebracht. Het effect van de verbouwing op de brandveiligheid van het gehele pand wordt nog wel eens onderschat; men heeft teveel oog op de verbouwing ‘an sich’ en te weinig op het geheel. Soms gaat het niet verder dan even een nieuw kabeltje trekken. Dan wordt nog wel eens vergeten om de doorvoer meteen weer brandwerend te maken.” Maar ook zonder dat verbouwin-

Foutief gemonteerd manchet rondom kunststof leiding.

SALTO Virtual Network (SVN)

;6,.(5.:*65;963,VEILIG EN BEVEILIGD SLEUTELBEHEER

Thema bouwkundige brandpreventie / installatietechniek

Thema bouwkundige brandpreventie / installatietechniek

13nummer 6 december 2013

Penta 5000 Solistode stand alone krachtpatser

De Penta 5000 Solisto van Hertek is een betaalbare brandmeldcentrale voor kleine en middelgrote projecten. Met uitgebreide programmeerfuncties én NEN-EN 54-13 keur. En eenvoudig in installatie, bediening en

onderhoud. De krachtpatser in zijn klasse.

Klein maar grootMet de Penta 5000 Solisto maakt Hertek de uitgebreide programmeerfuncties van haar Penta 5000 serie ook toegankelijk voor kleine en middelgrote projecten. Zij ontwikkelde een volwaardige 1-lus brand-meldcentrale voor stand alone toepas-sing, waar geen koppeling met nevenpa-nelen, geografi sche brandweerpanelen en andere netwerkdeelnemers is vereist en 126 luscomponenten volstaan.

Meer voor minderDoor het ontbreken van netwerkfunctio-naliteiten is de prijs van het systeem lager dan van de standaard Penta 5000 1-lus centrale, maar gelijk aan de vorige Penta Solisto. Voor die prijs krijgt men nu echter ook NEN-EN 54-13 keur en niet één maar drie jaar garantie. De Penta 5000 Solisto is standaard uitgerust met een 1-zone ontruimingspaneel conform NEN2575.

Kracht en eenvoudDe Penta 5000 Solisto combineert een krachtige programmeerset met eenvoudige bediening via het toetsenpaneel. De verbe-terde menustructuur maakt het makkelijk om standaard bedienfuncties (zoemer uit, signaalgevers uit, reset, enz.) te gebruiken en (groepen) melders en sturingen snel in- en uit te schakelen.

Alles of nietsNaast de diverse brandmelders en inter-faces van fabrikant Apollo, die op de lus worden aangesloten, zijn ook lusgestuurde signaalgevers (fl itslichten en sirenes met o.a. slow-whoop) toe te passen. In combi-natie met ingebouwde isolatoren wordt het gebruik van bekabeling met functiebehoud dan overbodig. De Penta 5000 Solisto is uit voorraad leverbaar

Hertek B.V.Copernicusstraat 8

6003 DE WeertTel. 0495-584111hertek@hertek.nl

www.hertek.nl

ADVERTORIAL

HoogwaardigEen sprinklerinstallatie wordt in de bouwre-gelgeving niet voorgeschreven. Wel kan zij fungeren als gelijkwaardige oplossing om aan prestatie-eisen uit het Bouwbesluit 2012 te voldoen. Zo maakt een sprinklerinstallatie gro-tere brandcompartimenten (boven 1.000 m2) en hogere gebouwen (boven 70 m) mogelijk. De Penta 5000 sprinklermeldcentrale (SMC) werkt conform NEN-EN 12845 en NEN 1073 en is NEN-EN54-2, 4 en -13 VdS-goedgekeurd. Toegepast in een Penta 5000 brandmeldnet-werk kunnen brand, ontruiming, sprinkler en brandweerpanelen worden geïntegreerd.

FlexibelMet de Penta 5000 SMC kunnen tot 250 statusmeldingen van de sprinklerinstallatie (alarmen, storingen, technische- en super-

Blijf alert met dePenta 5000 sprinklermeldcentrale

Een sprinklerinstallatie moet worden voorzien van een sprinklermeldinstallatie. De Penta 5000

sprinklermeldcentrale van Hertek verzorgt hiervoor de signaleringen en statusmeldingen, voert

sturingen uit en meld door.

visiemeldingen) worden ingelezen. Dat kan via de lusbekabeling met behulp van XP95 switch monitor units in de nabijheid van alarmkleppen, stromingsschakelaars en storingscontacten. Of rechtstreeks op de Penta 5000 SMC door één of meer Penta 5000 10-ingangenkaart(en) te gebruiken.

Modulair De Penta 5000 SMC bevat standaard 2 lussen van elk 126 adressen en is modulair uitbreidbaar naar 4 lussen. Om brandmeldingen respectieve-lijk technische en supervisiemeldingen gelijktijdig en met aparte indicatoren te kunnen signaleren, is de centrale uit te rusten tot vijf Penta 5000 ledpanelen (ledkleuren eenvoudig programmeer-baar). De Penta 5000 SMC heeft een 19-inch be-huizing in IP55-wanduitvoering; staande 19-inch behuizingen zijn optioneel verkrijgbaar.

Penta 5000 Solistode stand alone krachtpatser

De Penta 5000 Solisto van Hertek is een betaalbare brandmeldcentrale voor kleine en middelgrote projecten. Met uitgebreide programmeerfuncties én NEN-EN 54-13 keur. En eenvoudig in installatie, bediening en

onderhoud. De krachtpatser in zijn klasse.

Klein maar grootMet de Penta 5000 Solisto maakt Hertek de uitgebreide programmeerfuncties van haar Penta 5000 serie ook toegankelijk voor kleine en middelgrote projecten. Zij ontwikkelde een volwaardige 1-lus brand-meldcentrale voor stand alone toepas-sing, waar geen koppeling met nevenpa-nelen, geografi sche brandweerpanelen en andere netwerkdeelnemers is vereist en 126 luscomponenten volstaan.

Meer voor minderDoor het ontbreken van netwerkfunctio-naliteiten is de prijs van het systeem lager dan van de standaard Penta 5000 1-lus centrale, maar gelijk aan de vorige Penta Solisto. Voor die prijs krijgt men nu echter ook NEN-EN 54-13 keur en niet één maar drie jaar garantie. De Penta 5000 Solisto is standaard uitgerust met een 1-zone ontruimingspaneel conform NEN2575.

Kracht en eenvoudDe Penta 5000 Solisto combineert een krachtige programmeerset met eenvoudige bediening via het toetsenpaneel. De verbe-terde menustructuur maakt het makkelijk om standaard bedienfuncties (zoemer uit, signaalgevers uit, reset, enz.) te gebruiken en (groepen) melders en sturingen snel in- en uit te schakelen.

Alles of nietsNaast de diverse brandmelders en inter-faces van fabrikant Apollo, die op de lus worden aangesloten, zijn ook lusgestuurde signaalgevers (fl itslichten en sirenes met o.a. slow-whoop) toe te passen. In combi-natie met ingebouwde isolatoren wordt het gebruik van bekabeling met functiebehoud dan overbodig. De Penta 5000 Solisto is uit voorraad leverbaar

Hertek B.V.Copernicusstraat 8

6003 DE WeertTel. 0495-584111hertek@hertek.nl

www.hertek.nl

ADVERTORIAL

Hertek_advertentie_opmaak.indd 1 16-10-13 13:39

gen plaatsvinden is onderhoud aan doorvoeringen (en andere brandscheidin-gen als deuren) belangrijk; het goed functioneren van de aangebrachte voorziening (bijvoorbeeld brandklep) is hiervan afhankelijk.De eigenaar van een gebouw is verant-woordelijk voor de brandveiligheid daarvan, maar in de praktijk wordt de brandveiligheid meestal niet periodiek gecontroleerd. Algemeen onderhoud van installaties vindt bij grotere organisaties nog wel plaats, door bijvoorbeeld de technische dienst; zij hebben echter onvoldoende verstand van brandscheidin-gen waardoor niet alle tekortkomingen op dat vlak worden opgemerkt. Boot: “Vaak is het vanuit kostenbesparingen dat de brandveiligheid niet of nauwelijks wordt gecontroleerd, maar er is ook veel onwetendheid bij gebouweigenaren. Zij moeten door brandweer of adviseur dan gewezen worden op onveilige situaties.”

Is er inderdaad sprake van (te) krappe onderhoudsbudgetten bij beheerders van gebouwen, dan adviseert Boot prioriteit te geven aan brandscheidingen (met doorvoeringen en afdichtingen) met belangrijke vluchtroutes (trappenhuizen) en leidingschachten en aan het voorko-men van brand- en rookverspreiding via ventilatiekanalen. Zoals uit de casussen blijkt is hier is het risico van brand- en rookverspreiding het grootst.

DenkpatroonProducten zoals brandwerende manchet-ten voor doorvoeringen voldoen aan alle mogelijke eisen en hebben veelal een productcertificaat. Toch is het mogelijk een goed product op een onjuiste manier toe te passen, bijvoorbeeld door toepassing van een product dat is getest voor metalen leidingen toe te passen bij een kunststof-leiding. Ook komt het voor dat bijvoorbeeld manchetten alleen aan de niet-vuurbelaste

kant van een brandscheidende wand worden toegepast; het grafiet in dit manchet zal te laat opschuimen om de doorvoer brandwerend af te dichten. Boot: “In de praktijk kom je veel niet-standaard situaties tegen die niet overeenkomen met de geteste situatie. In de publicatie geven we voor deze situaties het denkpatroon om te komen tot een goede toepassing van brandwerende voorzieningen. In deze situaties waar bouwkunde en installatie-techniek elkaar kruisen en normen of BRL’s geen houvast bieden, kunnen gemakkelijk misverstanden ontstaan. Met deze publicatie willen we bijdragen aan het voorkomen daarvan.”

* Aad van den Thoorn werkt bij SBRCURnet. De SBRCURnet-publicatie Brand- en rookwerende doorvoeringen zal in januari/februari 2014 worden gepubli- ceerd. Kijk voor meer informatie op www. sbrcurnet.nl.