A-blad Dieselmotoremissie (DME)...bedoeld voor alle bedrijven in de bouwnijverheid die werkzaamheden...
Transcript of A-blad Dieselmotoremissie (DME)...bedoeld voor alle bedrijven in de bouwnijverheid die werkzaamheden...
A-blad Dieselmotoremissie (DME)
1 | Inleiding 3
2 | Dieselmotoremissie op de bouwplaats 4
3 | Gezondheidseffecten, normen en voorschriften 5
3.1 Wat is dieselmotoremissie? 5
3.2 Gezondheidseffectenvandieselmotoremissie 5
3.3 Grenswaardedieselmotoremissie(normenvoordewerkplek) 5
3.4 Emissiewetgeving(normenvoorhetmilieu) 6
3.5 InspectieSZW 6
4 | Maatregelen ter vermindering van de blootstelling aan dieselmotoremissie 7
4.1 Maatregelenvooraanschafenindevoorbereidingsfase 7
4.2 Maatregeleninuitvoeringsfase 10
4.3 Maatregeleninonderhoudsfase 13
5 | Samenvatting van de mogelijke maatregelen 14
Bijlagen 15
Bijlage1|Beslotenen/ofafgeslotenruimten 15
Bijlage2|Meetresultatenblootstellingaandmeopdebouwplaats 16
Meetcampagne1 16
Meetcampagne2 17
Informatie 21
Lijstgebruikteafkortingen 21
Literatuur 21
Websitesenlinks 21
Adressen 22
Pagina 2 | A-bladDieselmotoremissie
Inhoud
Pagina 3 | A-bladDieselmotoremissie
1 | Inleiding
In dit A-blad staan de afspraken die werkgevers en werknemers in de bouwnijverheid hebben gemaakt om de blootstelling aan dieselmotoremissie (hierna te noemen DME) op de bouwplaats zo ver als mogelijk terug te dringen. Deze afspraken zijn gemaakt met inachtneming en ter nadere invulling van hetgeen in de Arbeidsomstandighedenwetgeving is bepaald.
HetdoelvanvoorliggendA-bladiseenverminderingvande
blootstellingaanDMEopdebouwplaats.Hierdoorwordtde
kansopziekteverzuimenarbeidsongeschiktheidkleinerenzal
dekwaliteitvanhetwerkverbeteren.
HetA-bladendehieringeformuleerdeoplossingenzijn
bedoeldvoorallebedrijvenindebouwnijverheiddie
werkzaamhedenverrichtenmetmachinesmetdieselmotoren.
Specialeaandachtwordtbesteedaansituatiesindebouw
waarmachinesmetdieselmotorenwordeningezettijdens
werkinbeslotenofomslotenruimten.
Behalvebouwbedrijvenzullenookopdrachtgevers,
ontwerpersenfabrikantenvanmachinesmetdieselmotoren
rekeningmoetenhoudenmetdeafsprakendiezijngemaakt
tussenwerkgeversenwerknemers.HetdoelvanditA-blad
isbedrijvenindebouwtehelpenbijhetverbeterenvande
arbeidsomstandighedenomdeduurzameinzetbaarheidvan
hunwerknemerstebevorderen.
Pagina 4 | A-bladDieselmotoremissie
2 | Dieselmotoremissie op de bouwplaats
Indebouwnijverheidwordendieselmotorengebruikt
vanwegehungrotevermogen,debedrijfszekerheidenhet
hogerendement.Veelgebruiktetoepassingenindebouwzijn:
• Aggregaten
• Hei-installaties
• Mobielekranenenanderhijsmaterieel
• Grondverzetmachines
• Heftrucks
• Vrachtwagens
• Wegenbouwmateriaal
• Compressoren
• Grondverdichtingsmachines
• Etcetera
Werknemerswordenblootgesteldalszeindebuurtvan
draaiendedieselmotorenmoetenwerken.Blootstellingkan
echterookplaatsvindenalsgevolgvanlangsrijdendverkeer.
Figuur 1 - Werkzaamheden in de nabijheid van langsrijdend
verkeer.
BeroepenwaarbijsprakekanzijnvanblootstellingaanDME
zijnonderandere:
• Asfalteerder
• Sloper
• Bronbemaler
• Sondeerder
• Grondwerker/saneerder
• Spoorlegger
• Monteurverkeersvoorzieningen
• Stratenmaker
• Kabel-enbuizenlegger
• Uitvoerder
• Machinistbestraters
• MachinistGWW
• Machinistmobielekraan/heistelling
• Heier
• Monteuronderhoudwegenmaterieel
• Wegmarkeerder
Dehoogsteconcentratiesdieselmotoremissiekomenvoorin
beslotenenafgeslotenruimten.Ditkunnentunnels,tenten,
gebouwen,parkeerkeldersenbouwputtenzijn,maarook
bijvoorbeeldgreppelsenstratenmetaanweerszijdehoge
bebouwing.Indezeruimtenwordenuitlaatgassennietsnel
doorventilatieverdund.Inbijlage1ishetbegripbeslotenen
afgeslotenruimtenverderuitgewerkt.
Figuur 2 - Een dieselaangedreven heftruck.
Pagina 5 | A-bladDieselmotoremissie
3 | Gezondheidseffecten, normen en voorschriften
3.1 Wat is dieselmotoremissie?DMEishetgevolgvaneenniethomogeenverbrandingsproces
vandieselbrandstofineendieselmotor.Het
dieseldampmengseldatdaaruitvrijkomtiscomplexenbestaat
uittoxischeenirriterendegassen,waaronderaldehydes
(o.a.formaldehyde),ketonen,stikstofoxides(NOenNO2),
koolmonoxide,aromaten(o.a.benzeen)endeeltjesvormige
verontreiniging.Dezedeeltjesvormigedieselemissiesbestaan
uitelementairkoolstof,zwaremetalen(o.a.arseen,chroom
enseleen),polycyclischearomatischekoolwaterstoffen(pak’s)
enpolychloorbifenylen(pcb’s).
IndiendegroottevandedeeltjesinDMEwordtbekeken,blijkt
dateendeelvandeemissiezichinhetnanogebiedbevindt.
Eennanodeeltjeiseendeeltjemetafmetingenindeorde
van1-100nanometer.Eennanometeriseen1miljoenste
millimeter.OverdegezondheidseffectenvandezeaanDME
gerelateerdenanodeeltjesbestaatnogveelonduidelijkheid.
Naastblootstellingaandeeltjesuitdeuitlaatgassenkunnen
bijhetgebruikvandieselaangedrevenvoertuigenook
deeltjesvrijkomendoorslijtageaanremmenenbanden.
Deblootstellingaandezedeeltjeswordtinvoorliggende
documentnietbesproken.
3.2 Gezondheidseffecten van dieselmotoremissie
DMEkanverschillendeeffectenhebbenopdegezondheid,
waaronderoogirritatie,hart-envaataandoeningen,
luchtwegklachten,ontstekingsreactiesen
longfunctieveranderingen,mogelijksamenhangendmetCOPD
enastma.Daarnaastisereenverhoogdekansoplongkanker
enblaaskanker.
InNederlandstaatDMEopdeSZW-lijstkankerverwekkende
stoffenenprocessen.Naardezelijstwordtverwezeninhet
Arbeidsomstandighedenbesluitartikel4.11.
HetInternationalAgencyforResearchonCancer(IARC)1heeft
DMEinjuni2012ookgeclassificeerdalskankerverwekkend
voormensen.
3.3 Grenswaarde dieselmotoremissie (normen voor de werkplek)
ErisinNederlandnoggeenwettelijkegrenswaardevoorDME.
DeEuropeseCommissiediebelastismethetvaststellenvan
grenswaardenopEuropeesniveau(TheScientificCommittee
onOccupationalExposureLimits(SCOEL))werktmomenteel
aaneenEuropesegrenswaarde.EenrapportvandeNoorse
enNederlandsegezondheidsradenligttengrondslagaande
risicoanalysevoordeafteleidengrenswaardenvoorDME.
Decommissieshebbengeadviseerdgrenswaardenafteleiden
vooremissievandeeltjesengassen,gemetenalselementair
carbon(EC)enstikstofdioxide(NO2).
Alsvoorbereidingopdenieuwegrenswaardenmeentde
branchedatallewerkgeversdeinspanningsplichthebbenom
deblootstellingaanDMEzoveelalsmogelijktereduceren.
Hierbijdientrekeninggehoudentewordenmetdelaatste
standvandewetenschap.
Grenswaarden in Nederland
DeconcentratieDMEindeluchtkanzowelalsECofals
stikstofoxidenwordengemeten.In2007heefthetIRAS
(InstituteforRiskAssessmentSciences,UniversiteitUtrecht)
hetministerievanSocialeZakenenWerkgelegenheid
geadviseerdeenverbodsniveauvoorDMEtehanterenvan
50µgelementairkoolstof(EC)perm3lucht.Onderzoekheeft
echteraangetoonddatdezewaardetehoogis.
Hetverbodsniveauisdeconcentratievandeblootstelling
waariniedergevalnietbovengekomenmagworden.Het
streefniveauiseenconcentratievandeblootstellingwaarnaar
gestreefdwordtinhetkadervanhetbegrip"eenzolaag
mogelijkeblootstelling".EenstreefwaardevoorDMEwordt
volgensIRASbereiktbijeenberoepsmatigeblootstellingaan
eenDMEconcentratievan0,16µgelementairkoolstof(EC)
perm3lucht,tijdgewogengemiddeldeoverachtuur.Deze
concentratieislagerdandegemiddeldeachtergrondwaardein
Nederland.Ditbetekentdatblootstellingduszoveelmogelijk
voorkomenmoetworden.
DewettelijkegrenswaardevoorstikstofdioxideinNederland
bedraagt0,96mg/m3tijdgewogengemiddeldeoverachtuur
en1,91mg/m3tijdgewogengemiddeldeover15minuten.
1 - Het IARC is onderzoekinstituut naar kanker en maakt onderdeel uit van de WHO (World Health Organization)
Erzijnverschillendeanalysemethodenvoorhetmetenvan
EC.VoorvergelijkbareresultatenishetaanteradenomEC-
metingenuitte(laten)voerenvolgensNIOSHmethode5040.
Ambitie bouw
OmdeblootstellingaanDMEbinnendebouwsectorterugte
dringen,hebbendesocialepartnersindebouwafgesproken
dathetvanbelangisdeblootstellingzoveelalsmogelijkte
reduceren.
Daarwaaraanwijzingenzijndatdeblootstellinggemetenals
elementairkoolstof(EC)nunogbovenhetverbodsniveauvan
50µgelementairkoolstof(EC)perm3luchtisen/ofdewettelijke
grenswaardenvoorstikstofdioxidewordtoverschreden,dienen
metdehoogsteprioriteitmaatregelen,zoalsinditrapportis
opgenomen,tewordendoorgevoerd.
Inoverigesituatiesdienenbedrijveneenplanvanaanpakop
testellenenuittevoerenterreductievandeblootstellingaan
DME.Hierbijdientuitgegaantewordenvandeaanbevelingenin
onderliggendrapport.
Blootstellingsniveau bouw
Terindicatievanmogelijkeblootstellingenbij
bouwwerkzaamhedenzijneropdiversebouwplaatsen
metingenuitgevoerdnaarblootstellingaanDME.Hieruitblijkt
datdestreefwaardevan0,16µgEC/m3luchtinveelgevallen
nietwordtgehaald.Zelfsoverschrijdingvanhetverbodsniveau
van50µgelementairkoolstof(EC)perm3luchtistijdensde
metingenbijdiversebouwwerkzaamhedenaandeorde.Dit
kandusookindepraktijkopdebouwplaatsvoorkomen.Deze
metingenonderstrependaarmeehetbelangendeurgentie
vanhetnemenvanmaatregelenomdeblootstellingaanDME
tereduceren.Voordeblootstellingsresultaten,ziebijlage2.
Devolledigeonderzoeksrapportenzijnbeschikbaarviawww.
volandis.nl.
3.4 Emissiewetgeving (normen voor het milieu)Voordebouwnijverheidzijndriesoortenemissielimietenvoor
verbrandingsmotorenrelevant,namelijk:
• Stage:Europesewetgevingvoornon-roadmachines
• Euro:Europesewetgevingvooron-roadmachines
• Tier:AmerikaanseEPAregelgevingvoornon-roadmachines
Metnon-roadwordenallemachinesmeteen
verbrandingsmotorbedoeld,waaropgeenkentekenzit.
Hierondervallenonderanderebulldozers,graafmachines,
heftruckenwalsen.Schepen,vliegtuigen,treinlocomotieven
engeneratorenvallenbuitendezewetgeving.Intabel3.1
zijndeEuropesenon-roadenon-roadlimietennaastelkaar
weergegeven.
3.5 Inspectie SZWIndebasisinspectiemoduleblootstellingaanDMEvanInspectie
SZWzijnbijuitgavevanvoorliggenddocumentdevolgende
tweeinspectiepuntenopgenomen:
• Voertuigen,zoalsvrachtwagensenbestelbusjesdienen
voorzientezijnvaneenEuro4of5motor.
• Mobielearbeidsmiddelendienenminimaalvoorzientezijn
vaneenstage3boftier4motor.
• Oudermaterieelmoetzijnvoorzienvaneenroetfiltermet
eenvangstrendementvanminimaal70%.
Tabel 3.1 Vergelijking van Europese non-road en on-road emissielimieten
Non-road Europa (Stage) On-Road Europa (Euro)
Year Stage PowerkW
NOXg/kWh
PMg/kWh Year Euro NOX
g/kWhPM
g/kWh
1999
2002
2003
2006
2007
2011
2012
2014
I
II
II
IIIA
IIIB
IV
130-560
130-560
75-130
130-560
56-130
130-560
56-130
56-560
9,2
6
6
4*
4*
2
3,3
0,4
0,54
0,2
0,3
0,2
0,3
0,025
0,025
0,025
1992
1997
2000
2005
2008
2014
I
II
III
IV
V
VI
8,0
7,0
5,0
3,5
2,0
0,4***
0,36(>85kW)
0,15
0,10
0,03/0,02**
0,03/0,02**
0,01
PM = particle matter* NO
X + HC** voor respectievelijk ESC (stationaire testcyclus) en ETC (transiënte cyclus)*** op basis van ESC/ETC, aanpassing voor WHSC/WHTC (World Harmonized Test Cycles) voorzien
Pagina6| A-bladDieselmotoremissie
Pagina7| A-bladDieselmotoremissie
4 | Maatregelen ter vermindering van de blootstelling aan dieselmotoremissie
OmblootstellingaanDMEtereducerentoteenzolaag
mogelijkniveaumoethetprobleembijdebronworden
aangepakt.Voorbeeldenzijnhetgebruikvaneenandere
krachtbronofhetaanpassenvandemotor.
Indienhetvoorkomenvanblootstellingofhetterugbrengen
vanblootstellingtoteenzolaagmogelijkniveauonder
deverbodswaardenietuitvoerbaaris,wordencollectieve
maatregelengenomenomblootstellingaanDMEte
verminderen.Hierbijkangedachtwordenaanhetvergroten
vandeafstandtotdebron.
Indienhettechnischnietuitvoerbaarisomdeblootstelling
vanwerknemerstevoorkomenoftebeperkentoteen
zolaagmogelijkniveauonderdeverbodswaardezal
eenblootgesteldewerknemerbeschermddienente
wordendoorindividuelemaatregelenzoalspersoonlijke
beschermingsmiddelen.
Dehierbovengenoemdemaniervanaanpakwordtookwel
dearbeidshygiënischestrategiegenoemd.Infiguur4.1isdeze
strategieschematischweergegeven.
OmdatDMEvooreenbelangrijkdeeluitnanodeeltjesbestaat
enomdateraanwijzingenzijndatdoorveranderingeninde
techniekhetaantalnanodeeltjeszaltoenemen,ishetbijde
hetkiezenvanbeheersmaatregelenvanbelangomookhet
voorzorgsbeginselinachttenemen.DeSociaal-Economische
RaadheeftinNederlandophetgebiedvannanodeeltjes
ditvoorzorgsbeginselgeformuleerd.Hetvoorzorgsbeginsel
impliceertdatdeinspanningvandewerkgevereropgericht
dienttezijnblootstellingaannanodeeltjestevoorkomen
en–ingevallenwaarinblootstellingonvermijdbaaris–de
blootstellingquaduurenomvangzobeperktmogelijk
tehouden;metanderwoordenminimaliserenvande
blootstelling.
Hetvoorzorgsbeginselkomtovereenmethetinde
NederlandseArbowetgevinggehanteerdeALARA(aslowas
reasonablyachievable)beginsel.
Invoorliggendhoofdstukwordtvooriederebouwfase
aangegevenwelkemaatregelenkunnenbijdragenaanhet
verminderenvandeblootstellingaanDME.Bijhetselecteren
vandemaatregelenisondermeergebruikgemaaktvan
demaatregelendieindeCAOenindearbocatalogus
bouwnijverheidzijnopgenomen.
Welkemaatregelenhetbestbruikbaarzijn,zalpersituatie
verschillen.Somskanvolstaanwordenmethettoepassen
vaneenenkelemaatregel.Somszaleencombinatievan
beheersmaatregelentothetbesteresultaatleiden.Bedenk
bijselectievanbeheersmaatregelenaltijddatvolgensde
Nederlandsewetgevingbronmaatregelengenomendienente
wordenvoorcollectievemaatregelen.Maatregelenvooreen
individuzoalspersoonlijkebeschermingsmiddelenkomenop
delaatsteplaatsbijdeselectievanbeheersmaatregelen.
4.1 Maatregelen voor aanschaf en in de voorbereidingsfase
Veelrisico’swordenmeteengedegenvoorbereiding
ondervangenofgereduceerd.Doorbijdeinkoopofhuurvan
machinesalrekeningtehoudenmetdeeventueleuitstoot
kandeblootstellingwordengereduceerd.Ookkanvoor
aanvangvandewerkzaamhedeninkaartwordengebrachtof
deomstandighedenopdebouwhetnoodzakelijkmakenom
aanvullendemaatregelenterreductievandeblootstelling
aanDMEtenemen.Ditkanbijvoorbeeldhetgevalzijnbij
werkzaamhedeninbeslotenofomslotenruimten.
1. Vervangen van de dieselmotor mogelijk?
2. Vermindering van uitstoot mogelijk?
3. Isoleren van de werkplek mogelijk?
4. Beperken van de kans op inademen mogelijk?
5. Gebruik adembescherming
Figuur 3 De arbeidshygiënische strategie.
Een andere krachtbron
Inplaatsvaneendieselmotorkaneenanderekrachtbron
wordengebruikt.Mogelijkhedenzijn:elektriciteit,benzineen
LPG.DebronvandeDMEwordtopdezewijzegeëlimineerd.
DebereiktereductievandeblootstellingaanDMEishierdoor
100%.
Praktischevoorbeeldenzijn:
• Elektrischevorkheftrucks;dezezijnteleverentot8,5ton.
• Elektrischaangedrevencompressoren
• Elektrischeaandrijvingbijhetverpompenvanbetonmortel
• Elektrischehoogwerkers
• VervangenvandieselmotorendoorOtto-motorenwaarbij
aardgasalsbrandstofwordtgebruikt(schonerdan
benzine).
Voorgrotere,bewegendemachinesenmachinesdiegrotere
afstandenmoetenafleggen,iseenvolledigeelektrische
aandrijvingmetdehuidigestanddertechnieknogniet
mogelijk.Stationairegrotemachineskunnenwelworden
aangeslotenophetelektriciteitsnet.
Oude techniek vervangen door nieuwe
Dehuidigenieuwemachinesindebouwzijnvelemalen
schonerdanouderemachines.Erisindebouwveeloud
materiaalingebruik.Doorhetvervangenvanoudemateriaal
doornieuwmateriaalisveelwinsttebehalenophetgebied
vanDME.
Bijhuurvanmaterieel(vrachtwagens,bestelbusjes,
bouwmachines)ishetvanbelangdatdezeiniedergevalzijn
voorzienvaneenEuro4of5ofeenstage3bmotor.DeDME
emissiezaldanmetmeerdan70%zijnteruggebrachtten
opzichtevandeDMEemissiebijEuro2of3.
BijaanschafwordtechteraangeradenomdeEuro4en5
motoroverteslaanendirectovertestappenopeenEuro
6motor.EenEuro6motorheefteengeslotenroetfilteren
presteerthierdoorveelbeteroproetreductie.Wagensmet
eenEuro6normzijnhierdoorbeterinomslotenruimtente
gebruiken.
Nieuweredieselmotorenvoorvrachtwagenskunnenaande
EEVeis(EnhancedEnvironmentallyfriendlyVehicles)voldoen.
DezeeisisstrengerdandeEuro5norm.Intabel4.1worden
deEuro5,Euro6enEVVeisenmetelkaarvergeleken.
Naastdeeisendiegesteldkunnenwordenaandemotoris
hetbijaanschafvaneennieuwvoertuigookvanbelangomte
kiezenvoorzuinigebandenmeteenlagerolweerstand.
Aanpassingen aan de dieselmotor
Fabrikantenkunnentechniekentoepassendieertoebijdragen
datdedieselmotorenschonerworden,zoals:
• Uitlaatgasrecirculatie(EGR):dezetechniekzorgtervoor
datuitlaatgassenteruggevoerdwordennaardemotor.
Degassenwordenhierdoorgekoeldenerkomenminder
stikstofoxidenvrij.Deuitstootvandeeltjeskandoordeze
techniekomhooggaan.
• Oxikatalysatorenverwijderengasvormigecomponenten
uitdeDME.
• Roetfilterszorgenvooreenafnameindeuitstootvan
deeltjes.Hierbijwijzigtdeverhoudingindeeltjesgrootte.Er
blijvenveelkleinedeeltjesover,maardemassaneemtaf.
• Hetdoserenvanureuminkatalysatorenzorgtervoordat
stikstofoxidenwordenafgebroken.
• Deverbrandingbeterlatenverlopendoorzeerfijneverstuiving.
Figuur 4 - Een elektrisch aangedreven trilplaat (links) en een elektrisch aangedreven trilstamper (rechts).
Pagina8| A-bladDieselmotoremissie
Tabel 4.1 Vergelijking van Euro 5, Euro 6 en EVV eisen
NaamMet
ingang van
CO HC (g/kWh)
NOX (g/kWh)
Deeltjes(g/kWh)
Euro5
Euro6
EVV
2008
2014
2010
1,5
1,5
0,25
0,46
0,13
0,20
2,0
0,4
0,02
0,02
0,01
0,015
Ineenhybrideaandrijvingwordeneenelektromotoreneen
dieselmotorgecombineerd.Tijdenshetrijdenenafremmen
wordtenergieopgeslageninaccu’sofdrukvaten.Dezeenergie
kanopanderemomentenwordentoegepastwaardoorminder
brandstofwordtgebruiktentot30%kanwordenbespaart.
Dehybrideaandrijvingwordtvooralsnogbeperkttoegepast
inbouwmachinesmeteenvermogenvan150-300kW.Als
voorbeeldkaneenhydraulischehybridegraafmachineworden
genoemd.Dezemachineslaatdeenergiedievrijkomtbijhet
bedienenvandezwenkarmopineenaccu.
Dehybridetechniekkomtinkleineresystemenalseen
minigravernauwelijksvooromdatindezesystementeweinig
energievrijkomt.Ookalseenmachinetegrootis,isdeze
hybridetechniekmechanischniettoepasbaar.
Capaciteit motor afstemmen op het benodigde vermogen
Alsdecapaciteitvaneenmotornietgoedovereenkomt
methetvermogendatnodigisvooreenbepaaldetaakdan
verbruiktdemotoronnodigveelbrandstofenisdeuitstoot
relatiefhoog.Hetisdaarombelangrijkombijaankoopvan
eenmachinenieteentegroteofeentekleinemachinete
kopen.Bijaggregatenishetbijvoorbeeldbelangrijkdathet
gebruiksprofielaansluitbijhetaggregaat.Alshetgrootste
deelvandetijdeenconstantrelatieflaagvermogenwordt
gevraagdvaneenaggregaatenafentoeeenpiek,kanhet
slimmerzijnomtweeaggregatentegebruiken.Hettweede
aggregaatslaatinditgevalalleenaanbijpiekvraag.
Erzijnookmachinesdiezichzelfstandigaanpassenaan
devraag.Dezemachineswordenookwelintelligente
machinesgenoemd.Dezetechniekisbijvoorbeeldbekendbij
compressoren(uitbijgeenvraag,mindercapaciteitbijminder
vraag).
Nabehandelen van dieselmotoremissie (filters)
Omdatsommigemachinesopdebouwplaatsjarenworden
gebruikt,zaleendeelvanhetgebruiktematerieelniet
voldoenaandeemissienormen.Eenfiltersysteemisindeze
gevalleneenoplossingterverminderingvanderoetuitstoot.
Eengoedfilterisinstaatderoetuitstoottot95%tereduceren.
Eengoedfiltergaatdoorgaans5jaarofmeermee.
Ineenfilterwordtroetopgevangenindiende
dieselmotoruitlaatgassenerdoorstromen.De
hoeveelheidroetinhetfilterzalopbouwenenworden
verbrandbijca.600°C(dooreenkatalysatorwordtdeze
verbrandingstemperatuurverlaagd).Doorverbrandingwordt
hetroetomgezetinas.Naverloopvantijdzithetfiltervol
metas.Hetfiltermoetdanwordenverwijderdengereinigd.
Eengoedroetfilterisvoorzienvaneenwaarschuwingssysteem
datsignaleertwanneereenfiltervolzit.
Filterskunnenzijningebouwd(affabriek)offilterskunnen
achterafwordeningebouwd(achterafinbouwofretrofit).
Deingebouwdefilterszijnmeestalgecombineerdmet
eenkatalysatorenbrandenzichzelfschoon.Deachteraf
ingebouwdefilterswordenookvaakgecombineerdmet
eenkatalysator.Ookhierisperiodiekschoonbrandennodig.
Sommigefiltersdoenditautomatisch(passief),andere
moetenactiefgeregenereerdworden.
Dealgemeneopvattingisdatachterafingebouwdefilters
minderpresterendanaffabriekingebouwdefilters.Een
retrofitfilterwerkthetbesttotongeveer1100toeren.
Indienwordtovergegaanopdeaanschafvaneenretrofit
filterishetvanbelangzichterealiserendaterveel
verschillendesoortenfilterszijn.Tussendefilterszijngrote
kwaliteitsverschillenaanwezig.Eenretrofiltermoetpassen
bijkarakteristiekenvandedieselmotor.Alsditniethetgeval
is,vindtregeneratienietoptijdplaatsenslibthetfilterdicht.
Daarnaastishetnietopallemachinesmogelijkeenfilterte
plaatsen.
Omzekertezijnvandekwaliteitvaneenfilterkaneen
kwaliteitssysteemvoorfilterswordengebruikt.InZwitserland
isdezogenaamdeVERTsystematiekontwikkeld.Vanuit
dezesystematiekiseenVERTfilterlijstopgesteld.Dezeiste
raadplegenopinternet:http://vert-certification.eu/j3/index.
php/filters/filter-llist-database.
Kleineresystemenalseentrilplaatkunnenlastigofniet
wordenvoorzienvanfilters.Dekleineremachineskunnen
onhandelbaarwordendoorhetplaatsenvaneenfilter.Ook
kanbijbijvoorbeeldeentrilplaateenfilterkapottrillen.
Figuur 5 - Een voorbeeld van materieel dat is voorzien van
een roetfilter (zie inzet).
Pagina9| A-bladDieselmotoremissie
Planning
Bijdeplanningvanwerkzaamhedenkanrekeningworden
gehoudenmetdeuitstootvanhetmaterieeldoorhet
nieuwstematerieelvoordemeestkritischeplekken(omsloten
ruimten)inteplannen.
Ookkandeopdrachtgeverweggedeeltenvolledig
latenafsluiten(omleidenvanhetverkeer)tijdens
wegwerkzaamheden.Opdezemanierwordtgeenofminder
hinderondervondenvanuitlaatgassenvanpasserendverkeer.
Hiernaastisdesituatienatuurlijkookveiliger.
Inonderstaandetabeliseenchecklijstopgenomenvoorde
voorbereidingsfase.Perfunctieisaangegevenmetwelke
beheersmaatregelenrekeninggehoudenkanworden.
4.2 Maatregelen in uitvoeringsfaseInschakelduur
Indepraktijkblijkenmachinesgeregeldstationairtedraaien
terwijlzenietgebruiktworden.Genoemderedenenomeen
machinestationairtelatendraaienzijnonderandere:anders
werktdeaircoofverwarmingniet,hetismakkelijk,hetis
technischnoodzakelijk(bijvoorbeelddeasfaltspreidmachine
dieaanmoetstaaninverbandmetdebalkverwarming).
Doormachinesmindervaakstationairtelatendraaienzalde
uitstootgereduceerdwordenenwordtbespaardopkosten.
Hetaanbrengenvaneenstart-stopsysteem,een
stoelschakelaarofeenstandverwarming(aircodieaanblijftals
demotoruitstaat)zijnoplossingendiedewerknemershelpen
ofmotiverenomeenmotorminderstationairtelatendraaien.
DeinzetvanGradeControlsystemenmaakthetonder
anderebijgrondverzetwerkzaamhedenmogelijkomsneller,
constanterenmetmindernabehandelingtewerken.
Grondverzetmaterieelzalhierdoorminderlangdraaienener
wordenminderDMEuitgestoten.
Rijstijl
Eenanderemanieromopbrandstoftebesparenishet
toepassenvanhetnieuwerijdenenhetnieuwedraaien.
Hetnieuwerijdenstaatvoorzuinigrijden.Tipsvoorzuinig
rijdenzijn:
• Zosnelmogelijkdoorschakelennaareenhogere
versnelling
• Rijdmeteenconstantesnelheid
• Anticiperenophetandereverkeer
• Vermindergeleidelijkvaart
• Controleerregelmatiguwbandenspanning
Hetnieuwedraaienishetslimtoepassenvandeervaringen
vanhetnieuwerijdenopbouwmachines.Destijlvan
draaienendewerkaanpakhebbengroteinvloedophet
brandstofverbruik.Winstvalttehalenuiteenslimmeinzet
vanhetbenodigdevermogen,hettijdiguitschakelenvande
machineseneenslimmewerkaanpakenplanning.Mogelijke
toepassingenvanhetnieuwedraaienzijn:
• Hetjuisteaantaltoerenmaken
• Hetmesvandebaklatensnijdeninplaatsvanschrapen
• Machinesgoedopstellen
• Vloeiendenaansluitendwerken
• Onnodigebewegingenelimineren
• Gelijkmatigwerkenengasgeven
• Eco-modusinschakelen
• Nietonnodigstationairdraaien
Pagina10| A-bladDieselmotoremissie
Tabel 4.2: Beheersmaatregelen per functie in de voorbereidingsfase
Functie Inkoper Materieeldienst Werkvoorbereider Uitvoerder Werknemer
Beheersmaatregel
Eenanderekrachtbron
Voldoen aan emissielimieten
Zuinigebanden
Capaciteitafstemmenopvermogen
Nabehandelen(filters)
Planning
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Eenbijkomendvoordeelvanhetnieuwedraaienisrustiger
werken.Dezewerkhoudingzorgtvooreengoedresultaat,
mindervermoeidheidenminderkansopfouten.
Voorhetintroducerenvaneengoederijstijleneen
verminderingvanstationairdraaienopdebouwplaatszijn
scholing,bewustwordingentoezichtvanbelang.Omhet
effectvantrainingvasttehoudenishetvanbelangdatde
werknemersregelmatigwordengeïnformeerdoverhet
brandstofverbruikophuneigenvoertuig.Eendisplayvoorin
decabinesisnoginontwikkeling.
Afvangen of verdrijven van dieselmotoremissie
Indienerwerkzaamhedenplaatsvindeningaragesof
werkplaatsenishetvanbelangomdedieselmotoremissie
aftezuigenmetbehulpvaneenafzuiginstallatie.Een
afzuigmondkanwordengeplaatstopbijvoorbeeldeenuitlaat.
Voorbeslotenofafgeslotenruimtenishetvanbelangom
mobielemechanischeventilatiesystemenintezetten.Indien
erreedsvasteventilatieaanwezigisineentunnelofineenhal
kanookdezeingezetworden.Hetisvanbelangdebenodigde
capaciteittebepalen:teveelcapaciteitkostonnodigenergie,
teweinigisnieteffectief.
Figuur 5 - Puntafzuiging in een werkplaats.
Het vergroten van de afstand tot de bron
IndeCAOvoordeBouwnijverheidartikel70bisvastgelegd
dattijdenswerkzaamhedenverrichtopeenbouwplaatsalle
voertuigen,dieeigendomzijnvaneenwerkgeverdieonder
deCAOvalt,zijnvoorzienvanuitlaatpijpendieverticaalnaar
bovenzijngericht.
Anderemanierenomdeafstandtussenwerknemerende
uitlaattevergroten,zijn:
• Hetopstellenvandedieselaggregaatbuitendeomsloten
ruimteeninbuitensituatiesbuitendewerkzone
Werken in een cabine
OmdebestuurdervanmachinestebeschermentegenDME
ishetmogelijkomeencabinetevoorzienvanoverdruk.In
dergelijkegeconditioneerdecabineswordtgefilterdelucht
naarbinnengeblazen.Dooroverdrukkomtbovendienminder
vuileluchtnaarbinnen.Bijhetgebruikvancabinesishetvan
belangramenendeurengeslotentehouden.
Figuur 6 - Kraan voorzien van een overdrukcabine, de
filterunit is links op de foto zichtbaar.
Werkorganisatie en planning
Doorhetwerkandersteorganiserenenteplannen,kande
blootstellingvanwerknemersaanDMEwordenverminderd.
Mogelijkhedenhiervoorzijn:
• Zorgvoorzoweinigmogelijkdieselmotorenopde
werkplek.
• Probeertevoorkomendatwerkzaamhedenwaarbijdoor
dieselaangedrevenmaterieelwordtingezet,ingepland
wordentijdensurenwaaroperveelmedewerkers
aanwezig zijn.
• Plaatswachtendevoertuigenopgroteafstandvande
werkplek
• Laatvoertuigenalleenopafroepbinnenrijden.Ditis
vooralinbeslotenofafgeslotenruimtenvanbelang.
• Startkoudedieselmotorennietinbeslotenofafgesloten
ruimten,maarbuiten.
• Voerdewerkzaamhedenzoveelalsmogelijkbovenwinds
uit.
• Wisseldeploegenafdiewordeningezetbij
werkzaamhedeninbeslotenofafgeslotenruimten.
• Planwerkzaamhedenaandewegopdiemomentendater
weinigverkeeraanwezigis(nachtofweekend).
• Maakgebruikvanrijplateninplaatsvanopeen
onverhardewegterijden.Ditheefteenpositiefeffectop
hetbrandstofverbruik.
• Zorgdateraltijdopsteekfiltersaanwezigzijnvoor
vrachtwagens.Ditgeldtzekerbijwerkzaamhedenin
beslotenenomslotenruimten.
• Beperkderijsnelheidengeefditduidelijkaan.
Pagina 11 | A-bladDieselmotoremissie
Persoonlijke beschermingsmiddelen
Indienalleeerdergenoemdemaatregelennietmogelijk
zijnofnietvoldoendebeschermingbieden,kanhetvoorde
beschermingvaneenindividuelewerknemerwenselijkzijn
omgebruiktemakenvanadembescherming.Vooreenjuiste
filteringvanDMEiseenA2/P3filtervanbelang.P3iseen
deeltjesfilter.A2iseenkoolstoffilterdiedealdehydenuitde
rooktegenhoudt.
Indepraktijkkanadembeschermingbijvoorbeeldvanbelang
zijninbeslotenofafgeslotenruimtenwaarmedewerkersnabij
bronnenvanDMEwerken.
Inonderstaandetabeliseenchecklijstopgenomenvoor
deuitvoeringsfase.Perfunctieisaangegevenmetwelke
beheersmaatregelenrekeninggehoudenkanworden.
Pagina 12 | A-bladDieselmotoremissie
Tabel 4.3: Beheersmaatregelen per functie in de uitvoeringsfase
Functie Inkoper Materieeldienst Werkvoorbereider Uitvoerder WerknemerBeheersmaatregelStationairdraaienbeperken
Gradecontrolsystemen
Rijstijlaanpassen
AfvangenDME
VerdrijvenDMEdoorventilatie
Uitlaatpijpenverticaalnaarboven
Afstandbronenwerknemervergroten
Werkenineencabine
Zoweinigmogelijkdieselmotorenopwerk
Dieselmotoreninzettenalszoweinigmogelijkmensen
Wachtendevoertuigenopafstand
Bovenwindswerken
Koudemotorenbuitenstarten
Alleendieselmotorenopafroep
Ploegenafwisseleninbeslotenruimten
Werkenbijweinigverkeer
Rijplateninzetten
Rijsnelheidverlagenenduidelijkaangeven
Opsteekfiltersbeschikbaarbijwerkinbesloten/omslotenruimten
Adembescherming
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
4.3 Maatregelen in onderhoudsfaseAchterstalligonderhoudaandemotorendefilterskan
aanleidinggeventothogereemissies.Ondergoedonderhoud
wordtveelalverstaanhettijdigcontrolerenenvervangen
vandeluchtinlaatfiltersendeverstuivers.Hiernaastishet
controlerenvandeverhoudingbrandstof/luchtvanbelang.
Eventueeltoegepasteroetfiltersmoetentijdigworden
geregenereerd.Alstelangwordtdoorgeredenmeteenfilteris
dezenietmeertereinigen.Spuitbussenvoorregeneratievan
filterswordenafgeraden.
Behalvegoedonderhoudaandemotorenendefiltersisook
eenjuistegekozenbandenspanningvanbelang.Eengoed
gekozenbandenspanningheefteengunstigeffectophet
brandstofverbruik.Hiernaastzullenookdebandenminder
snel slijten.
Inonderstaandetabeliseenchecklijstopgenomenvoor
deonderhoudsfase.Perfunctieisaangegevenmetwelke
beheersmaatregelenrekeninggehoudenkanworden.
Tabel 4.4: Beheersmaatregelen per functie in de onderhoudsfase
Functie Inkoper Materieeldienst Werkvoorbereider Uitvoerder Werknemer
Beheersmaatregel
Controle/vervangenluchtinlaatfiltersenverstuivers
Controlebrandstof/luchtverhouding
Onderhoudroetfilters
Controlerenbandenspanning
X
X
X
X
X
X
X
X
Pagina 13 | A-bladDieselmotoremissie
Pagina 14 | A-bladDieselmotoremissie
5 | Samenvatting van de mogelijke maatregelen
De maatregelen zoals deze aan de orde zijn gekomen in hoofdstuk 4 zijn in onderstaande tabel verkort weergegeven. In de middelste kolom is een inschatting gemaakt van het effect van een maatregel op de reductie van DME heeft.
Tabel 5.1 Hoeveel reductie kan worden bereikt met welke beheersmaatregel?
Maatregel Reductie deeltjes Toepassing
Andere krachtbron
Elektriciteit
LPG/aardgas
100%
100%
Heftruck(<4ton)TransportbandenCompressoren
Heftruck(<12ton)
PalletwagensVerpompenmortelHoogwerkers
Aanpassingen aan de dieselmotor
Emissie arme motor
Hybridemotor
Motormanagement
Stationaireafschakeling(start-stop)
Goederijstijl
Onderhoud
Ca.factor10
Wisselend
Wisselend
Wisselend
Onbekend
10-15%
Nieuwrijdendmaterieel(zonderkenteken>2011,metkenteken>2005)
Graafmachines
Alhetmaterieel,aggregaten
Al het rijdend materieel
Al het rijdend materieel
Alhetmaterieel,aggregaten
Afvangen van DME
Filters
Afzuiginstallaties
Ventilatie
Max.95%
Max.90%
Wisselend
Alhetmaterieel,aggregaten
Vastelocaties(materieeldienst,werkplaats)
Omslotenenbeslotenruimten
Bescherming van de blootgestelde persoon
Afstandvergroten
Werkenineencabine
Gradecontrolsystemen
Organisatie/planning
Ademhalingsbescherming
Wisselend
Onbekend
Onbekend
Wisselend
Max.95%
Uitlaatnaarboven;aggregaatverderweg
Rijdendmaterieelmetcabines
Grondverzetwerkzaamheden
Allebouwlocaties
Allepersonen
Pagina 15 | A-bladDieselmotoremissie
Bijlage 1 | Besloten en/of afgesloten ruimten
Onderbeslotenruimtenwordenruimtenverstaandieonder
normaleomstandighedenvandeomgevingzijnafgesloten.
Veelbeslotenruimtenmoetenregelmatigwordenbetreden,
bijvoorbeeldvoorinspecties,reparaties,ofschoonmaak-en
onderhoudswerkzaamheden(onderanderelassen,snijden).
Beslotenruimtenwordenvaakgekenmerktdoor:beperkte
bewegingsruimte,geenofweinigdaglichtenslechte
verlichting,geenofweinigventilatie,kansopzuurstoftekort,
mogelijkeaanwezigheidgevaarlijkestoffen,beperkte
toegankelijkheidenweinigvluchtmogelijkheden.
Inbeslotenruimtenkaneengevaarlijkeatmosfeeraanwezig
zijnofdoorwerkzaamhedenontstaan.Degevarendiedaarbij
optredenzijnverstikking,bedwelming,vergiftigingenbrand-
enexplosiegevaar.
Voorbeeldenvanbeslotenruimtenzijn:kelders,
installatieruimten,kruipruimtenondervloeren,ketelsen
opslagreservoirs,rioolstelselsenpijpleidingen.
Eenbeslotenruimteisniethetzelfdealseenafgesloten
ruimte.Afgeslotenruimtenwordenookondernormale
werkomstandighedenregelmatigbetredenenzijn
bijvoorbeeldmagazijnen,parkeergarages,viaducten,
zogenaamde“doorwerktenten”endoorwerkvoorzieningen.
Eenafgeslotenruimtewordtbeschouwdalseenbesloten
ruimte,wanneerdeventilatiemogelijkhedenbeperktzijn.
Voormeerinformatiewordtverwezennaarhetadvies
“Werkeninbeslotenruimten”,verkrijgbaarvia
www.volandis.nl,ennaardearbocatalogivande
bouwnijverheid(www.arbocatalogi-bouwnijverheid.nl).
Pagina16| A-bladDieselmotoremissie
Bijlage 2 | Meetresultaten blootstelling aan dme op de bouwplaats
Meetcampagne 1
UitgevoerddoorTauw
www.tauw.nl
Erzijnzesmetingenverricht,iederemetingduurde15
minuten.Erisgemetenbijtweedieselaangedreven
trilmachines:meting1heeftplaatsgevondenbijeennieuwe
trilmachinemetroetfilter,demetingen2t/m6hebben
plaatsgevondenbijeenoudermodeltrilmachinezonder
roetfilter.
Roodgearceerderesultatenzijnbovendeverbodswaardevan
50µgEC/m3vooreen8-urigewerkdag.
Oranjegearceerderesultatenzijnonderdeverbodswaarde
van50µgEC/m3maarbovendedetectielimietvan30µgEC/m3.
Groengearceerderesultatenzijnonderdedetectielimiet
van30µgEC/m3.Hetisniettezeggenofdezewaardeninde
praktijkbovenofonderdestreefwaardevan0,16µgEC/m3
gelegenhebben.
Tabel – meetresultaten meetcampagne 1
Meting 1 Meting 2 Meting 3 Meting 4 Meting 5 Meting 6
Concentratie(µgEC/m3) <30 43 66 45 <30 <30
Voormeerdetailsenachtergrondinformatie,ziehetvolledigeonderzoeksrapportopwww.volandis.nl.
Meetcampagne 2
UitgevoerddoorNKAL/IRAS
www.nkal.nl
www.uu.nl/organisatie/faculteit-diergeneeskunde/over-de-
faculteit/departementen/iras
Hierondervolgenderesultatenvanmetingendieopdiverse
bouwplaatsenzijnverricht.Demetingenduurden8uur.Er
zijnzowelmetingennaarelementairkoolstof(EC)alsnaar
stikstofoxiden(NOX)verricht.
Meetresultaten elementair koolstof
Roodgearceerderesultatenzijnbovendeverbodswaardevan
50µgEC/m3.
Oranjegearceerderesultatenzijnonderdeverbodswaarde
van50µgEC/m3maarbovendedetectielimietvan1µgEC/m3.
Groengearceerderesultatenzijnonderdedetectielimietvan
1µgEC/m3.Hetisniettezeggenofdezewaardenindepraktijk
bovenofonderdestreefwaardevan0,16µgEC/m3 gelegen
hebben.
Tabel – meetresultaten meetcampagne 2 (stikstofoxiden)
Bedrijf Beschrijving situatie Functies Visuele be-oordeling
Elementair koolstof(µg/m3)
Bedrijf1Soortbedrijf:fundering
OpeenpontonstaateenfunderingsmachineVolvoEC250D.Defunderingsmachineiscirca2jaaroudenheefteenmotorconformTier4emissienormmetDPF-filter(DieselParticulateFilter).Pontonisverhard.Funderingsmachinewordtuitgezettijdenspauzesofwachtmomenten.Cabinemetgeconditioneerdeluchtonderoverdrukisaanwezig,maardezedeurenstaanaltijdopen(uitgezonderdindienermetverontreinigdegrondwordtgewerkt).Innabijheidvanpontonwaseentweedepontonaanwezigmeteenverouderdefunderingsmachine.Verderwerderregelmatiggebruiktgemaaktvansleepbotenomhetpontonteverplaatsen.
Machinistfunderingsma-chine(VolvoEC250D)
0/+ 1,08
2e werknemerindirectenabijheidfunderings-machine(VolvoEC250D)
0/+ <LOD
Bedrijf2Soortbedrijf:fundering
Ineenbouwput,aanopenwater(hierdoorrelatiefveelwind),staan2funderingsmachines,teweten1funderingsmachine(HitachkiKH300GLS,bouwjaar1999).Indezefunderingsmachineziteenmotorvancirca1jaaroud.Echter,hetisbijhetbedrijfbekenddatdezemotorslechtisafgesteld(oorzaaktotophedennietgevonden).Eentweedefunderingsmachine(HilconHSCX700GLS,bouwjaar2009)staatopenkeletientallenmetersvanafdeeerstefunderingsmachineopgesteld.Verderrijdenernog2shovelsrond,waarvan1shovelrondomdeoudefunderingsmachine.Dedeurenvandefunderingsmachinesenshovelsstaantijdensdemeetdagopen.Deouderefunderingsmachinebeschiktnietovereenoverdrukcabine,deoverigemachines(nieuwefunderingsmachineenshovels)wel.Hetterreinisgedeeltelijkverhardmetrijplaten.Doorregenvalishetterreinergdrassig.Openigeafstandzijnookeengraafmachineentweedraaiendebetonmolensaanwezig.Iederuurwordternieuwbetonaangeleverddooreenbetonwagen.Deshovelmachinistenhebbeneentraininggehadinhetnieuwerijden,maarervarenditalsnietpraktisch.Deshovelmachinistheefttijdensdemeetdageenkeerdieselgetankt.
Machinist(oude)funde-ringsmachine(HitachkiKH300GLS)
+ 8,70
2ewerknemerindirectenabijheid(oude)funde-ringsmachine(HitachkiKH300GLS)
+ 2,88
Shovelmachinistrondom(oude)funderingsmachine(HitachkiKH300GLS)
+ 5,58
Machinist(nieuwe)funde-ringsmachine(HilconHSCX700GLS
0/+ 6,00
Bedrijf3,Locatie2Soortbedrijf:sloop
Bijditbedrijfzijngedurendedemeetdagsloopwerkzaamhedenvaneengebouwuitgevoerd.Dezesloopwerkzaamhedenvondenmiddenineencentrumvaneendorpplaats.Restantenvanhetgebouwengrotebergenpuinliggenophetterreinopgeslagen.Hetgebouwwordtgeslooptdoordesloopmachine(graafmachineoprupsbanden,HitachiZaxis450LCH,bouwjaar2007).Dezegraafmachinebeschiktnietovereenroetfilter.Hetraampjevandeoverdrukcabinestondeenstukjeopen.Aandeanderezijdevanhetgebouwisookeengraafmachineaanhetslopen(Hydraulischegraafmachineoprupsbanden,Caterpillar320D,bouwjaar2011).Dezemachinebeschiktovereenroetfilter.Tijdensdesloopwordthetpuinmetwaterbevochtigd.Hetterreinisgedeeltelijkverhard(voormaligparkeerterrein).Allemachineshebbenvandaageenkeerdieselgetankt.Demachinistvandegraafmachine(Caterpillar320D)wildenietmeewerkenaandemeting,dushierzijngeenmeetgegevensvanbekend.
Machinistsloopmachine(HitachiZaxis450LCH)
0/+ 1,31
2ewerknemerwerkzaaminomgevingvandesloopmachine(HitachiZaxis450LCH)
0/+ <LOD
3ewerknemerwerkzaaminomgevingvandesloopmachine(Caterpillar320D)
0/+ <LOD
4ewerknemer(projectleider)werkzaaminomgevingvanbeidenmachines
0/+ 1,84
Pagina17| A-bladDieselmotoremissie
Bedrijf Beschrijving situatie Functies Visuele be-oordeling
Elementair koolstof(µg/m3)
Bedrijf4,Locatie1Soortbedrijf:beton-verharding
Bijditbedrijfzijnmetingenverrichtop2meetdagen.Dewerkzaamhedenvondenplaatsineententopeenbrugvaneensnelweg.Detentheeftalsvoornaamsteredendatdebetonenhetasfaltopdejuistetemperatuurkunnenhechten.Detentwordtviakachelscontinuvoorzienvanwarmte.Deafmetingvandetent:400x25x10meter.Dewerkzaamhedenbetroffenhet(machinaal)egaliserenvanbetonenvervolgenshetafdekkenvandeversgestortebetonmetfolie.Tijdensde1emeetdagisbegonnenaanbijhetwestelijkebeginvandetentrichtinghetmidden.Tijdensde2emeetdagisergewerktvanafhetmiddenverderinoostelijkerichting,In95%vandegevallenzijndedeurenvandetentgesloten,dezewordenalleengeopendalsdevrachtwagensinenuitrijden.Dewerknemershebbengeenvastetijdenomtepauzeren,zeetenendrinkennaastdemachinesdiecontinublijvendraaien.
Vrachtwagensmetbetonrijdenafenaan.Tijdenshetstortenvanbetonblijftdemotorvandevrachtwagenstationairdragen.Bovendienrijdtercontinueengraafmachine(Zaxis170W3).Dezemachineisookbetrokkenbijhetkleinestukjehandmatigaanbrengenvanhetbeton.Debetonwordtdanvanuitdevrachtwagenindelaadbakvandegraafmachinegestort,waarnadegraafmachinedezehoeveelheidbetonopmeerdereplaatsenaanbrengt.Errijdenooksteedsheftrucksdoordetent.
Tijdensdemeetdagenzijnerindetentookasfaltketelsaanwezig,diewordengevuldvanuiteengrotevrachtwagendiestationairblijftdraaien.Debelangrijkstemachinetijdenshetstortenvanbetonisdeslipformpaver.Ditiseenmachinemeteenbreedtevan7,15meterdieongeveer60cmperminuutbetondoetstorten.Opdezemachinestaateenmachinist,dieinnauwcontactstaatmetdehoofdmachinist(dierondomdemachineheenlooptendiekijktofallesgoedgaat).Deafstandtussendemachinistvandepaverendefoliemachineisongeveer10meter,maarbeidemachinistenstaanonderderookvandeuitlaat.
Tijdensde2emeetdaggafdemachinistvandefoliemachineaandatdeuitlaatlekwas.Ditwastijdensdevorigemeetdagniethetgeval.Opdezedagishetvoorafgeplandestukomtestortennietvolledigafgemaakt,omdatergeenaanvoerwasvanbeton.
Machinistslipformpaver(WirtgenSP1600)
0/+ 107,99
53,28
Machinistfoliemachine(GOMACOafdekmachine)
0/+ 30,17
18,27
Werknemerinzeerdirecteomgevingvanslipformpaver(dezewordthoofdmachinistgenoemd,watmisschienvreemdisgezienhettakenpakket)
0/+ 137,14
42,92
Stationairemeting(buitenzijdetent)
- 4,96
3,30
Bedrijf5,Locatie1Soortbedrijf:Asfalteren
Deasfalteerwerkzaamhedenvondenplaatsineentunnelbuis.Detunnelbuisisnognietingebruik,hijisnamelijknoginaanleg.Ophetbeginvandemeetdagwasereerstvertraging,omdatindetunnelbuiswaardeasfalteerwerkzaamhedengeplandstondeneentehogeconcentratieuitlaatgassenaanwezigwas.Ditisnietgemeten,maardetunnelbuiszagblauwvanderook.Bovendienwildendewerknemersnietbeginnenmetwerkenvoordatdedampenwegwaren.Hieropheeftdeuitvoerderdereedsaanwezigeafzuiginstallatieindetunnelbuisaangezet.
Toendedampenvoldoendewarenverminderd(visueelenopbasisvangeurdoordewerknemers)begonnen2groepeninhetmiddenvandetunnelbuis.Vervolgensgingenzeelkeenandererichtinguitwerken.Eengroepwerktemeteengraderomhetasfaltteegaliseren.Bijdezegroeprijdtookeenvrachtwagenmetasfalteneenwals.Ditzijnmogelijkebronnendiedieselkunnenuitstoten.Deanderegroepiswerkzaamrondomeenasfalteermachine.
Detunnelbuiswaardewerkzaamhedenplaatsvindenheefteenafmetingvan2kilometerinlengte,ongeveer10meterinbreedteenongeveer4,5meterinhoogte.Dewerkzaamhedenzijnuitgevoerdaandewestzijdevandetunnelbuis.Degroepdiewerkzaamisrondomeenasfalteermachinewerktinderichtingvandeuitgangvaneentunnelbuis.
Werknemerwerkzaamopgrader
+ 26,39
Werknemerwerkzaamrondom grader
+ 12,60
Werknemerwerkzaamopasfalteermachine
+ 7,78
Werknemerwerkzaamrondomasfalteermachine
+ 4,31
Stationairemeting - 21,69
Pagina18| A-bladDieselmotoremissie
Tabel – meetresultaten meetcampagne 2 (stikstofoxiden)
Bedrijf Beschrijving situatie Functies NO(µg/m3)
NO2(µg/m3)
NOx(µg/m3)
Bedrijf4,Locatie1Soortbedrijf:beton-verharding
BijditbedrijfzijnNO-metingenverrichtop3meetdagen.Dewerkzaamhedenvondenplaatsineententopeenbrugvaneensnelweg.Detentheeftalsvoornaamsteredendatdebetonenhetasfaltopdejuistetemperatuurkunnenhechten.Detentwordtviakachelscontinuvoorzienvanwarmte.Deafmetingvandetent:400x25x10meter.Dewerkzaamhedenbetroffenhet(machinaal)egaliserenvanbetonenvervolgenshetafdekkenvandeversgestortebetonmetfolie.
Tijdensde1e en 3emeetdagisergewerktvanafhetmiddenverderinoostelijkerichting,tijdensde2emeetdagisbegonnenaanbijhetwestelijkebeginvandetentrichtinghetmidden.In95%vandegevallenzijndedeurenvandetentgesloten,dezewordenalleengeopendalsdevrachtwagensinenuitrijden.Dewerknemershebbengeenvastetijdenomtepauzeren,zeetenendrinkennaastdemachinesdiecontinublijvendraaien.
Vrachtwagensmetbetonrijdenafenaan.Tijdenshetstortenvanbetonblijftdemotorvandevrachtwagenstationairdragen.Bovendienrijdtercontinueengraafmachine(Zaxis170W3).Dezemachineisookbetrokkenbijhetkleinestukjehandmatigaanbrengenvanhetbeton.Debetonwordtdanvanuitdevrachtwagenindelaadbakvandegraafmachinegestort,waarnadegraafmachinedezehoeveelheidbetonopmeerdereplaatsenaanbrengt.Errijdenooksteedsheftrucksdoordetent.Tijdensde2e en 3emeetdagzijnerindetentookasfaltketelsaanwezig,diewordengevuldvanuiteengrotevrachtwagendiestationairblijftdraaien.Debelangrijkstemachinetijdenshetstortenvanbetonisdeslipformpaver.Ditiseenmachinemeteenbreedtevan7,15meterdieongeveer60cmperminuutbetondoetstorten.Opdezemachinestaateenmachinist,dieinnauwcontactstaatmetdehoofdmachinist(dierondomdemachineheenlooptendiekijktofallesgoedgaat).Deafstandtussendemachinistvandepaverendefoliemachineisongeveer10meter,maarbeidemachinistenstaanonderderookvandeuitlaat.
Tijdensde3emeetdaggafdemachinistvandefoliemachineaandatdeuitlaatlekwas.Ditwastijdensdevorigemeetdagenniethetgeval.Opdezedagwasishetvoorafgeplandestukomtestortennietvolledigafgemaakt,omdatergeenaanvoerwasvanbeton.
Machinistslipformpaver(WirtgenSP1600)
2611 1072 3684
1939 618 2556
1587 615 2202
Machinistfoliemachine(GOMACOafdekmachine)
2291 966 3257
1561 441 2002
858 383 1241
Werknemerinzeerdirecteomgevingvanslipformpaver(dezewordthoofdmachinistgenoemd,watmisschienvreemdisgezienhettakenpakket)
2657 966 3622
(geen sample)
(geen sample)
(geen sample)
1349 477 1826
Stationairemeting(buitenzijdetent)
588 299 887
459 192 651
577 130 708
654 301 954
470 274 744
429 212 642
Stationairemeting1(binnenzijdetent)
2474 749 3222
1137 1518 2655
1299 447 1745
979 502 1481
Stationairemeting2(binnenzijdetent)
1789 877 2666
1761 842 2603
2064 558 2623
1655 612 2267
Pagina19| A-bladDieselmotoremissie
Meetresultaten stikstofoxiden
Rood gearceerderesultatenzijnbovendegrenswaarde(NO:2500µg/m3;NO2:960µg/m3.
Oranje gearceerderesultatenzijnlagerdandegrenswaardemaarhogerdan10%vandegrenswaarde.Degrenswaardewordtinde
praktijkmogelijkoverschreden.
Groen gearceerderesultatenzijnlagerdan10%vandegrenswaarde.Overschrijdingvandegrenswaardeindepraktijkkannagenoeg
wordenuitgesloten.
N.B.Degrenswaardendiegehanteerdzijnvoordearceringzijnop18juli2018vankrachtgeworden.
Bedrijf Beschrijving situatie Functies NO(µg/m3)
NO2(µg/m3)
NOx(µg/m3)
Stationairemeting3(binnenzijdetent)
2976 1300 4276
2688 1339 4027
1884 556 2441
2377 1773 4150
Stationairemeting4(binnenzijdetent)
2041 873 2914
1218 1490 2708
2629 944 3573
Stationairemeting5(binnenzijdetent)
2043 687 2730
1990 1711 3701
Stationairemeting6(binnenzijdetent)
2963 951 3914
1920 1154 3074
Stationairemeting7(binnenzijdetent)
2588 880 3469
2296 719 3015
Bedrijf5,Soortbedrijf:Asfalteren
Deasfalteerwerkzaamhedenvondenplaatsineentunnelbuis.Detunnelbuisisnognietingebruik,hijisnamelijknoginaanleg.Ophetbeginvandemeetdagwasereerstvertraging,omdatindetunnelbuiswaardeasfalteerwerkzaamhedengeplandstondeneentehogeconcentratieuitlaatgassenaanwezigwas.Ditisnietgemeten,maardetunnelbuiszagblauwvanderook.Bovendienwildendewerknemersnietbeginnenmetwerkenvoordatdedampenwegwaren.Hieropheeftdeuitvoerderdereedsaanwezigeafzuiginstallatieindetunnelbuisaangezet.
Toendedampenvoldoendewarenverminderd(visueelenopbasisvangeurdoordewerknemers)begonnen2groepeninhetmiddenvandetunnelbuis.Vervolgensgingenzeelkeenandererichtinguitwerken.Eengroepwerktemeteengraderomhetasfaltteegaliseren.Bijdezegroeprijdtookeenvrachtwagenmetasfalteneenwals.Ditzijnmogelijkebronnendiedieselkunnenuitstoten.Deanderegroepiswerkzaamrondomeenasfalteermachine.
Detunnelbuiswaardewerkzaamhedenplaatsvindenheefteenafmetingvan2kilometerinlengte,ongeveer10meterinbreedteenongeveer4,5meterinhoogte.Dewerkzaamhedenzijnuitgevoerdaandewestzijdevandetunnelbuis.Degroepdiewerkzaamisrondomeenasfalteermachinewerktinderichtingvandeuitgangvaneentunnelbuis
Werknemerwerkzaamopgrader
2071 762 2833
Werknemerwerkzaamrondom grader
1704 677 2381
Werknemerwerkzaamopasfalteermachine
1256 455 1711
Werknemerwerkzaamrondomasfalteermachine
1160 219 1379
Stationairemeting1(Moot83,west
2658 1458 4116
Stationairemeting2(Moot83,west)
3100 1157 4257
Stationairemeting3(Moot75)
840 426 1265
Stationairemeting4(Moot287)
1065 481 1546
Stationairemeting5(N2west,Moot290)
2000 718 2718
Voormeerdetailsenachtergrondinformatie,ziehetvolledigeonderzoeksrapportopwww.volandis.nl.
Pagina20| A-bladDieselmotoremissie
Pagina 21 | A-bladDieselmotoremissie
Informatie
Lijst gebruikte afkortingen
ALARA: AsLowAsReasonablyAchievable
CAO: Collectievearbeidsovereenkomst
DME: DieselMotorEmissies
EC: ElementairKoolstof
EEV: EnhancedEnvironmentallyfriendlyVehicles
HC: HydroCarbon
IARC: InternationalAgencyforResearchonCancer
IRAS: InstituteforRiskAssessmentSciences,UniversiteitUtrecht
PM: ParticleMatter
SZW: SocialeZakenenWerkgelegenheid
USEPA: UnitedStatesEnvironmentalProtectionAgency
WHO: WorldHealthOrganisation
Auteur
Ir.R.kerkoff,ArboUnie
Literatuur
• Advies“Werkeninbeslotenruimten”;2004
• InspectieSZW,basisinspectiemoduleblootstellingaandieselmotoremissie(DME)
• InspectieSZW,criteriavoorduurzaaminkopenvanzwaremotorvoertuigenenmobielewerktuigeninclusiefonderhoud;
versie1.0oktober2011
• ArbeiteochHälsa(WorkatHealth)2016;49(6);http://www.gezondheidsraad/nl/sites/defalt/files/gupea_2077_44340_1.pdf
Websites en links
• www.volandis.nl
• www.arbocatalogi-bouwnijverheid.nl
• www.nanowijzer.nl
• www.fnvbouw.nl
• www.cnvvakmensen.nl
• www.dieselnet.com
Pagina 22 | A-bladDieselmotoremissie
Adressen
Postbus310,[email protected]
Postbus159,4190CDGeldermalsenT(0345)[email protected]
Postbus2060,[email protected]
Postbus1218,3840BEHarderwijkT(0341)[email protected]
Postbus85,[email protected]
Postbus9208,3506GEUtrechtT088-3680368www.fnvbouw.nl www.fnv.nl
Postbus2525,3500GMUtrechtT0307511500/[email protected]
Postbus340,2700AHZoetermeerT0793252252info@bouwendnederland.nlwww.bouwendnederland.nl
Vierdedrukin2018.Aandetotstandkomingvandezepublicatieisdegrootstmogelijkezorgbesteed.Aandeinhoudkunnengeenrechtenwordenontleend.
Wijzijnkennis-enadviescentrumVolandis.Webouwenaaneengezondeenbloeiendebouw-eninfrasector.Waarinmensenveiligwerken.Plezierhoudeninhunwerk.Enoptijdvooruitkijken.Datisgoedvooriedereen:werknemer,werkgeverénopdrachtgever.Wantgezondeengemotiveerdemensenhalendebesteresultaten.Wedagenjeuithierzélfactiefmeeaandeslagtegaan.Weethoejebezigbent.Enwaarjenaartoewerkt.Merkhetzelf:bewustwerkenwérkt.
Volandisiseenorganisatievan:
Volandis Ceintuurbaan2-100a
3847LGHarderwijk
Postbus85
3840ABHarderwijk
0341-499299