A arte barroca

A nova mentalidade barroca

A arte barroca

• Nace como instrumento artístico dunha iglesia católica en plena loita co protestantiasmo, esgrimindo a doutrina da contrarreforma xurdida do Concilio de Trento.

• As monarquías absolutas servense do barroco para presentar un xigantesco espectáculo de poder e gloria.

A arte desempeña polo tanto, unha dobre función a de impresionar primeiro e a de transmisión de contidos

ideolóxicos

Palacio de Versalles

Xardíns de Vesalles

A arte barroca

• O barroco chama a atención aos sentidos do espectador e quere fascinalo. Diríxese aos sentidos non á razón.

• O Barroco é movemento, ansia de novededade, contraste, mestura audaz de tódalas artes, teatral e fastuoso.

• Todo fronte ao equilibrio, sobriedade, racionalismo, lóxica, contención e serenidade propia do renacemento.

Arquitectura barroca• Concibido como unha gran escultura, un bloque único que se

articula como un todo.• Gosta das plantas elípticas, ovais ou de gran complexidade

xeométrica.• Vocación de movemento: Liñas curvas e superficies onduladas

(paredes, entablamentos, etc.)• Orde ondulante e orde xigante, que se suman o resto de ordes

clasícos.• Utilización das volutas e aletas de forma profusa.• Arcos ovais, mixtilineos, alterna tramos de paredes rectas con

curvos.• Decoración tupida que contribúe ao movemento

Arquitectura barroca

Arquitectura barroca

• Dramatización da atmósfera: violentos claroscuros, contrastes entre pronunciados entrantes e saintes.

• Procurase buscar o efecto si e necesario a través de efectos ópticos: se non hai marmore facemos pasar a madeira por marmore, se non temos ouro, dóurase o xeso.

• Colocación de espellos para alterar as perspectivas das estancias.

• Os teitos planos convértense en bóvedas gracias aos frescos.

Arquitectura barroca

Arquitectura barroca

• Os edificios caracterizanse polo seu dinamismo den plantas e alzados xenerando claroscuros en moitas ocasions

• Ao ser un arte de propaganda para Papas e Reis abundan as cúpulas e a orde xigante ou colosal

• Os elementos sustentantes son máis variados: columnas, cariátides, atlantes, columnas salomónicas

• A ornamentación e rica e abundante

Columnata de San Pedro do Vaticano

• Arquitecto: Bernini, Gian Lourenzo.

• Cronoloxía:1656-1667• Localización: Cidade do

Vaticano, Roma.• Estilo: Barroco

Columnata de San Pedro do Vaticano

• Ten que salvar varios problemas, desde calquera punto ten que verse ao papa no balcón da Loggia.

• Centrar o obelisco.• Superar os desniveis do

terreo.• Ter un significado especial

como sede da igrexia crsitiá.O diseño curvo das columnatas orixina un

efecto de movimento e ilusión espacial

Columnata de San Pedro do Vaticano

• Duas prazas, primeira delimitada por dous tramos rectos, que se abren para formar unha gran plaza elíptica.

• Esta praza recta está organizada en terrazas para salvar o desnivel.

• Os dous brazos circulares simbolizan a vontade de acollida da igrexa

Columnata de San Pedro do Vaticano

• Catro fileiras de piares e columnas dóricas, que forman tres rúas.

• O entablamento e xónico.

• A columnata culmina nunha balaustrada que acolle 140 estatuas de santos e mártires.

Columnata de San Pedro do Vaticano• Bernini consigue acentua-la

altura da fachada e converte-la cúpula no símbolo da cabeza da cristiandade.

• Bernini da pouca altura á columnata ademáis de introducir pesadas columnas dóricas que contrastan coas máis esbeltas da fronte da basílica construida por Maderno.

O baldaquino de Bernini

• Arquitecto: Bernini, Gian Lorenzo

• Cronoloxía: 1624-1633• Localización : Basílica

Vaticana

O baldaquino de Bernini• Síntese entre escultura e

arquitectura.• Base de marmol que da paso a

catro columnas helicoidais en bronce.

• O dosel acolle catro enormes volutas que prolongan o movemento das columnas.

• Finalizando coa cruz e o globo terrestre.

• Sitúase baixo a cúpula creada por Miguel Anxo.

O baldaquino de Bernini• Contrastes de color entre

baldaquino oscuro e pilares que sosteñen a cúpula.

• Gran dinamismo nas columnas salomónicas, acanaladas na sua parte inferior e decorada con vexetais na superior.

• O seu entaboamanento formado por cortinaxes acentúa o teatralizante da obra.

BERNINISan Andrés do Quirinal (1658-1670)

• E un perfecto exemplo de unha planta dinámica na que alterna o muro convexo e o pórtico cóncavo

• A planta e ovalada con capelas

• Alterna a orden xigante e a normal

• O uso na portada dun frontón triangular e unha cornisa curva serve para crear o dinamismo

Fachada do vaticano Maderno

• Arquitecto: Maderno, Carlo (1556-1629)

• Cronoloxía: 1607-1612• Localización: Vaticano

Fachada de San Pedro do Vaticano (Maderno)

• Fachada horizontal, que iría rematada nos seus extremos con dúas torres que enmarcarían a cúpula de Miguel Anxo.

• Utilizou o orden xigante nas pilastras e semicolumnas corintias.

• Ademáis de un entaboamento e un ático coroado por unha balaustrada.

• A parte central avanza cara á praza para dar a sensación de movemento. Rematada nun pequeño frontón

BORROMINISant’Ivo alla Sapienza (1642-1650)

• Hai unha disposición novedosa do atrio e a iglesia.

• Non temos unha fachada tradicional, e cóncava, xerando sorpresa

• A cúpula e convexa ao exterior e no interior e mixtilíneo e sin pechinas

• No exterior da cúpula toma a forma dunha espiral (ascensión)

• A pranta da igrexa e mixtilínea

BORROMINISan Carlos de las cuatro fuentes (1638-1667)

• Divide a fachada en dous andares, e para darlles carácter unitario combina columnas normais e xigantes.

• O resto dos elementos tratan de romper esa unidade dando sensación de movemento a través de ritmos ondulantes.

• Entaboamento inferior ondulado, horizontal he corrido, mentres o superior esta segmentado por un medallón que da sentido ascendente.

BORROMINISan Carlos de las cuatro fuentes (1638-1667)

• As columnas xigantes ao estaren xuntas e seren tan altas potencian o impulso vertical.

• Movemento ondulante na súa máxima manifestación nos entrantes e saintes cóncavos convexos dos tres sectores da fachada.

BORROMINISan Carlos de las cuatro fuentes (1638-1641)

• A planta na súa esencia e un óvalo combinado con espacios sinusos e ondulantes.

• O interior 16 columnas de orde composta, modelan o muro e coa súa función de carga liberan o espacio central do óvalo.

• Entaboamento de formas caprichosas crea unha sólida barreria horizontal que guía a vista polo seu perímetro

BORROMINISan Carlos de las cuatro fuentes (1638-1641)

• Sobre el arcos de medio punto que sosteñen unha cúpula tamén oval. (pechinas con medallóns)

• Cúpula decorada con casetóns que disminúen de tamaño (sensación de maior altura)

• As fiestras escondidas dan a sensación de que a cúpula flota sobre a igrexa

BORROMINISan Carlos de las cuatro fuentes (1638-1641)

Fachada do Obradoiro

• Autor: Fernando de Casas Novoa

• Cronoloxía:1738• Estilo: Barroco Galego

Fachada do Obradoiro• A fachada debía resolver

tres codicionantes: Protexe-lo Pórtico da Gloria, integrar o edificio na estructura urbanística da cidade, e acolle-la escalinata barroca xa construida.

• O Pórtico Románico, escóndese tras un fronte de deseño piramidal. Dividido en tres rúas a través de columnas estriadas.

• Dividido en dous niveis, e flanqueado por dúas torres.

Fachada do Obradoiro• Na estructura abrense

enormes fiestras que desmaterializan a fachada ademáis de darlle un impulso ascensional.

• Ainda que a súa función primodial fose a de Iluminar o Pórtico da Gloria.

• Un remate en varios niveis descendentes remata a fachada.

Fachada do Obradoiro

• O nome ven determinado polo minucioso traballo de filigrana, ao que lle imprime un carácter lixeiro e etéreo comparabel ás labores de ourivería.

• O s carácter transparente da fachada unido ao seu maxistral xogo de luces e sombras da lugar a unha gran escultura monumental

Torre do reloxio

• Autor: Domingo de Andrade.

• Cronoloxía: 1680• Estilo: Barroco Galego

Torre do reloxio• O oco xoga un papel tan fundamental como a

masa. Ademáis interpreta o gusto naturalista na decoración que será característico dos arquitectos da sua xeración: frutas, vexetais, trofeos ou figuras fantásticas.

• Nesta torre incorporou a súa experiencia no campo do retablo. Aproveita a vella torre do século XIV e levanta sobre ela una estructura cúbica con catro templetes circulares nas esquinas e un corpo octogonal con idénticos templetes e remate con cúpula, linterna y cupulín.

• A decoración con pilastras con sartas de frutas nos cupulins e novedosa e nos muros tamén inclue sartas de frutas, e acanto. A verticalidade da torre serve de contrapunto á horizontalidade da Quintana, donde Andrade empregou órdes xigantes como un tributo a Miguel Anxo.

Convento de Santa Clara

• Autor: Simón Rodríguez• Cronoloxía:1719• Estilo: Barroco galego

Fachada ficticia tras a cal non se acha a igrexa senón simplemente a portería do convento e un pequeno xardín polo que se accede ao recinto relixioso.

Convento de Santa Clara• A fachada se retranquea con respecto aomuro do convento para

conseguir un efecto de sorpresa no espectador e é unha auténtica fachada-telón xa que non se corresponde coa igrexa senón que conduce a un zaguán e a un xardincillo no que, moito máis atrasada, atópase a igrexa.

• Encadrada por dúas xigantescas pilastras de festón vertical refundido, que a percorren ata a cornisa, divídese en tres cales e igual número de corpos. A decoración agrúpase na rúa central.

• Nesta rúa sitúase a porta, enmarcada por un groso baquetón formando orejeras e continuándose por unha placa recortada co medio cilindro,todo coma se fosen pezas de marquetería.

• Sobre a porta ábrense dous nichos, o inferior rectangular, cegado, e o superior, de medio punto, introdúcese no crebado frontón

• rompendo o entaboamento. A hornacina acubilla a imaxe da Santa titular(Sta. Clara), que sostén nunha man o viril e na outra o báculo abacial, e por detrás dela unha fiestra, a xeito de transparente, solución moi barroca.

• Unindo os dous nichos aparecen formas de asa a xeito de grapas, co seu perfil exterior lobulado, que se repiten nas orejeras da hornacina onde está a Santa.

• Este corpo remátao unha voladísima cornisa, moi crebada,con cortes profundos, que se rompe para dar cabida ao escudo de San Francisco coas cinco llagas.

• A cornisa continúase por un frontón curvo, similar ao anterior, pero moito máis salinte.

• Sobre o robusto frontón asíntanse os colosais cilindros que producen unha sensación extraordinaria de movemento e inestabilidade.

Convento de Santa Clara• As rúas laterales son moi sinxelas. No primeiro corpo, a cada lado,

unha cartela ou placa de dobre plano e sobre elas un óvalo ou elipse. No segundo e terceiro corpo fiestras con montante incluído en marco de guarnición abocelado.

• A fachada, por estar atrasada en relación ao muro do convento, goza dun espazo diante que foi aproveitado para construír a dobre escalina ta de tres tramos que dá acceso á porta. Todo feito en pedra, tanto a balaustrada como os pedestales repiten varios motivos de placas ou círculos similares aos do frontis.

• Da contemplación desta fachada se observ á non utilización da orde clásica de columnas, o mínimo emprego da decoración vexetal e a tendencia a levar os grandes volumes ás partes altas.

• Trata o artista de sacar o máximo partido á pedra, ao duro e áspero granito. Por iso utiliza elementos xeométricos, xa de formas rectangulares ou circulares, onde poida conseguir calidades ao rudo material. Deste xeito os seus molduras son dun grosor incrible, o mesmo que as placas, as volutas, nas que se aprecian distintos planos de relevo.

• Todo consegue producir magníficos efectos de luz e sombra, buscándose tamén a alternancia de van e macizo co mesmo fin.

• A sensación de inestabilidade conséguese levando os volumes e as masas cara á parte superior, de aí as voadas cornisas e grandes placas. Acentuando máis a sensación de vigor e movemento os tres grandes cilindros que, montados sobre uns corpos cúbicos, parece que van irse abaixo ao máis lixeiro tremor.

Placas• O santiagués Simón Rodríguez é o introductor

do "barroco de placas" caracterizado pola ornamentación das fachadas con grandes placas pétreas que xeran efectos lumínicos.

• É tamén o creador dun tipo de torre-campanario de gran influxo posterior en toda Galicia. Dun só corpo alzado sobre un pequeno basamento liso, ornaméntase con grandes placas superpuestas con profundos corte que xeran xogos de luces e sombras. Intentan transmitirunha sensación de inestabilidade acumulando os volumes na parte superior (ej. Igrexa de San Fiz de Solovío (Santiago)

• Cara a 1719 realiza a fachada da portería do convento de Sta.Clara de Santiago, unha obra que lle proporcionou fama inmediata pola súa orixinalidade e pola súa perfecta adecuación a lospostuladosbarrocos(carácter escenográfico, inestabilidade, fachada-telón etc)

Fachada Barroca

Escultura Barroca

Características da escultura Barroca

• O artista barroco busca sempre o naturalismo

• En moitas ocasións domina o pathos (dramatismo)

• O ascetismo e a mística están presentes en moitas ocasións

• E un arte dirixido aos sentidos, non á razón

• Moitas obras xeneran movimento hacia fora

• Son frecuentes os escorzos e a tensión dinámica

• Se presta gran atención ao movemento das roupaxes xerando claroscuros

Características da escultura Barroca

• Preocúpase moito pola representación da realidade sempre cargada de elementos pasionais.

• As superficies intentan reproducir as diferentes calidades dos obxetos.

• Temática variada, apoloxía da igrexa e do Estado, aparece tamén a morte como elemento dramático.

Apolo e Dafne• Autor: Bernini• Cronoloxía: 1622-1625• Material: Mármore

Representación do mito de Apolo e Dafne na que a ninfa convírtese nun loureiro para escapar da persecución do deus.

Apolo e Dafne• Parecen representacións do mundo

clásico.• O autor busca que o movemento

sexa o máis realista posible dentro da acción.

• Trátase de captar a fugacidade do instante. Fixándose na expresión dos persoaxes: Dafne aterrorizada ante a posibilidade de ser atrapada polo deus, sin saber que se está a convertir en loureiro. Apolo, que si percibe o cambio parece estupefacto.

Apolo e Dafne• Escultura exenta, pero deseñada

para ver dende un punto de vista privilexiado.

• Ainda que Bernini non se rende ao bloque único xa quepretende que as súas esculturas se integren na súa redonda.

• Tamen está interesado na luz, pule unhas superficies e entretalla outras para que a luz se concentrase (baleira o redor dos ollos)

• Gran virtuosismo no tratamento das texturas, gran levedade no cabelo de Dafne

Éxtase de Santa Teresa • Autor: Bernini• Cronoloxía:1647-1652• Estilo: Escultura Barroco• Capela de Santa María

de lla vittoria

Éxtase de Santa Teresa • Unión de arquitectura,

escultura, e pintura formar un maxistral espacio escenográfico.

• Non e posible sacar a escultura do marco que a rodea.

• Na capela abrese un nicho donde se coloca a escultura facendo as veces dun escenario.

• Desenvólvese a trama sobre unha nube, donde o anxo traspasa coa lanza o corazón da Santa.

Éxtase de Santa Teresa • Evidente efecto teatral,

consegue fusiona-las artes porque o conxunto escultórico completase con dous palcos dende os que certas persoas asisten ao éxtase.

• E a primeria vez que se esculpen nubes

• A obra mostra a éxtase da Santa, pero para algúns ten unha forte dose erótica

• O tratamento das roupaxes e moi acertado, as roupaxes teñen consistencia e as calidades son excepcionais.

Éxtase de Santa Teresa • A Santa entra en éxtase,

demaida, abandoada de pés e mans, cabeza cara atrás ollos pechados e aletas do nariz abertas e boca entreaberta.

• A escea está iluminada por unha fiestra de cristal amarelo que incide nos raios que envolven aos persoaxes.

Cristo xacente• Autor: Gregorio Fernández• Cronoloxía:1614 • Estilo: Barroco español.• Material: Madeira policroma.Escultura relixiosa: nin a realeza nin a nobreza exercen de mecenas, debido á situación de decaemento das clases máis altas.Son os mosteiros e as parroquias as que se encargan da producción escultórica. Trátase de esculturas para ser vistas polo pobo (procesións) , como demanda a Contrarreforma en oposición ós reformistas relixiosas.

Cristo xacente

• Cristo recien morto, rostro de sufrimento, e feridas abertas.

• Signos de sufrimento son observables, sangre que brota dende costado, xeonllos e fronte.

• Ollos pechados e longos cabellos humidos de sudor

• Boca entreaberta vemos algún dente.

Cristo Xacente

• Preciso estudio anatómico, con detalles naturalistas como as costelas marcadas ou a elevación do esterno.

• Gran dominio da técnica nos pregamentos da saba.

• Uso da policromía para acentua-lo patetismo, regueiros de sangue, negróns nos pés, etc.

• Realismo patético, sin idealización.• Expresividade no seu rostro.• Profunda religiosidade.• Roupas moi convencionais, excesivamente angulosos.• Uso da policromía,

Cristo Xacente

David

• Autor: Bernini• Cronoloxía: 1623• Material: Mármore

Rapto de Proserpina

A beata Ludovica Albertoni

Piedade Gregorio Fernández 1616

PINTURA BARROCA EUROPEA

Pintura Barroca• Tendencia ao realismo: reflexo fiel da realidade

• Estudio da luz. Búsqueda de fortes contrastes: tenebrismo (claroscuro)

• Temática variada: relixiosa, retratos, mitoloxía, bodegóns, escenas costumistas.

• Predominio da pintura ao óleo, sobre lenzo

• Búsqueda do movemento: asimetría, liña curva, tensión

• Pintores: Caravaggio (Italia), Rubens (Flandes) Rembrandt e Vermeer (Holanda)

A pintura barroca• A pintura barroca basase no efímero, no transitorio e no

cambiante• O naturalismo leva a pintar o que se ve• Hai maior liberdade de traballo e non sempre se pinta por

encargo, de ahí a proliferación de autorretratos• Os bodegóns e paisaxes, temas secundarios no Renacemento,

convirtense en temas importantes• As composicións tenden á monumentalidade e recurren a

elementos asimétricos, diagonais, escorzos, e persoas de espalda

• Representanse vidas de santos, temas mitolóxicos e desnudos• Conquistas da pintura barroca: a luz, o movemento e a cor• Difuminado das formas fronte ao dibuxo

Debido ao independente desenvolvemento das escolas pictóricas non son moitas as notas comúns que caracterizan á pintura barroca; sinalamos as seguintes:

- Realismo. Búscanse os modelos da natureza, incluso chegando ao naturalismo, a preocupación pola representación do estado psicolóxico, dos sentimentos (dor, alegría), etc. A luz ponse ao servizo do realismo.

- Predominio da cor sobre o debuxo. Nos grandes mestres as manchas son as definidoras das formas (Velázquez ou Rembrandt). Píntanse as cousas como se ven na realidade, con manchas de cor e luz, perdéndose os detalles e co contorno non precisado.

Profundidade. No barroco abandónase o rigor da perspectiva lineal, para obter a sensación de profundidade utilizando liñas converxentes, series de escorzos, un primeiro término desmesurado, un primeiro término escuro, xogos de luces, plasmación de efectos atmosféricos

Hexemonía da luz. Abandónase o esfumato de Leonardo pásase a planos de luz e sombras onde as formas debúxanse con gran precisión. O barroco é a arte de plasmar pictóricamente a luz , xogando a sombra un papel ata entón inédito, especialmente nos primeiros ensaios do estilo que viñeron a denominarse Tenebrismo. No Barroco a forma subordínase á luz.

Liberdade na composición, é dicir composición asimétrica . A tendencia instintiva a colocar a figura principal no medio e a pintar dúas metades de teas semellantes (simetría). Prefírese todo aquilo que mostre desequilibrio ou suxira que a escena continúa máis aló dos límites do marco. Conséguese mediante as liñas diagonales que substitúen ás composicións piramidais do século anterior.

- Preocupación por plasmar o movemento. A pintura barroca é a pintura da vida e esta non pode representarse baixo formas estáticas. A turbulencia anteponse á quietud; as figuras son inestables e os escorzos e ondulaciones multiplícanse. Ás veces este movemento non existe e o exceso de quietud e austeridad débese relacionar co desexo de vincular a obra coa transcendencia relixiosa.

-A fábula pagana cultivarase en Francia e Flandes.

- Os holandeses destacarán no retrato de grupo e a paisaxe convértese en xénero independente e dentro del temas especiais como, escenas realistas ( de interiores e de vida cotiá), mariñas, batallas navales, etc.

- Tamén se desenvolve o cadro de arquitectura, o bodegón, os de naturezas mortas.

Técnicas. A importancia da cor e o desexo de mostralo en toda a súa brillantez fai que se abandone o temple e xeneralízase o óleo e o uso do lenzo, ás veces de grandes proporcións e a pintura sobre táboa case se abandona. A técnica do fresco séguese utilizando para a pintura decorativa das paredes.

- Temas. Aquí é onde a multiplicidade de escolas provoca unha absoluta variedade nos temas.

Vocación de San Mateo

• Autor: Caravaggio• Cronoloxía: 1599-1600• Estilo: Barroco italiano• Técnica: ÓleoCristo na compaña de San Pedro, entra nunha estancia onde Mateo se ocupa das súas tarefas como recadador. Xesús sinala a Mateo como o elexido.

A vocación de San Mateo

• Execución novedosa, pola distribución dos persoaxes na metade inferior do lenzo, permanecendo baleira a superior.

• A luz exterior ilumina de forma diagonal os rostros dos persoaxes.

• A luz centra a atención do observador pola súa descoñecida procedencia.

A vocación de San Mateo• Caravaggio utiliza a técnica do

tenebrismo, xogando co claroscuro, contastando luces e sombras.

• Ilumina aquilo que desexa e deixa na oscuridade o que non lle interesa.

• Sendo o raio de luz o verdadeiro estructurador do cadro, unha diagonal de luz ilumina as cabezas sorprendidas dos presentes.

• As cores que utiliza Caravaggio son cores cálidos.

A morte da virxe• As grandes achegas de Caravaggio ao

claroscuro e ao naturalismo na captación da realidade acadan unha intensidade dramática sin precedentes.

• Influencias de Miguel Anxo na modelaxe escultórica dos corpos.

• Tenebrismo: Técnica que utiliza o claroscuro, as composicións en diagonal, naturalismo na representación dos persoaxes, e desacralización de temas relixiosos (esceas da vida cotidiá)

• Despois da aparición de Caravaggio, remátase co manierismo, e influirá en gran medida en Rembrandt e Velázquez.

Santo enterro

• Autor: Caravaggio• Cronoloxía:1602-1604• Estilo: Barroco italiano• Xosé de Arimatea e Nicodemo sosteñen

con esforzo o corpo de Cristo morto, detrás encuentranse la Virgen María, María Magdalena e María de Cleofás.

• Nesta pintura barroca conforme o ollo do espectador descende da penumbra temos, tamén, un descenso dende la histeria de María Cleofás a traveso dunha emoción contida da Virxe cuia lamentación ocupa o posto central, ata a morte como o silencio emocional definitivo.

• Caravaggio presenta persoaxes abatidos, agachados, tumbados ou polo menos pensativos, alonxándose así dos modelos estatuarios do Alto Renacemiento.

A deposición de Cristo• Un cadro que é unha escea de teatro. O escenario na

lousa sepulcral elevando aos actores, a escuridade que invade o fondo e a luz que selecciona aos protagonistas entre o grupo de personaxes apiñados.

• En primeiro plano o corpo espido de Cristo, unha corpo musculoso malia a morte. Rodéano unha cascada de cabezas e mans formando un abanico

• Un horizonte visual situado no primeiro terzo do cadro. Márcao unha liña que percorre o corpo inclinado de Xosé de Arimatea, a cara de Juan e a man de Maria nai. O abanico formado polas cabezas e mans de todos os pesonajes completa o seu xiro no brazo de Cristo, especialmente iluminado, que descende ata a tumba, conectando simbólicamente o mundo dos vivos co mundo da morte.

• Na tumba, unha planta simboliza a resurrección e a inmortalidad de Deus.

• Un horizonte visual situado no primeiro terzo do cadro. Márcao unha linea que percorre o corpo inclinado de José de Arimatea, a cara de Juan e a man de Maria nai. O abanico curva das cabezas e mans de todos os pesonajes completa o seu xiro no brazo de Cristo, especialmente iluminado, que descende ata a tumba, conectando simbólicamente o mundo dos vivos co mundo da morte. Na tumba, unha planta simboliza a resurrección e a inmortalidad de Deus.

As tres Gracias• Autor: Rubens• Cronoloxía:1639• Estilo: Barroco Flamenco• Contexto histórico• Durante o século XVII, prodúcese a escisión

política e relixiosa entre Flandes e Holanda. Flandes queda baixo a monarquía española e o Catolicismo, mentres que Holanda se independiza e réxese pola moral protestante. A pintura dos Países Baixos evoluciona pese á súa historia común cara a dúas tendencias moi distintas.

• Rubens é a figura máis importante do mundo flamenco.

• O cadro representa unha escena de tema mitolóxico onde aparecen as tres fillas de Zeus e Eurimone: Eufrósine, Talía e Anglaia. Son as representacións da afabilidade, a simpatía e a delicadeza e sempre aparecen espidas, xa que segundo a mitología, a beleza non debía taparse.

As Tres gracias• Prefire as composicións asimétricas e en

diagonal, creando un ritmo curvilíneo froito do movemento en espiral co que dota ás súas figuras.

• Logo dunha etapa inicial no que os seus cadros reflicten a importancia do debuxo preciso e do modelado dos seus personaxes.

• Pasarán a segundo plano ante a cor e a luz de Venecia. A pincelada e a cores son viva

• As vibracións do amencer e do ocaso presaxian a chegada do impresionismo.

• A luz neste cadro de Rubens moldea o corpo humano.- O ser humano de Rubens é sensual e carnoso nos seus espidos. O corpo feminino resulta brando e vibrante e de entonaciones rosadas.

As tres gracias• As figuras están conectadas entre si a través dos

brazos, o veo e as súas miradas, é dicir, psicológicamente, dando así nova unidade ao grupo.

• Característico de Rubens é o canon de beleza que emprega na representación das súas mulleres, entradas en carnes pero proporcionadas e elegantes.

• A sensación de movemento e graza que irradian é excelente, obtendo o efecto de invitar ao espectador a integrarse na escena.

• A graciaa da dereita ten o rostro da muller do pintor, Isabella Brandt, e segundo algúns autores a da esquerda sería Héléne Fourment, a súa segunda esposa, que xa retratara en multitude de cadros.

• As flores da guirnalda superior e o fondo de paisaxe acentúan a beleza do conxunto. O forte foco de luz que utiliza o mestre resalta o colorido perlado das raparigas

Lección de anatomía• Autor: Rembrandt Van Rijn • Cronoloxía: (1606-1669)• Estilo: Barroco Holandes

• É sen dúbida o pintor máis importante desta escola, entre as súas características sobresaen:

• Influencia de Caravaggio no realismo e na utilización da luz. Emprego do claroscuro que se degrada en douradas penumbras.

• A luz ten valor simbólico e psicolóxico, á vez que formal. Utilización de formas suxeridas por manchas densas e amplas. Pincelada solta e de grandes e espesos empastes.

• Realismo impregnado de idealismo e espiritualidade. Preocupación por captar a psicoloxía do retratado, o seu estado anímico.

• Gran variedade de temática: mitológico, retratos, retratos colectivos, bodegones, paisaxes.

Ronda nocturna• Autor: Rembrandt Van Rijn • Cronoloxía: 1642• Estilo: Barroco Holandes

• Este cadro foi pintado por encargo dunha compañía de arcabuceros voluntarios, os kloveniers, que eran unha milicia urbana formada por membros destacados da cidade.

• En realidade, o título do cadro non é correcto. En realidade é de día, pero os membros da milicia saen dun arco que está na escuridade e un potente raio de sol ilumínaos.

Ronda nocturna• O gran éxito de Rembrandt neste

enorme cadro é a composición. Trátase dunha galería de retratos nun só cadro.

• O cadro de Rembrandt é case un teatro na rúa: parece que a compañía sae triunfante dun desfile a través dun arco.

• Hai un can, pícaros correteando, un soldado que carga un mosquetón, outro que sorrí, o capitán Banning Cocq ordea ao seu tenente que organice a marcha.

• Hai ruído, cancións, xuramentos. No cadro hai vida, parece un fotograma conxelado no tempo.

Ronda nocturna• Outra das características

propias de Rembrandt é que o seu cadro preséntanos tipos sociais distintos.

• Temos ao capitán e ao tenente (os dous en primeiro plano), membros da clase alta. Por detrás, os arcabuceiros, de clase máis baixa. Os nenos, que forman parte do pobo... Etc.

La chica de la perla• Cronoloxía: 1665 -1667• Autor: Vermeer Johannes• Estilo: Barroco holandés • A maioría dos seus cadros presentan sinxelas escenas hogareñas en casas

típicamente holandesas. Os seus personaxes, polo xeral unha muller, están realizando algunha tarefa do fogar, á luz do día que penetra por algunha fiestra.

• Expresando sentimentos contidos, xestos imperceptibles, momentos íntimos, atmosferas...

• A muller, dentro dos principios morais protestantes da época, debía levar unha vida dedicada á familia e ao traballo no fogar; a casa era o seu mundo

• Coñecido polo seu tratamento da luz, a textura, a perspectiva e as cores trasparentes.

• Soubo reflectir con gran maestría a luz sobre os obxectos.

• A mirada da moza constitúe a esencia do cadro, é a gran protagonista, que se complementa coa sensualidad dos beizos, prescindindo de detalles que poidan desviar a ateción.

• O fondo escuro, neutral, reforza a plasticidad do rostro e realza o efecto tridimensional da figura un fondo escuro, neutral, reforza a plasticidad do rostro e realza o efecto tridimensional da figura

• A modelo leva un vestido amarelo, contra o que destaca o luminoso branco do pescozo da blusa e o turbante azul do que cae unha banda entonada co vestido amarelo limón sobre os ombreiros; na orella loce unha perla en forma de pinga, de reflexos opalinos. A súa forma ovoide transmite peso e volume

• Vincent van Gogh dixo del: “unir o amarelo limón, o azul pálido e o gris claro é tan característico del, como a armonización do negro, o branco, o gris e o rosa en Velázquez”

Paisaxes• Cronoloxía: 1670• Autor: Ruysdael Jacob• Estilo: Barroco Holandés• O ceo xoga un papel moi importante e

especialmente dramático debido á gran cantidade de nubes que hai e ao feito de que ocupe as dúas terceiras partes do cadro. Un ceo que, anuncia tormenta .

• Jacob Ruysdael, adoitaba pintar a natureza dun xeito moito máis impresionante do que era en realidade, dando un aspecto moito máis dramático ás súas obras.

• Os paisaxistas holandeses do século XVII, utilizaban puntos de vista moi baixos, o que permite que salga moito máis ceo. Ademais, esta forma de pintar fai que certos elementos destaquen máis. É o caso do muiño.

• A gama cromática é impresionante: azuis, verdes, ocres, grises, brancos, marróns e negros.

Diego Velázquez

• Etapa de formación (1617-1622)

• Aos 18 anos conseguiu licenza para pintar, dos seus mestres tomou os principios manieristas ademais do tenebrismo.

• Neste periodo, caracterizado polo tratamento naturalistas. Asimilóou o programa do naturalismo e consagróu a súa arte á observación obxetiva da realidade,

• Bodegons con figuras: O aguador de Sevilla (1620), Vella fritindo ovos (1618)

• Características de este periodo son: o tenebrismo, con fortes contrastes de luces e sombras, predominio de los cores terrosos, sencillez na composición.

Diego VelázquezAutor: VelázquezFecha: 1630Estilo: BarrocoMaterial: Oleo sobre lienzo

Pintado na súa primeira viaxe a Italia. O tema elixido está inspirado nas Metamorfoses de Ovidio: Apolo achégase á fragua de Vulcano para contarlle a infidelidade da súa esposa, Venus, con Marte. Ao escoitar a noticia toda a fragua quédase petrificada: esta sensación conseguiuna perfectamente o artista.

Diego Velázquez• Velázquez púxose en contacto coa arte

italiana, como se observa nas anatomías dos axudantes de Vulcano, situados en diferentes posturas para demostrar o dominio das figuras.

• Tamén se advirte o interese mostrado por conseguir o efecto espacial, recorrendo a dispoñer figuras en diferentes planos, ocupando todo o espazo, relacionándose a través de liñas en zig-zag.

• A luz tamén experimentou un sensible cambio ao modelar con ela as formas dos corpos que revelan a estrutura dos ósos e músculos baixo a pel.

• Estamos ante unha nova fase da arte de Velázquez.

A fragua de Vulcano

• A representación duns belos espidos masculinos. Parece que o pintor, tras ver e estudar os relevos clásicos e as obras de de os pintores do Renacimiento e dos seus contemporáneos quixese demostrar o seu dominio do espido, sereno e escultórico.

• A influencia de Tiziano e Tintoretto reflíctense nos meticulosos estudos anatómicos e no desenvolvemento dos músculos tensados dos herreros. O escorzo do da dereita, inclinado cara a adiante -algo tan de Tintoretto-, serve ademais para crear o primeiro plano de profundidade.

A fragua de Vulcano• A composición e o ritmo da obra está moi planificado. A

luz e as miradas guíannos. Apolo, no extremo esquerdo, atrae a nosa atención en primeiro lugar polo colorido e o brillo que lle envolve.

• O segundo golpe de vista lévanos ao cíclope que está de costas e sobre o que cae o foco de luz.

• Este e Apolo enmarcan a Vulcano como nun paréntese, os seus ollos botan faíscas como o ferro que está golpeando sobre o iunque.

• Ao ver a expresión da súa mirada, inmediatamente fainos fixarnos na dos seus axudantes. O máis novo non pode creér o que oe e queda pampo coa boca aberta. Entre todos os personaxes créase unha elipse que os achega

• As novas cores. Predominan nos tons ocres/terra propios da súa primeira etapa, pero incorpora novas cores propias da escola veneciana como o brillante anaranjado da túnica de Apolo ou do ferro incandescente. Grises sutís e certos verdes e malvas fríos serán xa característicos do seu paleta. A pincelada fíxose máis alada.

• O espírito do bodegonista. Os obxectos seguen interesando a Velázquez como nos seus anos sevillanos. A fragua ten pequenos bodegones repartidos por todos os lados: as armaduras, os yunques, as mazas, as pinzas, cadeas, o horno, o xarriño de auga e unha lámpada de aceite colgada da repisa...

A rendición de Breda• Cronoloxía: 1635

• Representa un episodio da Guerra de Flandes ocorrido o 5 de xuño de 1625. Tras un ano de sitio por parte das tropas españolas, a cidade holandesa de Breda caeu rendida, o que provocou que o seu gobernador, Justino de Nassau, entregase as chaves da cidade ao xeneral vencedor, Ambrosio de Spínola.

• O centro da composición é a chave e os dous xenerais. As tropas españolas aparecen á dereita, tralo cabalo, representadas como homes experimentados. Á esquerda sitúanse os holandeses, homes novos e inexpertos, cuxo grupo pecha o outro cabalo.

• Todas as figuras parecen auténticos retratos , ao fondo aparecen as humaredas da batalla e unha vista en perspectiva da zona de Breda.

• A composición está estructurada a través de dous rectángulos: un para as figuras e outro para a paisaxe.

• Os homes se articulan á súa vez ao longo dun aspa en profundidade, pechando devandito rectángulo cos cabalos dos xenerais.

• A pincelada que utiliza o artista non é sempre a mesma senón que se adapta á calidade dos materiais que representa, podendo ser ben compacta, como na capa da figura da esquerda, ben solta, como na banda e armadura de Spínola.

• Contrapone un primeiro plano de cores intensas e figuras silueteadas de cores cálidas a un extraordinario fondo de cores frías, con luces do amencer. É unha paisaxe luminosa e brumoso a un tempo, no que vemos os campos de combate cos fumes dos restos dos cañonazos, confundidos cos ceos neblinosos do norte de Europa. É un exercicio de pintura o como fai o fondo deste cadro, traballando magistralmente a gama dos azuis, os grises e os brancos entremezclados para constituír o efecto atmosférico da escena.

• A técnica empregada con respecto á pincelada non é uniforme, adáptase ás calidades dos materiais. Así por exemplo, é compacta na chaqueta do primeiro plano, toma aspecto de acuarela no traxe branco do personaxe holandés e crea aspectos plásticos na armadura. A partir de agora, comeza a dar un novo tratamento á pincelada e cor, co que se vai disolvendo a forma, xa que a pincelada faise máis solta, suxeríndoa, e que o ollo do espectador conclúe.

A rendición de Breda

As meninas• Cronoloxía:1656• A súa política interior e exterior

levara a España a unha ruína económica que se deixaba ver en todos os recunchos do país e en palacio servíase en pratos de ouro, intentando manter as aparencias dunha dinastía fracasada.

• Felipe IV herdara un forte imperio que foi aos poucos perdendo e non só no que a territorios se refire, senón a relacións económicas, rebeliones, perda de rutas comerciais?todo podíase resumir nun absoluto fracaso.

• En primeiro término e de esquerda a dereita temos a María Agustina Sarmiento que está facendo unha reverencia e ofrecendo nunha bandexa plateada un jarrito ou búcaro vermello á infanta Margarita de Austria que se atopa no centro da composición.

• Á dereita vemos a outra menina, Isabel de Velasco, que tamén mostra os seus respectos mediante unha suave reverencia.

• A seguinte é Maribárbola, enana macrocéfala de orixe alemá.

• Por último Nicolasillo Pertusato, que parece un neno pero tamén era un enano que lle está dando unha patada a un gran mastín tombado no chan.

•

As meninas

As MeninasUn pouco máis atrás, á esquerda, está o pintor.

Nun segundo plano aparecen dous personaxes: a dama Marcela Ulloa, e un cabaleiro sen identificar que sería un servinte da corte. Para marcar a distancia e o espazo, Velázquez sitúaos a ambos en penumbra e máis abocetados que as meninas. Ao fondo, unha porta de madeira ábrese a unha estancia moi iluminada e José Nieto, aposentador da corte. A luz é de tal intensidade que fai brillar a escaleira, a porta e a persoa de José Nieto.

As meninas• Colgado na parede ves un espello que

reflicte a luz e onde o rei e a raíña aparecen cun cortinaje vermello.

• A estancia é ampla e de teito alto, sería o estudo do pintor e por iso hai grandes cadros polas paredes

• Existen fiestras na parede dereita e están alternativamente abertas e pechadas o que nos acentúa a sensación de profundidade e de atmosfera real.

• O gran tamaño das figuras, case natural, subliña aínda máis a súa presenza nun espazo moi creíble.

As Meninas• O conxunto de perspectivas utilizadas produce un

efecto atmosférico no ambiente representado, coma se o pintor pintase o aire entre as figuras.

• A primeira perspectiva que se observa é a lineal (liña do teito-parede; cadros colgados, o chan) guían nosa vista cara ao fondo e fan o cadro tridimensional.

• Este asombroso efecto refórzase cun chan neutro, de moqueta, que avanza cara á nosa posición.

• Sobre todo, uns espazos alternativamente iluminados e en penumbra que subliñan o efecto de alonxamento.

• A outra perspectiva é a aérea, a difuminación progresiva dos contornos e a degradación das gamas tonales co aumento da distancia e o alejamiento.

• Como remate, Velázquez pon un buraco iluminado no centro (a porta aberta) que dá a unha estancia onde non vemos o fin, é dicir, o cadro ten unha perspectiva ilimitada.

As Meninas• A gama cromática empregada por

Velázquez nesta obra é limitada e contida, predominan os grises e os ocres, no entanto, aplica cores fortes como o vermello en pequenos detalles da vestimenta das nenas como os lazos, pasadores de pelo e adornos floraises.

• Deste xeito rompe a monotonía de cores e atrae a nosa atención.

• A calidade de representación das sedas brillantes con grises e brancos moi luminosos resultan dunha beleza deslumbrante.

Bufóns• Velázquez, cos seus seis ou sete monstros, está brindando a reis e cortesáns un

espello e unha lección.• Os nobres necesitan cerca aos bufóns enanos e meninas, por mellor contrastar

continuamente a súa propia altivez, perfección (relativa) e resplandores.• Pero Velázquez pinta un enano coa mesma solemnidad, maxestade e intención

que si pintase unha infanta ou un príncipe. Está degradando indirectamente a súa pintura «nobre». O «outro» Velázquez, en fin, tómase a revancha e vinganza da súa pintura de Corte entronizando bufóns, e isto si que é unha bufonada ou bufonería. Nas Meninas chega a mesturar o un e o outro.

• En canto a modernidade , Velázquez arróxanos á cara a estética do feo, o feísmo, e de aí virían logo Goya, Picasso, e tantos outros.

• Non se resigna a quedar como pintor de cortesanías. Pintando enanos e bufóns escapa a encargos e desemboza innobles nobres, damas castañetas. Decadencia de España que empeza na súa pintura."

Bufóns: Calabacillas (1639)O bufón calabacillas, de mirada bizca, aparece sentado en difícil postura sobre unhas pedras de pouca altura, coas pernas recolleitas e cruzadas e frotándose as mans.

O seu sorriso estúpido e o seu xesto medorento, é seguramente o máis estremecedor de toda a serie.

Harmonía de negros e pardos violáceos e a ligereza do pincel que, nalgúns fragmentos, como no rostro, chega a extremos que só nas obras últimas volveremos atopar.

Ao fondo un recuncho apenas debuxado.

A sobriedade do colorido, a economía pictórica que respira todo o conxunto, a sorprendente expresión de idiotez bondadosa da cara, todo lle converte nun dos seus mellores retratos.

Bufóns:• TIPO DE OBRA: pintura.• TÍTULO: Don Sebastián de Morra• AUTOR: Diego de Silva Velázquez DATA: 1643-1644.

• Velázquez preséntanos neste cadro a un personaxe enano, Don Sebastián de Morra, un deses seres monstruosos que abundaban na Corte de Felipe IV.

• Don Sebastián aparece ricamente ataviado cun traxe abotoado de pano verde, sobre o que se sitúa unha capa en púrpura e ouro.

• Os puños e o pescozo, realizados en encaixe flamenco.• O enano, aparece sentado sobre o chan, coas pernas en

escorzo, de tal xeito que as adoites dos seus zapatos quedan en primeiro plano.

• A mirada de Don Sebastián é fonda e diríxese cara ao espectador, acentuada si cabe pola expresividade dos seus ollos negros.

• A actitude xeral é seria e adusta, aínda que o conxunto do personaxe transmite certa tristeza e pesimismo. á vez que unha intelixencia esperta e crítica.

Sebastián de Morra• O chan e o fondo que pechan a

composición son case monocromos, aínda que o pintor xogou cos efectos da luz para xerar o volume que corresponde á estancia.

• Toda a obra está realizada con pincelada solta

• Velázquez introduce algúns símbolos destacados :

• Dun lado, o traxe de pano fai referencia a unha boa posición social e a súa cor verde é o usado habitualmente nas cacerías.

• A esa mesma situación de privilexio fan referencia o pescozo e os puños de encaixe que loce o bufón.

Segunda viaxe a Italia (1649-1651)• Pinceladas soltas que

serán precursoras do Impresionismo.

• Paleta de moi poucas cores. Tonos marróns e grisaceos.