8e Stolte Lezing door prof. dr. Aad de Roo

Hoe nu verder?

Zorgvragers en zorgaanbieders tussen overheid, mark t en zelfsturing24 november 2016

Opening door de dagvoorzitterHenk Garretsen

Programma

• 14:05 Kwaliteit van zorg en de rol waarde(n)Prof. dr. Diana Delnoij

• 14:40 De maatschappelijke waarde van zorgorganisatiesProf. dr. Kim Putters

• 15:15 Pauze

• 15:45 Stolte lezing: Hoe nu verder? Zorgvragers en zorgaanbieders tussen overheid, markt en zelfsturingProf. dr. Aad de Roo

• 16:30 Slotwoord Drs. Jos Werner

• 16:40 Afsluiting door dagvoorzitter en aansluitend borrel en hapjes

Kwaliteit van zorg en de rol waarde(n)Prof. dr. Diana Delnoij

Kwaliteit van zorg en de rol van

waarde(n)

Diana Delnoij

2005

2007 2007

2008

2012 2014

Jaar van de Transparantie

• Wat is goede zorg?• Waar vind ik goede zorg?

Vragen van de patiënt

1. Wat mankeer ik?2. Wat is bij deze diagnose een goede behandeling?3. Als er verschillende opties zijn: Wat zijn voor- en

nadelen?4. Waar vind ik een arts, team of instelling die goed zijn in

het uitvoeren van die behandeling?

Praktische problemen

• Informatie-infrastructuur• Onduidelijke verdeling van verantwoordelijkheden• Grote hoeveelheid externe eisen

Afspraken over transparantie Medisch Specialistische Zorg

Deelnemers: FMS, V&VN, NPF, NVZ, NFU, ZKN en ZIN

Ondertekening: 4 oktober 2016

Structuur-, proces- en uitkomst-indicatoren Loket Zorginstituut NL

Value-Based Healthcare (VBH)

“Achieving high value for patients must become the overarching goal of health care delivery, with value defined as the health outcomes achieved per dollar spent. […]

Cost reduction without regard to the outcomes achieved is dangerous and selfdefeating, leading to false “savings” and potentially limiting effective care.”

Michael Porter. What is value in health care? New England Journal of Medicine (2010); 363; 26: 2477-2481

Wat is van waarde?

Porter:• Verbetering of behoud van goede gezondheid• Zo kort mogelijk herstelproces• Zo min mogelijk bijwerkingen

“[…] value in health care is measured by the outcomes achieved, not the volume of services delivered […]. Nor is value measured by the process of care used.”

Michael Porter. What is value in health care? New England Journal of Medicine (2010); 363; 26: 2477-2481

Dimensies van kwaliteit

Wereldgezondheidsorganisatie:• Effectiviteit• Veiligheid• Doelmatigheid• Patiëntgerichtheid• Toegankelijkheid• Eerlijkheid

Patiëntgerichtheid: een middel …?

Relatie tussen patiëntgerichtheid en uitkomsten van zorg

0 50 100 150 200

objectief gemeten gezondheid

ervaren gezondheid

therapietrouw

verminderen complicaties

technische kwaliteit

positief verband

geen verband

Doyle C, Lennox L, Bell D. A systematic review of evidence on the links between patient experience and clinical safety and effectiveness.

BMJ Open 2013;3:e001570 doi:10.1136/bmjopen-2012-001570

… of een doel op zich?

• 85% van de mensen hecht vooral waarde aan een arts die naar hen luistert (Wen & Tucker, 2015)

• Vrouwen die onder behandeling zijn voor IVF zijn bereid om genoegen te nemen met 10% lagere kans op zwangerschap in ruil voor een vriendelijke arts (Van Empel e.a., 2011)

• Het rapportcijfer voor de zorg wordt bepaald door ervaringen van patiënten met bejegening en communicatie (Rademakers e.a., 2011)

International Consortium for Health Outcome Measurement (ICHOM)

https://www.ichom.org/medical-

conditions/older-person/

Relatie zorgverlener-cliënt

De maatschappelijke waarde van zorgorganisatiesProf. dr. Kim Putters

Zorgorganisaties en hun maatschappelijke waarde

Over omgaan met scheidslijnen en onbehagen

Kim Putters

24 November 2016

@SCPonderzoek

Tevreden overhet heden;

Zorgenover de toekomst.

Cruciale rol:de zorg.

25

Verklaringen voor het onbehagen

Persoons-kapitaal

Economisch kapitaal

Cultureel kapitaal

Sociaal kapitaal

26

Nederland in zes groepen Hoog totaalhulpbronnen

Laag totaal hulpbronnen

29%

71%

27

1. Gevestigde bovenlaag

2. Jonge kansrijken

3. Werkende middengroep

4. Comfortabel gepensioneerden

5. Onzekere werkenden

6. Achterblijvers

Maatschappelijke scheidslijnen

1. Verschil levensverwachting/ kwaliteit van leven

2. Kansenongelijkheid in onderwijs en arbeid

3. Etnisch gescheiden werelden

4. Verschil in zeggenschap en invloed (ook in de zorg)

� Wantrouwen, onbehagen en onzekerheid

28

1. Verschil levensverwachting/ Kwaliteit van levenAantallen ouderen tot 2060 (in miljoenen)

Bron: CBS

0

500.000

1.000.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

3.000.000

3.500.000

4.000.000

4.500.000

5.000.000

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020* 2030* 2040* 2050* 2060*

> 85 jaar

75-84 jaar

65-74 jaar

29

Voorbeeld: meer kwetsbare ouderen

30

2. Gescheiden werelden langs opleiding & arbeidVoorbeeld: Flexibele contracten naar opleidingsniveau;werknemers van 15-65 jaar, 1996-2015

31

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

laagopgeleid middelbaar opgeleid hoogopgeleid

Bron: CBS StatLine (EBB ‘96-’15)

3. Verschillen door etnische achtergrond

• Leefwerelden moslims en niet-moslims: weinig wederzijdse beïnvloeding, geen gemeenschappelijkreferentiekader, weinig onderling begrip.

• Trends die de gescheiden werelden versterken:

- Minder menging sociale netwerken

- Minder gemengde huwelijken

- Andere bejeging op straat en in gelegenheden

- Arbeidsmarktdiscriminatie

- Nederlandse samenleving reageert angstiger

Moslimjongeren vragen zich af: 'Mogen we hier wel zijn?' En het antwoord van de omgeving is: 'Willen jullie hier wel zijn?'

32

4. Verschil in zeggenschap en invloed

• Negatief over politici en partijen.

• Vooral lager opgeleiden (70%) steunen meer referenda.

• Onbehagen over zorginstellingen en bestuurders versus de zorg zelf.

• Maatschappelijke democratie oftwelzeggenschap in de zorg?

33

Conclusie: sterker gescheiden werelden

Scheidslijnen in opleidingsniveau, etniciteit en leeftijd nemen toe en werken door in:

• Fysieke en mentale gezondheidsverschillen (en schoonheidsideaal).

• Toegang voorzieningen (begrijpelijkheid; financieel; nieuwe media/ICT).

• Beschikbaarheid van arbeid en sociale netwerken.

• Gesloten/open houding naar de toekomst en vertrouwen in instituties.

�Gevolgen voor o.a. verdeling van ziektelast in populatie.

�Gevolgen voor organisatie van en zeggenschap in de zorg.

34

Keuzes voor zorgorganisaties (1)

1. Kwaliteit van zorg vs. kwaliteit van leven.

� Verwachtingen en verantwoordelijkheden voor zorg en preventie (relatie tussenwaarden uit het medische & sociale model).

2. Zorg dichtbij kent vele gezichten: functioneel, sociaal, cultureel.

� `Gepaste zorg’ vraagt om explicitering van maatschappelijke waarden, naast medischinhoudelijke.

35

Keuzes voor zorgorganisaties (2)

3. Zelfstandigheid, eigen regie en patiënt centraal vs. uniforme regels enprotocollen.

� Invulling `personalized medicine’, `experience based co-design’ etc. implicerenvariëteit in organisatie en toezicht.

4. Professionalisering vs. de-professionalisering.

� Andere verhoudingen tussen (ondersteunende) professionals en(professionaliserende) vrijwilligers.

36

Conclusie: naar nieuwe coördinaten voor de zorgorganisatie (1)

1. Herijking: kwaliteit van zorg vs kwaliteit van leven

• Van reparatiezorg naar voorzorg en positieve gezondheid.

2. Herijking: solidariteit en inclusie

• Meer eigen keus kan leiden tot minder solidariteit en meer tweedeling; kwetsbare mensen hebben kleinste netwerken.

37

Conclusie: naar nieuwe coördinaten voor de zorgorganisatie (2)

3. Herijking: zeggenschap en invloed

• Meer off- en online mogelijkheden voor eigen regie; andere rolverdeling overheden, professionals, patiënt (empowerment).

4. Herijking: organisatieprincipes

• Organisatiebelang soms ondergeschikt aan zorg (kwaliteit en continuiteit);

• Coöperatieve verbanden (mede eigenaarschap) kunnen alternatief zijn voor markt of overheid.

• Benut de bestuurlijke historie en veerkracht van de zorg!

38

Dank voor de aandacht.

@SCPonderzoek

39

PAUZE

8e Stolte Lezing

Hoe nu verder?

Prof. dr. Aad de Roo

STOLTE DRUKTE ZIJN STEMPEL

OP TWEE GENERATIES BESTUURDERS

DIE GENERATIES HEBBEN VEEL TOT STAND GEBRACHT

EEN TRANSFORMATIE

MET

EEN GROTE OPBRENGST

VEEL INTERNATIONALE ERKENNING EN

BINNENLANDSE WAARDERING

TRANSFORMATIE MET EEN GEMEENSCHAPPELIJK STRAMIEN

DOOR EEN STURENDE BESTUURLIJKE CULTUUR:

• KERNWAARDEN

• GEDRAGSREGELS

• STRATEGISCH HANDELINGSREPERTOIRE

DE STURING GAAT VERLOREN DOOR:

• WORSTELING MET HET MACROBUDGET

• VERSCHILLEND GEBRUIK VAN DE BEDRIJFSKUNDE

• NIEUWE AANBIEDERS MET EIGEN WAARDENSETS

LANDELIJK: LANGDURIG VERZET TEGEN HET MACROBUDGET

AANBIEDERS:

INKOMSTEN ONTKOPPELEN VAN MARKTONTWIKKELING

TAST KWALITEIT EN VOLUME VAN HET ZORGAANBOD AAN

OVERHEID & POLITIEK:

ER IS GEEN PROBLEEM ALS DE DOELMATIGHEID VERBETERT

OP ORGANISATIENIVEAU: AANPASSING

• FINANCIALS VERVANGEN PROFESSIONALS OP SLEUTELPOSITI ES

• HANDELINGSREPERTOIRE VERBREED MET EEN KOSTENSTRATEG IE

MAAR WEL EEN PRIMITIEVE KOSTENSTRATEGIE

- BEZUINIGEN: KAASSCHAAF, UITSTELLEN, ENZ.

- FUSEREN

- AFWENTELEN OP

• PERSONEEL

• ZORGVRAGERS

• ZORGPROCES

EFFECTEN: INBREUKEN OP KERNWAARDEN

ROND DE EEUWWISSELING: DE BEDRIJFSKUNDE IN BEELD

EEN STRATEGISCH HANDELINGSREPERTOIRE DAT HELPT:

VAN BEZUINIGEN NAAR VERHOGEN VAN DE PRODUCTIVITEIT

• PORT-FOLIO MANAGEMENT

• UITBESTEDEN

• HERONTWERP ZORGPROCESSEN

• PROSUMERISME

MAAR DE BEDRIJFSKUNDE SCHIET OOK TEKORT

ONVOLDOENDE AFGESTEMD OP DE KENMERKEN VAN DE ZORGSE CTOR

• GEEN OOG VOOR MAATSCHAPPELIJK RENDEMENT

• EEN LOGICA DIE BOTST MET POLITIEKE KEUZES

BEDRIJFSKUNDE BOTST MET BESTUURLIJKE WAARDEN

• DISTRIBUTIEKOSTEN: CONCENTRATIE GEBOORTEZORG

• PORT-FOLIO MANAGEMENT: RENDERENDE ZORGVRAGERS

• MARKTSEGMENTATIE: BEST DENKBARE ZORG / BODEMKWALIT EIT

DE BESTUURLIJKE CULTUUR VALT UITEEN

GEVESTIGDE AANBIEDERS WINKELEN NAAR EIGEN INZICHT

IN HET BEDRIJFSKUNDIG HANDELINGSREPERTOIRE

EN NIEUWKOMERS KIEZEN ONBELAST

EEN EIGEN WAARDENMIX EN BIJPASSEND BEDRIJFSMODEL

DE VERSCHEIDENHEID IN AANBOD NEEMT SNEL TOE

GEVESTIGDE AANBIEDERS: VAN GOEDE ZORG TOT BODEMKWAL ITEIT

• LOYAAL AAN HET BELEIDSKADER ZORG

• VERSCHILLEN IN KOSTENSTRUCTUUR

• SOMMIGEN ZAKKEN DOOR ONDERGRENS

• KWALITEITSEISEN MAKEN BODEMKWALITEIT ZICHTBAAR

• DAT BEVORDERT MARKTSEGMENTATIE

DE KOMST VAN ANDERSOORTIGE AANBIEDERS

• ONDERNEMINGEN DIE INZETTEN OP TOPZORG OF BODEMKWALI TEIT BTN en NeVeP

• PROFESSIONALS MET AANBOD DAT KERNWAARDEN HERSTELTzelfstandige behandelcentra, kolibrie telefoontherap ie

• BURGERINITIATIEVEN: ZORGCOÖPERATIES / VERWENZORG

• AANBIEDERS DIE ZORGINKOMSTEN AANVULLENHospices, Thomashuizen, Regenboog groep

• NIEUWE TOETREDERS DIE DE PRIVATE ZORGMARKT ONTWIKKE LENNij Geertgen, Gold Care

HOE NU VERDER?

1. BURGERS EN PROFESSIONALS WILLEN HET BEST DENKBARE ZORGAANBOD

2. MACROBUDGET ZIT AAN PLAFOND, KOSTENSTRATEGIEËN ZIJN UITGEPUT

3. KERNWAARDEN ZIJN DAARDOOR OP DE TERUGTOCHT

4. NIEUWE AANBIEDERS TONEN DE UITWEG: INKOMSTENMANAGEMENT

5. DIE UITWEG LEIDT NU AL TOT TWEEDELING EN “SOLIDARITEIT IN EIGEN KRING”

6. BURGERS EN AANBIEDERS VULLEN HET VERVOLG SAMEN IN…….

SlotwoordDrs. Jos Werner, voorzitter SWOOG

AfsluitingProf. dr. Henk Garretsen

Aad de Roo

• Directeur SWOOG

• Hoogleraar Tilburg University

• Programma directeur Master of Health Business Administration Erasmus Universiteit

• Ex voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Verpleeghuiszorg en van het Netwerk voor Palliatieve Zorg, ex president European Health Management Association, ex lid Provinciale Raad Gezondheid etc.

En: Godfather van Tranzo

• 1999: Convenant KUB en SWOOG

• 2000: Daadwerkelijke start Tranzo

• 2003: Toevoeging SWOOG opleidingen aan Tranzo

• 2004: Na positieve evaluatie departement TSB

Verantwoordelijk voor Tranzo leergangen

• Management voor Medici

• Stolte Leergang voor Leidinggevenden

• Stolte Advanced Programme

• Masterclass Eerstelijns Bestuurders

• Zorg en Bedrijfsleven

Dank voor uw komst!