A15 Dichter bij de droom

evaluatie project A15

dichter bij de droom

5

dichter bij de droomEvaluatie Project A15

6

Colofon

Dichter bij de Droom

Evaluatieverhaal Project A15 – elektrisch rijden en zonnestroom

© Natuur & Milieu, februari 2016

Oplage: 250 stuks

Interviews: Anita Direcks

Met bijdragen van Marlies Dinjens,

Wilma Roozenboom en Quirijn Visschers

Blogs: Ditmer Santema, Monique Mooi, Gijs van der Poel

Eindredactie: Anita Direcks

Beeldredactie: Steven Greven, Kasper van den Berg

Vormgeving: DeUitwerkStudio

Drukwerk: Drukkerij Libertas Pascal

Deze uitgave is duurzaam geproduceerd op

Cocoon Offset, 100% gerecycled FSC-papier

7

VoorwoordTjerk Wagenaar, directeur Natuur & Milieu ................................................................................ 8

De ProjectuitvoerdersDorien Ackerman, projectleider elektrisch rijden Natuur & Milieu ........ 12

Olof van der Gaag, directeur campagnes Natuur & Milieu ...................................18

Wilma Berends, projectleider zon Natuur & Milieu ........................................................24

Maarten van Biezen, teammanager mobiliteit Natuur & Milieu ................ 28

De PartnersAthlon Car Lease , Hans Blink .....................................................................................................................36

Autodealer VKV-groep Rotterdam, Cees Keijzer ..............................................................39

Direct Lease, Aemil Schellens.................................................................................................................... 42

De DeelnemersTestrijders

De Testrijders van Project A15...................................................................................................................47

Ditmer Sentema ............................................................................................................................................................48

Jeroen Prinsen ..................................................................................................................................................................50

Monique Mooij ...................................................................................................................................................................52

Gijs van der Poel ............................................................................................................................................................ 54

Nu Elektrisch

Remco de Bruijn ..............................................................................................................................................................56

Instapdag

Torsten Colijn .................................................................................................................................................................... 58

Rijscholen

Koen Zweers, rijschoolhouder Tiel ......................................................................................................62

Taxi’s

Henk Houth, Taxibedrijf De Groene Betuwe ......................................................................... 64

inhoud

8

in 2015 zouden rondrijden. Inmiddels zijn dat er 70.000. Een

megasucces. Onze bijdrage via politiek, media, aantrekkelijke

lease-aanbiedingen en elektrische deelauto’s zijn daarbij cruciaal

geweest. Trouw noemde Natuur & Milieu bijvoorbeeld de grootste

versneller van elektrisch rijden. Naast het realiseren van de directe

projectdoelen heeft ons werk ook erg geholpen om de fiscale

voordelen voor elektrisch rijden zo gunstig mogelijk te houden.

We hadden natuurlijk meer doelen, zoals mensen enthousiasmeren

en activeren voor elektrisch rijden. Tussen de 30.000 en 40.000

mensen hebben via dit project kennis gemaakt met elektrisch rijden.

Alleen al op de eerste Instapdag stapten 2.500 mensen in bij de

200 ambassadeurs die al elektrisch reden. En ook de 35 Testrijders

deelden hun auto met een paar duizend mensen.

Project A15 was een ambitieus, vernieuwend project waarin we

veel hebben gepionierd. We hebben interessante en innovatieve

ontwikkelingen op gang gebracht, zoals privé lease in combinatie met

elektrisch rijden. Natuur & Milieu was de eerste milieuorganisatie ter

voorwoordIn 2015 rijden 40.000 elektrische (deel)auto’s op de

A15, op lokaal opgewekte stroom uit zon en wind.

Dat was de droom van Project A15, de duurzame

energiesnelweg. Ambitieus, vernieuwend en drie

keer groen: autodelen én elektrisch rijden op zelf

opgewekte schone stroom.

In 2010 reden er nog maar 700 elektrische auto’s op de Nederlandse

wegen. De nationale ambitie was dat er 20.000 elektrische auto’s

‘De nationale ambitie was dat er 20.000 elektrische

auto’s in 2015 zouden rondrijden. Inmiddels

zijn dat er 70.000’

9

wereld die elektrische auto’s ging verkopen. We hebben gezorgd voor

positieve publiciteit en beeldvorming over elektrisch rijden. En we

hebben de markt een beetje veranderd.

Infrastructuurprojecten zijn in beweging gekomen, zoals het

grote windpark bij Nijmegen, de grote zonnecentrales bij AVRI

Geldermalsen en Barendrecht en de snellaadstations van Fastned.

We hebben een aantal van deze projecten in de versnelling kunnen

brengen. Zonne- en windparken voltooi je niet in drie jaar.

Na het beëindigen van dit mooie Project A15 gaan wij door met het

stimuleren van elektrisch rijden. We zetten het succes voort. In 2016

gaan 20 Haagse Testrijders van start die een jaar lang een volledig

elektrische auto kunnen leasen en deze delen met anderen. We

komen met een nieuw aanbod voor Nu Elektrisch, de combi van privé

lease en elektrisch rijden. En we willen graag voor de derde keer de

Nationale Instapdag organiseren. We sluiten 2016 af met de bouw

van het Zonnepark in Barendrecht.

Onze ervaringen met Project A15 hebben we in deze publicatie in

verhaalvorm vastgelegd. De interviews vertellen het verhaal achter

Project A15, een goed verhaal over een mooi project.

Een citaat uit een interview: ‘Wij hadden lef om te durven dromen

en de uitdaging aan te gaan, de Nationale Postcodeloterij om dit te

durven financieren. Het onmogelijke mogelijk maken, dat is wat de

NPL heeft gedaan.’

Veel dank aan de Nationale Postcodeloterij, alle pioniers, deelnemers,

partners en medewerkers van Natuur & Milieu. Zij hebben deze droom

een stuk dichterbij gebracht. Ik ben er trots op!

Tjerk Wagenaar,

Directeur Natuur & Milieu‘Na het beEindigen van dit mooie Project A15

gaan wij door met het stimuleren van elektrisch rijden’

de projectuitvoerders

12

Het is niet zo gek dat in het gesprek met Dorien meteen de eerste

hobbel op tafel ligt. Haar taak was om het concept van 3500

elektrische deelauto’s uit te rollen met hoofdpartner Athlon Car

Lease. De leasemaatschappij had toegezegd om 85 miljoen euro

te investeren in de aanschaf van elektrische auto’s, zowel voor

gezinnen als voor bedrijven langs de A15. Vlak na Doriens start als

projectleider in september 2012 besloot hoofdpartner Athlon Car

Lease tot een strategiewijziging in het bedrijf. Het gevolg was dat de

handtekening van Athlon onder het contract met Project A15 niets

meer waard was en de auto’s niet gekocht konden worden. In deze

turbulente startfase moesten alle partijen opnieuw rond de tafel voor

een nieuwe opzet van het project. Dorien: ‘We durfden allebei nog

geen afscheid van elkaar te nemen. Wij hadden auto’s nodig voor het

slagen van het project, Athlon was bang om een grote innovatiekans

te missen. Uiteindelijk besloten we een inruilactie op touw te zetten,

waarbij leaserijders van Athlon hun benzine- of dieselauto konden

inruilen voor een elektrische.’ Een politiek momentum speelde mee

in de keuze: 2013 was het laatste jaar dat elektrische leaseauto’s nog

gebruik konden maken van de fiscaal gunstige 0% bijtelling.

In de zomer van 2013 startte de eerste inruilactie. Met de slogan

‘Je volgende leaseauto heeft een stopcontact’ werden leaserijders

aangemoedigd om snel de overstap te maken. Na twee maanden

volgden andere leasemaatschappijen. 594 leaserijders waagden de

stap om een elektrische doorbraak te helpen forceren.

Elektrische bedrijfsdeelauto’s

‘Intussen waren wij druk bezig om nieuwe concepten te bedenken

met andere partijen,’ vertelt Dorien. ‘Wij kwamen in contact met

‘ Iedereen verklaarde ons voor gek toen we elektrische auto’s voor consumenten in de markt gingen zetten’

40.000 mensen in 3.500 elektrische deelauto’s

krijgen, in de omgeving van de snelweg A15. Dit

was het deel van de droom dat Dorien Ackerman,

projectleider elektrisch rijden, moest zien te

realiseren. Een gesprek over ambities, hobbels,

nieuwe concepten en uiteindelijk een mooi

resultaat. ‘Bijzonder dat we met zoveel tegen-

slagen zo’n groot project wisten neer te zetten.’

Dorien Ackerman,

projectleider elektrisch rijden:

13

Nissan die over honderd full electric auto’s beschikte voor pilots

elektrisch rijden. We zagen onmiddellijk kansen. Zes auto’s hebben

we vanaf zomer 2013 ingezet als elektrische deelauto’s bij bedrijven,

waaronder Meetz bij Rotterdam en Industriepark Kleefse Waard bij

Arnhem.’

Roadshow rijscholen ‘Een auto zetten we in voor rijscholen, die een maand lang elke

leerling minstens 1 les in een elektrische auto lieten rijden. Deze

leerlingen zijn immers de toekomstige rijders. 185 jongeren hebben

op deze manier kennisgemaakt met elektrisch rijden.’ Spontaan

meldde Koen Zweers uit Tiel zich, eigenaar van een autorijschool die

net een elektrische lesauto had aangeschaft. Hij wilde graag deel

uitmaken van ProjectA15 en werd ambassadeur voor de Betuwe. En

Sjaak de Winter, de grote man achter de Rotterdamse Taxi Centrale,

verleidde passagiers via een kortingsactie om in een elektrische taxi

met Project A15-logo te stappen. Rijschool Dyane uit Nijmegen en

Taxibedrijf De Groene Betuwe volgden. Zo ontstond een spin off.

Testrijders: briljant Samen met de Rotterdamse autodealer VKV en het jonge

autodeelplatform Snapp Car bedacht Dorien een nieuw concept:

de Testrijder. Een Testrijder leaset via Project A15 tegen een

aantrekkelijk tarief een gloednieuwe elektrische Nissan LEAF en

verzorgt zelf de verhuur. ‘Briljant’ noemt Dorien dit concept waarin

elektrisch rijden en autodelen samenkomen. ‘Briljant omdat op deze

manier veel mensen op een laagdrempelige manier elektrisch rijden

kunnen uitproberen én er een vaste eigenaar is die de eigen auto

deelt. Persoonlijk contact is belangrijk omdat veel mensen behoefte

hebben aan persoonlijke instructie voor ze instappen. Dat is wezenlijk

anders dan het concept van bijvoorbeeld autodelen via Greenwheels,

dat is delen zonder eigenaar. Een Testrijder heeft de auto juist

aangeschaft OM deze veel te delen. Hij verdient daarmee een deel

van zijn leasekosten terug. Eigenlijk is een Testrijder een ondernemer

die zelf de verhuur en promotie doet. Vanuit het hogere idee dat dan

minder mensen een eigen auto aanschaffen, volledig elektrisch rijden

en daarmee mooie milieuwinst boeken.’

Stap nu over op elektrisch rijden en profiteer nog jaren van geen bijtelling. Natuur & Milieu en Milieudefensie maken overstappen bij veel leasemaatschappijen nu bovendien extra

aantrekkelijk, omdat zij van de A15 de eerste duurzame snelweg ter wereld willen maken.

Wil je weten hoe? Kijk op ProjectA15.nl

MOGELIJK GEMAAKT DOOR:INITIATIEF VAN:

zomer 2013

14

Grootste Rotterdamse elektrische testrit ooitInmiddels waren leasemaatschappij Lease2Move en de Gemeente

Rotterdam, die de laadinfrastructuur (laadpassen en -palen) regelde,

ook aangehaakt. Tien Rotterdamse Testrijders hadden in maart

2014 de primeur. Als zij allen hun auto minstens tien keer per maand

zouden delen, konden 1200 stadgenoten meeliften. Daarmee werd

dit experiment de grootste Rotterdamse elektrische testrit ooit.

Natuur & Milieu hielp met publiciteit en promotie en stimuleerde de

Testrijders via onderlinge battles. De Testrijders waren actief via

blogs, op social media en op lokale radiostations en een enkeling in

een landelijk medium. Jeroen Prinsen werd uiteindelijk de winnaar:

hij wist zijn auto in een jaar ruim 130 keer te verhuren.

Van boer tot burgemeester in GelderlandAan de andere kant van de A15, bij Nijmegen/Arnhem, sloeg het

Rotterdamse enthousiasme aan. Twee maanden later, in mei 2014,

startten 25 Testrijders in deze regio. Onder hen een biologisch

landbouwbedrijf, het ROC, bedrijvenparken en de gemeentes Arnhem

en Nijmegen die twee auto’s deelden met ambtenaren, wethouders

en burgemeester. Van boer tot burgemeester!

Partners waren het autodeelplatform SnappCar, dealerorganisatie

Bochane en leasemaatschappij Leaseplan. De gemeenten Arnhem

en Nijmegen en The New Motion ondersteunden het project met

laadinfrastructuur. Uiteindelijk hebben de 35 Testrijders met 8000

mensen hun auto gedeeld in twee jaar.

‘Iedereen verklaarde ons voor gek toen wij

met ons nieuwe idee kwamen: prive-lease van

elektrische auto’s’

Start 25 Testrijders op de Grote Markt in Nijmegen

15

Lef: van zakelijk naar privé lease ‘Onze rol is het versnellen van de markt voor elektrisch rijden. Wij

vonden dat de zakelijke rijder voldoende gestimuleerd werd met fiscale

maatregelen. Nu was het tijd voor de consument. Van de acht miljoen

auto’s in ons land zijn er 700.000 voor zakelijk gebruik. Er zijn dus 7,3

miljoen particuliere auto’s, een enorme markt. Iedereen verklaarde

ons voor gek toen wij met ons nieuwe idee kwamen: privé lease van

elektrische auto’s. We stopten twee lastige dingen bij elkaar: elektrisch

plus privé lease. Dat laatste was nodig, want de consument kan niet

in één keer de grote stap zetten om een elektrische auto te kopen

die wel 10.000 euro duurder is dan een benzineauto en waarvan de

restwaarde na vier jaar volslagen onduidelijk is. En er zijn nog geen

tweedehandsjes elektrisch op de markt.’

De grote leasemaatschappijen durfden de privé lease niet aan, zeker

niet voor elektrische auto’s. ‘Vervolgens gingen we in gesprek met

de eigen leasemaatschappijen van de auto-importeurs zoals Nissan,

Renault en Volkswagen. Zelfs zij durfden het niet aan. Uiteindelijk

zijn we terechtgekomen bij DirectLease, dat een paar maanden

daarvoor met privé lease gestart was. Wij hoefden hen alleen nog

maar te overtuigen van elektrisch rijden. Zij wilden heel graag. We

wisten een gouden combi tot stand te brengen met Nissan, die een

garantie gaf voor de restwaarde na vier jaar. Daarmee konden we

particulieren over de streep trekken.’

NU Elektrisch: milieuorganisatie verkoopt auto’sDe grote klapper kwam in mei 2014. Voor 407 euro per maand konden

particulieren een gloednieuwe Nissan LEAF leasen. “Natuur & Milieu

verkoopt als eerste milieuorganisatie ter wereld auto’s” was het

nieuws dat die dag domineerde. Met dit privé leaseaanbod werd

elektrisch rijden voor een grote groep Nederlanders toegankelijk en

was dit niet meer voorbehouden aan de happy few. In het half jaar dat

de actie open stond, meldden zich 550 mensen aan. Een tweede actie

volgde in december. Nieuw was de toestemming voor de leaserijders

om hun auto te delen. Uiteindelijk sloten 65 mensen een privé

leasecontract af.

Lastige laadpalenEen wezenlijk deel van de droom was dat de elektrische auto’s zouden

rijden op lokaal opgewekte stroom uit zon en wind. Het idee was om

een groene laadpas te maken waarmee mensen langs de A15 groene

stroom konden tanken. Dat was nodig om draagvlak te creëren voor

lokale wind- en zonneparken. Tijdens de rit bleek dat dat de stroom

van de laadpalen via het stroomcontract van de leverancier liep. Dus

wel groene stroom, maar niet lokaal opgewekt. ‘Die droom spatte

uiteen,’ vertelt Dorien. ‘Daar kreeg ik bijna slapeloze nachten van.

We waren toen nog in het begin van het project en een doemscenario

leek zich te ontrollen. Geen auto’s van Athlon, geen zonnepanelen

op geluidsschermen, want dat kon financieel niet uit, en geen

windmolens langs de A15 want dat kon niet binnen de projecttijd. Onze

droom was ambitieus, dat wisten we. Milieudefensie, die het onderdeel

wind in portefeuille had, maakte een switch om lokale initiatieven

voor windenergie te gaan steunen. En Natuur & Milieu, met het

onderdeel zon in portefeuille, zette lijntjes uit voor een zonnepark.

Het idee van de groene laadpas werd losgelaten. We zijn met Fastned

gaan praten om snellaadstations langs de A15 te openen. In 2015 zijn

er negen versneld gerealiseerd. De auto’s laden zonnestroom van het

station zelf of windstroom uit een Nederlands windpark.’

N&M_Elektrisch Rijden Banier 120x205.indd 1 22-10-14 17:47

16

BaanbrekendTerugkijkend vindt Dorien de privé lease-actie Nu Elektrisch het

meest baanbrekende onderdeel van het project. ‘We hebben geholpen

om de markt voor elektrisch rijden voor consumenten op gang te

brengen. In Nederland rijden 8.000 volledig elektrische auto’s,

95% daarvan is zakelijk rijder. De privémarkt is slechts 5%. Door

onze actie zijn er 130 full electric auto’s bijgekomen, dat is 30% van

de privémarkt. Dit vind ik echt een succes. Natuur & Milieu heeft

hierdoor een sterke positie op de markt van elektrisch vervoer

gekregen. Wij staan met de poten in de modder, hebben verstand

van de markt en worden serieus genomen. Daarom waren we ook

succesvol in het Monsterverbond voor de autobelasting. Het is gelukt

om de bijtelling voor volledig elektrische auto’s op 4% te handhaven

tot en met 2020.’

De marktWat het moeilijkste is geweest? ‘Wij hadden gehoopt dat we de

markt voor elektrische auto’s net zo konden versnellen als de

word testrijder

17

markt voor zonnepanelen. Maar het is moeilijker dan we hadden

gedacht. Elektrische auto’s zijn en blijven voorlopig veel duurder

dan andere auto’s en de techniek om de actieradius te verbeteren

gaat traag. Dan is het lastig concurreren. Daarom vind ik het zo tof

dat door ons project 40.000 mensen kennis hebben gemaakt met

elektrische auto’s. Ze hebben er een keer in gereden via een rijschool,

een Testrijder of via de Instapdag, een soort open huizendag voor

elektrische auto’s. En sommigen rijden er nu structureel in via onze

privé lease-actie.’

HeldenVan de Testrijders wordt ze nog steeds warm. ‘Dat zijn echt mijn

helden. Zij moeten privé lease aankunnen plus het concept van

autodelen omarmen en promoten. Zij drukken innovaties door de

markt. In 2016, na afloop van dit project, gaan we hiermee verder. De

gemeente Den Haag doet mee en met drie andere gemeenten zijn we

in gesprek. We verleggen onze focus definitief naar de consument en

gaan helpen om de tweedehandsmarkt op gang te brengen zodra de

eerste auto’s uit de zakelijke lease komen. We gaan gewoon weer heel

veel mensen blij maken met elektrisch rijden!’

‘We hebben geholpen om de markt voor

elektrisch rijden voor consumenten op gang

te brengen’

18

Al ruim een jaar voor de toekenning van het geld van de Nationale

Postcode Loterij (NPL) was Olof al betrokken bij een gezamenlijke

aanvraag met Milieudefensie voor de extra trekking van de NPL.

Milieudefensie wilde het draagvlak voor wind- en zonne-energie

vergroten door deze energie toe te passen in elektrische auto’s.

Dan wordt duurzaam opgewekte stroom vanzelf populair, was de

gedachte. Omdat Natuur & Milieu al in de wereld van elektrische

auto’s zat, onder andere via het Formule E-Team, werkte Natuur

& Milieu het onderdeel elektrisch rijden uit en Milieudefensie het

onderdeel duurzame energie. Gesprekken met Athlon Car Lease,

Eneco en Rijkswaterstaat volgden. Athlon zegde toe een elektrische

stadsauto, de Zeitgeist, te gaan ontwikkelen. 3500 elektrische

deelauto’s zouden in het gebied van de A15 gaan rijden op lokaal

opgewekte groene stroom.

Waar zit de echte doorbraak?De NPL vond dat het project veel doelstellingen had en vroeg om

focus. Zat de echte doorbraak bij meer duurzame energie opwekken

of bij elektrisch rijden? Waarschijnlijk dat laatste. ‘Dat was een lastige

keuze,’ herinnert Olof zich. ‘De Loterij had eigenlijk gelijk, maar we

wilden daar niet meteen in meegaan, want elektrisch rijden en

schone stroom hoorden in onze visie bij elkaar. Daar kwam bij dat

het oorspronkelijke idee van Milieudefensie was. Het zou wel erg

zuur zijn als het deel duurzame energie uit het project zou vallen.’

De twee organisaties presenteerden een menukaart met gewenste

en minimale varianten waarna de NPL koos voor de kaasschaaf: de

minimale opties voor beide onderdelen. In februari 2012 volgde tijdens

het Goed Geld Gala de toekenning van 4,5 miljoen euro voor dit driejarig

project. Olof: ‘Dat was wel een euforisch moment. Wij hadden ook nog

‘ We hebben het hoogste gebouw van Madurodam neergezet’

‘Mobiliteit met lusten, zonder de lasten. Dat was

in de kern mijn droom,’ zegt Olof van der Gaag,

directeur campagnes bij Natuur & Milieu en vanaf

het begin betrokken bij Project A15. ‘Mobiliteit is

prachtig, maar schadelijk. Ik zag die elektrische

auto’s als overbrugging om de last te verkleinen.’

Een gesprek over taaie infrastructuur en een

nieuwe nichemarkt. ‘Achteraf gezien was

elektrisch rijden nog niet klaar voor de massa.’

Olof van der Gaag,

directeur campagnes

19

4 miljoen gekregen voor een project over vleesvervangers. Ik voelde

me heel even de man van 8 miljoen met 2 cheques onder mijn arm.’

Moeilijke startDe start was lastig. ‘We wilden en konden dit project samen doen met

Milieudefensie, maar discussies over het belang van de verschillende

doelen en de verdeling van geld leverden spanning op. Ook moesten

we kiezen of een apart projectbureau werd opgetuigd of dat we dit

project vanuit de staande organisaties zouden sturen. Het werd een

hybride constructie met twee mensen voor elektrisch rijden, twee

mensen voor zon en wind en een projectbureau met twee mensen

voor het algemene deel. De kwartiermakers werden aangetrokken,

het project ging van start, maar het bleef erg abstract. De valkuil was

dat we een aantrekkelijk fysiek beeld hadden neergezet van een A15

met zonneparken, windmolens en elektrische auto’s. Daar kun je iets

meemaken! Dat bleek veel te ambitieus: een windmolenpark kost

zo’n 7 jaar om te bouwen, de zonnepanelen op de geluidsschermen

waren veel te duur en Athlon verkeerde in zwaar weer waardoor de

elektrische auto’s niet meer doorgingen. We zaten in de taaie wereld

van infrastructurele projecten plus een economische crisis in de

autowereld. Dat eerste jaar was super lastig. De ommekeer kwam

toen Dorien Ackerman het onderdeel elektrisch rijden presenteerde.

Dit gaan we doen: een inruilactie, Testrijders, samenwerking met

rijscholen, privé lease opzetten en een Instapdag met bestaande

e-rijders als ambassadeurs. De energie was er weer.’

Houvast voor de consumentDe eerste consumentencampagne was Nu Elektrisch, in mei 2014.

‘Spannend, want we combineerden twee nieuwe dingen: elektrisch

rijden plus het concept van privé lease. Om de consument over de

streep te trekken, is zekerheid nodig. Wij legden het risico over batterij,

reparaties en restwaarde bij de verhuurder. In onze campagne gaven

we voor 407 euro per maand de elektrische pioniers houvast.’

Milieuorganisatie verkoopt auto’sDe aftrap van de campagne was in het VARA radioprogramma Vroege

Vogels. ‘Onze insteek was een lichte provocatie: “Milieuorganisatie

gaat auto’s verkopen.” Dat trok publicitair veel aandacht. We

ondersteunden ons aanbod met advertenties in kranten, online,

radiospots en social media.’ 500 mensen meldden zich aan en

uiteindelijk tekenden 65 mensen een leasecontract. Olof: ‘Binnen de

wereld van particuliere e-rijders is dat veel. Op dat moment kwam

‘In onze campagne gaven we voor 407 euro per maand de elektrische

pioniers houvast’

20

80% van de Nederlandse markt via ons binnen. Het is een kleine

markt. We hebben het hoogste gebouw van Madurodam neergezet.

Nog mooier zou het zijn als het van Parijs was geweest.’

Meer dan de Nissan LEAF ‘We wilden de consument een bredere keuze geven dan alleen de

Nissan LEAF uit de eerste actie. In de tweede actie van Nu Elektrisch

boden we een breder palet aan met een bredere prijsklasse: van ruim

300 per maand voor een Smart, via de Renault ZOE (ruim 400 euro)

en de Nissan LEAF(ruim 500 euro), tot de BMW i3 van een dikke 600

euro per maand. We lanceerden de nieuwe actie bij het tv-programma

Kassa Groen. De redactie pakte groot uit, inclusief proefritten voor

kijkers. Goed voor elektrisch rijden, maar het nieuws van onze eigen

actie raakte ondergesneeuwd. Dat was jammer voor onze verkoop.

De tweede actie deed veel minder dan de eerste.’

Instapdag De meeste consumenten hebben nog nooit elektrisch gereden. Voor

een eerste kennismaking werd de Instapdag bedacht: een soort

Open Huizendag, maar dan met elektrische auto’s. Op 20 september

2014 zetten trotse bezitters van een elektrische auto hun deuren

wagenwijd open voor buren, vrienden en (on)bekenden. Iedere

geïnteresseerde kon die dag instappen en (mee)rijden. Wie anders

dan een eigenaar van een elektrische auto kan vertellen hoe leuk

elektrisch rijden is? ‘Laten we de stilte omhelzen in een auto zonder

uitlaat,’ zei Jort Kelder, ambassadeur van de Instapdag, toen hij in een

promofilmpje zijn elektrische Smart showde op een Amsterdamse

gracht. ‘De stinkende diesels zijn zó achterhaald.’

200 auto’s, verspreid over het hele land, openden hun deuren.

Bezoekers konden kiezen uit zestien merken van auto’s met een

stekker. Ruim 2500 mensen stapten in en reden weg. Zij werden

‘elektrisch ontmaagd’, zoals een van de deelnemers het kernachtig

formuleerde. Olof: ‘Super leuk was de after party bij Vroege Vogels,

een dag later. Via de radio werden mensen opgeroepen om naar de

uitzending in Naarden te komen en in te stappen. Een paar maanden

later reed ook een van de redacteuren in een van onze LEAF’s.’

Razende auto’s op de gevelLaten we onze droom zo spectaculair mogelijk vertellen aan

de wereld. Daarmee startte het wilde idee voor een grootse

videoprojectie op de gevel van de gloednieuwe wolkenkrabber

‘De Rotterdam’, ontworpen door bureau OMA van Rem Koolhaas.

Op 25 november 2013 was dit de officiële start van Project A15: ‘de

grootste projectie van Europa, op het grootste multifunctionele

Instapdag 2014

21

gebouw van Nederland, vertelt het verhaal van Project A15, de

duurzaamste snelweg ter wereld.’ De videoprojectie (van Urbi et

Orbi) bevatte elementen van licht, gestapelde bewegende aardlagen,

oplichtende stad, auto’s die tegen de gevel oprijden, wegen die zich

samenvoegen. De projectie haalde het NOS Journaal. Olof: ‘We hadden

onze droom publiek gemaakt. Nu moesten we door. We dwongen

hiermee onszelf om het waar te gaan maken. Het gaf het goede

gevoel van urgentie.’

Wat de andere publicitaire hoogtepunten waren? ‘De start van Nu

Elektrisch,’ zegt hij gedecideerd. ‘Daarmee hebben we de markt

voor consumenten opengebroken.’ De Instapdag vindt hij vanwege

een heel andere reden een succes. ‘We gebruikten een sociaal

mechanisme om enthousiasme te creëren. Met 200 e-rijders als

ambassadeurs bereikten we op één dag 2500 mensen. Datzelfde

aantal bereikten we ook afgelopen jaar, toen we de Instapdag voor de

tweede keer organiseerden.’

Bokito in de autowereld‘Een milieuorganisatie die in auto’s gaat, dat was ook voor ons

wennen. Ik heb vooral veel geleerd over de autowereld en die markt.

Uiteindelijk draait het toch om de kortingen en de pegels. Voor Nu

Elektrisch schreven we twee tenders uit: een voor de automerken en

een voor de leasebedrijven. Beide winnaars moesten samen in een

pakket, dus dat moest matchen. Ik kan me nog goed een crisismeeting

herinneren over wie nou welk deel van de korting moest betalen. De

campagne draaide al een paar dagen, de druk was enorm. Het ging er

stevig aan toe, de belangen waren groot, ook voor ons. Dat was wel

een Bokito-moment.’

‘Ik denk dat de autowereld ons ziet als een interessante curiositeit,’

grijnst hij. ‘We hebben ons met elektrisch rijden op de kaart gezet,

ze bewonderen ons echt voor dit deel. Maar we blijven een vreemde

eend in de bijt. Dat lijkt me ook precies goed zo.’

‘Met 200 e-rijders als ambassadeurs bereikten we op een

dag 2500 mensen’Videoprojectie

op wolkenkrabber ‘De Rotterdam’

22

Een beetje dichterbij‘We hebben gezorgd voor positieve publiciteit en beeldvorming over

elektrisch rijden. En we hebben de markt een beetje veranderd.

Achteraf vind ik dat elektrisch rijden nog niet mainstream te

maken was. We hebben attentiewaarde gecreëerd, het product als

interessant weten neer te zetten maar voor een grote campagne is de

elektrische auto nog niet geschikt. Daarvoor moet de aanschafprijs

onder de 25.000 euro komen te liggen en moet de actieradius met

minstens 100 km verbeteren.’ Olof noemt het veelbelovend dat

Nissan volgend jaar met een auto met meer actieradius komt. Tesla

wil in 2017 een “Tesla voor de gewone man” presenteren, rond de

30.000 euro per jaar. Dat is dezelfde prijsklasse als de Renault ZOE

en de Nissan. ‘2017 is het jaar dat de elektrische auto echt kansrijk

gaat worden, denk ik. In 2016 moeten we het vuurtje warm houden.

Daarom gaan we door met de Testrijders, Nu Elektrisch en misschien

de Instapdag.’

Durven dromenWie durft zo’n ambitieuze droom aan te gaan? ‘Wij hadden lef om te

durven dromen en de uitdaging aan te gaan, de NPL om dit te durven

financieren. Het onmogelijke mogelijk maken, dat is wat de NPL heeft

gedaan,’ besluit Olof zijn verhaal.

24

Zelfs op het eind van het project zit het haar nog niet lekker: het

zichtbare lint zonnepanelen van Rotterdam tot Nijmegen, het lint

dat het aanzicht van de snelweg A15 zou veranderen, is niet gelukt.

‘Ik heb met veel partijen gesproken, maar ik kan niet toveren. ProRail

wilde best de geluidsschermen langs de Betuweroute beschikbaar

stellen. Samen met Eneco heb ik de business case uitgewerkt.

Zonnepanelen aanbrengen op bestaande geluidsschermen bleek

uiteindelijk te duur en daardoor onhaalbaar. Zie maar eens een klant

te vinden die een veel hogere prijs dan de reguliere marktprijs voor

(zonne)stroom wil betalen, die vind je echt niet. Het heeft tot eind

2014 geduurd voordat ik dit kon accepteren. Ik heb lang geloofd

‘ Langs de A15 wekken heel veel mensen zonnestroom op, maar minder zichtbaar dan ik had gewild’

‘Een lint van zonnepanelen op geluidsschermen langs

de A15. Zodat elektrische auto’s op deze zonnestroom

kunnen rijden. Dat was mijn droom. Dat zichtbare lint

is niet gelukt,’ zegt Wilma Berends, projectleider zon.

‘Maar inmiddels wekken heel veel mensen en bedrijven

langs de A15 zonnestroom op. Onzichtbaar voor de

buitenwereld, dat wel.’ Een verhaal over te optimistische

zonnefans en een onhaalbare business case.

Wilma Berends,

projectleider zon

25

dat het kon. Ook door alle optimisten om mij heen, bij bedrijven en

lokale overheden. Iedereen liet zich leiden door de groeicijfers van

zonne-energie. Het leek een makkie. Maar zonnepanelen op daken is

een totaal ander verhaal dan op bestaande geluidsschermen. Dat is

gewoon nog erg duur. Punt.’ Ze zegt het gedecideerd. En lacht. Want

ze heeft haar droom nog niet losgelaten.

Langs wegen en spoor‘Door alles wat ik geleerd heb weet ik nu dat het vanuit

kostenoogpunt niet haalbaar is om op bestaande geluidsschermen

panelen aan te brengen. Nieuwbouw en renovatie van schermen

zijn een goed moment om het alsnog te gaan doen. Er zijn bouwers

die beweren dat nieuwe schermen met panelen net zo duur zijn als

zonder; dan ben je gekke Henkie als je het niet doet. Ik wil nu verder

werken aan een geluidsschermenstrategie voor heel Nederland,

langs wegen en het spoor. Het zou een taak van de rijksoverheid

zijn om dit te realiseren, samen met ProRail en Rijkswaterstaat en

natuurlijk de grote bouwers. Het wordt een strategie met kleine

realistische stappen. Mijn belangrijkste les is geweest dat we eerder

een betere inschatting van kansen en risico’s hadden moeten maken.

Het succes van zonnepanelen op een dak is namelijk niet te kopiëren

naar geluidsschermen.’

Zonnige BetuweVoor eigenaren van woningen en bedrijfspanden is het gemakkelijker

en voordeliger om eigen zonnestroom op te wekken. Voorlopig

zijn er nog genoeg daken om met zonnepanelen te beleggen. ‘We

hadden al ervaring met onze Natuur & Milieu-actie Zon Zoekt Dak

voor woningeigenaren. We verbonden Project A15 met Zon Zoekt

Dak door in deze regio’s extra te adverteren zodra een nieuwe

zonnepanelenactie startte. Ik heb daarnaast veel energie gestoken

in contact leggen met lokale spelers zoals gemeenten, ondernemers

en energiecoöperaties. Veel zonnecoöperaties wilden vooral op

eigen kracht hun project realiseren. Vanuit Project A15 konden

we soms met advies voor versnelling zorgen. Gemeenten die op

sporthallen en gemeentehuizen zonnepanelen legden, bedrijven

- waaronder Van der Valk - en woningeigenaren die op hun eigen

dak in de weer gingen, energiecoöperaties, lokale overheden die

samen in Geldermalsen een heel groot zonnepark gaan realiseren

op een stortplaats, een initiatief om in Tiel een klein stukje van een

zonnescherm alsnog gaan realiseren… er gebeurt veel, heel veel

langs de A15, maar niet altijd zichtbaar.’ Dit voorjaar stond er langs

de A15 tenminste 37 Megawatt geïnstalleerd vermogen, dat is

vergelijkbaar met de power van bijna 150.000 zonnepanelen.

Wilma noemt bio-landbouwbedrijf De Terp in Erichem het schoolvoor-

beeld van een bedrijf dat ecologische bedrijfsvoering, zonnestroom

en elektrische auto’s prachtig weet te combineren. Naast de productie

van biologische pompoenen voor supermarkten en export levert het

bedrijf met 506 zonnepanelen ruim 120.000 kWh zonnestroom.

‘Het succes van zonnepanelen op een dak is niet te kopieren

naar geluidsschermen’

26

En daar rijden weer twee elektrische auto’s en elektrische heftrucks

op. Het bedrijf is volledig energie- en CO2 neutraal.

Zonneparken‘Toen duidelijk werd dat we het idee van het zonnelint moesten

loslaten, hebben we een andere lijn ingezet. We gingen op zoek naar

losse stukjes braakliggende grond langs de A15 waar niemand veel

mee kon. In het Rotterdamse havengebied kwam de business case

niet rond, maar in Barendrecht lukt het wel. Vanuit Project A15

heb ik het initiatief genomen en gemeente en projectontwikkelaar

met elkaar verbonden. De eerste contacten zijn gelegd in november

2013, tijdens de grote projectie op het gebouw De Rotterdam bij de

officiële start van Project A15. In mei 2014 is de intentieverklaring

ondertekend. Wij helpen mee met publiciteit en de werving van

deelnemers en blijven bij het project betrokken totdat het park met de

bouw start, naar verwachting eind 2016. Het duurt lang, maar er zijn

geen obstakels. Iedereen wil het!’

Ook in Nijmegen bestaat interesse voor een speciaal zonnepark.

Het Windpark Nijmegen-Betuwe, dat nog gebouwd moet worden,

is geïnteresseerd om ook een zonnepark aan te leggen. Wilma:

‘Dat wordt een interessant experiment van de coöperatie met de

netbeheerder, gemeente en ontwikkelaar. De gedachte is om meer

energieopbrengst per ha te realiseren op dit terrein langs de A15.

Wij hebben met het Windpark meegedacht hierover en het ziet er

veelbelovend uit.’

Zonnepanelen op afvalberg Zonnepanelen op een afvalberg van Avri in Geldermalsen, bij de A15.

Dat wordt een van de grootste zonneparken in Nederland. Door een

subsidie van miljoenen euro’s is het vrijwel zeker dat dit zonnepark

er gaat komen. Wilma: ‘Op dit moment staat een tender uit voor de

ontwikkelaars. Hopelijk kunnen zij in 2016 al gaan bouwen. Vanaf

2017 kunnen dan enkele duizenden huishoudens van dit park stroom

afnemen. Dat is echt groot!’ In 2016 moet duidelijk worden of er ook

nog windmolens langs de afvalberg komen. De droom van Project A15

komt ineens een heel stuk dichterbij!

Inzicht in de markt‘We hebben echt met onze voeten in de klei gestaan. Dat vond

ik persoonlijk het leukste van Project A15. We hadden met onze

Zon Zoekt Dak-acties al ervaring opgedaan met de markt voor

particulieren. In Project A15 zijn we nog beter het proces van

ontwikkelen, bouwen en verdienen gaan begrijpen. We verbinden

gemeenten, ontwikkelaars, bouwers, eigenaren en beleidsmakers

met elkaar. De ene keer concreet in een zonnepark zoals in

Barendrecht, een andere keer landelijk, bijvoorbeeld in de uitwerking

1500 zonnepanelen wekken straks duurzame stroom op in Zonnepark Barendrecht

27

van het Energieakkoord. Mede dankzij Natuur & Milieu is er een

Postcoderegeling gekomen voor zonnecoöperaties. Afgelopen jaar

hebben we via lobby gezorgd dat die regeling nog beter is geworden.

Daar profiteren de zonnecoöperaties langs de A15 ook van mee.’

Marktinzicht voor gemeentenGemeenten zijn cruciaal om bedrijven en inwoners lokaal te

stimuleren om meer zonne-energie op te wekken. ‘Wij hebben onze

marktinzichten vertaald voor gemeenten en hierover sessies in VNG-

verband (de koepel van gemeenten) gehouden. Zodat gemeenten

beter hun rol kunnen spelen. Om hen uit te dagen hebben we daarna

een benchmark uitgevoerd waarin we alle - bijna 400 - Nederlandse

gemeenten op de hoeveelheid opgewekte zonne-energie hebben

onderzocht. Conclusie: gemeentelijk beleid voor meer zonnestroom

werkt. Amsterdam scoort per inwoner veel beter dan Rotterdam en

dat komt echt omdat Amsterdam veel meer doet, zoals maatwerk

leveren voor bewoners, bedrijven of scholen.’

De droom ‘Er zijn elektrische auto’s die op zonnestroom rijden, ook op lokaal

opgewekte stroom langs de A15. Die droom is niet uit elkaar gespat,

maar wel veel te onzichtbaar gebleven. Gelukkig zijn langs de A15

de eerste snellaadstations van Fastned verrezen die hun stroom

opwekken via panelen op het station. En natuurlijk de zonneparken

in Barendrecht, Geldermalsen en misschien nog in Nijmegen.

Het iconische lint op geluidsschermen was supergaaf geweest,

maar dat is nog niet gelukt. De komende jaren verrijzen wel grote

zonprojecten die zichtbaar zijn vanaf de A15’ , zegt Wilma. ‘Wacht

maar af. Die zonne-linten komen er straks door heel Nederland.

Overal waar nieuwe geluidsschermen komen, langs de weg en het

spoor, ligt ruimte te wachten op zonnepanelen. Bij nieuwe schermen

is dat goedkoper en aantrekkelijker. Dat beeld van Project A15, het

zonnelint, dat laat ik niet los.’

‘gemeentelijk beleid voor meer

zonnestroom werkt’

Snellaadstation Fastned langs A15

28

Praten met Maarten over Project A15 is ook praten over politieke

lobby. Een gesprek over fiscale bijtelling, autobrieven en lobby met

één doel: elektrisch rijden in de versnelling.

‘Kern van ons plan was om elektrisch rijden langer en beter fiscaal

te stimuleren. Elektrisch rijden is niet het doel. Uiteindelijk gaat het

om de milieuwinst die we hiermee boeken. In dit ene weekend in

november wisten we het oorspronkelijke plan van staatssecretaris

Wiebes van Financiën om te buigen naar een plan met meer

milieuvoordeel. Dat gaat dan echt om tonnen CO2-winst.’ Maarten

kijkt met genoegen terug op dit succes.

Belastingvoordelen ‘Achter de schermen moet je blijven lobbyen voor elektrisch rijden.

Zolang elektrische auto’s nog flink duurder zijn dan andere auto’s

en minder actieradius hebben, moet je fiscaal blijven stimuleren.

Elektrisch rijden zit nog in de pioniersfase. De ontwikkelingen zijn

gunstig. Zodra de batterijen langere afstanden mogelijk maken en de

prijs zakt, zijn die belastingvoordelen niet meer nodig. Ik verwacht

dat dit in 2020 het geval zal zijn.’

Na RTL Nieuws en het NOS Journaal…Hoe kwam dat Monsterverbond eigenlijk tot stand? ‘Wij vonden de

autobelastingplannen van Wiebes funest voor elektrisch rijden en

het milieu. Op vrijdagavond vertelde ik dat in RTL Nieuws. Diezelfde

avond meldde de RAI op het NOS Journaal dat ze Wiebes plannen

slecht vonden omdat ze de automarkt verstoorden. Dat weekend was

ongelooflijk hectisch! Samen met nog een aantal partijen – waaronder

Bovag en ANWB - hebben we elkaar gevonden in een alternatief

‘ We zijn een cruciale speler voor de versnelling van elektrisch rijden geworden’

‘In één weekend realiseerden we meer milieuwinst

dan in de twee jaar daarvoor.’ Maarten van

Biezen, hoofd mobiliteit bij Natuur & Milieu, zegt

het zonder aarzelen. Hij refereert aan het eerste

weekend van november 2014. Toen presenteerde

een Monsterverbond van autobranche en

maatschappelijke organisaties een alternatief

plan voor de autobelastingen in 2016.

Maarten van Biezen,

hoofd mobiliteit

29

plan: een volledige vrijstelling van de motorrijtuigenbelasting

voor de volledig elektrische auto plus behoud van de lage bijtelling

van 4%; een halve vrijstelling van de belasting voor de plugin-

hybrides; en een groter belastingverschil tussen plugin-hybrides

en conventionele auto’s. Dat verschil is nodig om elektrisch rijden

voldoende aantrekkelijk te houden ten opzichte van conventionele

auto’s.’ Het extra geld hiervoor werd opgehoest door meer belasting

voor de sterk vervuilende auto’s. ‘Ons finest hour kwam toen Wiebes

dit plan op maandagochtend met open armen ontving en de Kamer

akkoord ging.’

Politiek succesHet bleef niet bij die ene actie van het Monsterverbond. Toen Wiebes

in 2015 zijn plannen voor 2017 – 2020 aankondigde in de zogeheten

Autobrief II vonden de partijen elkaar opnieuw. Het lukte om de

stimulering van de volledig elektrische auto veilig te stellen tot en

met 2020. ‘Dit politieke succes mogen we op ons conto schrijven.

Het hielp enorm dat we in het SER Energieakkoord in 2013 al hadden

vastgelegd dat de steun voor ‘zeer zuinige auto’s’ (lees: elektrische

auto’s) tot en met 2018 moest worden voortgezet. Het Kabinet kon

niet ineens minder gaan doen voor elektrisch rijden. Een bewijs dat

het Energieakkoord werkt!’ Maarten is ook kritisch over Autobrief 2.

Hij noemt het ‘een bittere pil’ dat de stimulering van gewone zuinige

auto’s met Autobrief 2 dramatisch is afgebouwd.

Motie consumentenmarkt‘Wij willen ook de markt voor particuliere rijders stimuleren, niet

alleen de zakelijke rijders. De prijs van een elektrische auto vormt

voor consumenten echter het grootste obstakel om elektrisch te

rijden. Daarom zijn we een petitie gestart waarin we pleiten voor een

aanschafpremie op een elektrische auto voor consumenten. Deze

door 10.00 mensen gesteunde petitie heeft een vervolg gekregen

in een breed gesteunde motie van PvdA-kamerlid Ed Groot waarin

de Tweede Kamer het kabinet heeft gevraagd om een plan voor het

stimuleren van elektrisch rijden door particulieren. Samen met de

Rijksoverheid, de auto(lease)branche en consumentenorganisaties

werken we nu aan een plan voor een soepele doorstroming van

30

elektrische auto’s van de zakelijke markt naar de particuliere markt.

Ook is een motie aangenomen om de bouw van publieke laadpalen

aantrekkelijker te maken door een lagere energiebelasting.’

De aanloop van Project A15Voor Maarten was Project A15 een logisch vervolg op zijn eerdere

acties om elektrisch rijden te stimuleren. ‘Al in 2009 stond ik voor

Natuur & Milieu op de AutoRai waar we een elektrische auto showden

en het Actieplan Elektrisch Rijden presenteerden en aanboden aan

toenmalig minister-president Balkenende. Dat plan is overgenomen

door het Kabinet. Ons doel was destijds 1 miljoen elektrische auto’s in

2020, dat is inmiddels wat realistischer bijgesteld tot 200.000 auto’s.

Wij waren ook de initiatiefnemer én naamgever van het Formule

E-Team (FET), een coalitie van bedrijfsleven, kennisinstellingen,

milieuorganisaties en overheid, om elektrisch rijden verder te

ontwikkelen. En we hadden afspraken met 65% van de Nederlandse

leasemaatschappijen in de coalitie Cleaner Car Contracts, ons

initiatief om auto’s versneld schoner te krijgen. Kortom, we hadden al

een track record opgebouwd op schone en elektrische auto’s.’

‘In 2010 spraken we met Milieudefensie over hun droom van

meer draagvlak voor windenergie en de mogelijkheid om dit te

verbinden aan elektrisch rijden. Het idee ontstond om hiervoor een

samenhangend plan te maken. Over het deel elektrisch rijden sprak ik

met de toenmalig CEO van Athlon Car Lease. Samen hebben we toen

een inspirerend plan gemaakt voor een versnelling van elektrisch

rijden met een goedkope elektrische deelauto voor de zakelijke

markt en voor particulieren. Dat is onderdeel geworden van het

postcodeloterijvoorstel.’

‘De kunst van Project A15 was de combinatie van ambitieus, vernieuwend

en het stapelen van groen: autodelen,

elektrisch rijden en stroom uit zon en wind’

31

Drie keer groen‘Founding father’ van Project A15 wordt hij wel genoemd, en daar is

hij best trots op. Wat was daarna Maartens rol in Project A15? ´Ik heb

eerst het onderdeel elektrisch rijden uitgewerkt voor het projectplan

en daar draagvlak voor georganiseerd bij andere partijen. De kunst

van Project A15 was de combinatie van ambitieus, vernieuwend en

het stapelen van groen: autodelen, elektrisch rijden en stroom uit

zon en wind. De ANWB, Prins Maurits, Ruud Koornstra, de gemeente

Rotterdam, twee ministeries en onze FET-partners steunden dit

plan met adhesiebrieven. We dienden bij de NPL een uitgewerkt plan

in, met gedetailleerde begroting en draagvlak bij andere partijen.

De NPL was ook enthousiast en durfde het aan om dit project te

financieren.’ Maarten werd kwartiermaker én lobbyist en binnen

het managementteam van Natuur & Milieu verantwoordelijk

voor ProjectA15.̀ Dat betekent mensen aannemen, het project

organiseren en het enthousiasme vasthouden. En scherp blijven op

de ontwikkelingen in Den Haag die het elektrisch rijden beïnvloeden.́

Beweging versus sales‘De grote projectie op De Rotterdam, de officiële lancering van het

project, was een enorm enthousiasmerend moment. Gemeenten,

bedrijven en overheden lieten zien dat we samen een beweging

vormden om elektrisch rijden te versnellen. Het bruiste overal. Dat

idee van de beweging is later wat losgelaten, dat vind ik wel jammer.

Er kwam meer nadruk op marketing en sales, want we moesten met

het geld van het project een stevige focus houden. Hierdoor hebben

wij wel een belangrijke rol gekregen op de markt van elektrisch rijden

in Nederland. Testrijders, poolauto’s, privé lease, taxi’s, rijscholen…

We hebben het toch maar mooi mogelijk gemaakt dat mensen nu

mogen afrijden in een elektrische auto, dat mocht eerder niet.́

Feestje van e-rijdersHet samenspel tussen inhoud, campagnes, politiek en media vindt

like en win!Project A15 wil graag van je horen hoe je elektrisch rijden hebt ervaren! Was het leuk?• Like onze Facebookpagina• Plaats jouw ervaring in een reactie

op onze Facebook pagina.

Laat het ons weten en maak kans op mooie prijzen zoals een abon-nement op een deelauto en ...

www.facebook.com/projectA15

roadshow elektrisch rijden door rijscholen

32

Maarten het leukste van dit project. ‘Je ziet dat je door dit samenspel

veel voor elkaar krijgt. Extra laadpalen, belasting voordelen overeind

houden, mensen verleiden om in te stappen, ambassadeurs die hun

auto delen… Het is allemaal nodig om elektrisch rijden aantrekkelijk

te maken en de versnelling erin te houden. Elektrisch rijden en

autodelen is een grote verandering in onze mobiliteitscultuur.

Uitproberen en ervaren zijn cruciaal om mensen mee te nemen.

Daarom gaan we ook door met de Testrijders. En de Instapdag, Dat is

echt een feestje van en voor alle e-rijders.’

Wij verkopen versnelling‘Toen we in 2010 begonnen met dit plan was de nationale ambitie

dat er in 2015 20.000 elektrische auto’s op de weg zouden zijn. In

2010 waren dat er nog maar 700. Nu zijn dat er zo’n 70.000! Een mega

succes dus. Onze bijdrage via politiek, media, aantrekkelijke lease-

aanbiedingen en probeeraanbod zijn daarbij cruciaal geweest. Wij

verkopen geen elektrische auto’s, maar elektrische versnelling,’ stelt

Maarten. ‘Daarvoor werken we samen met de autobranche en andere

partijen die voorheen niet onze natuurlijke bondgenoten waren. Juist

zij, inclusief de partijen die elektrisch rijden als business hebben,

‘Wij verkopen geen elektrische auto’s, maar elektrische

versnelling’

Petitie Elektrisch rijden aangeboden door Tjerk Wagenaar aan Bert Klerk, voorzitter Formule E-team

33

zien ons nu als cruciale speler voor deze versnelling. Overigens

vereist dit van ons scherp blijven op de lijn tussen onafhankelijkheid

en commercie. Op dit onderdeel van mijn werk heb ik veel kritische

collega’s en dat is ook goed.’

Spin offOok buiten het gebied van de A15 kwam veel op gang. ‘Elektrische

lesauto’s, Tesla-taxi’s op Schiphol, elektrische (deel)auto’s in

het wagenpark van gemeenten en bedrijven in het hele land,’

somt Maarten op. ‘Deze “elektrificatie” past ook in het plaatje

van de nieuwe brandstofvisie die we maakten in het kader van

het Energieakkoord: op welke brandstoffen zetten we in voor de

toekomst? Voor het personenverkeer is elektrisch rijden het primaire

spoor geworden. Daar hebben veertig partijen hun handtekening

onder gezet, dat draai je niet meer terug.’

Blije mensenOp de vraag wat hij het mooiste onderdeel van Project A15 vindt,

breekt een brede lach door. ‘De kick off van de Testrijders in

Rotterdam, daar onder de Erasmusbrug. Met Alexandra van Huffelen

- toen wethouder mobiliteit – die de eerste sleutels overhandigde.

Dat vond ik geweldig. Voor het eerst al die elektrische auto’s met

hun Project A15-logo’s naast elkaar en al die blije mensen. Dat gaf

enorm veel energie en plezier. Elektrisch rijden voor de consument

aantrekkelijk maken, dat hebben we in Project A15 laten zien.’

Kick off Testrijders Rotterdam, maart 2014

34

de partners

35

‘ Door samenwerking met bedrijven kunnen we veel effectiever zijn’

Natuur & Milieu werkt samen met veel bedrijven.

´Zo kunnen we veel effectiever zijn,́ zegt Maarten

van Biezen, hoofd mobiliteit. ‘Enthousiasmeren is de

basis voor verandering. Om echt stappen te kunnen

zetten in duurzaamheid heb je groot draagvlak

nodig. Door samenwerking met bedrijven laten we

zien wat er kan. Duurzaamheid is inmiddels smart

business en we zetten het ook zo neer.́

Wie waren zoal partner voor het deel elektrisch rijden in Project A15?

Onder andere Athlon Car Lease, Direct Lease, Nissan Nederland en

Nissandealer VKV sloten zich aan.

36

Hans Blink: ‘Wij hadden als Athlon de visie ontwikkeld dat we

niet langer een leasemaatschappij moesten zijn, maar een

mobiliteitsprovider in een maatschappelijke context waarin

trends spelen als delen, vergroening, elektrisch rijden. Dat

betekende een ommezwaai in ons business model.’ Concreet gaat

het over faciliteiten aanbieden voor flexibel werken, zoals locaties

met flexplekken, teleconferenties etc. En diensten die de auto

loskoppelen van bezit, zoals autodelen en een combikaart voor OV en

fiets. ‘

Project A15 paste naadloos bij onze visie,’ zegt Blink. ‘Je kunt dat

gerust marketing noemen. We wilden de wereld laten zien dat we

echt doen wat we zeggen. Laten zien dat het kan.’ Dus stapte Athlon

in Project A15. En na een jaar stapten ze er weer uit. Wat gebeurde er

in de tussentijd?

Crisis Van Biezen: ‘Het werd crisis, het bedrijf kwam in zwaar weer, de

CEO ging weg, er werd een nieuwe strategie uitgestippeld – en daar

hoorde het project A15 niet meer bij.’ Blink: ‘In de crisis gaan bedrijven

risicomijdend gedrag vertonen, laten liefst alles bij het oude. Athlon

is onderdeel van de Rabobank. In de financiële sector was na de

crisis een grote angst voor innovatie. Iedereen wilde terug naar het

traditionele business model. In plaats van een front runner is Athlon

een follower geworden. Terwijl de eerste opzet was: we willen een

pionier zijn. Een innovatief karakter hebben.’

Van Biezen: ‘Het was een ambitieus, groot project. We werkten

op veel niveaus samen: elektrisch rijden, zakelijk autodelen,

deelauto’s voor consumenten… En vervolgens is alles wat frivool is,

na een jaar gescheidenMet deze partner van het eerste uur liep het net

even anders dan gehoopt. Een gesprek met Hans

Blink, voormalig CEO van Athlon Car Lease, en

Maarten van Biezen, Natuur & Milieu.

Partner

Athlon Car Lease1

1 Deels overgenomen uit eerder gepubliceerd interview van Wilma Roozenboom (www.wilmaroozenboom.nl) op www.plusbusiness.nl

37

weggesneden. Het is in een jaar tijd allemaal afgebouwd. Dat was wel

even slikken voor ons.’

AanbestedenMaar niet te lang getreurd. Van Biezen: ‘Vervolgens hebben we de

propositie voor het privé leasedeel openbaar aanbesteed. Dat was

eigenlijk misschien sowieso beter. Het aardige van aanbesteden is dat

je het aanbod beter kunt vergelijken. In de kern gaat het ons om het

aantrekkelijke leasecontract voor de consumenten. Athlon durfde de

privé lease uiteindelijk niet aan. Het ging hen om de grote aantallen;

voor het elektrische rijden an sich liepen ze eigenlijk niet echt warm.’

De diverse opties bleken goed aanbesteedbaar. ‘Sinds vorig jaar zijn er

dus elektrische deelauto’s beschikbaar via privé lease – ver onder de

marktprijs.’

In retrospect: wat valt er te leren van deze ervaringen?

Wat zat goed….Blink: ‘De top van het bedrijf moet de visie omarmen en bereid zijn

om erin te investeren. De eindverantwoordelijke van de organisatie

moet zelf in het project meedraaien, deelnemen in het proces. In

het traditionele, gangbare model maak je een projectgroep en een

stuurgroep – en de eindverantwoordelijke zit in de stuurgroep, daar

toont ie ownership.’ Dat zat in dit geval goed.

Van Biezen: ‘Partijen moeten het leuk vinden om samen te werken.

De USP van N&M is dat het leuk is om met ons samen te werken. Naast

dat je je doelen bereikt met ons, levert het je ook nieuwe energie op.

We zijn creatief in hoe we ons doel bereiken. Dat geeft een bedrijf

dat met ons samenwerkt ook energie. Je moet plezier en effectiviteit

combineren. Het is de enige manier om succesvol te kunnen zijn.’

… wat kon beter …Blink: ‘Je hebt een voortrekker nodig. Anders is het lastig om de

samenwerking handen en voeten te geven. Als je er vanaf het begin

teveel partijen bij betrekt, wordt het spaghetti. Een Poolse landdag.

Maar dat leiderschap moet wel gegund worden. In het project A15 zou

het goed passen bij Natuur & Milieu, maar Milieudefensie en Natuur

& Milieu hebben geen leading partner aangewezen. Dat was jammer.

Natuurlijk leiderschap moet je omarmen, desnoods verzekeren via

algemenen stemmen: dit is de leading partner.’

Van Biezen: ‘Uiteindelijk was het goed dat Athlon eruit viel – aanbesteden

is effectiever – maar het kostte ons wel een heel jaar. Je gaat van een

partij die graag mee wil doen, naar een partij die je moet motiveren

om nog mee te doen. Misschien hadden we eerder het besluit om

ermee te stoppen moeten forceren. Hadden we moeten zeggen: ‘Als

we telkens weer moeten onderbouwen hoeveel business dit project

jullie oplevert, dan gaan we dit project gewoon niet samen doen. We

zijn hier niet om jullie business te genereren, met geld van de Nationale

Postcode Loterij. Samenwerken is mooi, maar niet op deze manier.’

‘je moet plezier en effectiviteit

combineren’

38

… en wat ging echt mis? De CEO ging weg en Athlon stapte uit Project A15. Was het project

toch onvoldoende ingebed in de organisatie? Blink: ‘Klopt. Als de

eigen organisatie er onvoldoende van is doordrenkt, dan zijn de paar

mensen die ermee bezig zijn gauw geneigd om het los te laten als ze

het intern niet meer verkocht krijgen.’

En dat was het geval toen de crisis zich aandiende. Blink: ‘Het

leasemodel is heel voorspelbaar. Je weet hoe het werkt: als je dit doet,

heb je aan het eind dat verdiend. Projecten zoals A15 hebben een

hoge risicofactor; ze kunnen kannibaliseren op andere takken van je

business. In de financiële crisis koos de sector voor zekerheid. Voor

een bekend business model waarvan je weet dat het werkt.’ En dan

valt een project als Project A15 dus weg.

Verbinding zoekenZit er toekomst in dit soort partnerschappen? Blink: ‘Juist in deze tijd

is er zoveel algemeen belang waarvoor je de verbinding moet zoeken,

dat het niet uitmaakt of er een corporate of een maatschappelijke

organisatie of een wetenschappelijke partner aan tafel zit. Het

probleem is dat we vaak zo verschrikkelijk bezig zijn om ons

eigen bestaansrecht te bewijzen. Maar we kunnen dit niet alleen.

Samenwerking is veel krachtiger. Dat besef dringt wel door, maar

echt nog onvoldoende.’‘In de financiele crisis koos de sector voor zekerheid. Voor een

bekend business model waarvan je weet

dat het werkt’

MOGELIJK GEMAAKT DOOR:

WERKGEVERS OPGELET: VAN UW LEASERIJDERS HOORT U STRAKS NIETS MEER.Als werkgever loopt u natuurlijk graag voorop. Elektrisch rijden heeft de toekomst. Het is duurzaam.....en stil.Bovendien zijn er grote stappen gemaakt.In prestaties en vooral in accucapaciteit. Oplaadpunten schieten als paddenstoelen uit de grond; dicht bij huis, op werkplekken en als snellaadstations langs de snelweg. Hierdoor wordt elektrisch rijden steeds meer een volwaardig alternatief. Zeker voor werknemers die binnen 50 km van hun werk wonen.

LET OP: LEASERIJDERS DIE NOG DIT JAAR OVERSTAPPEN, PROFITEREN TOT 2018 VAN GEEN BIJTELLING OP ELEKTRISCH RIJDEN

Natuur & Milieu en Milieudefensie werken samen aan een droom: de A15 moet de eerste volledig duurzame snelweg van de wereld worden. Om dit te realiseren zijn ze Project A15 begonnen. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij.

Vijf toonaangevende bedrijven op het gebied van elektrisch vervoer doen mee. Samen maken zij overstappen op elektrisch rijden extra gemakkelijk en voordelig. Wilt u weten hoe? Neem contact op met een van deze leasemaatschappijen of ga naar ProjectA15.nl. Dan zorgen wij ervoor dat u straks niets meer van uw leaserijders hoort.

Overstappen op elektrisch rijden is voor uw leaserijders nu extra gemakkelijk en voordelig.

KIJK OP PROJECTA15.NL

39

‘ Mijn ervaringen met de Testrijders kan ik nu makkelijk uitrollen naar andere regio’s’Zijn allereerste date met Natuur & Milieu was in

Tiel. Cees Keijzer, destijds Fleet Account Manager

Zakelijke Markt voor VKV-groep Rotterdam,

presenteerde daar een sessie over de elektrische

Renault ZOE voor een rijschoolhouder. Zowel deze

auto als de Nissan LEAF zijn vertegenwoordigd

in de VKV-groep.

Autodealer VKV-groep Rotterdam,

Cees Keijzer

Cees Keijzer: ‘Ik raakte met iemand van Natuur & Milieu in gesprek

over het concept van de Testrijders. Zij was op zoek naar importeurs

en leasemaatschappijen voor partnerships. Ik legde de combinatie

Rotterdam – groene stroom van Eneco (die al mijn klant voor

mobiliteit was) en 100% elektrisch rijden. Dat laatste was ook voor

mij vernieuwend. Die uitdaging trok me over de streep.’ Een verhaal

over de volle 100%.

Cees: ‘Al snel spraken we over het gewenste prijskaartje, de

leaseconstructie en het concept van autodelen. In de VKV-groep

zit ook Lease2Move die graag wilde meedoen. De administratieve

zaken zoals facturering waren hiermee geregeld, dus kon ik op

pad voor 100% elektrische auto’s. Met Nissan Nederland kwam ik

tot een akkoord over onder andere de kostprijs en de terugkoop na

24 maanden. De seinen stonden op groen en Natuur & Milieu kon

op zoek naar tien Rotterdamse ambassadeurs, ofwel Testrijders.

Voor ons als VKV-groep was het een kans. Wij hadden twee volledig

40

elektrische automerken en wilden graag de 100% elektrische auto’s

promoten. En mijn ambitie was om dit project 100% te laten slagen.’

De groene beleving‘We leverden de gloednieuwe Nissan LEAFs af bij een kick off in

Rotterdam waarbij de Testrijders in een zo kort mogelijke tijd zoveel

mogelijk mensen in hun auto moesten zien te krijgen. Autodelen

was immers een cruciaal onderdeel van het concept. Daar waren

ook media bij aanwezig. Een flitsende start. Vrijwel alle Testrijders

hebben de hele rit van 12 maanden uitgereden. De meesten hadden

overigens een mooi eigen bedrijf. Arthur bijvoorbeeld leverde

biologische groente direct van de boer aan de hal in Katendrecht en

gebruikte hiervoor zijn elektrische auto. Ik vond het leuk dat ik met

hele andere mensen in contact kwam. De groene beleving, zeg maar.’

De olievlek van elektrisch rijden‘Toen Rotterdam op de rails stond, was er al snel interesse uit

de regio Nijmegen/Arnhem. We hebben toen nog eens 25 LEAFS

weggezet via de Testrijders. Onze ervaringen begonnen ook voor VKV

vruchten af te werpen. Ik organiseerde sessies voor ondernemers

die bedrijfsmatig 100% elektrisch wilden gaan rijden. De fiscale

voordelen hielpen daarbij enorm. Dat heb je echt nodig om de pioniers

over de streep te trekken.’

Cees werkt inmiddels bij Autohaag Zeeuw, met vestigingen in Den

Haag. In deze stad gaan in 2016 nieuwe Testrijders van start. ‘Ik had

graag mijn ervaringen van Project A15 ingezet om de blauwdruk

hier verder uit te rollen. Natuurlijk is het jammer dat Natuur & Milieu

in Den Haag voor een ander bedrijf heeft gekozen, maar er zijn nog

41

genoeg andere regio’s om samen aan de slag te gaan. Op korte termijn

wil ook Leiden meer elektrisch rijden. Ik ben mobiliteitsadviseur en

kom bij grote bedrijven met veel CO2-uitstoot. Ik kan de gemeente

helpen met mijn ervaringen in Rotterdam om ook hier elektrisch rijden

te versnellen. Die schaalvergroting in andere steden komt er wel.’

‘De lijnen met Natuur & Milieu zijn er nog. We hebben allebei veel

geleerd van onze Testrijders. Vooral dat je 100% bezig moet zijn om

elektrisch rijden goed te verkopen. Mensen hebben persoonlijke

instructie en hulp nodig om die stap naar 100% elektrisch te durven

maken. Geweldig dat die 40.000 elektrische deelmomenten gelukt zijn.’

Groen en autowereldDe samenwerking met Natuur & Milieu noemt Cees ‘prettig en

geslaagd’. Met een kritische kanttekening. ‘Ik vind Natuur &

Milieu een hele ijverige club met veel kennis over groene stroom,

zonnecellen en marketing. Maar soms zitten ze op de stoel van de

ander. Men wil veel, maar weet soms de weg niet.’ Cees doelt op

de autowereld. ‘Probeer de partner te laten doen waar hij goed

in is, namelijk auto’s verkopen. En concentreer jezelf op groene

bewustwording bij de consument, zoals schoner rijden.

Daar is Natuur & Milieu goed in.’

100% elektrisch in MadurodamWat hij het meest geslaagd vindt? Cees: ‘Het is toch maar mooi gelukt

om via Project A15 honderd elektrische Nissans de weg op te krijgen.

Dat is echt heel veel. Het is natuurlijk een kleine markt.’ Cees vertelt

dat hij onlangs in Madurodam was waar hij tot zijn grote verrassing

in de sectie Haven een aantal mini-elektrische autootjes aan een

laadpaaltje met een stekkertje zag staan. ‘Prachtig toch. Zelfs in

Madurodam rijden ze al 100% elektrisch!’

‘Honderd elektrische Nissans de weg op

krijgen, dat is in deze markt echt heel veel’

Naamloos-6.indd 1 11-02-15 11:09

42

Waarom durfde DirectLease de sprong in het diepe aan? ‘Natuur &

Milieu heeft ons benaderd omdat we een vernieuwende partij zijn. Wij

wilden ons splinternieuwe aanbod van privé lease graag groen laden

door de combi met elektrisch rijden. Natuur & Milieu kwam op het

goede moment op ons pad. We passen uitstekend bij elkaar. Natuur &

Milieu maakt zich hard voor elektrisch rijden vanwege het milieu. Dat

is voor het publiek geloofwaardiger dan dat wij dit als commerciële

partij roepen.’

‘We hadden geen idee wat we konden verwachten. Aan de vooravond

van de lancering hadden we zelfs weddenschappen afgesloten. Onze

wens en hoop was dat een paar honderd mensen zich zouden melden

voor een proefrit of een lease-aanvraag. Dat is ook gebeurd. We

waren aangenaam verrast toen we, meteen na de radio-uitzending

van Vroege Vogels, de aanvragen zagen binnenkomen. Je kon merken

dat Natuur & Milieu mensen al had warmgemaakt voor elektrisch

rijden en privé lease. Mensen zaten echt te wachten op dit aanbod.’

Omzet‘We hoefden niet alleen maar zoveel mogelijk omzet te maken, dat

was niet ons enige doel. Ons bedrijf is jong en vernieuwend. We zijn

de eerste online aanbieder van autolease en sinds ruim twee jaar ook

bezig met privé lease. De combi van privé lease met elektrisch rijden

was voor iedereen nieuw. Wij wilden vooral met elkaar leren hoe ons

product eruit moet zien, dat was ons hoofddoel.’ Best lastig nog. Na

de hausse van de eerste ronde was het vervolg minder succesvol.

‘Waarschijnlijk is de vaste doelgroep van Natuur & Milieu in die eerste

ronde bereikt, de echte pioniers met hart voor het milieu die wat

extra willen betalen voor elektrisch rijden. Mensen die overtuigd zijn,

‘ Nu Elektrisch was pionieren met plezier’

‘De kracht van de lancering van Nu Elektrisch

heeft me het meest verrast. We zagen de

aanvragen voor meer informatie binnenstromen,’

zegt Aemil Schellens, commercieel directeur van

leasemaatschappij DirectLease. Hoewel de tweede

ronde van de privé lease actie Nu Elektrisch minder

spectaculair was, zou hij het proces niet anders

doen. ‘Het had niet veel anders gekund. Het was

pionieren met plezier.’

Partner DirectLease,

Aemil Schellens

43

stappen makkelijker over de hobbels heen. De concrete marktvraag

was meteen binnen.’

De markt‘Ondanks dat we met Nissan een scherpe prijs konden afspreken, blijft

elektrische privé lease natuurlijk een flinke sprong. De particuliere

markt is nu nog vrij klein. Voor de zakelijke markt is er nog de 4%

bijtelling voor volledig elektrische auto’s, maar zelfs voor die markt is

volledig elektrisch rijden nog een forse stap. Deze markt krijg je alleen

in beweging via fiscale bevoordeling. Een elektrische auto is serieus

duurder dan een gewone auto, heeft een kleinere actieradius en voor

veel mensen is het nog een onbekend product. Rijders moeten een

aantal barrières tegelijkertijd overwinnen. Daar is Den Haag nog even

bij nodig.’

Leren van de vraagAemil vertelt dat hij inmiddels ongelooflijk veel vragen van de meest

uiteenlopende aard heeft beantwoord. Over elektrisch rijden, de

leaseconstructie, laadkabels, fiscale regelingen. ‘Als je puur kijkt naar

het aantal leasecontracten en de tijd die we erin hebben gestoken,

staat dit wellicht niet helemaal in verhouding. Maar onderaan de

streep vind ik het heel goed gegaan. Samen met Natuur & Milieu

hebben we bijgedragen aan een grotere bekendheid van elektrisch

rijden, inclusief proefritten, en wij hebben onszelf op de kaart

kunnen zetten als één van de aanbieders van elektrisch rijden. En

daar was het ons vooral om te doen.’

‘Elektrische rijders moeten een aantal

barrieres tegelijkertijd overwinnen. Daar is Den Haag nog even

bij nodig’

* Zie voor alle voorwaarden nuelektrisch.nl

kies je auto op nueleKtrisch.nl

Nu elektrisch vanaf € 398 p.m. all-in*

44

Actief in de wedstrijdDe eerste actie van Nu Elektrisch was de Nissan LEAF voor 407 euro

per maand. ‘Het juiste aanbod op het juiste moment’ noemt Aemil

deze actie. Niemand had het eerder gedaan en er lag meteen een

scherpe prijs. Die prijs werd niet meer gehaald in de vervolgacties.

‘Dat geeft aan dat de prijs echt superscherp was.’ In de tweede actie

kon de consument kiezen tussen vier modellen en prijsklassen. ‘We

leerden dat een ruimer aanbod niet meteen ook meer vraag creëert.

Bij ons derde aanbod hebben we samen met Natuur & Milieu weer

gekozen voor 1 merk, de Renault ZOE voor 447 per maand. We zitten

heel actief in de wedstrijd. Binnen 24 uur hebben we contact met

de aanvrager over de precieze wensen. Dan kunnen we meteen alle

vragen beantwoorden, want die zijn en blijven er veel.’

Warm en waardevol‘Mijn beeld van Natuur & Milieu? Een organisatie die met hart

en ziel werkt aan veel groene initiatieven. Ik zag in het begin

veel onbekendheid met de autowereld en heb daarom nog meer

bewondering voor de scherpe onderhandelingen die Natuur & Milieu

‘Niemand had het eerder gedaan

en er lag meteen een scherpe prijs’

45

wist te voeren. Deze organisatie kan er op verschillende markten

toe doen. Ook Natuur & Milieu heeft veel geleerd. Ik hoop dat dit

doorwerkt naar andere marktterreinen, want de rol van Natuur &

Milieu is bijzonder waardevol.’

Aemil noemt de samenwerking ‘warm, waardevol en plezierig.’ ‘Ik

wil graag met Natuur & Milieu de markt van elektrisch rijden verder

ontsluiten en samen weer een mooi aanbod te maken. Want die markt

voor elektrisch rijden ligt voor ons open.’

46

de deelnemers

47

de testrijders van project A15

Vrienden, collega’s én onbekende plaatsgenoten

makkelijk kennis laten maken met elektrisch

rijden én autodelen. Dat is de gedachte achter de

Testrijders van Project A15. Met de Testrijders voert

Natuur & Milieu campagne om elektrisch rijden én

autodelen te stimuleren. 10 Testrijders in Rotterdam

en 25 Testrijders aan de andere kant van de A15,

in Arnhem en Nijmegen, zijn de ware pioniers.

In dit deel:• de uitdaging voor Ditmer Santema:

hoe krijg je collega’s in een elektrische auto?

• de balans van een jaar Testrijden in Rotterdam,

met winnaar Jeroen Prinsen

• de ervaring van Monique Mooij met elektrisch autodelen:

Goede voorbereiding is het halve werk

• Gijs van der Poel als stoere rider in the storm

48

Enthousiasme genoeg om eens een testritje te maken met een

elektrische auto. Maar hoe zorg je ervoor dat zoveel mogelijk collega’s

de elektrische auto meenemen? Daar heb ik een aantal acties voor

bedacht. Zo mag je de auto pas een tweede keer meenemen nadat je

een andere collega instructies hebt gegeven. Op deze manier blijven

er nieuwe collega’s komen voor een ritje, zonder dat ik zelf instructie

hoef te geven. En collega’s mogen de auto tijdens het weekend mee

naar huis nemen om te testen met familie en vrienden!

De enthousiaste verhalen over de LEAF zingen inmiddels rond in de

wandelgangen, en dit levert weer nieuwe testrijders op die benieuwd

zijn naar de elektrische bolide. Ervaringen worden gedeeld via

intranet en de website van ProjectA15. De meeste testrijders zijn

te spreken over de LEAF; comfortabel, snel en stil. Minder is men te

spreken over het rijbereik (<150km) en het rijden op autosnelwegen

met hogere snelheid. Het rijbereik loopt dan veel sneller terug dan de

afgelegde kilometers.

Het doel is om uiteindelijk 250 collega’s van de Provincie Gelderland

elektrisch rijden te laten ervaren. Inmiddels hebben er al meer dan 50

Testrijders in de elektrische auto gereden. Wil je weten wat ze ervan

vonden? Hiernaast staan een paar reacties.

Testrijder

Ditmer Santema

‘ Hoe krijg je collega’s in een elektrische auto?’

Namens de Provincie Gelderland doe ik mee met

het Testrijdersproject van ProjectA15. De uitdaging

is om zoveel mogelijk collega’s te laten rijden in de

elektrische auto en hun ervaringen te laten delen.

49

‘Fijne ervaring om een elektrische auto uit te

mogen proberen. Moest wel wennen aan de stilte.

Trekt erg snel op. Ben zelf een pittige rijder, maar

had dit van een elektrische auto niet verwacht.

Even wennen om niet te schakelen, maar geeft

een ontspannen rijplezier. Kortom: erg prettig!’

Wilma

‘Rijdt lekker en zit comfortabel. Goed gevoel om

zonder uitstoot te rijden. De auto trekt lekker snel

op. Ben benieuwd of hij een caravan kan trekken.’

Paul, Wouter en Alex

‘De kilometerteller moet ik met mijn ogen filmen

om te kunnen geloven wat mijn snelheid is!

Totaal geen geluidinformatie of trilling die

normaal gesproken onbewust aangeeft wat

de snelheid is. Super. Wat een comfort en hoe

eenvoudig te bedienen. Ik rij in de toekomst:

verbrandingsmotor ga terug naar de 19e eeuw.’

Roland

50

Jeroen Prinsen: ‘Mijn leasekosten waren € 5.000, mijn inkomsten

aan verhuur ruim € 2.000. Mooi als je bijna de helft van je kosten

zo terugverdient.’ Prinsen verhuurde zijn auto vooral als poolauto

via de huurders in zijn bedrijfsverzamelpand Meetz! dat vlakbij

een metrostation ligt. ‘De goede locatie om de auto af te halen plus

mijn grote netwerk voor verhuurcontacten waren de belangrijkste

Rotterdamse Testrijders delen hun auto 1300 keer

1300 keer je elektrische leaseauto delen in één

jaar. Dat deden de tien Rotterdamse Testrijders

van Project A15. Daarmee werd dit experiment

de grootste Rotterdamse elektrische testrit ooit.

Onderling gingen de testrijders de strijd aan

wie de auto het vaakst wist te verhuren via een

autodeelplatform. Winnaar is Jeroen Prinsen uit

Poortugaal die zijn auto 90 keer in een jaar wist te

verhuren. Hiermee heeft hij bijna de helft van zijn

kosten terugverdiend.

Winnaar Testrijder Team Trial,

Jeroen Prinsen

‘De combi van elektrisch rijden En autodelen is de grote uitdaging voor de Testrijders. En nog niet eerder

vertoond in Nederland’

51

succesfactoren.’ Behalve via een autodeelplatform heeft Prinsen,

net als de andere testrijders, zijn auto ook nog eens tientallen keren

gedeeld met vrienden en bekenden. ‘Zo konden zij op een makkelijke

manier kennis maken met elektrisch rijden.’

Elektrisch autodelenDe combinatie van elektrische rijden én autodelen is de grote

uitdaging in dit Testrijdersproject. En nog niet eerder vertoond

in Nederland. De Testrijders vonden het autodelen uitdagender

dan het elektrisch rijden. ‘Je auto meegeven aan een onbekende is

spannend. Maar via het review systeem van het autodeelplatform

zijn zowel huurder als verhuurder niet lang onbekend,’ zegt testrijder

Danielle Hoogendijk. ‘Je bepaalt uiteindelijk zelf of je aan die persoon

met een gerust hart je auto meegeeft. De grootste uitdaging is dat

onbekenden je weten te vinden.’

52

Dagje EftelingEen dame die de LEAF in het begin van mijn leasetijd huurde, ging met

haar familie een dagje naar de Efteling. Vanuit Rotterdam vertrok ze

met een volle accu. De auto werd overdag aan de lader van de Efteling

gehangen. Na een hele dag plezier in het pretpark bleek de LEAF niet

opgeladen. Een aanwezige wegenwacht-medewerker kon niet zien

wat het probleem was, maar ik vermoed dat ze al vóór het inpluggen

van de stekker in de LEAF het laadslot hadden vergrendeld, waardoor

er geen contact mogelijk was. De auto werd ’s nachts teruggebracht,

want ze konden alleen langzaam laden. Deze mensen zijn helaas dus

geen fans geworden van elektrisch rijden…

Elektrische auto testenEen man huurde de LEAF omdat hij graag af en toe in een bijzonderder

‘ Goede voorbereiding is het halve werk’

Veel huurders weten waar ze aan beginnen en dat

150 kilometer maximumbereik (zonder snelweg)

meer planning vraagt dan bij een conventionele

auto. Bij deze huurders verlopen de ritten zonder

noemenswaardige issues. Zij zijn juist zeer positief

over de LEAF en het elektrisch rijden.

Testrijder

Monique Mooij

53

auto wilde rijden. Hij heeft de LEAF alleen binnen de stad gebruikt:

naar de voetbal en naar de kroeg met zijn vrienden. Gewoon om een

weekendje uit te testen. En als vervolg heeft één van zijn vrienden de

LEAF ook een keer gehuurd.

Een man heeft de LEAF gehuurd voor een echte rondreis in

Nederland. Hij had het allemaal heel goed voorbereid, alle

laadplekken op zijn route al uitgezocht en, naar wat ik hoorde, er een

zeer leuke en ontspannen reisje mee gemaakt. Ruim 500 km ermee

gereden, en ruim op tijd op een laadplek gekomen. Hij wist ook veel al

van de techniek en hoe ermee om te gaan. Hij is een zeer groot fan van

de Tesla en gebruikte dit als een testrit voor een elektrische auto in

een andere prijs- en autoklasse.

Range anxietyVan een huurder heb ik de term range anxiety geleerd, de angst

om onderweg te stranden. Dat is zeker nog een grote factor, want

onderweg kan een snellader het niet doen. Of dat ze wel genoemd

worden als snelladers, maar weggehaald of buiten gebruik zijn

gesteld. Dan is de paniek en ongerustheid over het wel of niet halen

van de bestemming groot. Gebruik van airco en met name het rijden

op de snelweg hebben flink effect op het bereik van de LEAF.

Onlangs heeft een huidige huurder er vier uur over gedaan om naar

Amsterdam te rijden. Dit kwam deels omdat hij niet bekend was met

de beperkingen van rijden op elektriciteit en deels omdat hij niet

met een volle accu was vertrokken. Want wanneer de snellader het

onderweg ook niet doet, is Amsterdam ineens heel, heel, héél ver weg.

Niet zomaar accepterenHuurverzoeken voor de LEAF accepteer ik nu niet meer zomaar. Door

het rijden op de snelweg, gebruik klimaatcontrole of cruise control

ligt de gemiddelde actieradius rond de 100 kilometer.

Oh nog één anekdote, een dame die de LEAF huurde, reed zachtjes

weg, stopte, draaide het raampje open en vroeg of de motor niet

kapot was, want ze hoorde niks met gas geven…

‘Een huurder vroeg of de motor kapot was, want ze hoorde niks

met gas geven’

54

Sinds kort ben ik nu zelf een dagelijkse elektrische rijder en dat

is best een ervaring. De afgelopen maanden heb ik wel vaker in

elektrische auto’s (van collega’s of een leenauto), rondgereden.

Een eigen elektrische auto is voor mij nieuw en door mijn gebrek aan

ervaring ook wel spannend. In één week tijd heb ik vaak geroepen

hoe lekker een elektrische auto rijdt, 1000 kilometer afgelegd, vijf

keer snelgeladen. Maar ook verzucht dat ik niet kon laden door een

benzineauto op ‘mijn’ plekje en dat ik tweemaal mijn kabel niet uit

de laadpaal kreeg. Ik heb zelfs één keer ECHT ervaren wat range

anxiety is…

Range anxiety ofwel strandingsangstMet een halfvolle accu vertrok ik laatst vanuit Utrecht naar mijn

ouders in Leiden. 15 kilometer speling zou toch voldoende moeten zijn

en ik was zo naïef te denken dat ik wel wist hoe je zuinig moest rijden

als het er echt op aan kwam. De rit over de A12 ging voorspoedig

en die 15 kilometer marge bleef ook goed staan. Het moment dat

ik echter rechtsaf de N11 op draaide begon het echte probleem en

ontdekte ik een fenomeen dat funest is voor je range als je richting de

kust rijdt: “Westerstorm”.

Riders in the stormNieuwe technologieën zijn voor veel mensen

eng, spannend, passen niet in hun wereldbeeld

en zorgen ervoor dat ze hun gedrag moeten

veranderen. Als adviseur duurzame mobiliteit

ben ik veelal bezig met uitleggen waarom de vele

veranderingen die we in mobiliteit zien, niet zo eng

zijn als ze lijken en vaak geen bedreiging vormen

maar een kans. Elektrische auto’s worden daarbij

het meest met scepsis ontvangen. De batterijen

zijn te klein. Er zijn te weinig laadpalen. Er zijn

te weinig modellen. “Waarom stopt de overheid

überhaupt zoveel geld in een techniek die nog niet

uitontwikkeld is”? Enerzijds door de directe winst

op het gebied van luchtkwaliteit en milieu, maar

misschien nog wel belangrijker: ervaring opdoen.

Testrijder

Gijs van der Poel

‘Ik heb zelfs een keer ECHT ervaren wat

range anxiety is’

55

Westerstorm dodelijkMet windkracht 10 recht op de neus werd ik niet alleen bijna van de weg

geblazen, het bleek ook dodelijk te zijn voor mijn marge die zienderogen

achteruit holde. Toen ik Leiden in reed kwam de mededeling dat de accu

van mijn Nissan Leaf leeg was. Mijn navigatiesysteem had een laadpaal

gevonden in de buurt, maar die bleek bij aankomst niet te bestaan.

Gelukkig was het bedrijf dat aan dit parkeerterrein verbonden was

nog open en met een verlengsnoer door het raam kon ik nog een beetje

stroom bijtanken om de laatste 3 kilometer naar mijn ouders te redden.

Pech langs de wegMijn ouders hadden er uiteraard wel een hoop plezier in dat ik al

binnen een week met een lege accu was komen te staan. Het bleek

ook een goede aanleiding voor een storm aan prachtige anekdotes

over de vele keren dat zij langs de weg stil waren komen te staan

toen ze mijn leeftijd hadden. ‘Wij stonden echt altijd met panne

langs de kant van de weg en om een of andere reden was dat altijd

in de stromende regen.’ Vele anekdotes volgden over verschillende

mankementen waardoor je met pech langs de weg kwam te staan. Dat

is met de jaren steeds minder geworden en mijn ouders zagen daarin

een hoop parallellen met de huidige problemen van elektrische auto’s.

Die verdwijnen vanzelf met tijd en ervaring.

En die ervaring komt. Niet alleen in de fabriek waar laadpalen, accu’s

en auto’s continue worden verbeterd, maar vooral op straat. Door

veel elektrische auto’s op de weg te zetten krijg je gebruikservaring.

Hoe is het nou écht om elektrisch te rijden? Door mijn Westerstorm

avontuur, ben ik ervan overtuigd geraakt dat gebruikservaring

essentieel is om het elektrisch rijden verder te brengen.

AnekdotesEn als één van mijn toekomstige kinderen over een jaar of 30 met pech

langs de weg staat dan kan ik hem of haar in ieder geval geruststellen

met mooie anekdotes over de tijd dat we pas net elektrisch reden, accu’s

nog met kabels aan laadpalen werden geladen en dat de Westerstorm

funest was voor de afstand die je met je auto kon rijden. Tot die tijd ga ik

vooral genieten van de ervaring die ik op doe.

56

een elektrische vakantierit

Remco de Bruijn kreeg zijn Nissan LEAF via

de privé lease actie Nu Elektrisch vlak voor

de zomervakantie, iets eerder dan verwacht.

Hij besloot om in het diepe te springen en

het gewoon te gaan doen: een elektrische

vakantierit naar Oostenrijk, een trip van

1100 km. Hij haalde daarmee de krant.

Deelnemer Nu Elektrisch

Remco de Bruijn

Trouw, 21 oktober 2014

Tekst: Quirijn Visscher

57

DINSDAG 21 OKTOBER 2014

zonder ondernemersvoordelen voor hen onbe-taalbaar. Van alle volledig elektrische auto’swordt slechts 5 procent, dik 250 auto’s, parti-culier gereden. Nissan (via vereniging Natuur& Milieu) en Volkswagen verleiden particulie-ren met privéleasedeals voor elektrische mo-dellen. Daarnaast groeit een kleine, maar inte-ressante e-occasionmarkt voor de particulieren.Natuur & Milieu blijft de markt voor volledig

elektrisch rijden voor particulieren openbre-ken. Dit jaar wist de vereniging vijftig particu-lieren te winnen voor een geleasete NissanLeaf. Op 250 particuliere elektrische-autorij-ders is dat een prima plus. Maar met jaarlijkscirca 400.000 nieuwe auto’s erbij in Nederlandis dat een druppel op de gloeiende plaat. Devereniging pioniert daarom verder en komtmet een vervolg op ‘Nu Elektrisch!’.

Simpel laden

De echte doorbraak voor het grote publiekblijft een elektrische auto zonder hybridegedoedie je snel en simpel laadt, minstens 400 kilo-meter rijbereik heeft en betaalbaar is. AlleenTesla slaagt er al in – alleen voor zakelijke rij-ders – met de luxe limousine S. Dit jaar zijn erdaarvan bijna 1000 geleverd in Nederland. Decrux is dat Tesla’s groot genoeg zijn voor grotebatterijpakketten. In 2015 verschijnt de TeslaX: een ruimteauto met vleugeldeuren.Aan kleinere Tesla’s, naar Europese smaak,

wordt gewerkt. Fiscale prikkels houden de luxeS intussen betaalbaar voor de zakenlieden. Metde Europese Tesla-fabriek in Tilburg – goedvoor de innovatieve maakindustrie – zal die si-tuatie nog wel even blijven.

Remco de Bruijn uit Zoetermeer ging met zijn gezin in de elektrische Nissan Leaf op vakantie. FOTO INGE VAN MILL

deVerdieping 9duurzaamheid&natuur

Eenelektrische

vakantierit

Op vakantie naar Oos-tenrijk met een volle-dig elektrische auto.Remco de Bruijn enzijn gezin gingen het

gewoon doen, vertelde de Zoeter-meerder deze zomer in Trouw. Zijnnieuwe privélease-Leaf rijdt op vollebatterijen 180 kilometer. Bevielhet?De Bruijn: “Ja. We gaan deze herfst-

vakantie met de Leaf naar het Sauer-land en in de krokusvakantie naarZuid-Duitsland. We willen niet an-ders meer. Alleen de eerste reisdagnaar Oostenrijk, zo’n 1100 kilometerver, was ik nog gespannen. Daarnaraakten we aan de Leaf gewend.Vooraf hadden we de hele reis op in-ternet uitgepuzzeld. In Duitslandlaad je niet op met passen, maar viaapps. Ik vond een app waarmee ik opveel plekken kon laden.”“We deden drie dagen over de

heenreis. Je ontmoet onderweg veelmensen. In Aken laadden we bij ge-meentewerken. Daar keken zevreemd op: een Nederlander. We kre-gen koffie en mochten er naar hettoilet. Dat zouden we vaker gaan

meemaken. In Salzburg viel iemandom van verbazing toen hij een Leafzag van Hollanders. De heenweg re-den we binnendoor; terug via desnelweg. De airco bleef uit. Je hebtook geen automotor die warmte ver-oorzaakt.”“Van Aken tot Oostenrijk waren we

steeds de eerste Nederlanders die er-gens een elektrische auto laadden. Ineen hotel werd een verlengsnoer ge-trokken door de eetzaal. We moch-ten gratis laden. In Kaiserslautern

laadden we gratis bij de ledenlaad-paal van de Volksbank. In Stuttgartleek alles even mis te gaan: de paalwerkte niet. We hadden slechts 30 ki-lometer rijbereik. Maar m’n mobiel-tje had geen bereik.”“We konden de auto in het stopcon-

tact steken bij een bandenbedrijf.Verderop bij Porsche bleek een offi-ciële laadpaal te zijn. Toen we daargingen laden, vloog een vertegen-woordiger naar buiten: of we wildenvertrekken. Dit is een openbare paal,zei ik. Collega’s kwamen naar bui-ten. De man bood zijn verontschul-digingen aan. We kregen koffie. Ach,de vakantie verliep relaxed. Als kam-peren met je tent. Dat gevoel vanvrijheid. En overal vind je stopcon-tacten, blijkt maar.”“Duitsers zijn erg geïnteresseerd in

elektrisch rijden. Ze reageren posi-tief. Er komen veel snellaadstationsbij. In München vroeg iemand zichverbijsterd af hoe een Nederlanderzijn laadstation zo snel had kunnenvinden. Hij was net open. Nou, via deapp. Raar dat in Nederland zoveelangst is voor elektrisch rijden. Wehebben zo’n dicht netwerk.”

‘In een hotel werdeen verlengsnoergetrokken door deeetzaal. We mochtengratis laden.’Remco de Bruijn

‘In Aken laadden we bij gemeentewerken. Wekregen ko�e en mochten er naar het toilet.’




Simpel laden





Eenelektrische

vakantierit















Simpel laden





Eenelektrische

vakantierit












58

Afval scheiden en groene stroom gebruiken deed hij al. Nu rijdt acteur

Torsten Colijn, bekend van onder meer ‘Beatrix, Oranje onder vuur’ en

‘Pizza Maffia’, ook milieubewust. Zijn Nissan LEAF regelde hij via de

privé lease actie Nu Elektrisch van Natuur & Milieu.

Waarom ben je begonnen met elektrisch rijden?“Ik ben sowieso heel milieubewust van mijzelf. Ik heb het met de

paplepel ingegoten gekregen. Ik scheid mijn afval, hou papier, glas

en GFT apart. Ook ben ik overgestapt op een groene bank. Ik heb

mijn energiezaken groen geregeld. Hoe klein ook je actie, het geeft

een goed gevoel. Daarnaast ben ik een buitenmens, opgegroeid in

de polder. Ik gebruik dan ook geen chemische troep in mijn tuin; ik

wil het zo natuurlijk mogelijk. De laatste stap om te maken was nog

het vervoer dus. Ik heb zelf nooit eerder een auto gehad, het liefst

reis ik per trein. Dat vind ik heerlijk om even andere dingen te doen,

Van ‘Nu Elektrisch’ naar Instapdag

Torsten Colijn:

‘ Rijden alsof je op een zwevend tapijt gaat’

Hij kwam de actie van Natuur & Milieu tegen en

was meteen verkocht. De constructie van privé

lease was Torsten Colijn op het lijf geschreven: een

leasecontract waar alles in zit voor een vast bedrag.

Op de Instapdag in 2015 zette hij de deuren van zijn

auto open voor vrienden, buren en (on)bekenden.

Van consument naar ambassadeur.

59

of even bij te slapen. Maar om goed mobiel te zijn heb ik af en toe

ook een auto nodig. Die huurde ik via ConnectCar. Helaas rijden de

meeste huurauto’s op benzine. Daarom ben ik me gaan verdiepen in de

mogelijkheden met elektrisch rijden.”

Hoe bevalt het elektrisch rijden?“De eerste keer dat ik elektrisch reed, was met Greenwheels door de

binnenstad van Den Haag. Ik had het gevoel alsof ik op een zwevend

tapijt door de stad ging. In het begin moest ik echt goed kijken of de

auto wel aan stond. Je hoort vooral de wind, je banden op de straat,

fietsbellen. Het is echt heerlijk rijden. Je moet er wel mee leren rijden.

Het is echt anders dan een benzineauto. En je moet goed opletten of

anderen je in de gaten hebben in het verkeer. Zeker als je langzaam

rijdt. Ook moet je leren omgaan met lange afstanden. Je moet rekening

houden met je afstand en waar je kunt opladen.”

En gaat dat goed?“Ja. Ik heb een systeem bedacht om op snelwegen ongeveer 100

kilometer per uur te rijden. Daarboven gaat namelijk je verbruik

drastisch omhoog, net als bij een benzineauto. Met mijn LEAF kan ik

gemiddeld zo’n 160 kilometer rijden voordat ik weer moet opladen.

Ik gebruik het liefst een snellader. Het aantal snelladers mag van

mij nog fors omhoog. Ik woon zelf in Heiloo, een dorp van zo’n 23.000

inwoners. Daar zijn slechts een paar laadpalen, en geen snelladers. Je

merkt dat de palen op populaire plekken, zoals bij het station, drukker

zijn. Het zou helemaal mooi zijn als ik in m’n eigen straat mijn auto zou

kunnen opladen.”

Voel je je een pionier als elektrische rijder?“Ja, soms wel. Ik was laatste in Drenthe bij een klein hotel. Daar

hadden ze geen laadpaal. Gelukkig kan mijn auto ook op het

normale stopcontact. Die vraag hadden ze in het hotel nog nooit

gehoord. Uiteindelijk mocht ik mijn auto elke nacht opladen via

een stopcontact van hun tuinverlichting. Ik vind het leuk om in

de voorhoede mee te doen. Ik had mijn bedenkingen wel hoor, die

actieradius is natuurlijk maar beperkt. Toch wilde ik persoonlijk

de stap zetten om zo milieubewust te leven. In Heiloo is er nu een

tweede Nissan LEAF. Er bestaat een beetje een motorrijdersgevoel.

We groeten elkaar.”

Je hebt je auto geleased via Nu Elektrisch van Natuur & Milieu. Hoe ging dat? “Ik heb een zakelijk contract afgesloten op naam van mijn

eenmanszaak als acteur. Ik was al een tijdje bezig met rondkijken voor

de mogelijkheden van elektrische auto’s. Ik kwam de actie van Natuur

& Milieu tegen. Die vond ik heel revolutionair: de eerste milieupartij

die in de auto’s gaat. Een hele goede actie! Ik ben me er verder in gaan

verdiepen en kwam tot de conclusie dat dit een heel fijn idee is:

een leasecontract waar alles in zit voor een vast bedrag: reparatie,

onkosten en verzekering. Ik wil namelijk geen elektrische auto kopen.

‘Je hoort vooral de wind, je banden op de straat,

fietsbellen. Staat de auto wel aan?’

60

Er is nog niets bekend over de restwaarde van deze auto’s. Over vier

jaar zal de huidige techniek waarschijnlijk al weer flink verouderd

zijn. Probeer dan maar eens je auto te verkopen. Een contract voor

vier jaar is mooi.”

Merk je veel in de kosten nu je elektrisch rijdt?“Ik heb natuurlijk hiervoor geen auto gehad. Een deelauto van

ConnectCar of Greenwheels is handig, als je niet vaak rijdt. Maar

heb je de auto al meer dan een paar keer per maand nodig, tikt het

behoorlijk aan. Als je dan alles bij elkaar optelt, wordt het een dure

grap. Dan ben ik nu toch echt veel goedkoper uit.”

Wat zijn nog meer voordelen die je hebt gemerkt?“De complimenten van de vrienden en buren. Goh, buurman, wat een

mooi model. Zit er echt helemaal geen benzine in? Dat concept is voor

veel mensen nog heel bijzonder. Voor velen is het op dit moment denk

ik ook niet weggelegd, al is het alleen vanwege de actieradius. Een

ander voordeel is het optrekken. Bij het stoplicht maak ik er een sport

van. Vooral met BMW’s is het leuk, die trek je eruit. Maar fijn is het

vooral dat je met deze auto snel kunt accelereren in het verkeer, als

het druk is of er onveilige situaties zijn.”

Zou je het ook aanraden bij anderen?“Zeker. Ik wil graag meewerken aan het stimuleren van innovatie

door zelf actief ermee te rijden en erover te vertellen. Natuurlijk

zijn er ook discussies. Ik probeer altijd het realistische verhaal

te vertellen. Natuurlijk is de actieradius beperkt, maar meestal

ruim voldoende voor de meeste ritten. Mensen die sceptisch zijn,

zijn toch ook gevoelig voor de kosten. Kijk eens naar de brandstof.

Elektriciteit kost geen drol. Voor een paar euro heb je een volle tank.

Dat is wat anders dan een volle tank benzine. Ik denk wel dat ik bij

een uitzonderingsgroep behoor door nu al bewust te kiezen voor

een elektrische auto. Ik begrijp ook heel goed dat mensen over het

algemeen vooral bezig met hun dagelijkse dingen. Elektrisch rijden is

voor veel mensen een non-issue, net als bijvoorbeeld groene stroom.

Het is de kunst om het voor hen zó aantrekkelijk te maken dat ze zelf

het besluit nemen om elektrisch te gaan rijden.”

Wat kunnen we daar aan doen? Moet de overheid hier bijvoorbeeld een rol bij spelen?“Ja. Het is jammer dat de overheid een zwalkend beleid hierover

voert. Ze belijden het met de mond, maar het echt uitvoeren

gebeurt nog niet. De rechtbank in Den Haag heeft een historische

uitspraak gedaan dat Nederland nu echt aan de slag moet met de

klimaatdoelstellingen, anders halen we het niet. Maar wat doet de

overheid? In plaats van er keihard voor te gaan, gaan ze in hoger

beroep. Die houding snap ik niet. Ga toch aan de slag, en wel liefst

met tien tandjes erbij. Ik maak me echt zorgen over de stand van de

wereld. Er is al zoveel vernield, kijk bijvoorbeeld naar het poolijs. Ik

mis de urgentie bij de overheid. Door het zwalkende beleid weten

particulieren en bedrijven ook niet waar ze aan toe zijn.”

‘Overheid: ga aan de slag, liefst met tien

tandjes erbij’

61

zaterdag a.s.

Elektrisch rijden is geweldig. Wil je dat zelf ervaren?

Dan krijg je zaterdag aanstaande een unieke kans tijdens

de Instapdag. Honderden Nederlanders openen thuis een

showroom voor hun elektrische auto. Ze nodigen jou uit

om op visite te komen en vertellen je graag hoe voordelig

en geweldig hij rijdt. En – wie weet - kun je zelf ook even

achter het stuur. Maar pas op: als je een keer elektrisch

gereden hebt, wil je niet anders meer.

Mogelijk gemaakt door:

ga op visite bij een elektrische auto

ontdek alle showrooms bij jou in de de buurt op instapdag.nl

NederlandElektrisch

62

verleiden tot rijden op stroom

Koen Zweers, rijschoolhouder in Tiel, werd

enthousiast over elektrisch rijden toen zijn

accountant hem voorrekende dat hij kosten kon

besparen. Inmiddels rijdt hij bijna alleen nog

elektrisch met zijn leasauto’s. De stroom wekt hij

zelf op, met zonnepanelen. Een mooi voorbeeld van

elektrisch rijden op zelfopgewekte schone stroom

waar honderden jonge mensen ervaring mee

opdoen.

Trouw, 31 augustus 2015

Tekst: Quirijn Visscher

Koen Zweers,

Rijschool De Betuwe

63

MAANDAG 31 AUGUSTUS 2015

Rijschoolhouder Koen Zweers doet mee aan ProjectA15 en geeft rijles in een elektrische Renault Zoe. De stroom voor de auto is opgewekt met zonnepanelen bij hem thuis. FOTO’S MERLIN DALEMAN


‘Stroom?Dehuurderlet er niet eens op’

Jeroen Prinsen (47) verhuurt sinds

maart 2014 vanuit Poortugaal een

elektrische Nissan Leaf via de website

Snappcar. Hij doet dat via zijn bedrijf

Meetz, een kantoor- en vergadercen-

trum aan de A15 onder de rook van

Rotterdam. Hij heeft als testrijder van

ProjectA15 de meeste verhuurdeals

op zijn naam staan: 150. De Leaf hu-

ren kost bij hem 30 euro per dag. Er

staat 28.000 kilometer op de teller.

Langste verhuurrit (met tussendoor

opladen): 300 km.

Prinsen: “De meeste mensen die

Snappcar gebruiken om een auto te

huren, letten er helemaal niet op of ze

een elektrische auto huren. We vra-

gen wat de huurder van plan is. Veel

mensen denken dat er een hulpmotor

in zit en dat het een hybride is. Het is

voorgekomen dat we hebbenmoeten

afzeggen.”

“Eén keer is het gebeurd dat de huur-

der de accu leegreed. Nissan had ge-

lukkig een reserveauto. Maar van die

service wil je niet te vaak gebruikma-

ken.”

“Twee tot drie dagen per week is de

Leaf verhuurd. Er zijn ook vaste huur-

ders. Zelf gebruiken we de auto bij-

voorbeeld om naar de cateraar te rij-

den. We laden onze Leaf op met

stroom uit de laadpaal. Dat is immers

groene stroom. Het leasecontract

voor de Leaf is met een jaar verlengd.

Wij zijn er helemaal aan gewend.”

afgesloten leasecontracten. “We zijn de eerstemilieuorganisatie ter wereld die auto’s ver-koopt”, zegt Van der Gaag. “Daar hoor ik somszelfs kritiek op.”Ook Zweers voelt zich een pionier, zegt hij.

Elektrisch rijden begon als grapje toen hij inde showroom van de Renault-garage een hippeelektrische Zoe zag staan. Naast een offertevoor een reguliere auto liet hij er een makenvoor de Zoe. Zijn boekhouder adviseerde, ge-zien alle fiscale voordelen, voor de Zoe te kie-zen. Inmiddels staan er 75.000 kilometers opde Zoe-teller. “De angst om zonder stroom tekomen is wel verdwenen”, zegt hij. “Ik rijd nuook gewoon naar Den Helder.”Een domper vond hij het dat rijvaardigheids-

instituut CBR zijn Zoe eerst afkeurde voor exa-menritten. Rijschool De Betuwe specialiseertzich in automaten en rijlessen voor mensenmet autisme of ADHD. Een elektrische autoheeft standaard een automaat. In de CBR-regelsstond een voorwaarde die niet kan opgaan voorelektrische auto’s: de motor van een examen-auto moet stationair kunnen draaien. Pas natussenkomst van de ProjectA15-organisatiekwam er CBR-fiat voor zijn Zoe.Pionieren is het ook voor de zes lokale initia-

teven voor windenergie aan de A15. Het reali-seren van windmolens via lokale coöperaties,zoals in Nijmegen-Noord en Ochten, neemtmeer tijd in beslag. Natuur & Milieu wist via deactie ‘Zon Zoekt Dak’ een halve megawatt zon-ne-energie op particuliere daken te realiseren.Voor snelwegschermen met panelen aan deA15 kwam geen toestemming van het Rijk. Debeoogde anderhalve megawatt zonnestroomwordt niet tijdig gehaald.Een succes noemt Van der Gaag de proef met

testrijders aan de A15. De meesten wonen Rot-terdam of omgeving, de stad die elektrisch au-torijden aanprijst. De 35 deelnemers verhurenhun elektrische auto via Snappcar. De opbreng-sten, rond 30 euro per huurdeal per dag, druk-ken de autokosten van de verhuurders. Natuur& Milieu zet in 2016 soortgelijke projecten opin Den Haag en Utrecht, waar genoeg publiek

zou wonen dat graag elektrische auto’s huurt.Om de koudwatervrees voor de volledig elek-

trische auto’s te overwinnen houdt Natuur &Milieu 19 september voor de derde keer de Na-tionale Instapdag. De bedoeling is dat eigena-ren van elektrische auto’s de portieren van hunauto openzetten voor buren, familie en kennis-sen om hen met elektrisch rijden te laten ken-nismaken. “Het is een actie die is geënt op Na-tionale Burendag”, legt Van der Gaag uit.Een massale doorbraak van puur elektrisch

autorijden laat op zich wachten, maakt hetProjectA15 duidelijk. “Elektrisch autorijdenstaat nog steeds in de kinderschoenen”, be-schouwt Van der Gaag. “Er is veel nog veel tedoen. De A15 is onze showcase om lokaal en-thousiasme te ontwikkelen voor zowel duurza-me energie als elektrisch autorijden. In dezefase vinden we het rechtvaardig dat het Rijkook eens particulieren die volledig elektrisch

willen rijden, gaat subsidiëren.”En de A15 dan? Wordt die ooit de duurzaam-

ste? Van der Gaag voorziet positieve ontwikke-lingen. Fastned opent aan de A15 nog een bat-terij laadstations. Op een gesloten vuilnisbeltaan de A15 bij Geldermalsen verrijst eenenorm zonnepark met 37.000 panelen. Dewindmolenprojecten zijn niet afgeblazen,maar kosten wel meer voorbereidingstijd. Te-gen 2020 ligt de elektrische snelweg klaar vooreen nieuwe generatie stekkerautorijders aande A15.Zweers voelt dat dat de elektrische auto de

kinderschoenen ooit ontgroeien zal. Hij treedtop als een ambassadeur op zijn vakgebied enluistert bijeenkomsten opmet zijn les-Zoe. Col-lega’s in Nijmegen en op Walcheren rijden in-middels ook met een elektrische auto. “Raardat in Amsterdam geen elektrische auto wordtgebruikt door rijscholen”, vindt Zweers. “Juistin de stad kom je extra ver op een volle accu,vanwege het remmen.”

Milieuvriendelijke kleurtjes

Want afremmen betekent bij een elektrischeauto vreemd genoeg gratis de batterijen bijvul-len. Geef eens extra gas, zegt Zwees op de klets-natte rondweg van Tiel. Eenmaal op snelheidmag het pedaal worden losgelaten. De autoremt zichzelf. Het dashboard vertoont de mi-lieuvriendelijkste kleurtjes. Eenmaal bij de ro-tonde, als de Zoe langzaam rijdt, begint de autoeen wonderlijk klankschaalgeluid te produce-ren om omstanders te waarschuwen voor dezesuperstille auto.Naast de Zoe-parkeerplaats in Tiel staat

Zweers’ andere les-Renault, een nieuwe benzi-ne-Captur met een uitlaat en een handgescha-kelde versnelling. “Er komt een moment omde Captur weer de deur uit te doen”, zegtZweers. “Die kan niet meer uit, omdat ik zo-veel lessen rijd met de automaat. Dan rijd ikstraks alleen elektrisch, ook privé. Ik rijd regel-matig naar Den Helder. Dat is haalbaar. Elkekeer onderweg eventjes vijf minuten aan desnellader, dat werkt het beste.”

‘ProjectA15 is onzeshowcaseomlokaalenthousiasme teontwikkelenvoorduurzameenergie enelektrischautorijden’

Juist in de stad kom je ver met een volle accu. Raar datAmsterdamse rijscholen niet elektrisch rijden.

MAANDAG 31 AUGUSTUS 2015

Rijschoolhouder Koen Zweers doet mee aan ProjectA15 en geeft rijles in een elektrische Renault Zoe. De stroom voor de auto is opgewekt met zonnepanelen bij hem thuis. FOTO’S MERLIN DALEMAN


‘Stroom?Dehuurderlet er niet eens op’

Jeroen Prinsen (47) verhuurt sinds

maart 2014 vanuit Poortugaal een

elektrische Nissan Leaf via de website

Snappcar. Hij doet dat via zijn bedrijf

Meetz, een kantoor- en vergadercen-

trum aan de A15 onder de rook van

Rotterdam. Hij heeft als testrijder van

ProjectA15 de meeste verhuurdeals

op zijn naam staan: 150. De Leaf hu-

ren kost bij hem 30 euro per dag. Er

staat 28.000 kilometer op de teller.

Langste verhuurrit (met tussendoor

opladen): 300 km.

Prinsen: “De meeste mensen die

Snappcar gebruiken om een auto te

huren, letten er helemaal niet op of ze

een elektrische auto huren. We vra-

gen wat de huurder van plan is. Veel

mensen denken dat er een hulpmotor

in zit en dat het een hybride is. Het is

voorgekomen dat we hebbenmoeten

afzeggen.”

“Eén keer is het gebeurd dat de huur-

der de accu leegreed. Nissan had ge-

lukkig een reserveauto. Maar van die

service wil je niet te vaak gebruikma-

ken.”

“Twee tot drie dagen per week is de

Leaf verhuurd. Er zijn ook vaste huur-

ders. Zelf gebruiken we de auto bij-

voorbeeld om naar de cateraar te rij-

den. We laden onze Leaf op met

stroom uit de laadpaal. Dat is immers

groene stroom. Het leasecontract

voor de Leaf is met een jaar verlengd.

Wij zijn er helemaal aan gewend.”

afgesloten leasecontracten. “We zijn de eerstemilieuorganisatie ter wereld die auto’s ver-koopt”, zegt Van der Gaag. “Daar hoor ik somszelfs kritiek op.”Ook Zweers voelt zich een pionier, zegt hij.

Elektrisch rijden begon als grapje toen hij inde showroom van de Renault-garage een hippeelektrische Zoe zag staan. Naast een offertevoor een reguliere auto liet hij er een makenvoor de Zoe. Zijn boekhouder adviseerde, ge-zien alle fiscale voordelen, voor de Zoe te kie-zen. Inmiddels staan er 75.000 kilometers opde Zoe-teller. “De angst om zonder stroom tekomen is wel verdwenen”, zegt hij. “Ik rijd nuook gewoon naar Den Helder.”Een domper vond hij het dat rijvaardigheids-

instituut CBR zijn Zoe eerst afkeurde voor exa-menritten. Rijschool De Betuwe specialiseertzich in automaten en rijlessen voor mensenmet autisme of ADHD. Een elektrische autoheeft standaard een automaat. In de CBR-regelsstond een voorwaarde die niet kan opgaan voorelektrische auto’s: de motor van een examen-auto moet stationair kunnen draaien. Pas natussenkomst van de ProjectA15-organisatiekwam er CBR-fiat voor zijn Zoe.Pionieren is het ook voor de zes lokale initia-

teven voor windenergie aan de A15. Het reali-seren van windmolens via lokale coöperaties,zoals in Nijmegen-Noord en Ochten, neemtmeer tijd in beslag. Natuur & Milieu wist via deactie ‘Zon Zoekt Dak’ een halve megawatt zon-ne-energie op particuliere daken te realiseren.Voor snelwegschermen met panelen aan deA15 kwam geen toestemming van het Rijk. Debeoogde anderhalve megawatt zonnestroomwordt niet tijdig gehaald.Een succes noemt Van der Gaag de proef met

testrijders aan de A15. De meesten wonen Rot-terdam of omgeving, de stad die elektrisch au-torijden aanprijst. De 35 deelnemers verhurenhun elektrische auto via Snappcar. De opbreng-sten, rond 30 euro per huurdeal per dag, druk-ken de autokosten van de verhuurders. Natuur& Milieu zet in 2016 soortgelijke projecten opin Den Haag en Utrecht, waar genoeg publiek

zou wonen dat graag elektrische auto’s huurt.Om de koudwatervrees voor de volledig elek-

trische auto’s te overwinnen houdt Natuur &Milieu 19 september voor de derde keer de Na-tionale Instapdag. De bedoeling is dat eigena-ren van elektrische auto’s de portieren van hunauto openzetten voor buren, familie en kennis-sen om hen met elektrisch rijden te laten ken-nismaken. “Het is een actie die is geënt op Na-tionale Burendag”, legt Van der Gaag uit.Een massale doorbraak van puur elektrisch

autorijden laat op zich wachten, maakt hetProjectA15 duidelijk. “Elektrisch autorijdenstaat nog steeds in de kinderschoenen”, be-schouwt Van der Gaag. “Er is veel nog veel tedoen. De A15 is onze showcase om lokaal en-thousiasme te ontwikkelen voor zowel duurza-me energie als elektrisch autorijden. In dezefase vinden we het rechtvaardig dat het Rijkook eens particulieren die volledig elektrisch

willen rijden, gaat subsidiëren.”En de A15 dan? Wordt die ooit de duurzaam-

ste? Van der Gaag voorziet positieve ontwikke-lingen. Fastned opent aan de A15 nog een bat-terij laadstations. Op een gesloten vuilnisbeltaan de A15 bij Geldermalsen verrijst eenenorm zonnepark met 37.000 panelen. Dewindmolenprojecten zijn niet afgeblazen,maar kosten wel meer voorbereidingstijd. Te-gen 2020 ligt de elektrische snelweg klaar vooreen nieuwe generatie stekkerautorijders aande A15.Zweers voelt dat dat de elektrische auto de

kinderschoenen ooit ontgroeien zal. Hij treedtop als een ambassadeur op zijn vakgebied enluistert bijeenkomsten opmet zijn les-Zoe. Col-lega’s in Nijmegen en op Walcheren rijden in-middels ook met een elektrische auto. “Raardat in Amsterdam geen elektrische auto wordtgebruikt door rijscholen”, vindt Zweers. “Juistin de stad kom je extra ver op een volle accu,vanwege het remmen.”

Milieuvriendelijke kleurtjes

Want afremmen betekent bij een elektrischeauto vreemd genoeg gratis de batterijen bijvul-len. Geef eens extra gas, zegt Zwees op de klets-natte rondweg van Tiel. Eenmaal op snelheidmag het pedaal worden losgelaten. De autoremt zichzelf. Het dashboard vertoont de mi-lieuvriendelijkste kleurtjes. Eenmaal bij de ro-tonde, als de Zoe langzaam rijdt, begint de autoeen wonderlijk klankschaalgeluid te produce-ren om omstanders te waarschuwen voor dezesuperstille auto.Naast de Zoe-parkeerplaats in Tiel staat

Zweers’ andere les-Renault, een nieuwe benzi-ne-Captur met een uitlaat en een handgescha-kelde versnelling. “Er komt een moment omde Captur weer de deur uit te doen”, zegtZweers. “Die kan niet meer uit, omdat ik zo-veel lessen rijd met de automaat. Dan rijd ikstraks alleen elektrisch, ook privé. Ik rijd regel-matig naar Den Helder. Dat is haalbaar. Elkekeer onderweg eventjes vijf minuten aan desnellader, dat werkt het beste.”

‘ProjectA15 is onzeshowcaseomlokaalenthousiasme teontwikkelenvoorduurzameenergie enelektrischautorijden’

Juist in de stad kom je ver met een volle accu. Raar datAmsterdamse rijscholen niet elektrisch rijden.

64

Taxichauffeur Henk Houth pakte vroeger met oudjaar altijd een bezem

om al rond één uur ’s nachts de vuurwerkresten bij elkaar te vegen.

Hij wilde aan zijn kinderen laten zien dat ze hun rotzooi moesten

opruimen. Deze aanpak zet hij voort met zijn duurzame onderneming

Taxi & Meer de Groene Betuwe in Lienden; hij wil de rotzooi die hij

maakt opruimen en het liefst voorkomen dat hij het milieu vervuilt.

Zijn wagenpark van acht taxi’s telt daarom twee 100% elektrische,

een hybride en een plug-in hybride auto en een elektrisch busje.

Voordat hij deze elektrische vloot had, compenseerde hij de uitstoot

jarenlang door het aanplanten van bomen.

Inmiddels is het dak van zijn huis en tevens bedrijfspand voorzien

van zonnepanelen, zijn nieuwste vorm van compensatie. “Deze

manier van werken geeft mij een heel goed gevoel en dat is veel meer

waard dan geld. Iets bijdragen aan een betere wereld; dat is voor mij

rijkdom”, zegt Houth, terwijl hij door de boomgaarden rond Rhenen

rijdt. Vannacht heeft de elektrische Nissan Leaf ‘aan de stekker

gelegen’ en is dus opgeladen. “Hij kan in de winter dan ongeveer

honderd kilometer rijden. Wanneer je de verwarming in de auto

aandoet, gaat de accu namelijk sneller leeg”, zegt Houth.

PuzzelenVoor de deur van zijn bedrijf plugt hij de stekker in het laadstation.

Binnen aan de keukentafel zit zijn vrouw Patricia die de roosters

maakt. Ze moet daarbij rekening houden met de beperkte

inzetbaarheid van de elektrische auto’s. “Dat is over het algemeen

goed te doen. Het is even puzzelen. Ik krijg er eigenlijk alleen op een

extreem drukke dag hoofdpijn van”, zegt Patricia. De aanschafprijs

van een elektrische taxi is hoog, maar de kosten voor onderhoud en

Henk Houth,

Taxibedrijf De Groene Betuwe

Door Marlies Dinjens

Eerder gepubliceerd

op www.projecta15.nl

Elektrische taxi rijdt ook door de Betuwe

Niet alleen in de grote steden, maar ook in landelijke

gebied rijden elektrische taxi’s rond. Taxichauffeur

Henk Houth is met zijn duurzame voertuigen een

pionier in de Betuwe. Hij maakt onderdeel uit van

Project A15. “Iets bijdragen aan een betere wereld is

voor mij een vorm van rijkdom.”

65

brandstof zijn laag. “Een minpunt van de elektrische taxi is dat hij een

deel van de dag moet opladen en dan stilstaat. Je kunt er bijvoorbeeld

in de ochtend en later in de middag een rit meemaken. Maar wij doen

dit echt overtuiging en staan hier volledig achter.”

“Helaas denken veel taxichauffeurs nog onterecht dat elektrisch rijden

door de beperkte actieradius alleen mogelijk is in de steden. Maar Henk

laat zien dat het ook op het platteland kan. Hij is echt een pionier”, zegt

Maarten van Biezen, hoofd Mobiliteit van Natuur & Milieu.

Schonere luchtVooral in de grote steden en rond Schiphol rijden veel elektrische

taxi’s rond. Gemeenten als Amsterdam en Rotterdam zijn blij dat

de luchtkwaliteit daarmee aanzienlijk verbetert en verschaffen

onder meer een aanschafsubsidie, naast het fiscale voordeel dat

de Milieu Investeringsaftrek (MIA) al oplevert. Een gemiddelde taxi

stoot namelijk vijfendertig keer zoveel stikstofdioxide uit als de

gemiddelde personenauto in een stad. “In Amsterdam rijden veel

elektrische Tesla’s. Die kunnen gemiddeld 350 kilometer rijden op

een volle accu”, zegt Maarten van Biezen. “De komende jaren zullen

de accu’s steeds sterker worden en daarmee nog geschikter voor

landelijke gebieden.” Ook het aantal laadpalen steeg zowel in de

Randstad als daarbuiten flink. In de afgelopen twee jaar verdubbelde

het aantal publieke laadpunten tot ruim 5000. Ook kwamen er meer

snelladers bij, bijna vier keer zoveel. De overheid wil in 2025 één

miljoen elektrische auto’s op de weg hebben. Het bedrijf FastNed

speelt hier op in met het plaatsen van 400 snellaadpunten langs de

Nederlandse snelwegen. Iedere week moet er een laadpunt bijkomen

met als eindresultaat een netwerk met landelijke dekking.

Elektrische taxibedrijven zijn aantrekkelijke partijen voor duurzame

bedrijven om mee samen te werken. Het draagt bij aan hun groene

imago om in een elektrisch voertuig voor te komen rijden. Bij

aanbestedingen van taxiconcessies spelen milieuaspecten een

steeds grotere rol. Dit was ook het geval op Schiphol, waar 167

elektrische taxi’s gaan rijden vanaf de voornaamste opstapplaats

bij de aankomsthal. Duurzaamheidsambities op het gebied van

luchtkwaliteit en CO2-uitstoot waren, naast het aanbieden

van kwalitatief en kwantitatief hoogwaardig taxivervoer, een

belangrijke eis voor de luchthaven.

Groene uitstralingBedrijven die een actief klimaatbeleid hebben, presteren bovendien

20 procent beter dan ondernemingen die niets doen aan duurzaam

ondernemen, blijkt uit een trendonderzoek van duurzaamheidsclub

MVO Nederland. Eén van de voorbeelden uit het rapport was

TaxiElectric Amsterdam, waarmee grote hotelketens in de hoofdstad

een overeenkomst sloten. “De hotels werken vanwege de groene

uitstraling graag samen met een duurzame partij”, zegt Maarten

van Biezen. Dat geldt ook voor sommige klanten van Henk Houth in

de Betuwe. Stenneke van Beijnum wordt al jaren door het groene

taxibedrijf naar het ziekenhuis gereden. Ze draagt het milieu

een warm hart toe. “Ik moet iedere week naar een kliniek voor

behandelingen. Het is prettig om dat met een elektrische taxi te doen.

Nu kan ik voor een taxirit ook een goede keuze maken, net als met de

aanschaf van zonnepanelen op mijn dak. Dat is fijn.”

‘Met een elektrische taxirit maak ik een goede

keuze, net als met

de zonne-panelen op

mijn dak’

A15 Dichter bij de droom

Documents

Transcript of A15 Dichter bij de droom