De rol van sociale media bij

innovatie door zzp’ers

C. Veldhuis-Van Essen B. van der Linden

Zoetermeer, juli 2013

ISBN : 978-90-371-1075-3

Rapportnummer : A201334

Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl)

Voor alle informatie over MKB en Ondernemerschap: www.ondernemerschap.nl

De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia/EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Panteia/EIM. Panteia/EIM aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.

The responsibility for the contents of this report lies with Panteia/EIM. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of Panteia/EIM. Panteia/EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3

Inhoudsopgave

1 Inleiding 5

2 Definities en dataverzameling 7

2.1 Opzet panel 7 2.2 Definitie zzp’er en ozp’er 7 2.3 Definitie innovatie 8 2.4 Definitie sociale media 8

3 Innovatie en sociale media 9

3.1 Innovatie en zzp’ers 9 3.2 Open innovatie en user-driven innovatie 11 3.3 Sociale Media en zakelijk gebruik 12 3.4 Sociale media en innovatie 12

4 Sociale media en innovatie door zzp’ers 17

4.1 Aandeel gebruikers van sociale media 17 4.2 Belang sociale media 18 4.3 Wat leveren sociale media op? 20 4.4 Innovatie en sociale media 21

5 Praktijkvoorbeelden 25

5.1 Casestudy: Booij HR Services 25 5.2 Casestudy: Son Coaching 26

6 Conclusie 29

Literatuurlijst 31

Bijlagen

I Onderzoeksverantwoording 33

5

1 Inleiding

De opkomst van internet heeft een impuls gegeven aan innovatie door gebrui-kers en producenten. De exponentiële groei van sociale media en netwerken op het internet speelt mogelijk ook een rol in innovatieprocessen. Hier is echter nog geen tot weinig onderzoek naar gedaan. In deze studie onderzoeken we hoe ondernemers sociale media gebruiken om in-novaties te realiseren. Sociale media lijken in eerste instantie vooral geschikt te zijn om op indirecte wijze aan de doelstellingen van een bedrijf bij te dragen, bijvoorbeeld door het leggen van nieuwe contacten, actieve deelname aan fora en Twitter om zo bewustwording en interesse te creëren voor een nieuw product of nieuwe dienst. Vanuit de praktijk zijn er echter ook aanwijzingen dat sociale media, zoals Twitter, LinkedIn, Facebook e.d. een meer directe rol kunnen spelen bij open innovatie en het betrekken van gebruikers bij innovatie. Hoe werkt dat in de praktijk? Sociale media, zoals LinkedIn en vooral Twitter verhogen de kans op toeval en creëren zogenaamde ‘windows of opportunity’. Denk bijvoorbeeld aan de lage drempel om drukbezette personen aan te kunnen spreken of een afspraak te kunnen maken. Of de mogelijkheid om ideeën te kun-nen combineren en het vinden van de juiste experts. Sociale media zorgen voor “hyperconnectiviteit” en daarmee voor meer kansen voor ideeën en innovatie. Brokjes informatie worden gedeeld en makkelijker gecombineerd tot nieuwe ideeën.

Aanpak

Voor dit onderzoek is van diverse bronnen gebruikgemaakt. Er is een literatuur-studie verricht naar innovatie en het gebruik van sociale media. Vervolgens zijn er een aantal vragen gesteld in het zzp-panel van Panteia/EIM over het gebruik van sociale media. Er is vervolgens op basis van de vragen over innovatie in het panel een selectie gemaakt van twee contrasterende groepen zzp’ers: innovatie-ve versus niet-innovatieve zzp’ers. Vervolgens is met behulp van deskresearch geanalyseerd in hoeverre hun activiteiten op LinkedIn en Twitter van elkaar ver-schillen. Bij dit alles besteden we aandacht aan hoe gebruikers en/of lidmaat-schappen van online gemeenschappen (LinkedIn-groepen, Twitter-volgers e.d.) de totstandkoming van innovaties beïnvloeden.

Leeswijzer

Het rapport is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 worden de opzet van het zzp-panel en de gehanteerde definities van de belangrijkste concepten beknopt be-schreven. In hoofdstuk 3 gaan we in op inzichten vanuit de literatuur en eerder onderzoek, waarna we in hoofdstuk 4 de uitkomsten van de enquête laten zien. In hoofdstuk 5 zijn enkele illustratieve voorbeelden uit het bedrijfsleven opge-nomen. In hoofdstuk 6 worden de hoofdpunten uit dit onderzoek genoemd. In bijlage I is een korte onderzoeksverantwoording te vinden.

7

2 Definities en dataverzameling

2.1 Opzet panel Het zzp-panel bestrijkt ondernemers van eenpersoonsbedrijven, onderscheiden in zzp’ers, die voornamelijk arbeid aanbieden, en overige ondernemers zonder personeel (ozp’ers), die voornamelijk goederen verkopen (de Vries, Bruins en Vroonhof, 2013). Volgens de Vries et al (2013) zijn eenpersoonsbedrijven alle in het handelsregis-ter ingeschreven ondernemers zonder personeel in dienst, zzp’ers vormen daar een deelsegment van. Zzp’ers zijn ‘solitair opererende zelfstandigen’ die onge-veer dezelfde werkzaamheden verrichten onder vergelijkbare omstandigheden als personen in loondienst uit dezelfde beroepsgroep. Zij bieden voornamelijk hun eigen arbeid en vaardigheden aan. Enkele voorbeelden van dit type zelfstan-digen zijn de zelfstandige stukadoors, kraamhulpen en ook interim-managers, coaches of communicatiedeskundigen. In het panel vormt het aandeel zzp’ers ruim 80%. Omgerekend naar de populatie van het ABR zijn dit 620.000 zzp-ondernemingen in 2012. De resterende groep wordt gerekend tot de groep ove-rige ondernemers zonder personeel (ozp) (de Vries, Bruins en Vroonhof, 2013). Het grootste deel van de ozp’ers bestaat uit zelfstandigen die voornamelijk goe-deren verkopen. Enkele voorbeelden van deze ‘klassieke’ zelfstandigen zijn vee-telers, groenteboeren of cafébazen. In het panel vormt het aandeel ozp’ers bijna 20%. Omgerekend zijn dit circa 155.000 ozp-ondernemingen (de Vries, Bruins en Vroonhof, 2013).

2.2 Definitie zzp’er en ozp’er Ondernemers van eenpersoonsbedrijven voldoen aan de volgende criteria (de Vries, Bruins en Vroonhof, 2013): 1 de ondernemer voert zelfstandig ondernemende activiteiten uit; 2 heeft geen personeel; 3 werkt minimaal 15 uur per week in de onderneming. Zzp’ers voldoen - net als in de voorgaande metingen van het zzp-panel - aan de volgende aanvullende criteria: 1 heeft geen compagnon (medeondernemer of meewerkende partner die verge-

lijkbare activiteiten uitvoert en substantieel bijdraagt); 2 verkoopt in de eerste plaats eigen arbeid, kennis, vaardigheden en geen

goederen, producten of andermans diensten. Ozp’ers zijn alle ondernemers van eenpersoonsbedrijven die geen zzp’er zijn. Zij voldoen in elk geval ook aan de criteria van ondernemers van eenpersoonsbe-drijven (de Vries, Bruins en Vroonhof, 2013). Analyse in deze rapportage betreft zowel zzp’ers als ozp’ers. Waar relevant, wordt onderscheid gemaakt tussen deze groepen zelfstandigen.

8

2.3 Definitie innovatie Er zijn vele definities van innovatie in omloop. Voor deze rapportage hanteren we in overeenstemming met eerdere metingen van het zzp-panel de volgende defini-tie van innovatie: “innovatie is de vernieuwing van producten, diensten of pro-cessen, gericht op het behalen van betere resultaten.” Daarnaast wordt er in de-ze rapportage ook aandacht besteed aan innovatie op het gebied van markten en marketing.

2.4 Definitie sociale media Over de definitie van sociale media is nog geen consensus in de wetenschappelij-ke literatuur, mede doordat het een relatief nieuw fenomeen betreft dat boven-dien onder invloed staat van technologische ontwikkelingen. Twee definities die, naar onze mening, samen de kern bevatten van wat sociale media zijn, zijn de volgende: “Sociale media zijn middelen voor interactie tussen personen, waarmee zij kun-nen creëren, delen, en informatie en ideeën kunnen uitwisselen in virtuele ge-meenschappen en netwerken” (Ahlqvist, Back, Halonen en Heinonen, 2008). En: “Een groep op internet gebaseerde toepassingen die op de ideologische en tech-nische funderingen van Web 2.01 bouwen, en die het creëren en uitwisselen van door gebruikers gemaakte inhoud (content) faciliteren” (Kaplan, 2010).

1 Met de term Web 2.0 wordt de ontwikkeling van internet naar een interactief medium bedoeld.

Doorsnee gebruikers kunnen zelf nu ook informatie uploaden en niet slechts downloaden.

9

3 Innovatie en sociale media

3.1 Innovatie en zzp’ers Innovatie van producten, diensten, processen en markten is van groot belang voor zowel MKB-bedrijven als voor zzp’ers. Zzp’ers ontplooien activiteiten die zijn gericht op het vernieuwen van producten en diensten, bedrijfsprocessen en markten. De activiteiten kunnen gebaseerd zijn op bestaande ideeën en concep-ten of zelfs op introductie van volledig nieuwe ideeën en concepten. Het herken-nen en ontwikkelen van nieuwe ideeën of het uitvoeren van werkzaamheden op een nieuwe of unieke manier zijn aspecten van innovativiteit (de Vries, Liebregts en Vroonhof, 2012). In eerdere studies onder zzp’ers komt naar voren dat zij bo-vengemiddeld scoren op innovatief gedrag (de Vries, Liebregts en Vroonhof, 2012; de Vries en Vroonhof, 2011; Bel, 2009). Worden zzp’ers en MKB-bedrijven volgens de innovatiepiramide (Gibcus en de Jong, 2008; de Vries en Vroonhof, 2011) ingedeeld, dan komt naar voren dat zzp’ers ongeveer evenveel innoveren als MKB-bedrijven, maar wel op een andere manier innovatief zijn. Zie figuur 1.

Figuur 1 Innovatiepiramide zzp’ers versus MKB

Bron: Panteia/EIM: zzp-panel 2010 en Monitor Determinanten bedrijfsprestaties 2010.

10

De innovatiepiramide maakt onderscheid naar de volgende segmenten in het MKB (Gibcus en de Jong, 2008): 1 Koplopers: zij ontwikkelen zelf product- of procesinnovaties en doen expliciet

en systematisch aan R&D. Gerealiseerde productinnovaties zijn nieuw voor hun markt of bedrijfstak.

2 Ontwikkelaars: zij ontwikkelen eveneens zelf product- of procesinnovaties. Ze hebben eigen capaciteit voor de ontwikkeling van prototypes, echter zon-der dat innovatie expliciet is georganiseerd door middel van R&D.

3 Toepassers: zij realiseren product- of procesinnovaties waarbij het zowel om eigen ontwikkelingen als om adopties kan gaan. Zij innoveren door het com-bineren en toepassen van elders beproefde kennis en methoden. Dit komt tot uiting in externe innovatieve samenwerking en/of het gebruik van externe kennisnetwerken.

4 Volgers: bedrijven met bescheiden doch aanwezige innovatieve activiteiten. 5 Niet-innovatieven: bedrijven die in de afgelopen drie jaar geen innovaties

hebben gerealiseerd, niet aan R&D doen en geen interactie hebben met an-dere partijen om te innoveren.

Het aandeel koplopers op het gebied van innovatie (3%) en ontwikkelaars (1%) is in vergelijking met het MKB duidelijk kleiner. De groep zzp’ers die als toepas-ser (36%) van innovaties kan worden gezien, is daarentegen een behoorlijk stuk groter dan in het MKB (22%) (de Vries en Vroonhof, 2011). Uit eerder onderzoek komt naar voren dat zzp’ers vaker een verbindende rol kunnen spelen op het ge-bied van innovatie en voor kruisbestuiving zorgen tussen organisaties (de Vries en Vroonhof, 2011); de rol van toepasser past hierbij. Het aandeel zzp’ers dat innovatief gedrag laat zien is ongeveer even groot als in het totale MKB wanneer we de koplopers, ontwikkelaars en toepassers bij elkaar optellen (40%). Zzp'ers zijn dus niet zozeer minder innovatief, maar vertonen ander innovatief gedrag. Zij zijn vaker toepasser van vernieuwingen en nieuwe kennis en zorgen voor ver-spreiding van innovaties (de Vries en Vroonhof, 2011) door als verbinder en doorgeefluik van kennis te fungeren. In de wetenschappelijke literatuur wordt vooral aandacht besteed aan product- of procesinnovaties. Productinnovaties omvatten de ontwikkeling en/of imple-mentatie van nieuwe fysieke goederen of diensten die aan klanten worden gele-verd. Bij procesinnovatie gaat het om vernieuwing van bedrijfsprocessen, zoals de implementatie van nieuwe of verbeterde productie- of leveringsmethoden, werkmethoden, organisatievormen en dergelijke. Bij procesinnovatie kan ook worden gedacht aan vernieuwing van gebruikte technieken en apparatuur (de Vries en Vroonhof, 2011) of vernieuwing van marketingmethoden. Onderzoek uit 2011 laat zien dat 27% van de zzp’ers in de voorafgaande drie jaar een nieuw1 product/dienst op de markt heeft gebracht. Een tweede meting in 2010 laat vergelijkbare resultaten zien van 25% (de Vries en Vroonhof, 2011). Dit ligt altijd nog lager dan het percentage productinnovaties in het gehele MKB (31%). Voor procesinnovaties ligt dit wat anders. 47% van de zzp’ers, in de voorafgaande drie jaar van de meting in 2011, blijkt een vernieuwing in hun be-drijfsprocessen doorgevoerd te hebben, wat twee procentpunt boven het gemid-

1 Nieuw voor de zzp’er, en niet noodzakelijk nieuw voor de markt of sector.

11

delde van het totale MKB ligt (de Vries en Vroonhof, 2011; de Vries, Liebregts en Vroonhof, 2012). Onderscheidende kenmerken voor innovativiteit zijn opleiding van de zzp’er/ondernemer en de sector. Zo zijn zzp’ers in de landbouw (7%) en de bouw (15%) minder dan gemiddeld innovatief, wat vergelijkbaar is met MKB-bedrijven uit dezelfde sectoren. In onderwijs en training (49%) en de ICT-sector (39%) zijn zzp’ers bovengemiddeld aan het vernieuwen op het gebied van productinno-vaties. Op het gebied van procesinnovatie doen deze sectoren het zelfs nog be-ter. Zo zijn zzp’ers uit de ICT in 71% van de gevallen actief met procesinnovatie (de Vries, Liebregts en Vroonhof, 2012). Hoog opgeleide zzp’ers zijn ook veel vaker bezig met innovatie dan lager opgeleide zzp’ers. Op het gebied van pro-ductinnovatie is dit percentage 37% voor hoog opgeleide zzp’ers tegen 16% bij de middelbaar en lager opgeleide zzp’ers. Op het gebied van procesinnovaties is dit verschil wat kleiner, maar het aandeel procesinnovaties ligt nog altijd hoger bij hoger opgeleide zzp'ers (51% versus 44%). Deze percentages matchen met innovatie in sectoren zoals de ICT en onderwijs en training, waar een groter aandeel hoger opgeleiden werkt (de Vries, Liebregts en Vroonhof, 2012).

3.2 Open innovatie en user-driven innovatie De laatste decennia is er een verschuiving zichtbaar van ‘gesloten’ innovatie tus-sen de vier muren van een bedrijf naar een meer open en toegankelijke vorm van innoveren (Gulshan, 2011), waarbij samenwerking, ook met eindgebruikers en klanten, van groot belang is. Eric von Hippel (2005) beargumenteert dat er een algemene trend zichtbaar is naar zogenaamde democratisering van innova-tie: ondersteund door technologische ontwikkelingen in rekencapaciteit en com-municatie (Von Hippel, 2005). Von Hippel (2005) signaleert dat gebruikers steeds meer in staat zijn om zelf te innoveren door voort te bouwen op innova-ties, ideeën en informatie die vrijelijk door anderen worden gedeeld (‘user driven innovation’). Bedrijven en zelfstandigen kunnen hier hun voordeel mee doen. Een mooi voorbeeld is dat van Lego, dankzij input en verzoeken van hun klanten is dit bedrijf ook lego voor meisjes gaan ontwikkelen. User-driven innovaties komen vaak voort uit eigen frustraties van gebruikers waar nog geen oplossing in de markt voor is. Men wil simpelweg een oplossing voor een probleem en niet verkoper of producent van een product worden. Veel van dit soort innovaties komen dan ook niet op de markt terecht, terwijl er wel veel mogelijke maatschappelijke baten en kostenbesparingen door gerealiseerd kunnen worden1.

3.2.1 Faci l i teren van user-driven innovatie

De overheid voert beleid om innovatie te stimuleren omdat dit een drijver voor concurrentiekracht en welvaart is. Dit beleid is echter vooral op het gebruikelijke ‘gesloten’ model voor innovatie gericht, waarbij eventuele samenwerking vooral met kennisinstellingen en andere bedrijven wordt gestimuleerd. Het verschil met gebruikelijk innovatiebeleid is dat beleid voor open en user-driven innovatie zich meer op de gebruiker moet richten in plaats van alleen op kennisinstellingen en bedrijven.

1 Presentatie ‘User driven innovation’, door Jeroen de Jong, 23 maart 2012, Panteia.

12

Een belangrijke conditie bij het stimuleren of bevorderen van user-driven innova-tie is de mogelijkheid tot netwerken door gebruikers. Via internet en sociale me-dia kunnen gebruikers informatie delen en tot slimme combinaties komen, waar-door men dan tot een oplossing van een probleem kan komen. In de praktijk zijn er ook al diverse (online) ongeorganiseerde en georganiseerde gemeenschappen van gebruikers die elkaar of bedrijven helpen bij innovatie (Von Hippel, 2005). Ontwikkelingen die user-driven innovatie makkelijker maken zijn bijvoorbeeld de opkomst van Twitter, YouTube en netwerken zoals LinkedIn. Door het ontstaan van functies zoals #DTV (Durf Te Vragen) op Twitter en discussiegroepen op Lin-kedIn is het voor zoekende gebruikers eenvoudiger de juiste persoon te vinden, om feedback te vragen of simpelweg van gedachten te wisselen over problemen of ideeën. Daarnaast worden er ook steeds meer hulpmiddelen ontwikkeld die user-driven innovatie ondersteunen, zoals de 3D-printer.

3.3 Sociale Media en zakelijk gebruik Uit eerder onderzoek (van der Poel, 2011), waar het gebruik van sociale media door MKB-bedrijven eind 2010 is gemeten, bleek ongeveer 30% van de bedrijven al gebruik te maken van sociale media. Uit hetzelfde onderzoek komt naar voren dat sociale media op indirecte wijze kunnen bijdragen aan het generen van om-zet. Bijvoorbeeld door het leggen van nieuwe contacten en interesse te wekken in nieuwe producten of diensten. Tussen sectoren zit wel veel verschil in het gebruik van sociale media. Vooral za-kelijke dienstverleners waren in 2010 veel aanwezig (49%), terwijl met name de bouw veel minder aanwezig was (13%) op sociale media en online netwerken. De top drie van redenen die worden genoemd om geen sociale media te gebruiken voor het bedrijf is (van der Poel, 2011): 1 geen toegevoegde waarde voor het bedrijf (67%) 2 kost teveel tijd en geld (22%) 3 privacy (19%) Dit is toch jammer, omdat hetzelfde onderzoek impliceert dat er een relatie lijkt te bestaan tussen innovatie en het gebruik van sociale media (van der Poel, 2011). Zo gaf een derde van de op sociale media actieve bedrijven aan ‘het op-doen van nieuwe ideeën’ als doelstelling te hebben voor het gebruik van sociale media. 85% van deze groep gaf vervolgens aan deze doelstelling ook behaald te hebben. Sociale media zijn dus een zeer geschikt medium voor het opdoen van kennis en ideeën. Vanwege de laagdrempeligheid qua kosten en toegang lijken sociale media bij uitstek handige gebruiksmiddelen te zijn voor zzp’ers.

3.4 Sociale media en innovatie Vanuit de wetenschap en het bedrijfsleven komt naar voren dat samenwerking met andere mensen van belang is om grip te krijgen op gezamenlijke behoeften, ideeën en gedachten om op die manier succesvol de markt te kunnen benaderen (Gulshan, 2011). Het in contact komen met de juiste mensen die ook open staan voor samenwerking is echter een uitdaging voor bedrijven en zzp’ers. Sociale media en online netwerken, zoals LinkedIn en Twitter, vormen echter bij uitstek

13

een verbindende factor tussen mensen die ook openstaan voor contact en inter-actie. De exponentiële groei van een aantal socialemedianetwerken laat zien dat de gebruikers ook bereid zijn om informatie en ideeën te delen en uit te wisselen (Gulshan, 2011). Sociale media zoals LinkedIn, Twitter, YouTube en Facebook worden inmiddels niet alleen meer gezien als middelen voor sociale contacten, maar ook als middel voor individuen, bedrijven, organisaties en overheden om te communiceren met elkaar. Deze nieuwe vormen van verbinden kunnen zeer in-formatief zijn en op serieuze of amusante wijze aandacht genereren (Badawy, 2009). Het proces van diffusie van kennis via sociale media en online netwerken heeft zowel een economische als een sociale rol met betrekking tot de effectiviteit van het innovatiesysteem (Tseng, Lan, Wang, Chiu en Cheng, 2011). Zo kan het laagdrempelige contact met consumenten via sociale media leiden tot diepere in-zichten in wat de consument van producten vindt en wat hun behoeften zijn. Verhalen, vragen en ervaringen van consumenten kunnen leiden tot een betere klantenservice, betere producten en diensten, en vernieuwing van bedrijfspro-cessen en de organisatie (Gorry en Westbrook, 2011), en zo in economische zin bijdragen aan de bedrijfsvoering. De eerste resultaten van een onderzoek naar de relatie tussen sociale media en de vijf krachten van M.E. Porter, door Andrew Shipilov en Quy Huy, laten zien dat het gebruik van sociale media kan leiden tot meer concurrentie in een sector en een grotere mate van vervanging van pro-ducten en diensten in een sector1.

Hoe kunnen sociale media voor innovatie ingezet worden?

Internet en de nieuwe interactieve vormen van online netwerken hebben gezorgd voor mogelijkheden voor bedrijven om de creativiteit van (potentiële) gebruikers van hun producten en diensten te benutten (Dahan en Hauser, 2002). Bedrijven kunnen hierdoor een continue dialoog aangaan met gebruikers en zo innoveren. Van groot belang is hierbij het identificeren van zogenaamde ‘lead users’, ge-bruikers die vooroplopen qua producten en trendsettend zijn (Hung, Chou en Dong, 2011; Von Hippel, 1986). Het gaat hierbij niet alleen om het verkrijgen van input voor productinnovatie; invloedrijke gebruikers kunnen ook een grote rol spelen bij de verspreiding en marketing van nieuwe producten (Hung, Chou en Dong, 2011). Deze relatie kan overigens twee kanten op gaan. Lead users zoeken ook naar aandacht online om hun eigen publiek van volgers verder uit te breiden, want vooruitlopen door kennis over nieuwe producten of diensten te verspreiden kan bijdragen aan de reputatie van de gebruiker/ lead user. Sociale media worden vaak gebruikt voor het maken van reclame voor nieuwe of aangepaste producten. Onderzoek van Feng en Papatla (2012) naar marketing in de auto-industrie laat zien dat bestaande automodellen die vernieuwd zijn meer online mond-op-mondreclame via sociale media krijgen, dan de lancering van compleet nieuwe modellen door fabrikanten. De mening van experts op de ver-nieuwde automodellen kan van grote invloed zijn op de hoeveelheid online aan-dacht van consumenten. Ook genereren vernieuwingen aan producten waar al veel van is verkocht meer aandacht online, dan compleet nieuwe producten, doordat consumenten al over het product praten (Feng en Papatla, 2012).

1 http://blog.insead.edu/2012/02/the-impact-of-social-media-on-industry-structure/

14

Sociale media hebben ook voor grote veranderingen gezorgd in sectoren waar ‘direct selling’ zonder vaste winkellocatie gebruikelijk is. Bij directe verkoop spe-len sociale netwerken van de verkopers en referenten een belangrijke rol. De op-komst van sociale media is door deze sectoren omarmd en heeft tot een nieuwe strategie en benadering van consumenten geleid (Ferrell en Ferrell, 2012). Voor-al sociale media zoals Facebook, YouTube en Twitter blijken het goed te doen in consumentgerichte sectoren. Ruim drie kwart van de door Ferrell en Ferrell (2012) onderzochte ‘direct sellers’ blijken sociale media voor promotionele activiteiten te gebruiken; 55% voor het rekruteren van distributeurs en 42% als kanaal om vragen en opmerkingen van consumenten te beantwoorden. Voor deze sectoren zijn sociale media een ‘drij-ver van strategie en innovatie’ geworden, die naar verwachting aan belang ver-der zal toenemen in de toekomst. Redenen zijn (Ferrell en Ferrell, 2012): de verbeterde relaties met consumenten door betere interactie en reactie op

problemen en zorgen van consumenten, wat tot input voor productverbeterin-gen kan leiden en het ontstaan van merktrouwe ‘communities’ van gebruikers;

en het opbouwen van vertrouwen in het bedrijf door consumenten door toege-nomen transparantie.

Door de hoge mate van interactiviteit en het sociale karakter van online netwer-ken zijn sociale media en online netwerken bij uitstek geschikt voor het stimule-ren van innovatie. Het gaat dan om bijvoorbeeld de volgende ondersteunende aspecten1: Het identificeren van nog niet (duidelijk) benoemde behoef-

ten/gevoelens van klanten; via de sociale media kan een bedrijf of zelf-standige monitoren hoe over het eigen merk, product, dienst, bedrijf en dat van concurrenten wordt gedacht. Er kan gekeken worden naar welke zaken de klanten bezighouden, welke problemen ondervindt men, welke klachten heeft men etc. Feedback van klanten via sociale media kan ook worden gestimu-leerd via wedstrijden en beloningen bijvoorbeeld.

Het aftappen van nieuwe kennis en expertise; denk hierbij aan het identi-ficeren van experts en mogelijke partners voor innovatie, het vinden van jong talent voor je organisatie, deelnemen aan discussies, het openen van discus-sies door onderwerpen online te zetten etc.

Het verzamelen van verschillende inputs en informatie; bijvoorbeeld door het volgen van concurrenten, stimuleren van reacties op blogs e.d., re-gelmatig stellen van vragen aan de achterban (klanten en eindgebruikers), deelnemen aan sociale netwerken waarin relevante vraagstukken worden be-handeld etc.

Het bevorderen van innovatieve samenwerking; creëren van een online gemeenschap waar klanten ideeën met elkaar kunnen delen (eventueel afge-sloten), volgen van sociale media voor willekeurige input/ideeën, delen van concepten en ideeën met collega’s voor feedback, publiceren van ideeën, dis-cussies en concepten online voor een brede feedback, creëren van netwerken en discussiefora binnen het bedrijf, organiseren van face-to-face ontmoetin-gen naar aanleiding van online ontmoetingen etc.

1 M. Brown, 2010, http://www.innovationexcellence.com/blog/2010/04/26/innovation-

perspectives-connecting-social-networks-to-innovation/

15

Oplossen van complexe problemen; Stel experts en expertise uit het be-drijf beschikbaar om bijvoorbeeld bij te dragen aan het oplossen van maat-schappelijke problemen of sectorspecifieke problemen. Zorg voor meerdere online media en kanalen waar de klant klachten kwijt kan, en biedt klanten van concurrerende bedrijven ook een gewillig oor via deze kanalen. Gebruik foto’s, video’s via Flickr en YouTube om communicatie rond ‘early stage’ inno-vaties te bevorderen.

17

4 Sociale media en innovatie door zzp’ers

4.1 Aandeel gebruikers van sociale media 43% van de zzp’ers maakt volgens eigen zeggen gebruik van sociale media en online netwerken in 2012. Onderzoek eind 2010 onder MKB-bedrijven liet een percentage van 30% aan MKB-bedrijven zien die gebruikmaakten van sociale media (van der Poel, 2011). Twee jaar later ligt dit percentage dus 13% hoger onder zzp’ers. Dit kan een simpel tijdseffect zijn, of wellicht speelt mee dat zzp’ers vaker actief zijn op sociale media, omdat sociale media een laagdrempe-lige en goedkope reclamemogelijkheid vormen. Tussen zzp’ers uit de enge defini-tie (aanbod arbeid/diensten: 44%) en ozp’ers (verkoop goederen: 39%) zit een klein verschil van 5% als het gaat om het percentage zelfstandigen dat gebruik maakt van sociale media. Qua sectoren liggen de verhoudingen ongeveer hetzelfde als in 2010 onder be-drijven het geval was. Ook onder zzp’ers is het gebruik van sociale media het hoogste in de ICT, de zakelijke dienstverlening en andere dienstverlenende sec-toren. De bouw en de sector ‘vervoer, opslag en communicatie’ staan onderaan beide lijsten. Onder zzp’ers zijn sociale media vooral populair in de sectoren ICT, verhuur en zakelijke dienstverlening en onderwijs en training. In deze sectoren is 60% of meer van de zzp’ers aanwezig op sociale media. In de landbouw ligt het percen-tage zzp’ers dat sociale media gebruikt het laagst met 14%, gevolgd door de bouwnijverheid met 23%.

Tabel 1 Aandeel gebruikers van sociale media naar sector

Sector Aandeel zzp’ers

ICT 65%

Onderwijs en training 64%

Verhuur en zakelijke dienstverlening 60%

Overige dienstverlening 48%

Zorg en welzijn 38%

Handel en reparatie consumentenartikelen/horeca 38%

Industrie 36%

Vervoer, opslag en communicatie 34%

Bouwnijverheid 23%

Landbouw 14%

Totaal 43%

Bron: Panteia, 2012.

De sociale media die het meest populair zijn onder zzp’ers zijn: Facebook (28%), LinkedIn (26%) en Twitter (16%). Pinterest en Google+ worden nog heel weinig gebruikt, maar zijn ook nog relatief nieuw. Zie tabel 2.

18

Tabel 2 Aandeel zzp'ers naar online netwerk

Aandeel actief

Facebook 28%

LinkedIn 26%

Twitter 16%

Hyves 4%

YouTube 2%

Pinterest 1%

Google+ 1%

Anders 5%

Bron: Panteia, meting 2012.*Meerdere antwoorden mogelijk.

In de categorie anders wordt een scala aan andere sociale media en online net-werken genoemd, veelgenoemde antwoorden zijn: een eigen blog, Yammer, spe-cifieke fora (branche e.d.), Foursquare, Tumbler e.d.

4.2 Belang sociale media Op de vraag hoe belangrijk de inzet van sociale media voor de bedrijfsvoering is, antwoordt 25% van de socialemediagebruikers: groot tot zeer groot. 19% van de zzp’ers antwoordt geen belang te hechten aan sociale media voor de bedrijfsvoe-ring, zie figuur 2 op de volgende pagina. ATOS en Nyenrode (2012) hebben in hetzelfde jaar aan interim-managers ge-vraagd of zij toegevoegde waarde ervaren van sociale media, waaruit naar voren kwam dat slechts 14% van deze specifieke groep managers geen toegevoegde waarde ervoer (Atos en Nyenrode, 2012). Naast verschillen tussen sectoren zijn er dus ook duidelijke verschillen naar beroepsgroep en opleidingsniveau waar het aanwezigheid en activiteit op sociale media betreft. Tussen zzp’ers uit de enge definitie (aanbod arbeid/diensten) en ozp’ers (ver-koop goederen) zit een duidelijk verschil als het gaat om het percentage zelf-standigen dat op dit moment een (zeer) groot belang hecht aan sociale media voor de bedrijfsvoering. Bij zzp’ers is dit slechts 23% van de op sociale media actieve zelfstandigen, en voor ozp’ers is dit 35% van de zelfstandigen. Dit impli-ceert dat sociale media op dit moment vooral een rol spelen bij de verkoop van goederen, meer dan bij de verkoop van arbeid/diensten. Zzp’ers in de bouw die actief zijn op sociale media hechten het minste belang aan het gebruik van sociale media voor de bedrijfsvoering, zie figuur 2. Ook voor de toekomst wordt niet verwacht dat dit belang zal toenemen, zie figuur 3. In de sector ‘handel en reparatie consumentenartikelen en horeca’ ligt het percentage zzp’ers dat een groot of klein belang hecht aan sociale media voor de bedrijfs-voering het hoogste met 90%.

19

Figuur 2 Belang dat zzp'ers nu hechten aan sociale media voor hun bedrijfsvoering naar sector (%).

31

29

27

27

26

25

23

23

19

7

24

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Vervoer, opslag en communicatie

Handel en reparatie consumentenartikelen/horeca

Onderwijs en training

ICT

Overige dienstverlening

Overige zakelijke dienstverlening

Zorg en welzijn

Industrie

Landbouw

Bouwnijverheid

Totaal

Groot Klein Geen belang

Bron: Panteia, 2012.

Gevraagd naar de toekomst, komt naar voren dat veel zzp’ers verwachten dat het belang van sociale media voor de bedrijfsvoering verder zal gaan toenemen. Op de vraag: “zal het belang van het gebruik van sociale media voor uw bedrijfs-voering in de komende jaren sterk toenemen, gelijk blijven of afnemen?“ ant-woord bijna een vijfde van de socialemediagebruikers dat zij verwachten dat het belang van sociale media voor de bedrijfsvoering zelfs sterk zal toenemen in de toekomst. Zie figuur 3 op de volgende pagina. Tussen zzp’ers uit de enge definitie (aanbod arbeid/diensten) en ozp’ers (ver-koop goederen) zit echter wel een verschil. In beide groepen verwacht een grote meerderheid van de zelfstandigen dat het belang van sociale media in de toe-komst sterk of enigszins zal toenemen. Bij zelfstandigen die bestaan van aanbod van arbeid of diensten is dit 65%, en bij zelfstandigen die vooral bestaan van verkoop van goederen is dit 10% hoger (75%). Dit blijkt ook uit het hoge per-centage zzp’ers/ozp’ers dat deze verwachting heeft in de sector handel en repa-ratie consumentenartikelen, waarin veel ozp’ers actief zijn. Zie figuur 3.

20

Figuur 3 Aandeel zzp'ers dat verwacht dat het belang van sociale media voor de bedrijfs-voering in de toekomst zal toenemen.

38

26

25

22

20

17

15

10

8

7

19

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Handel en reparatie consumentenartikelen/horeca

Industrie

ICT

Onderwijs en training

Zorg en welzijn

Overige zakelijke dienstverlening

Overige dienstverlening

Vervoer, opslag en communicatie

Bouwnijverheid

Landbouw

Totaal

Sterk toenemen Enigszins toenemen Gelijk blijven Afnemen

Bron: Panteia, 2012.

4.3 Wat leveren sociale media op? Actief zijn op sociale media kost tijd, en dus geld. Uiteindelijk zal deze tijdsin-vestering toch ook wat moeten gaan opleveren. Drie kwart van de zzp’ers die aangeven actief te zijn op sociale media geeft aan dat deze aanwezigheid hen wat heeft opgeleverd. Bijna een derde vindt bijvoorbeeld nieuwe klanten, 29% ziet een toename in naamsbekendheid; wat bijvoorbeeld tot uitdrukking komt in meer verkeer naar hun website via de sociale media. Ook op het gebied van innovatie levert het gebruik van sociale media wat op. Zo geeft 16% van de sociale media gebruikende zzp’ers aan dat zij via sociale me-dia recentelijk aan nieuwe ideeën, inspiratie, kennis of antwoorden op vragen is gekomen. 11% noemt ook specifiek nieuwe kennispartners als bate van gebruik van sociale media. Zie tabel 3.

21

Tabel 3 Wat heeft het gebruik van sociale media de laatste tijd opgeleverd?

Percentage

Nieuwe klanten 32%

Meer naamsbekendheid 29%

Potentiële klanten/opdrachten 28%

Nieuwe ideeën/inspiratie /kennis/antwoorden op vragen 16%

Nieuwe kennispartners 11%

Samenwerking met zzp’ers/bedrijven 8%

Meer omzet 7%

Een betere reputatie 4%

Niets 24%

Bron: Panteia, 2012. *Meerdere antwoorden mogelijk.

4.4 Innovatie en sociale media Leiden activiteiten op sociale media ook daadwerkelijk tot vernieuwingen? Om hier achter te komen, legden wij de vraag ”Heeft u de laatste drie jaren vernieu-wingen doorgevoerd die (mede) te danken zijn aan uw activiteiten op sociale media?” voor aan het zzp-panel. Van de op sociale media actieve zzp’ers gaf 21% een bevestigend antwoord; vertaald naar de hele populatie van zzp’ers be-tekent dit dat 7% van de zzp’ers vernieuwingen heeft doorgevoerd naar aanlei-ding van activiteiten op sociale media. In de sector ‘onderwijs en training’ lag het percentage zzp’ers dat vernieuwingen doorvoerde die te danken waren aan hun activiteiten op sociale media het hoog-ste, namelijk op 25%. In de bouw, waar weinig gebruik wordt gemaakt van soci-ale media, was dit percentage toch gemiddeld (21%). Dus de zzp’ers uit de bouw die wel actief zijn met sociale media zien daar net zoveel vernieuwingen uit voortvloeien als andere sectoren. De zzp’ers uit de landbouwsector zien amper vernieuwingen uit de activiteiten voortkomen (8%). Tussen zzp’ers uit de enge definitie (aanbod arbeid/diensten) en ozp’ers (verkoop goederen) zit een ver-waarloosbaar verschil1 als het gaat om het percentage zelfstandigen dat ver-nieuwingen dankzij sociale media doorvoerde.

Vernieuwingen vooral op het gebied van marketing

Deze vernieuwingen vonden vooral plaats op het gebied van marketing en het genereren van naamsbekendheid (57%). Zzp’ers gaven bijvoorbeeld aan dat door het gebruik van sociale media er een soort stapeleffect ontstaat naar ande-re digitale media. Men past bijvoorbeeld de eigen website of webshop aan om beter te linken met de accounts op sociale media, of men start zelfs een geheel nieuwe website, wordt actief op weblogs etc. Wanneer er sprake is van vernieu-wingen op het gebied van marketing, leidt deelname aan sociale media vaak tot intensiever gebruik van digitale media, en fungeren sociale media zo als kataly-

1 0,4%.

22

sator van online activiteiten. Vertalen we deze resultaten naar de gehele popula-tie zzp’ers, dan zegt 4% vernieuwingen doorgevoerd te hebben op het gebied van marketing dankzij activiteiten op sociale media. Zie ook tabel 4.

Tabel 4 Aandeel vernieuwingen dankzij activiteiten op sociale media.

Vernieuwingen van Percentage genoemd Gehele populatie**

…(marketing)concepten en formules 57% 4%

…producten of diensten 42% 3%

…bedrijfsprocessen 22% 2%

…markten 15% 1%

Bron: Panteia, 2012.*Meerdere antwoorden mogelijk.**De cijfers voor de gehele populatie

betreffen ook zzp’ers die geen gebruikmaken van sociale media. Let op, percentages zijn

afgerond.

Sociale media kunnen ook tot product- en diensteninnovatie leiden

Van de groep zzp’ers die aangaven vernieuwingen te hebben doorgevoerd dank-zij activiteiten op sociale media, zegt 42% dat deze activiteiten tot vernieuwin-gen op het gebied van product- of diensteninnovatie hebben geleid. Zo vindt men o.a. leveranciers van nieuwe producten, nieuwe methoden, vragen en be-hoeften van klanten etc. Wat kan leiden tot de opname van nieuwe producten en diensten in het assortiment of aanpassing van bestaande producten of diensten. Vernieuwingen in bedrijfsprocessen, bijvoorbeeld efficiënter werken, wordt door 22% genoemd. Vernieuwingen op het gebied van markten wordt nog het minst vaak genoemd. Primair richt men zich op de klantgroepen (type klant, regio e.d.) die men al kent.

Verbanden innovatie en gebruik sociale media

In de meting van 2012 hebben we gevraagd naar vernieuwingen die door de res-pondent terug te herleiden waren naar zijn of haar gebruik van sociale media. In 2010 is er echter ook onafhankelijk naar innovatie door deze zzp’ers gevraagd. In totaal waren er 1096 panelleden die de vragen over innovatie in 2010 en de vragen over sociale media in 2012 hebben beantwoord. Hier zien we een duide-lijk positieve relatie tussen het innovatieve gedrag van zzp’ers en het gebruik van sociale media. Deze relatie is tweezijdig: enerzijds kunnen sociale media bij-dragen aan innovatie van producten, diensten en processen, anderzijds is het ook vrij waarschijnlijk dat zzp’ers met een innovatieve houding ook eerder ge-bruikmaken van nieuwe vormen van (online) netwerken.

Tabel 5 Gebruik sociale media en innovatie

Productinnovatie Procesinnovatie

Gebruikt wel sociale media 44% 60%

Gebruikt geen sociale media 20% 41%

Bron: Panteia, 2010 en 2012.

23

Ook vinden zzp’ers die gebruikmaken van sociale media vaker dat zij hun werk op een vernieuwende manier uitvoeren (56% versus 44%) en dat zij met nuttige nieuwe ideeën komen (80% versus 64%).

25

5 Praktijkvoorbeelden

Enkele praktijkvoorbeelden zijn die van innovatieve zzp’ers, zoals Booij HR Ser-vices (5.1) en Son Coaching (5.2).

5.1 Casestudy: Booij HR Services Booij HR Services levert oplossingen op maat voor alle personeels- en oplei-dingszaken waar MKB-ondernemers mee te maken kunnen krijgen. Eigenaar is de in Drunen woonachtige Bob Booij, specialist op het gebied van arbeidsrecht. Via een snelle analyse (quickscan P&O) brengt Booij HR Services in kaart op wel-ke punten het huidige personeelsbeleid kan worden verbeterd. Doel is een ge-zonde organisatie creëren, waar mensen graag bij horen en waar ze zich met plezier, gedurende lange tijd, voor willen inzetten. Booij HR Services werkt met enkele samenwerkingspartners, onder wie een be-drijfsarts, bedrijfsfysiotherapeut en een re-integratie/outplacementcoach. Het bedrijf helpt met het opstellen van personeelsbeleid, procedures en reglementen en geeft advies en ondersteuning op het gebied van: arbeidsomstandigheden, arbeidsovereenkomsten en arbeidsrecht, arbeidsvoorwaarden, CAO- en perso-neelsregelingen, conflict of meningverschil tussen werkgever en werknemer, functieomschrijvingen, functiewaardering en belonings- en functioneringsge-sprekken, ontslagzaken, personeelsdossiers, selectie en aanname van nieuwe medewerkers, ziekteverzuimmanagement.

Innovatieve activiteiten

Booij heeft de afgelopen drie jaar zelf nieuwe producten en diensten op de markt gebracht, zoals de quickscan P&O. Booij doet ook tijdens de dagelijkse werk-zaamheden vernieuwingsinspanningen en maakt veelvuldig gebruik van een ex-tern netwerk om kennis uit te wisselen en samen te werken met andere partijen om vernieuwingsprojecten uit te voeren (zie eerder aangehaalde samenwer-kingspartners). Ook is Booij enkele keren in de afgelopen drie jaar ingeschakeld door andere partijen bij de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten, en heeft Booij daarbij een verbindende rol gespeeld.  

Twitter

Booij heeft sinds juni 2011 een Twitteraccount: @BooijHRservices. Het account heeft 64 volgers1 (zowel werk- als privégerelateerd). Booij volgt zelf 68 personen en instanties. De meeste zijn werkgerelateerd, zoals ontslag.nl en Personeelsnet. Booij heeft sinds de inwerkingtreding van zijn account 112 tweets gestuurd, ge-middeld zijn dat vier tweets per maand over de hele periode. Booij tweet met name nieuwsberichten die van invloed zijn op personeelsbeleid van bedrijven, zoals van HR Rendement en HRM Nieuws Nederland, maar hij geeft ook tips aan volgers die met zijn vakgebied te maken hebben. Twitter is daarmee een tool om

1 Ten tijde van de deskresearch.

26

zichzelf als een professional die goed op de hoogte is van zijn vakgebied te profi-leren.  

LinkedIn

Op LinkedIn heeft Booij ruim 300 connecties en hij is lid van 27 groepen. De meeste groepen zijn gerelateerd aan personeelsvraagstukken: Booij’s kernactivi-teit. Hij heeft tot nu toe één aanbeveling gehad, van een samenwerkingspartner bij een van zijn eerdere projecten. Hij heeft daarnaast in totaal zestien ‘endors-ments’ of onderschrijvingen, waarvan met name zijn vaardigheden op het gebied van interim-management onderschreven worden. De LinkedInpagina wordt zo een medium om kennis te profileren, actieve referenten te laten zien, en interac-tie te zoeken met vakgenoten. Bob Booij: “Ik heb destijds een Twitter- en LinkedInaccount aangemaakt om mijn naamsbekendheid te vergroten. Naarmate je meer volgers op Twitter hebt, kun je uit de grijze massa omhoog komen. Ik ben echter tot nu toe te weinig actief geweest op Twitter en LinkedIn. Het heeft ook nog geen nieuwe opdrachten of samenwerkingspartners opgeleverd. Onlangs ben ik actiever aan de slag gegaan met de sociale media, onder andere door een apart bedrijfsprofiel op LinkedIn aan te maken en vaker actuele berichten te delen met mijn netwerk. Op dit mo-ment komen nieuwe opdrachten vooral binnen door de website. Voordeel van de website is dat deze goed te vinden is via Google en dat er een koppeling naar mijn Twitter- en LinkedIn-account op staat.”

5.2 Casestudy: Son Coaching Maaike van Son coacht professionals die balanceren met werk, privé en gezond-heid. Als loopbaan- en whiplashcoach met humor, liefde en uitdaging laat ze haar klanten in een confronterende (lach-) spiegel kijken en nieuwe wegen inslaan. Haar hart ligt bij mensen die met gezondheidsbeperkingen moeten (leren) om-gaan. “Als je niet meer kunt wat je vroeger deed, en op zoek bent naar wat je het liefste doet of wilt”. Maaike zet in op motivatie, zelfvertrouwen en vrede slui-ten met beperkingen en eigenaardigheden. Zoeken naar mogelijkheden die er wél zijn, in plaats van wat niet meer is. Maaike is een ervaringsdeskundige als het gaat om een whiplash. “Ik kreeg kort achter elkaar drie keer een auto-ongeluk waar ik klachten aan overhield. Ik heb toen verschillende artsen bezocht met weinig resultaat. Ik heb uiteindelijk mijn eigen weg gezocht hoe met die klachten om te gaan”.  

Innovatieve activiteiten

Van Son maakt voor haar bedrijf naast de website vooral gebruik van LinkedIn (persoonlijke pagina met verwijzing naar Son Coaching). Het gebruik van dit so-ciale medium heeft haar de afgelopen tijd een aantal opbrengsten gebracht: nieuwe (potentiële) klanten, nieuwe kennispartners, een betere reputatie, meer naamsbekendheid, nieuwe ideeën en inspiratie, samenwerking met andere zzp’ers en antwoorden op vragen. Een van die samenwerkingsverbanden met een andere zzp’er is met een vriendin onder de paraplu van Femergy (een samenvoeging van Female en Energy; zicht-baar op haar LinkedIn). “We richten ons op vrouwen die in de ziektewet zitten. Het zijn korte interventies met vrouwen die overspannen zijn of een burn-out

27

hebben. Kortom, mensen die problemen hebben met hun gezondheid en hulp no-dig hebben om weer sturing aan hun leven te geven.”

LinkedIn

Op LinkedIn heeft Van Son 164 connecties en ze is lid van 17 groepen. De mees-te zijn gerelateerd aan coaching, training en gezondheid. Zij heeft tot nu toe twee aanbevelingen gehad, van klanten uit eerdere projecten. Ze heeft daar-naast in totaal twaalf onderschrijvingen, waarvan met name haar vaardigheden op het gebied van ‘personal development’ en op het vlak van outplacement on-derschreven worden. De LinkedInpagina wordt zo een medium om kennis te pro-fileren, actieve referenten te laten zien, samenwerking te vinden en interactie te zoeken met vakgenoten.

29

6 Conclusie

Sociale media zijn in opkomst, dat moge duidelijk zijn. Voor veel zzp’ers en ozp’ers blijken sociale media een laagdrempelige manier te zijn om naamsbe-kendheid te genereren en kennis of inspiratie op te doen. Wat wij hier hebben gemeten is echter slechts een stand van zaken anno 2012. De huidige generatie groeit op met deze sociale media en technologische ontwikkelingen gaan snel. Dit impliceert een toenemende hyperconnectiviteit in de toekomst, waardoor so-ciale media wellicht een sterkere rol gaan spelen op het gebied van innovatie. Ook veranderende inzichten in hoe innovatie plaats kan vinden speelt hier een belangrijke rol bij. Waar innovatie eerst vooral iets binnen bedrijven was met middelen en capaciteit daarvoor, worden ideeën en informatie nu ook vrijelijk gedeeld door professionals en gebruikers met sociale media als verbindende fac-tor. De verschuiving naar open innovatie en gebruikersinnovatie krijgt daardoor een impuls. Dit creëert kansen voor zzp’ers en ozp’ers. Waar zij niet de beschikking hebben over middelen, fondsen en capaciteit, maken sociale media de weg vrij naar ideeën, kennis, samenwerkingspartners, en contact met (potentiële) klanten. 1 op de 5 op sociale media actieve zzp’ers voerde in de afgelopen drie jaar al ver-nieuwingen door (mede) dankzij hun activiteiten op sociale media. Ook dit zal in de toekomst waarschijnlijk gaan toenemen naarmate het gebruik van sociale media en het idee van open innovatie steeds meer onderdeel van de bedrijfsvoe-ring worden. Een interessante uitkomst uit dit onderzoek is dat, ondanks het feit dat zzp’ers uit de bouw relatief weinig gebruikmaken van sociale media en weinig belang er-aan hechten, het percentage vernieuwingen in verhouding toch gemiddeld is voor deze sector. Duidelijk is verder dat de meerderheid van de zzp’ers en ozp’ers verwacht dat het belang van sociale media voor de bedrijfsvoering in de toekomst groter zal worden. Niet alleen op het gebied van innovatie is het gebruik van sociale media interessant voor zzp’ers, maar ook wat betreft het vinden van nieuwe klanten, het onderhouden van bestaande relaties en het genereren van meer naamsbe-kendheid. Deelname aan sociale media leidt bovendien vaak tot intensiever ge-bruik van andere digitale media, hierdoor fungeren sociale media zo als katalysa-tor van online activiteiten. Uit de casestudies en online deskresearch komt naar voren dat er nog een wereld te winnen is. Sociale media vormen een set van tools voor zzp’ers en ozp’ers om te innoveren en omzet binnen te halen, maar het is dan wel aan die zzp’ers om daar ook gebruik van te gaan maken. Actieve profilering op media zoals Link-edIn, Twitter, Facebook en YouTube vergen tijd, dat is waar, maar de kost gaat voor de baat uit. (Tijds)investeringen in online netwerken zijn een goede strate-gie om zichtbaar voor klanten en samenwerkingspartners te worden.

31

Literatuurlijst

Ahlqvist, T., A. Back, M. Halonen en S. Heinonen, Social media roadmap explor-ing the futures triggered by social media, VTT Tiedotteita- Valtion Teknillinen Tutkimuskeskus, vol. 2454 (13), 2008 Atos en Nyenrode, Interim index 8: vakmanschap is niet genoeg, ATOS en Nyen-rode, Breukelen, 2012 Badawy, A.M., Technology management simply defined: A tweet plus two charac-ters, Journal of Engineering and Technology Management, nr. 26, 2009, blz. 219-224 Bel, M., Zzp'ers in Nederland: hun prestaties, ondernemend gedrag en hulp van het informele netwerk: Masterthesis, Faculteit der sociale wetenschappen: Vrije Universiteit, Amsterdam, 2009 Bruins, A., N.E. de Vries en P.J.M. Vroonhof, Ondernemen zonder personeel; Re-sultaten zzp-panel meting I van 2012, Panteia/EIM, Zoetermeer, 2012 Dahan, E. en J.R. Hauser, The virtual customer, Journal of Product Innovation Management, vol. 19, nr. 5, 2002, blz. 332-353 Feng, J. en P. Papatla, Is online Word of Mouth Higher for New Models or Redes-igns? An investigation of the Automobile industry, Journal of Interactive Market-ing, nr. 26, 2012, blz. 92-101 Ferrell, L. en O.C. Ferrell, Redirecting direct selling: High-touch embraces high-tech, Business Horizons, vol. 55, 2012, blz. 273-281 Gibcus, P. en J.P.J. de Jong, Innovatiepiramide: Een segmentatie van het MKB, Panteia/EIM, Zoetermeer, 2008 Gorry, G.A. en R.A. Westbrook, Can you hear me now? Learning from customer stories, Business Horizons, vol. 54, 2011, blz. 575-584 Gulshan, S.S., Innovation Management: Reaping the benefits of Open Platforms by assimilating internal and external innovations, Social and behavioral Sciences, nr. 25, 2011, blz. 46-53 Hung, C.L. , J.C.L. Chou en T.P. Dong, Innovations and communication through innovative users: An exploratory mechanism of social networking website, Inter-national Journal of Information Management, vol. 31, 2011, blz. 317-326 Kaplan, A.M. , Users of the world, unite! The challenges and opportunities of so-cial media, Business Horizons, vol. 53, nr. 1, 2010, blz. 61- Poel, R. van der, Mix and Match: Het gebruik van digitale media in het MKB, EIM/Panteia, Zoetermeer, 2011 Tseng, M.L., L.W. Lan, R. Wang, A. Chiu en H.P. Cheng, Using hybrid method to evaluate the green performance in uncertainty, Environment Monitoring and As-sessment, vol. 175, nr. 1-4, 2011, blz. 367-385 Von Hippel, E. , Lead users: An important source of novel product concepts, Ma-nagement Science, vol. 32, nr. 7, 1986, blz. 791-805 Von Hippel, E., Democratizing Innovation, The MIT Press, Cambridge, Massachu-setts, 2005 Vries, N.E. de en P.J.M. Vroonhof, Ondernemen voor de toekomst; Innovatie en pensioenen van zzp'ers, Panteia/EIM, Zoetermeer, 2011 Vries, N.E. de, A. Bruins en P.J.M. Vroonhof, Ambities en vermogensopbouw van zzp'rs; resultaten zzp-panel meting II van 2012, Panteia/EIM, Zoetermeer, 2013 Vries, N.E. de, W. Liebregts en P.J.M. Vroonhof, Hoe ondernemend zijn zzp'ers?: Resultaten zzp-panel meting II van 2011, Panteia/EIM, Zoetermeer, 2012

33

BIJLAGE 1 Onderzoeksverantwoording

Voor dit onderzoek is onder andere gebruik gemaakt van het zzp-panel van Pan-teia/EIM. De reden hiervoor is dat het gebruik van sociale media onder ZZP’rs goed lijkt te zijn ingeburgerd, en dat affiniteit met en mate van innovativiteit op persoonsniveau getoetst kan worden. In het panel is hiervoor een selectie ge-maakt van twee contrastgroepen: innovatieve versus niet-innovatieve zzp’ers. Vervolgens is met behulp van deskresearch geanalyseerd in hoeverre de activi-teiten van de geselecteerde ZZP’rs op o.a. LinkedIn en Twitter van elkaar ver-schillen

Zzp-panel

Het Panel kent een nieuwe opzet sinds 2012. Het panel bestaat uit ongeveer 3000 respondenten en bevat vanaf 2012 ook zelfstandigen uit maatschappen en VOF's. Daarnaast zitten goederenverkopers nu proportioneel in het panel. Voor de achtergrond van het zzp-panel en de wijze waarop het panel thematisch is opgebouwd en technisch wordt onderhouden kan de rapportage “Ondernemen zonder personeel” op www.ondernemerschap.nl worden nageslagen (Bruins, de Vries en Vroonhof, 2012). Voor gedetailleerde uitleg en verantwoording voor me-ting 2 in 2012 zie bijlage 1 van “Ambities en vermogensopbouw van zzp’ers www.ondernemerschap.nl (de Vries, Bruins en Vroonhof, 2013).

Aanpassingen voor deze rapportage

Bij de analyse voor deze rapportage is een koppeling met een eerdere meting gemaakt waardoor we ook de beschikking kregen over innovatievariabelen. Ana-lyse met betrekking tot deze variabelen heeft daardoor plaatsgevonden op een groep van 1096 panelleden die in beide datasets waren vertegenwoordigd. Ove-rige analyse heeft op het volledige bestand (N=2892) plaatsgevonden, uitgezon-derd maten en vennoten. De verhoudingen tussen sectoren en type zelfstandigen (definitie 2011) is ver-volgens gecorrigeerd door de data te wegen naar de daadwerkelijke populatie verhoudingen in 2012. Het totale bestand is gewogen en daardoor representatief op sectorniveau voor bedrijven met 1 werkzame persoon in het Bedrijvenregister van CBS.

35

De resultaten van het Programma MKB en Ondernemerschap worden in twee reeksen gepubliceerd, te weten: Research Reports en Publieksrapportages. De meest recente rapporten staan (downloadable) op: www.ondernemerschap.nl.

Recente Publieksrapportages

A201335 01-07-2013 Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014 – Update juni

A201330 25-06-2013 Hoe goed ligt de gemeente bij MKB? A201329 18-06-2013 Monitor Inkomens Ondernemers A201328 27-06-2013 Het wenkend perspectief van consumenteninnovatie A201323 06-06-2013 Kleinschalig ondernemen 2013 A201322 13-06-2013 Topsectoren in beeld - Bekendheid met het topsectorenbe-

leid en beleving van het ondernemingsklimaat A201321 21-05-2013 Administratieve lasten MKB A201320 04-06-2013 Ambities en vermogensopbouw van zzp'ers A201319 11-06-2013 Topsectoren: beeld en ontwikkeling A201317 16-05-2013 Diaspora links van migrantenondernemers in Nederland A201316 31-05-2013 Intellectueel eigendom topsectoren A201315 07-05-2013 MKB verdeeld over kabinetsbeleid A201314 02-05-2013 Topsectoren in beeld A201313 28-03-2013 Concurrentie in het MKB A201312 25-03-2013 Alles flex, is dat een mismatch? A201311 09-04-2013 Challengers: hun kenmerken en succesfactoren A201310 04-04-2013 Wie wordt werkgever? A201309 16-04-2013 Oudedagsvoorziening in het MKB A201308 11-04-2013 Benchmark klanten Qredits A201306 21-02-2013 De waarde van sociaal ondernemerschap A201305 24-01-2013 Grondstofschaarste? A201304 02-04-2013 Gezocht: werklocatie 3.0 A201303 24-01-2013 Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2012 en

2013 - Update december A201302 08-01-2013 Financiering van innovatie in het MKB A201218 15-01-2013 Samen starten A201217 17-01-2013 Inkomen, vermogen en dynamiek van zelfstandigen zonder

personeel A201216 9-1-2013 Financieringsmonitor topsectoren 2012 A201215 19-12-2012 Ondernemen zonder personeel A201214 7-12-2012 Meer innovatie door buitenlanders?! A201213 4-12-2012 Meerwaarde van studentbedrijven A201212 4-12-2012 Duurzaam ondernemen in het MKB A201211 12-11-2012 Global Entrepreneurship Monitor 2011 The Netherlands A201210 19-11-2012 Gebruikers en communities A201209 8-8-2012 Wagenpark MKB en Grootbedrijf 2010 A201208 6-7-2012 Nieuwe financieringsvormen voor het MKB A201207 20-6-2012 Monitor Inkomens Ondernemers A201206 20-6-2012 Een typologie van ondernemers met lage inkomens A201205 28-6-2012 Kleinschalig Ondernemen 2012 A201204 30-5-2012 Hoe ondernemend zijn zzp'ers? A201203 22-5-2012 Duurzaam ondernemen in het kantoorhoudende MKB A201202 16-4-2012 Vergrijzing en ondernemerschap

36

A201201 4-4-2012 Hoe werken bedrijven samen in projecten? A201113 22-11-2011 Ondernemen in de Sectoren 2011 A201112 22-11-2011 Zelfbewust een Zelfstandige Positie A201111 21-9-2011 Kerngegevens MKB 2011 A201110 25-8-2011 Financieringsmonitor 2011 A201109 22-8-2011 Arbeidsproductiviteitstrends in klein-, midden- en grootbe-

drijf 1995-2015 A201108 14-7-2011 Global Entrepreneurship Monitor 2010 The Netherlands A201107 19-5-2011 Ondernemen voor de toekomst A201106 27-4-2011 Trendstudie MKB en Ondernemerschap: Synthese A201105 20-4-2011 Uitvinders in Nederland A201104 28-4-2011 Kleinschalig Ondernemen 2010 A201103 10-3-2011 Trendstudie MKB en Ondernemerschap A201102 8-3-2011 Monitor vrouwelijk en etnisch ondernemerschap 2010 A201101 5-1-2011 Startende ondernemers A201012 8-12-2010 Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid A201011 16-11-2010 Global Entrepreneurship Monitor 2009 The Netherlands A201010 9-11-2010 Ondernemen in de sectoren 2010 – 10 brochures A201009 14-10-2010 De arbeidsmarkt van Midden-Nederland A201008 14-10-2010 Monitor Inkomens Ondernemers A201007 30-9-2010 Stand van Zaken Zonder Personeel A201006 23-6-2010 Internationale benchmark ondernemerschap 2010 A201005 31-5-2010 Bedrijfsbeëindigingen in het kleinbedrijf A201004 april 2010 Octrooien in Nederland A201003 12-4-2010 Ondernemen voor anderen! A201002 15-2-2010 Een kwestie van ondernemen A201001 11-1-2010 Innovatief ondernemerschap in detailhandel, horeca en am-

bacht A200918 1-12-2009 Slim en gezond afslanken A200917 2-11-2009 Ondernemen in de Sectoren A200916 30-10-2009 Springen over de Grens A200915 17-8-2009 Criminaliteitspreventie door kleine bedrijven A200914 16-6-2009 Global Entrepreneurship Monitor 2008

The Netherlands A200913 15-5-2009 Internationale benchmark ondernemerschap 2009 A200912 20-5-2009 Kleinschalig Ondernemen 2009 A200911 3-4-2009 Kopstaartbedrijven A200910 1-4-2009 Ondernemerschap in de wijk A200909 27-3-2009 Van werknemer tot ondernemer A200908 half juni 2009 Review: Internationalisering van het Nederlandse MKB A200907 24-3-2009 Monitor Inkomens Ondernemers A200906 19-3-2009 Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid A200905 17-3-2009 Afhankelijkheid in de metaalsector A200904 12-3-2009 Beter inzicht in multicultureel ondernemerschap A200903 5-2-2009 Ten years entrepreneurship policy: a global overview A200902 13-1-2009 Toekomst concurrentiepositie MKB A200901 13-1-2009 MKB in regionaal perspectief A200815 19-12-2008 Succes met samenwerking A200814 16-12-2008 Tijdelijke samenwerkingsverbanden in het Nederlandse MKB A200813 8-12-2008 Sociaal ondernemerschap