8 M-CARE: Hygiëne

539913-LLP-1-2013-1-TR-LEONARDO-LMP

Module: Hygiëne

Mobiele Training voor Thuis- en Gezondheidsverzorgers Voor Personen met

Beperkingen en Ouderen


Structuur

• Deel1: Hygiëne

• Deel 2: Infectie

• Deel 3: Desinfectie / zelfbescherming

• Deel 4: Desinfectie van handen

• Deel 5: Individuele hygiëne - douchen

• Deel 6: Individuele hygiëne - volbad - deelbad

• Deel 7: Voedselweigering bij cliënten met dementie


Deel 1 • Hygiëne

– Definitie – Doelstellingen – Infectiebronnen – Voorbeelden van infecties – Individueel / persoonlijk

• Douchen / Wassen • Tandzorg • Haarhygiëne • Hygiëne van de kleding / werkkleding

• Nagelverzorging • Handschoenen


De persoonlijke verzorger zal fundamentele kennis verwerven over de algemene hygiëne beginselen, hoe u zichzelf kunt beschermen tegen infectie en hoe en welke specifieke maatregelen moeten worden genomen om het infecteren van de cliënt door de persoonlijke verzorger te voorkomen.


Hygiëne – Definitie

• Hygiëne speelt een belangrijke rol in de preventie van ziekten, de bescherming en het verbeteren van de gezondheid.

• Ze omvat: – alle omstandigheden en praktijken,

– levensstijl,

– ruimtes en

– goederen

die een veilige en gezonde omgeving kunnen garanderen.


• om gezond te blijven (lichamelijk, emotioneel, mentaal en sociaal);

• om ziekten te voorkomen;

• om het ontstaan en de verspreiding van een ziekte te voorkomen;

• om omgevingsinvloeden op de menselijke gezondheid te onderzoeken en maatregelen te nemen om het welzijn te bevorderen.

Hygiëne – Doelstellingen


Hygiëne – Infectiebronnen

1. Rechtstreekse overdracht:

– contact infectie/ besmetting -> fecaal-orale besmetting

– druppelinfectie -> via de lucht

– voedsel en water -> alimentaire verspreiding

– bloed -> hematogene verspreiding

2. Indirecte overdracht:

– handen

– Tussengastheren (bvb. besmet vlees)

– besmettingsbronnen van levenloze objecten


Hygiëne – Voorbeelden van infecties • Contactbesmetting > door het niet-wassen van de handen na

toiletbezoek.

• Smeren > verkeerde veegtechniek van intieme hygiëne (van achter naar voren).

• Druppelinfectie > speeksel spuwen tijdens praten, hoesten of niezen op open wonden of in het gezicht van de tegenovergestelde persoon.

• Voedselproducten > met salmonella besmette voeding.

• Bloed > infectie door besmette spuit naald.

• Handen > ziektekiemen op handen.

• Tussengastheren > teken, besmet vlees.

• Besmettingsbronnen van levenloze objecten > alle voorwerpen die men elke dag gebruikt.


Overdracht van infectiebron, direct naar de ontvanger

Voorbeelden voor directe

overdrachtswegen

Contact infectie / besmetting

(fecaal-oraal) Urineweginfectie, veroorzaakt door darmbacteriën op de blaaskatheter

Druppelinfectie (via de lucht) Tuberculose, veroorzaakt door tuberkelbacilli, verspreid door hoesten

Voedsel en water (alimentair) Gastro-enteritis, veroorzaakt door Salmonella besmetting van de eiproducten

Bloed (hematogeen) Hepatitis B wegens letsel na

gebruik van besmette naald


Overdracht van infectiebron, direct naar de ontvanger

Voorbeelden voor indirecte

overdrachtswegen

Handen Longontsteking door intestinale

bacteriën van de persoonlijke

verzorger, veroorzaakt door onvoldoende desinfectie van de handen

Tussengastheren Tekenencefalitis virus

Besmettingsbronnen van levenloze

objecten Longontsteking na

inhalatietherapie met watervernevelaar


Hygiëne - Individueel / persoonlijk

• Het doel van de persoonlijke hygiëne is het voorkomen van de overdracht van ziektekiemen.


Individuele / persoonlijke hygiëne Douchen/ wassen

• Verwijderen van oppervlakte vuil, talg, afscheidingen

• Douche= ideaal reinigingsproces

• Ongunstig: het gebruik van hygiëneproducten zoals borstels en sponzen wegens het ontstaan van kolonies van bacteriën

• Geschikt: washandje, daar het kiemvrij wordt na regelmatige thermische verwerking

• Weiger het gebruik van gemeenschappelijke handdoeken vanwege overdracht van ziektekiemen


Individuele / persoonlijke hygiëne Tandzorg

• Regelmatig tanden poetsen = vermindering van het ontstaan van cariës

• Gebruik geen te harde tandenborstel > risico op letsel van het tandvlees

• Vervang de tandenborstel regelmatig / modificaties van borstelharen

• Voorkom slechte adem! (veroorzaakt door roken en niet poetsen van de tanden)


Individuele / persoonlijke hygiëne Haarhygiëne

• Houd het haar schoon en goed onderhouden

• Doe het lange haar in een staart

• Raak je haar niet aan

• Zorg goed voor je baard


Individuele / persoonlijke hygiëne Hygiëne van de kleding / werkkleding

• Verander regelmatig van kleren / doe elke dag nieuwe kleren

aan

• Bewaar vuile / schone / privé kleding apart

• Draag je werkkleding uitsluitend op het werk (kleed je je om voor en na de werktijd met andere kleding)

• Gebruik altijd beschermende kleding


Individuele / persoonlijke hygiëne Nagelverzorging

• Houd je nagels kort, schoon, goed gevijld

• Gebruik geen nagellak

• Wees je bewust van het risico van letsel

• Wees je bewust van het risico van besmetting


Individuele / persoonlijke hygiëne Handschoenen

• Ze vervangen de noodzaak van desinfectie niet

• Lichaamsvloeistoffen / afscheiding moeten worden behandeld alsof ze besmet materiaal zijn

De handschoenen zijn niet meer steriel:

– wanneer ze een lek hebben

– bij omgaan met afval

– bij omgaan met vuil / bebloed wasgoed

– bij scheuren, snijden, schuren

– bij omgaan met besmet materiaal (bloed / afscheidingen)


Deel 2 • Infectie

– Definitie

– Soorten infectie

– Incubatietijd

– De meest voorkomende infectieziekten

• Hepatitis A

– Definitie

– Besmettingswijze

– Symptomen

• Hepatitis B – Definitie


– Symptomen

– Bescherming


• Hepatitis C – Definitie


– Risicogroepen

– Acute Hepatitis C

– Chronische Hepatitis C

– Bescherming

• HIV / AIDS – Definitie


– Symptomen

» Fases

• SARS – Definitie

– Symptomen


– Bescherming

• MRSA – Definitie

• TBC – Definitie


– Symptomen


Infectie - Definitie

• Adhesie, penetratie en verspreiding van een pathogeen in een organisme


Infectie – Soorten infectie

• Edogene infectie wordt veroorzaakt door micro-organismen die aanwezig zijn bij de patiënt (zij vormen een onderdeel van de normale flora van de mond, keel, maagdarmstelsel, huid, geslachtsorganen) en die op een andere plaats terechtkomen.

• Exogene infectie wordt veroorzaakt door micro-organismen die verworven werden uit de omgeving (bvb. de ziekenhuisbacterie in een ziekenhuisomgeving).

• Lokale infectie (bvb. lokale huidontsteking)

• Gegeneraliseerde infectie, sepsis is een ernstige ontstekingsreactie van het hele lichaam als reactie op een infectie.


Infectie - Incubatietijd

• Tijdstip van infectie tot het optreden van de eerste niet-specifieke symptomen

– Hepatitis C (35-70 dagen)

– Influenza (enkele uren of dagen)

– Waterpokken (7-21 dagen)


Infectie - De meest voorkomende infectieziekten


Hepatitis A Definitie:

– Hepatitis A is een leverontsteking

– De ziekte wordt veroorzaakt door het Hepatitis A virus (HAV)

Besmettingswijze:

– Het wordt overgedragen door voedsel, besmet met uitwerpselen

– De infectie komt vooral voor in Zuid- en Zuidoost-Europa, Afrika, Azië, Zuid- en Midden-Amerika

– Ongeveer de helft van alle hepatitis A gevallen in bvb. Duitsland betreft toeristen uit zuidelijke landen


Hepatitis A

Symptomen: – De incubatietijd is van 2-7 weken – Twee derde van de hepatitis A infecties verlopen zonder

symptomen • Zo beseft de patiënt niet dat hij geïnfecteerd was/is met het

virus en hij geneest vanzelf Verhoogde lichaamstemperatuur (maar lager dan 38 graden

Celsius), verlies van eetlust, misselijkheid, braken, verminderde prestaties en drukpijn in de rechter bovenbuik

Ongeveer één week later wordt de huid geel (geelzucht), de urine wordt donker

Aan het begin van de geelverkleuring van de huid voelen de meeste patiënten zich al beter

Geelzucht duurt meestal vier tot acht weken Hepatitis A is meestal een minder ernstige ziekte


Hepatitis B Definitie:

– Hepatitis B is een leverontsteking. – De ziekte wordt veroorzaakt door het Hepatitis B virus (HBV). – Het wordt overgedragen door lichaamsvloeistoffen (bloed of

bloedplasma, sperma, vaginaal slijm). – Het virus is vele malen besmettelijker dan het HIV-virus dat aids

veroorzaakt. – Het is genoeg om microscopisch kleine huidletsels te hebben,

waardoor de kiem overgaat in de bloedbaan. – De ziekte kan acuut (genezing binnen 6 maanden - 90 procent)

of chronisch (zonder genezing na 6 maanden – 10 procent) verlopen.

– Hepatitis B is de meest voorkomende virale hepatitis wereldwijd. In Duitsland is bvb. ongeveer 0,5 procent van de bevolking besmet.


Hepatitis B

Besmettingswijze: Contact met lichaamsvloeistoffen

Intiem, meer in het bijzonder seksueel fysiek contact

Niet-steriele instrumenten (naalden, maar ook naalden voor oorpiercing, manicure, acupunctuur, tatoeëring instrumenten)

Een geïnfecteerde zwangere vrouw kan haar kind infecteren tijdens de geboorte

door transfusie van bloed of bloedproducten (tegenwoordig worden alle bloedmonsters onderzocht, zodat het risico van infectie zeer laag is)


Hepatitis B

Symptomen:

– Verlies van eetlust, afkeer van bepaalde voedingsmiddelen, misselijkheid, spier- en gewrichtspijn, lichte koorts

– In de tweede fase van de ziekte worden de huid, slijmvliezen en ogen geel (geelzucht / icterus), en wordt de urine donker.

– Daarna treedt in de meeste gevallen een verbetering op.

– De ziekte duurt meestal vier tot zes weken.

– Hepatitis B komt over de hele wereld voor.


Hepatitis B Bescherming:

vaccinatie tegen Hepatitis B • Sinds een paar jaar maakt de vaccinatie tegen Hepatitis B deel uit

van de standaard vaccinatie van alle zuigelingen en de kosten hiervoor worden gedekt door de verplichte ziekteverzekering.

• De volwassenen moeten het vaccin zelf betalen. • De immuniteit duurt ongeveer vijf jaar. • De vaccinatie is vooral aanbevolen voor de klassieke risicogroepen. • Er is ook een gecombineerd Hepatitis A / Hepatitis B vaccin dat

beide vaccins bevat. – Het gebruik van condooms tijdens geslachtsverkeer. – Scheertoestel, tandenborstels, nagelknipper en nagelvijlen niet

delen met geïnfecteerde personen.


Hepatitis C

Definitie:

– Hepatitis C is een leverontsteking. – De ziekte wordt veroorzaakt door het Hepatitis C virus

(HCV). – In bvb. Duitsland is ruim 0,4 procent van de populatie

drager van het Hepatitis C virus. – Hepatitis C is de tweede belangrijkste oorzaak (na

alcoholgebruik) van levercirrose en leverkanker. – Er bestaat geen vaccin tegen Hepatitis C.


Hepatitis C

Besmettingswijze:

– De ziekte wordt overgedragen hoofdzakelijk door bloed en bloedproducten.

– De overdracht via intiem contact is zeldzaam. Hepatitis C was vroeger bekend als Hepatitis non-A, non-B.

– De ziekte is acuut in 20 procent van de gevallen. – In 80 procent van de gevallen is het met een chronisch

verloop. – De tijd tussen de besmetting en de eerste symptomen van

de ziekte (incubatietijd) is 15 dagen tot zes maanden.


Hepatitis C

Risicogroepen:

Artsen, verpleegkundigen en laboranten

Drugsverslaafden maken vaak gebruik van gedeelde naalden en zijn zeer kwetsbaar.

• Ongeveer 80 procent van de drugsverslaafden die drugs injecteren, zijn besmet met het virus.

In iets meer dan een derde van de gevallen is de infectieroute onduidelijk.


Hepatitis C

Acute Hepatitis C (20 procent):

– Tijdens de eerste fase (prodromaal) voelen de geïnfecteerde personen zich ongemakkelijk, maar hoofdzakelijk gezond. • Overige atypische symptomen:

– vermoeidheid, spier- en gewrichtspijn en lichte koorts ("griepsymptomen")

– verlies van eetlust en afkeer van bepaalde voedingsmiddelen

– misselijkheid – drukpijn in de rechter bovenbuik


Hepatitis C

Chronische Hepatitis C (80 procent):

– Chronische Hepatitis C verloopt vaak zonder symptomen of wordt geassocieerd met de volgende niet-specifieke symptomen : • vermoeidheid • gewricht- en spierpijn • anorexia • af en toe druk onder de rechter ribbenboog • Indien de leverfunctie beperkt is, treden veranderingen

in de huid en slijmvliezen op (zogenaamde lever huid tekenen): o rode tong en lippen, jeuk, rood gekleurde palmen


Hepatitis C

Bescherming:

– De spuiten mogen niet worden gebruikt door meer dan

één persoon. – Deel het scheertoestel, de tandenborstels, nagelknipper en

nagelvijlen niet met geïnfecteerde personen. – Voorkom de verandering van seksuele partners of gebruik

condooms.


HIV / AIDS Definitie:

Het virus en de infectie zijn HIV genoemd. Het begrip AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome = )

wordt gebruikt voor de latere fase van de HIV infectie. • AIDS is een chronische, levensbedreigende ziekte die

wordt veroorzaakt door het Humaan-immunodeficiëntievirus (HIV).

• Het HIV virus beschadigt of vernietigt bepaalde cellen van het immuunsysteem.

• Als gevolg hiervan kan het lichaam niet effectief bacteriën, virussen of schimmels die ziekten veroorzaken bestrijden.


HIV / AIDS

Besmettingswijze:

– seksueel contact

– overdracht door besmet bloed

– overdracht door het gezamenlijk gebruik van naalden

– overdracht door letsel

– overdracht van moeder op kind

– in zeer zeldzame gevallen kan het HIV-virus worden overgedragen via orgaantransplantatie of slecht gedesinfecteerde chirurgische instrumenten


HIV / AIDS

Symptomen: afhankelijk van de fase van de ziekte in 1987 heeft het Center for Disease Control and Preventie (CDC) in de

Verenigde Staten vier verschillende fases bepaald.

• Fase I:

Аcute HIV In deze fase kan de ziekte zonder symptomen verlopen. In ongeveer 10 tot 20 procent verschijnen griepachtige

symptomen zoals koorts, hoofdpijn, keelpijn, gezwollen lymfeklieren en huiduitslag in zes dagen tot zes weken na de infectie.

De geïnfecteerde persoon kan anderen met HIV besmetten. Slechts een tot drie maanden na het infecteren kunnen de

antilichamen worden gedetecteerd in het bloed.


HIV / AIDS - Fases

• Fase II:

Asymptomatische infectie (latente fase) – Deze fase is een periode vrij van enig symptoom en kan

acht tot negen jaar duren. – Het virus vermenigvuldigt zich in deze periode en

vernietigt de immuuncellen. – De bloedonderzoeken tonen een significante afname

van deze immuuncellen in het bloed.


HIV / AIDS - Fases • Fase III:

Lymfeklier syndroom – Ongeveer 40 procent van de geïnfecteerde personen lijden

tijdens deze periode aan lymfadenopathie. • Fase IV:

HIV- geassocieerde ziekten – ontwikkelen zich tien jaar na de infectie en de fase wordt

verdeeld in verschillende sub-fasen. – AIDS gerelateerd complex


SARS

Definitie:

• SARS wordt veroorzaakt door een een gemodificeerd (gemuteerde) pathogeen uit de groep coronavirussen.

Symptomen:

• Ongeveer 2 tot 10 dagen na infecteren neemt de lichaamstemperatuur toe (meestal boven 38 ° C) en treden de algemene symptomen zoals hoofdpijn, spierpijn enz. en respiratoire symptomen zoals hoesten /piepende ademhaling/ kortademigheid op.


SARS Besmettingswijze:

– Aërogene ruppelinfectie – Het wordt aangenomen dat de coronavirusen ook kunnen

worden uitgescheiden via de maag-darmkanaal – Overdracht va contact met de huid (vooral bij handen

schudden) – Overdracht via water / afvalwater, insecten / beestjes,

onjuist onderhouden airconditioning


SARS Bescherming: Naleving van de algemene hygiënevoorschriften Gebruik van veilig drinkwater Regelmatig handen wassen, vooral na toiletgebruik Het vermijden van direct of nauw contact met de

gesprekspartners Afstand houden bij een gesprek, het vermijden van contact

met huid (handen schudden) Handen wassen na elk direct huidcontact met mensen in

gebieden met gemelde SARS gevallen Het dragen van een masker voor adembescherming in geval

van direct contact met mensen in gebieden met SARS infecties


MRSA Definitie:

Bacteriën van het genus Staphylococcus aureus kunnen optreden als deel van de flora van de huid bij mens en dier.

Bij de mens kan men deze bacteriën vooral op de gebieden van de neus en lies in de grootste mate vinden.

De stafylokokken, vergeleken met andere soorten bacteriën, zijn resistent tegen uitdrogen en kunnen lange tijd overleven op droge oppervlakken / objecten.

Bij indringen in normaal steriele lichaamsdelen kan de Staphylococcus aureus infecties veroorzaken.

Naast de relatief onschadelijke huiduitslag kunnen deze bacteriën zware wondinfectie, longontsteking en bloedvergiftiging /sepsis/ veroorzaken.


TBC

Definitie:

– Tuberculose is een bacteriële infectie, en komt wereldwijd voor.

– Tuberculose is veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis.

– Tuberculose kan chronisch zijn.

– De meest voorkomende vorm van de ziekte is longtuberculose.

– Tuberculose kan alle organen, zelfs de huid, beïnvloeden.


TBC

Besmettingswijze:

– Meestal via druppeltjes in de lucht. – Over het algemeen verwijst men eerder naar een ziekte

van arme landen als gevolg van slechte hygiëne en hoge bevolkingsconcentraties.

– Om deze reden moet je ook denken aan tuberculose na vakantiereizen naar zulke landen, wanneer er klinische tekenen voor een tuberculose zijn.

– In Europa is deze ziekte zeldzaam, maar in de laatste jaren merkt men een toename van resistente stammen.

– TBC is een ziekte die moet worden gemeld aan de gezondheidsautoriteiten.


TBC Symptomen:

– De symptomen zijn meestal niet specifiek: • koorts, algemene malaise, chronische vermoeidheid,

verlies van eetlust – In 90 procent van de gevallen is de ziekte geconcentreerd

in de longen. – De ontwikkeling van cutane tuberculose is zeldzaam in primaire

tuberculose. – De symptomen duren 3-4 weken. – Bij mensen met een zwak immuunsysteem kan zich de

primaire tuberculose ontwikkelen. – In de meeste gevallen wordt de ziekte verspreid uit

bestaande infectiehaarden in de longen van de mens. – De bacteriën worden verspreid door het lichaam, zodat het

pathogeen ook op de huid komt.


Deel 3

• Desinfectie / zelfbescherming

Preventie

Handen wassen

Doelstellingen

Indicatie

Wat te doen bij een lage en gemiddelde concentratie van onzuiverheden

Verdere verwerking


Desinfectie / zelfbescherming Belangrijkste: Preventie!

• De naleving van de voorgeschreven hygiënerichtlijnen is de belangrijkste taak.

• Handhygiëne na contact met de cliënt.

• Desinfectie van werkbladen, stoelen, rolstoelen enz.

• Dit is nodig niet alleen om zichzelf te beschermen maar ook om de volgende cliënt te beschermen tegen pathogenen.


Desinfectie / zelfbescherming Handen wassen

• Handen wassen is een belangrijk onderdeel van de handhygiëne.

• Het dient om vuil te verwijderen.

• Door het wassen van de handen zullen tot 99% van alle microben worden verwijderd.

• Ter vergelijking: bij hygiënische handdesinfecties zullen 99,99% van de microben worden vernietigd.


Desinfectie / zelfbescherming Doelstellingen

• De handen worden gereinigd van vuil.

• De huid van uw handen zal worden beschermd.


Desinfectie / zelfbescherming Indicatie

Verschillende oorzaken voor het wassen van de handen:

• Vóór aanvang van de werkzaamheden, na de lunchpauze, na einde van het werk

• Vóór de voorbereiding en vóór het serveren van maaltijden en drankjes

• Na toiletgebruik

• Na snuiten

• Na contact met huisdieren

• Voor het reinigen van vuile handen


Desinfectie / zelfbescherming Wat te doen bij een lage en gemiddelde

concentratie van onzuiverheden • Neem vloeibare zeep uit de verdeler.

• Alle delen van de hand moeten gelijkmatig bedekt zijn met de zeep.


• Draai de waterkraan open.

• Het water mag niet warmer zijn dan 40°C, aangezien er een risico bestaat op letsel en uitdrogen van de huid.


• Wrijf je handen in met zeep voor ten minste 15 tot 30 seconden.

• Zorg ervoor dat de omgeving en de kleding niet worden besmet.

• Vermijd vooral sterk stromend water dat kan spatten.


• De resten van zeep op de huid kunnen leiden tot irritatie van de huid, dus zorg ervoor dat je alle resten van de zeep hebt afgespoeld onder stromend water.


• Droog de handen grondig.

• Voorkom ruwe druk.


• Sluit de waterkraan met de elleboog (indien mogelijk)

• Indien er een waterkraan is, zal deze worden gesloten met een servet voor eenmalig gebruik.

• Indien dit niet wordt zo gedaan, zal een nieuwe verontreiniging ontstaan.


‘Hoe je handen wassen’ poster


Desinfectie / zelfbescherming Verdere verwerking

• Na het handen wassen moet men, indien mogelijk, een huidverzorging toepassen.

• Als de verdeler van de vloeibare zeep zal worden hergebruikt, moet deze worden gereinigd en gedesinfecteerd vóór het het hervullen.

• De karakteristieken van de vloeibare zeep moeten regelmatig worden geëvalueerd.


Deel 4

• Desinfecteren van de handen

– Definitie

– Grondbeginselen

– Doelstellingen

– Voorgestelde procedure


Desinfecteren van handen - Definitie

• Desinfecteren van de handen: hierdoor worden 99.99% van ziektekiemen gedood.

• Effectiever dan wassen met zeep dat slechts 99% van de ziektekiemen verwijdert.

• We maken gebruik van klare vloeibare oplossingen. – Ze bieden een breed scala aan effecten en een snelle werking.

– Ze zijn ook gemakkelijk te gebruiken en worden goed verdragen.

– Ze beschermen met name de huid.


Desinfecteren van handen - Grondbeginselen

• Alleen gewassen maar niet gedesinfecteerde handen zijn potentiële dragers van ziektekiemen en vormen een gevaar voor uw cliënt en uzelf.

• Het frequent wassen van de handen droogt de huid veel meer dan het desinfecteren van de handen.

• Het desinfecteren van de handen is een ingewikkelde en complexe maatregel die moet worden uitgevoerd met de nodige concentratie.

• Het desinfecteren van de handen is slechts een deel van de handhygiëne.

• Handen wassen en handverzorging zijn even belangrijk.


Desinfecteren van handen - Doelstellingen

• De microben op de huid worden volledig gedood.

• De vervuiling en infecties worden voorkomen, de ketens van infectie worden vernietigd.

• We vinden de balans tussen de behoefte aan hygiëne en bescherming van de huid.

• Het aantal desinfecties van de handen is beperkt tot de mate nodig voor de preventie van infecties.


Desinfecteren van handen Voorgestelde procedure

• Bedien de verdeler met de elleboog.

• Leg je andere hand onder de verdeler en neem wat desinfectiemiddel zonder contact te maken tussen de hand en de verdeler.


• Wrijf je handen samen en verspreid het desinfectiemiddel op de huid.

• Wrijf de handpalmen over elkaar.


• Wrijf over de linker handrug met de rechter handpalm en andersom.

• De plaatsen tussen de vingers moeten worden gedesinfecteerd.


• Bedek de duim van de ene hand met de handpalm van de andere hand, draai de duim en wrijf in de handpalm.


• Het gebied van de vingernagel moet ook worden gedesinfecteerd.


• Sluit de vingers en wrijf hen in de handpalm van de andere hand.


Deel 5

• Individuele Hygiëne – Douche

– Definitie

– Doelstellingen

– Voorbereiding

– Autonoom

– Behoefte aan hulp

– Verdere verwerking


Individuele Hygiëne – Douche Definitie

• Voor de jongere generaties is het nemen van een douche een onderdeel van het dagelijks leven.

• Aan de andere kant nemen veel oudere mensen bij voorkeur

een wekelijks volbad en de rest van de week wassen ze hun lichaamsdelen aan de wastafel.

• Een douche nemen is beter, want:

– Het kost minder tijd

– De huid verdraagt het beter


Individuele Hygiëne – Douche Definitie

• Stromende water is hygiënischer.

• Een douche nemen stresseert de bloedsomloop minder.

• Het in- en uitstappen in/van een bad is moeilijker (en gevaarlijker) dan het stappen onder de douche.

• Een volbad vraagt veel meer water en energie en is daardoor tevens inefficiënt.


Individuele Hygiëne – Douche Doelstellingen

Het lichaam wordt gereinigd.

De bloedsomloop wordt gestimuleerd, met name door het nemen van contrast douches (een vorm van hydrotherapie waarbij de stroming van het water wordt afgewisseld tussen warm water en koud water, 3-5 keer).

De privacy wordt gerespecteerd.

Het vallen kan worden voorkomen.

De cliënt wordt niet gekoeld door koud water en hij/zij komt ook niet in contact met te warm water.


Individuele Hygiëne – Douche Voorbereiding

We bereiden ons voor met de volgende hulpmiddelen en benodigdheden:

– indien nodig, een douchestoel, 2 anti-slip douchematten, en een lift

– een schort voor eenmalig gebruik en 2-3 handschoenen voor eenmalig gebruik

– 2 kleine washandjes

– een grote en een kleine handdoek

– badjas, schoon ondergoed, slippers

– afhankelijk van het tijdstip van de dag – een pyjama, nachtjapon of schone kleding


– shampoo, douchegel, indien nodig, zeep, bodylotion, haarborstel, kam en haardroger

(Opmerking: Het is beter als u de zeep met een lang e koord kan vastbinden aan de kraan. Zo kan de cliënt de zeep gemakkelijk gebruiken.)

– De badkamer wordt verwarmd tot een geschikte temperatuur

– De ramen worden gesloten gehouden.

– De handdoeken worden op voorhand verwarmd indien nodig.

– Alle materialen worden binnen handbereik gehouden.

Individuele Hygiëne – Douche Voorbereiding


Individuele Hygiëne – Douche Autonoom

• Na een korte besprenkeling met water, zeep het lichaam in met een wasmiddel en spoel deze met schoon water af


Individuele Hygiëne – Douche Behoefte aan hulp

• Begeleid de cliënt in de badkamer

• Indien nodig, help hem om naar het toilet te gaan

• Doe de deur dicht. Indien nodig, plaats bordje „Bezet“

Opmerking: Sluit nooit de deur van de badkamer af, ongeacht of u met de cliënt bent of niet. Een afgesloten deur belemmert de eventuele snelle hulp door andere personen in een noodsituatie die u mogelijks niet onder controle kan krijgen.


• Andere voorwerpen die beter worden verwijderd:

– Bril, gehoorapparaat en eventueel pruik

– Arm- en beenprotheses

– Indien nodig moet het stoma zakje worden uitgerold en in het gebied van de stoma wordt de huid gereinigd

– De urinale condoomkatheter dient uitgerold te worden, de zak van de katheter moet leeg zijn

– De materialen voor incontinentiezorg moeten worden verwijderd. Indien nodig worden de onzuiverheden verwijderd

– Voer, indien nodig, een hygiënische desinfectie uit en gooi de wegwerphandschoenen weg

• Controleer de stabiliteit van de douchemat en badkamermatten (ze mogen geen gevaar tot slippen of vallen opleveren)

• Controleer de handvaten : zijn ze stabiel?

• Controleer de functionaliteit van de thermostaat


• Zorg ervoor dat de cliënt niet koud wordt

• indien nodig , warm het lichaam op met de waterstraal van de douche


• Tenzij de cliënt niet anders wilt, raden wij u aan om de volgende reeks handelingen van inzepen en douchen uit te voeren:

– voeten en onderbenen

– dijen en heupen

– armen en bovenlichaam

– rug en borst

– genitaal gebied: de cliënt moet rechtop staan, indien mogelijk, en met de benen uit elkaar staan.

– aanbrengen van shampoo: bedek het gezicht van de cliënt met het tweede washandje, zodat het schuim zijn/haar ogen niet raakt.

– het gezicht wordt gereinigd met het tweede washandje

– spoel het lichaam nogmaals

• Het is belangrijk dat de zeep spaarzaam wordt gebruikt om onnodige belasting van de beschermende zuurmantel van de huid te voorkomen.

• Zet de kraan van de douche uit.


• Plaats de kleine handdoek op het hoofd van de cliënt en plaats de grote doek om de schouders als bescherming tegen koude.

• Help de cliënt om uit de douchecabine te stappen

• De cliënt droogt zichzelf of met uw hulp – zorg ervoor dat er geen vocht achterblijft in de huidplooien.

• Houd de cliënt in een tochtvrije ruimte

• Kam en droog het haar van de cliënt

• Verzorg de huid tegen dehydratie

• Afhankelijk van de behoefte van hulp, zal de cliënt zichzelf aankleden of zal hij/zij dit doen met uw hulp.


• Droog het haar van uw cliënt door middel van een haardroger en geef het kapsel opnieuw vorm.

• Indien nodig

– vernieuw de make-up van de cliënt

– verzorg de nagels en handen

– plaats de horloge en sieraden p de juiste plaats

– vernieuw de verbanden

– plaats het urine drainage systeem enz.


Individuele Hygiëne – Douche Verdere verwerking

• Maak de badkamer schoon, veeg de natte plekken droog en laat de plaats goed ventileren

• Verwijder het bordje „Bezet“, indien u het heeft gebruikt

• Vraag de cliënt nogmaals hoe hij/zij zich voelt

• Reinig, desinfecteer of verwijder de materialen en benodigdheden

• Voer een hygiënische handdesinfectie uit


Deel 6 • Individuele Hygiëne – volbad – deelbad

– Definitie

– Grondbeginselen

– Doelstellingen

– Materialen

– Voorbereiding van de badkamer

– Algemene voorbereidingen

– Planning

– Badproducten

– Autonoom en mobiel

– Behoefte aan hulp

– Verdere verwerking


Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Definitie

• De behoefte van het nemen van een bad is meer dan alleen pure persoonlijke hygiëne.

• Men gebruikt het ontspannende effect van het warme water om het lichaam te kalmeren of om het lichaam gewoon op te warmen.

• Er zijn verschillende manieren van baden:

o Volbad betekent een volledig onderdompelen in het water behalve het hoofd. – Let op: de waterdruk en de warmte zijn stressvol voor de

bloedsomloop.

o Deelbad is een gedeeltelijke onderdompeling (van alleen de onderste ledematen) of selectieve onderdompeling van lichaamsdelen (handen, voeten ...).


Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Grondbeginselen

• Indien het belangrijkste doel gewoon het reinigen van het lichaam is, is het beter een douche i.p.v. een bad te nemen.

• In ieder geval dient de cliënt in te stemmen met het nemen van een bad, doe dat nooit tegen zijn/haar wil – ook in het geval van dementie.

• De cliënt moet in staat zijn om zelf de meeste noodzakelijke handelingen uit te voeren.


Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Grondbeginselen

• Zelfs indien de cliënt slechts bepaalde delen van het lichaam kan wassen, moet hij/zij de nodige ondersteuning in dit verband krijgen.

• In het bijzonder moet de cliënt zelf zijn genitale gebieden wassen, indien in staat om dit alleen te doen.

• Het tijdstip en de procedure van het nemen van een bad moeten aan de behoeften en wensen van de cliënt beantwoorden.


Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Doelstellingen

• Ontspanning, recreatie

• Reiniging

• Bloedsomloop van de huid wordt verbeterd

• De temperatuur van een patiënt met koorts zal dalen

• Het zal een comfortabele coenesthesia ontstaan: bewust voelen van het eigen lichaam

• Alle symptomen van huidziekte of koude zullen worden verzacht.


Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Materialen

Bereid de volgende materialen voor:

• Twee washandjes

• Twee kleine handdoeken, en een badhanddoek

• Badproducten, indien nodig

• Badthermometer

• Shampoo, indien nodig

• Schone kleren

• Antislipmat in het bad en voor het bad

• Badstoel, indien nodig

• Cosmetica voor de huid

• Haardroger


Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Voorbereiding van de badkamer

• Zorg ervoor dat er zich geen elektrische toestellen in de buurt van het bad bevinden.

• De badkamer moet goed geventileerd zijn, en verwarmd tot een aangename temperatuur.

• Bij het nemen van een bad moet het venster van de badkamer worden gesloten.

• Vóór het vullen met water, moet het bad worden afgespoeld.

• De antislipmatten worden persoonlijk door u geplaatst voor en in het bad.


• Vul het bad met water.

• Tenzij anders voorgeschreven, moet de temperatuur van het water 35°C tot 38°C bedragen

• Het bad wordt tot de helft gevuld voor een volbad en pas na de onderdompeling mag men nog water toevoegen.

• Indien aanwezig en gewenst, kan het bad met badproducten worden bijgevuld.

• Sluit de badkamer niet af, zodat eventuele hulp in noodsituaties direct kan komen.



• Zet een bordje „Bezet“ op de deur.

• Zorg voor een stoel, kruk, enz. indien nodig.

• Warm de handdoeken een beetje op.

• Bereid schone kleren voor.



• De werkwijze met alle instrumenten is gekend.

• Voordat de patiënt gaat baden, kunnen alle werkzaamheden i.v.m. de mondhygiëne en tandzorg uitgevoerd worden.

• Ook moet de cliënt het toilet bezoeken voor het baden.

• Verwijder de sieraden, horloge, bril, hoorapparaat enz.

• Trek de kleren van de cliënt uit.

• Indien van toepassing, verwijder alle materialen voor incontinentie of verbanden.

• In het geval van rectale afscheiding, maak het gebied schoon voor het bad nemen.

• Meet de bloeddruk en pols, in het bijzonder vóór het nemen van een volbad.

Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Algemene voorbereidingen


• Het nemen van een bad moet ten vroegste twee uur na de laatste maaltijd gebeuren. Dit mag nooit in een toestand van dronkenschap gebeuren.

• Twee volbaden per week zijn de bovengrens – zelfs voor heel gezonde bejaarden.

• In geval van jeuk moet men lange en hete baden vermijden.

• Voor mensen met een hartaandoening moet de tijd van het nemen van een bad beperkt worden tot 10 minuten; het waterpeil moet zich dan hooguit tot de navel bevinden.

Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Planning


• De volgende badproducten kunnen worden gebruikt:

– met kalmerend en anti-inflammatoir effect: arnica, spar naalden , kamille

– met kalmerend effect: valeriaan, lavendel

– stimulerend voor de bloedsomloop: berk

– met koortswerend effect: eucalyptus

– met desinfecterend effect: rozemarijn, salie

Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Badproducten


• In geval van huidziekte kan men ook zout en zwavel gebruiken.

• We gebruiken alleen pure essentiële oliën.

• Gebruik nooit schuimende badproducten in een massagebad.

• LET OP: Bij het gebruik van olieachtige additieven bestaat een verhoogd risico voor uitglijden!

Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Badproducten


• Stabiliseer met beide handen op de rand van het bad,

• Til het been op dat zich het dichtst bij het bad bevindt.

Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Autonoom en mobiel


• Verplaats het evenwichtspunt naar het bad en stap in het bad met dit been (dat zich het dichtst bij het bad bevindt).


• Nu verplaatst men ook het andere been in het bad; vervolgens laat men zich langzaam in het water zakken.


• De cliënt leunt zover mogelijk naar voren, zodat hij zijn bekken gemakkelijker van de stoel kan verplaatsen.

• Uw voeten en de voeten van uw cliënt moeten naast elkaar staan.

Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Behoefte aan hulp


• De cliënt strekt haar/zijn knie en staat op.

• Geef de cliënt ondersteuning bij het draaien en zitten op de badrand.


• De cliënt tilt eerst het ene been op dat het dichtst bij het bad staat, zakt het in het water, en doet dan hetzelfde met het andere been.


• Gebruik de badhelling om de cliënt langzaam in het water te laten glijden.

• Voorkom het eventuele ongecontroleerd uitglijden door de handen op het bekken van de persoon te plaatsen.


• De kleding is geordend.

• Vraag de cliënt hoe hij/zij zich voelt.

• Plaats de alarmknop binnen het bereik van de cliënt.

• Vraag de cliënt of hij iets wenst – bied hem een drankje aan.

• Gooi het gebruikte materiaal weg.

• Maak het bad leeg.

• Laat de badkamer ventileren

• Reinig en desinfecteer vervolgens het bad.

Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Verdere verwerking


Individuele Hygiëne – volbad – deelbad Verdere verwerking

• Verwijder het bordje „Bezet“.

• Zet de cosmetica terug op zijn plaats.

• Maak een hygiënische desinfectie van zijn / haar handen.

• Ruim de badkamer op.

• Zorg ervoor dat er een passende pauze voor de cliënt is voorzien.

Deel 7

• Voedselweigering bij cliënten met dementie Waarom een persoon met dementie niet kan (of wil) eten? Positieve invloed op de voeding Voedingssonde - ja of nee? Voedingssonde in het geval van ernstige dementie Voedingssonde en dementie - conclusie


Waarom een persoon met dementie niet kan (of wil) eten?

Verlies van eetlust vanwege • chronische pijn • andere ondraaglijke lichamelijke klachten • psychotrope medicijnen • angst, depressie, verdriet • gevoel van eenzaamheid • storende omgeving (lawaai, overlast ...)



Dysfagie

• psychotrope medicijnen

• vertraagde slikreflex

• neiging tot zweten

• eindstadium van dementie (kauwen met de mond wordt “vergeten”)



De patiënt voelt zich ongelukkig in zijn/haar omgeving • voelt zich alsof hij/zij niet wordt begrepen • voelt zich alsof niemand respect heeft voor hem • krijgt te weinig aandacht • voelt zich voortdurend berispt • kan niet leven zonder haar/zijn autonomie • voelt zich behandeld als een object



Voedsel heeft geen goede smaak

• ongebruikelijk of onbekend voedsel

• te zacht gekruid voedsel (of overgekruid, volgens haar/zijn smaak)

• geen rekening gehouden met de voorkeuren of afkeer

• voedsel dat er sjofel uitziet, puree of gemengd is

• verkeerde tijd voor de maaltijd



Bedorven eten door

• droge mond

• slechte mondhygiëne

• slecht geplaatst kunstgebit

• drukpunten, wonden

• misselijkheid



Weigering van aangeboden voedsel • Weigert aanbod van voedsel door de verzorger • liefdeloze manier van voeden • de maaltijd is te warm/te koud • lepel is te groot • lepel is te vol • voelt zich onder tijdsdruk



Vooruitlopen op de dood • teken van het naderende levenseinde • dit kan dagen - weken – maanden duren, ongeacht de

voedingsstatus


Positieve invloed op de voeding

• succesvolle communicatie

• afwezigheid van pijn (laag niveau van pijn)

• vermindering van psychotrope medicijnen

• betrouwbare relatie met verzorger

• zorg, lichaamscontact

• bekende sfeer

• de grootst mogelijke normaliteit van de omgeving


Positieve invloed op de voeding

• voldoende aanbod van zintuiglijke prikkels

• kleurrijke platen op wit tafelkleed

• aanbod van drankjes op een normale manier

• de cliënt wordt gestimuleerd om zelfstandig te eten

• zogenaamd vinger-voedsel serveren

• favoriete voedsel wordt aangeboden


Voedingssonde - ja of nee?

Aangezien er weinig of geen voordelen zijn, maar wel veel

potentieel negatieve gevolgen van de sondevoeding voor

oude mensen, wordt het routineus gebruik voor cliënten

met ernstige dementie niet aanbevolen.

The New England Journal of Medicine, januari 2000


Voedingssonde in het geval van ernstige dementie

• kan leiden tot: aspiratie longontsteking, decubitus, infecties

• verbetert de lichaamsfuncties of de palliatieve zorg niet • verlengt de overleving niet

Zie:

•Tube-feeding is an important risk factor for aspiration Fox KA, Mularski RA et al: Am J Surg 170: 554-56, 1995 •Tube-feeding has more risk to cause infection than to prevent it Locket MA, Templeton ML et al: Am J Surg 68: 117-120, 2002 •Tube-feeding is an important risk factor for of Clostridium difficile infection Bliss DZ, Johnson S et al: Ann Intern Med 129:1012-1019, 1998


Het gebruik van een voedingssonde voor mensen met ernstige dementie wordt gekenmerkt door een extreem hoge sterfcijfer:

• 54% sterven in de 1ste maand

• 90% van de rest sterven binnen een half jaar

Zie: Sanders DS, Carter MJ, D‘Silva J, James G., Bolton RP, Bardhan KD. 2003


De gemiddelde tijdspanne van

overleving na het gebruik van de

voedingssonde is ongeveer 6 maanden.

Zie: Mitchell SL, Tetroe JM (Metaanalye): J Gerontol A Biol Sci Med

Sci 55: M735-M739, 2000


Voedingssonde en dementie - Conclusie

1. De geleidelijke vermindering van voedselinname in het eindstadium van de dementie is niet de oorzaak van, maar valt wel samen met de dood.

2. In deze situatie bestaat de ethische eis

• om voor de persoon met veel liefde te zorgen.

• om kleine hoeveelheden voedsel en dranken te bieden.

3. De sonde is zelden de beste manier, maar altijd de gemakkelijkste manier…


8 M-CARE: Hygiëne

Education

Transcript of 8 M-CARE: Hygiëne