1 In

tro

du

ctie

les

wat

er

1

wwwduurzameleerleerlijnnl 1

Introductieles water

Praatplaten - thematafel - watertafel

Doelen De leerlingen bull worden enthousiast voor het thema en hun voorkennis wordt geactiveerd bull ervaren de eigenschappen van water

Begrippen stromen drijven zinken gieten sproeien pompen overstromen waterdicht lek nat droog het regenwater de tranen het zweet

Materialen bull Themaplaat bull Texelse-Tim-pop bull Materialen om een thematafel of themahoek mee in te richten zoals bull doekoftafelkleed bull boekenoverhetthema bull eventueelspullendiemethetthematemakenhebben Gedurende het thema wordt de thematafel verder gevuld met voorwerpenboekenenwerkstukkenvandeleerlingen bull Materialen voor in de watertafel bull schoepenradofanderspeelgoeddatdoorwaterbeweegt bull rietjesomdoorteblazen bull zeilbootjes bull fietspompluchtbedpompofventilatoromwindtemaken bull garde bull stukregenpijp(openofgesloten) bull trechter bull jerrycanmetkraantje bull stukkendoorzichtigeslang bull stukkenelektriciteitsbuisenverbindingsstukjesomdebuizenaanelkaar te maken tot een lsquoechtersquo waterleiding bull melkpakmetgaatjesomeendouchevantemaken bull gieter bull legezeeppompjes bull bakjesinverschillendevormen

Duur 35 minuten

Kringgesprekje met de Texelse-Tim-pop

Hallo ik ben Tim Sommige kinderen kennen mij al Ik woon op Texel Oh jullie ook Leuk hier hegraveEven mijn muts afzetten hoor Wat is het hier lekker warm Hebben jullie de verwarming aan staan Of komt het van de zon Ik ben net in het bos geweest Ik hou heel veel van bomen Om naar te kijken of in te klimmen of

Inleiding(10minuten)

Water

1 en 2

1 In

tro

du

ctie

les

wat

er

wwwduurzameleerleerlijnnl 2

onder te zitten Zoals de boom in Den Burg Kennen jullie de boom Voor de Intertoys Dat is een goede vriend van mij Daar is een terrasje waar je wat kan drinken Nee niet de boom De mensen Weten jullie hoe bomen drinken Niet met hun mond want die hebben ze toch niet Met hun wortels in de grond RegenwaterHa ha ha is dat lachen Ik krijg er watertranen van in mijn ogen We gaan het over water hebben Leuk

Introduceer de themaplaat Bespreek met de leerlingen wat erop te zien is MaakduidelijkdatjulliehetdekomendetijdoverwatergaanhebbenLaatde leerlingen vertellen over hun eigen ervaringen met water Thuis en op vakantie Wanneer is water leuk wanneer niet leuk Geef als hint woorden zoals tranen zweet regenwater lek drijven waterdicht

LaatdethematafelzienenvraagofdeleerlingenthuisooknogboekjesofspullenvoordetafelhebbenZekunnendeboekjesdieeralliggenbekijken

Introduceer de watertafel met het nieuwe materiaal Hoe heet het en wat kun je ermee doen Begrippen als stromen drijven zinken gieten sproeien pompen overstromen waterdicht lek nat droog kunnenhierbijaandeordekomen

Kern(15minuten)

Afronding(10minuten)

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

2

2a

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 7

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water schoon

Water

1 en 2

2b

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 8

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water vies

Water

1 en 2

wwwduurzameleerleerlijnnl 3

Water in de klas en thuis

Doelen De leerlingen bull leren en ervaren dat mensen niet zonder water kunnen leven bullzienwaarwatervoorwordtgebruikt

Begrippen de druppel stromend water

Materialen bull Texelse-Tim-pop bullDroppieWaterkopieerblad2Aen2Bgekopieerdopblauwkarton bullGlasofbeker bull Spraakwaterplaat 1 bull20blauwedruppelsvanpapier bull Computer met geluidsversterking bullWebsitewwwdroppiewaternl

Duur 65 minuten

Knip de Droppies Water uit en plak ze tegen elkaar Hang ditonderdewaterkraanindeklasenzeteenglasbekerklaar

Texelse Tim maakt kennis met Droppie Water

DeleerlingenzittenindekringTexelseTimiserookbijHijfluistertietsin het oor van de leerkracht Hij heeft dorst Vraag eacuteeacuten van de leerlingen omeenglasbekerwatervoorhemtehalenWachthiermetdeandereleerlingenopzodatdespanningwordtopgebouwd

Valt er iets op aan de kraan Ga met alle leerlingen kijken Neem de druppel dieaandekraanhangtmeenaardekringLaatDroppiedaartotlevenkomen en vertellen

HallokinderenHalloTimIkbenDroppieWaterZienjulliewatikbenIkbeneenwaterdruppelZorsquongrotedruppeldiealshetregentvanuitdeboomop je neus valt plop Of die je in de keuken hoort als de kraan niet goed dicht is drup drup drup Of die op de vloer spat als je je wast met een natte spons pats WatishethiergezelligMagikhiereentijdjeblijvenVolgensmijhoudenjulliebestvanDroppiesWater

Texelse Tim Hu hoezo Snappen jullie wat hij bedoelt

Leerlingengevenantwoordenzoalsindelimonadeineenlekkerwarm

Speuren naar water

TipLamineerDroppieWaterengebruikdeze over twee jaar opnieuw

Vooraf

Inleiding(10minuten)

Water

1 en 2

1 In

tro

du

ctie

les

wat

er

wwwduurzameleerleerlijnnl 2

onder te zitten Zoals de boom in Den Burg Kennen jullie de boom Voor de Intertoys Dat is een goede vriend van mij Daar is een terrasje waar je wat kan drinken Nee niet de boom De mensen Weten jullie hoe bomen drinken Niet met hun mond want die hebben ze toch niet Met hun wortels in de grond RegenwaterHa ha ha is dat lachen Ik krijg er watertranen van in mijn ogen We gaan het over water hebben Leuk

Introduceer de themaplaat Bespreek met de leerlingen wat erop te zien is MaakduidelijkdatjulliehetdekomendetijdoverwatergaanhebbenLaatde leerlingen vertellen over hun eigen ervaringen met water Thuis en op vakantie Wanneer is water leuk wanneer niet leuk Geef als hint woorden zoals tranen zweet regenwater lek drijven waterdicht

LaatdethematafelzienenvraagofdeleerlingenthuisooknogboekjesofspullenvoordetafelhebbenZekunnendeboekjesdieeralliggenbekijken

Introduceer de watertafel met het nieuwe materiaal Hoe heet het en wat kun je ermee doen Begrippen als stromen drijven zinken gieten sproeien pompen overstromen waterdicht lek nat droog kunnenhierbijaandeordekomen

Kern(15minuten)

Afronding(10minuten)

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

2

2a

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 7

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water schoon

Water

1 en 2

2b

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 8

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water vies

Water

1 en 2

wwwduurzameleerleerlijnnl 3

Water in de klas en thuis

Doelen De leerlingen bull leren en ervaren dat mensen niet zonder water kunnen leven bullzienwaarwatervoorwordtgebruikt

Begrippen de druppel stromend water

Materialen bull Texelse-Tim-pop bullDroppieWaterkopieerblad2Aen2Bgekopieerdopblauwkarton bullGlasofbeker bull Spraakwaterplaat 1 bull20blauwedruppelsvanpapier bull Computer met geluidsversterking bullWebsitewwwdroppiewaternl

Duur 65 minuten

Knip de Droppies Water uit en plak ze tegen elkaar Hang ditonderdewaterkraanindeklasenzeteenglasbekerklaar

Texelse Tim maakt kennis met Droppie Water

DeleerlingenzittenindekringTexelseTimiserookbijHijfluistertietsin het oor van de leerkracht Hij heeft dorst Vraag eacuteeacuten van de leerlingen omeenglasbekerwatervoorhemtehalenWachthiermetdeandereleerlingenopzodatdespanningwordtopgebouwd

Valt er iets op aan de kraan Ga met alle leerlingen kijken Neem de druppel dieaandekraanhangtmeenaardekringLaatDroppiedaartotlevenkomen en vertellen

HallokinderenHalloTimIkbenDroppieWaterZienjulliewatikbenIkbeneenwaterdruppelZorsquongrotedruppeldiealshetregentvanuitdeboomop je neus valt plop Of die je in de keuken hoort als de kraan niet goed dicht is drup drup drup Of die op de vloer spat als je je wast met een natte spons pats WatishethiergezelligMagikhiereentijdjeblijvenVolgensmijhoudenjulliebestvanDroppiesWater

Texelse Tim Hu hoezo Snappen jullie wat hij bedoelt

Leerlingengevenantwoordenzoalsindelimonadeineenlekkerwarm

Speuren naar water

TipLamineerDroppieWaterengebruikdeze over twee jaar opnieuw

Vooraf

Inleiding(10minuten)

Water

1 en 2

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

2

2a

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 7

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water schoon

Water

1 en 2

2b

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 8

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water vies

Water

1 en 2

wwwduurzameleerleerlijnnl 3

Water in de klas en thuis

Doelen De leerlingen bull leren en ervaren dat mensen niet zonder water kunnen leven bullzienwaarwatervoorwordtgebruikt

Begrippen de druppel stromend water

Materialen bull Texelse-Tim-pop bullDroppieWaterkopieerblad2Aen2Bgekopieerdopblauwkarton bullGlasofbeker bull Spraakwaterplaat 1 bull20blauwedruppelsvanpapier bull Computer met geluidsversterking bullWebsitewwwdroppiewaternl

Duur 65 minuten

Knip de Droppies Water uit en plak ze tegen elkaar Hang ditonderdewaterkraanindeklasenzeteenglasbekerklaar

Texelse Tim maakt kennis met Droppie Water

DeleerlingenzittenindekringTexelseTimiserookbijHijfluistertietsin het oor van de leerkracht Hij heeft dorst Vraag eacuteeacuten van de leerlingen omeenglasbekerwatervoorhemtehalenWachthiermetdeandereleerlingenopzodatdespanningwordtopgebouwd

Valt er iets op aan de kraan Ga met alle leerlingen kijken Neem de druppel dieaandekraanhangtmeenaardekringLaatDroppiedaartotlevenkomen en vertellen

HallokinderenHalloTimIkbenDroppieWaterZienjulliewatikbenIkbeneenwaterdruppelZorsquongrotedruppeldiealshetregentvanuitdeboomop je neus valt plop Of die je in de keuken hoort als de kraan niet goed dicht is drup drup drup Of die op de vloer spat als je je wast met een natte spons pats WatishethiergezelligMagikhiereentijdjeblijvenVolgensmijhoudenjulliebestvanDroppiesWater

Texelse Tim Hu hoezo Snappen jullie wat hij bedoelt

Leerlingengevenantwoordenzoalsindelimonadeineenlekkerwarm

Speuren naar water

TipLamineerDroppieWaterengebruikdeze over twee jaar opnieuw

Vooraf

Inleiding(10minuten)

Water

1 en 2

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 4

badomtezwemmenschaatsenvarenskieumlnsneeuwpopmakenetcTexelse Tim Ik hou niet van droppies water in een regenbui

Droppie Nee jij niet maar de planten vinden dat wel lekker En mensen moeten ook water drinken Kunnen jullie eens vertellen waar jullie mij en de andere waterdruppels in de school voor gebruiken

WaargebruikenjullieindeschoolallemaalwaterHiergaandeleerlingennaar op zoek Geef steeds een papieren druppel aan een leerling en vraag omdedruppeloptehangenopeenplekwaarwaterwordtgebruiktOpdezemanierkomenerwaterdruppelstehangenbijbijvoorbeeld

bull dekraanindeklas bull dekraanindewc bull dewc bull schoonmaakspullen bull afwasspullen bull gieterenplantje bull brandslang bull spons bull waterverf bull theekopjetheepot bull aquarium bull verwarming bull etc

Laatdezedruppelsgedurendehetthemahangen

Bekijk vervolgens samen spraakwaterplaat 1 Hierop staan tien situaties waar inhuiswaterwordtgebruiktBijzessituatiesstaatDroppietekijkenLaatdeleerlingenbenoemenwaarvooriniederesituatiewaterwordtgebruikt

bull omklerentewassen(wasmachine) bull omjezelftewassen(baddouche) bull omjetandentepoetsen bull omdewcdoortespoelen bull omtekoken bull omeenbabyflesmeetevullen

OpvierplaatsenisdetekenaarvergetenDroppieerbijtezettenLeerlingenkunnendezevierplaatsenproberentevindenentebenoemen

bull plantenwatergeven bull centraleverwarming bull vloerboenen bull afwassen

Stimuleerdeleerlingenomnatedenkenoverhetbelangvanwater bull Inwelkesituatiekunjehetwaterechtnietmissen

Kern(40minuten)

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 5

bull Hoezouhetzijnalsjegeenwaterzoukunnendrinken bull Inwelkesituatievindendeleerlingenwaterhetbelangrijkst bull KrijgendierenookwatertedrinkenHuisdierenvogelskoeienschapen en paarden

ZingbeluistersamenhetliedjelsquoStromendwaterrsquoenmaakerbewegingenbijDitliedjeistevindenopdewebsitewwwdroppiewaternl(klikeerstopdebootendanopdeknopmeteacuteeacutenmuzieknoot)

Stromend water

Refreindraai de kraan maar open (metderechterhandeendraaibewegingmakennaarrechts)

laat het water lopen (mettweehandenwaternaarbenedenlatenstromen)

poets je tanden (tandenpoetsen)

was je handen (handenwassen)

drink een kopje thee (uiteenkopjedrinken)

doe een plas in de wc (neerwaartsebewegingmetdeheupenmaken)

was je haar en je gezicht (harenwassengezichtwassen)

en draai de kraan weer dicht (metderechterhandeendraaibewegingmakennaarlinks)

papa doet de afwasen ik help lekker meede wasmachine doet de wasen oma die zet thee

Refrein

mrsquon zus zorgt voor de plantjesmrsquonbroertjezitinbadik poets mrsquon tandjesiedereen doet wat

Refrein

de eitjes koken alle zesen mama dweilt het huismrsquonbabybroertjedrinktzijnflesgezellig is het thuis

Refrein

Afronding(15minuten)

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 5

bull Hoezouhetzijnalsjegeenwaterzoukunnendrinken bull Inwelkesituatievindendeleerlingenwaterhetbelangrijkst bull KrijgendierenookwatertedrinkenHuisdierenvogelskoeienschapen en paarden

ZingbeluistersamenhetliedjelsquoStromendwaterrsquoenmaakerbewegingenbijDitliedjeistevindenopdewebsitewwwdroppiewaternl(klikeerstopdebootendanopdeknopmeteacuteeacutenmuzieknoot)

Stromend water

Refreindraai de kraan maar open (metderechterhandeendraaibewegingmakennaarrechts)

laat het water lopen (mettweehandenwaternaarbenedenlatenstromen)

poets je tanden (tandenpoetsen)

was je handen (handenwassen)

drink een kopje thee (uiteenkopjedrinken)

doe een plas in de wc (neerwaartsebewegingmetdeheupenmaken)

was je haar en je gezicht (harenwassengezichtwassen)

en draai de kraan weer dicht (metderechterhandeendraaibewegingmakennaarlinks)

papa doet de afwasen ik help lekker meede wasmachine doet de wasen oma die zet thee

Refrein

mrsquon zus zorgt voor de plantjesmrsquonbroertjezitinbadik poets mrsquon tandjesiedereen doet wat

Refrein

de eitjes koken alle zesen mama dweilt het huismrsquonbabybroertjedrinktzijnflesgezellig is het thuis

Refrein

Afronding(15minuten)

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 6

Creatief bull Laatdeleerlingenmetwascoeentekeningmakenvanzichzelfonderde

douche Dan druppels sterke lijm erop en als dat droog is ecoline eroverheen

bull LaatdeleerlingenmetscherpeschaartjesklerenknippenuitstukjesstofDezeplakkenzeondereenzelfgetekendewaslijnAlsdezonerbovenschijnt drogen de kleren lekker snel

Spel bull GeefeensechtwaterindepoppenhoekvoordetheeOfeenklein

emmertje sop met een doekje zodat de leerlingen kunnen schoonmaken bull LeerlingenkunnenhunkennismakingmetDroppieverwerkenenuit

bouwendoorzelfmetDroppieindepoppenhoekofpoppenkasttespelenHiervoorkuntukopieerblad1a(Droppieschoon)enkelekerenkopieumlrenenopkartonlatenplakken

bull Ookopandereplekkenkunnendeleerlingenmetwaterspelenbijvoor-beeldindezandbakvervenmetwaterverfschilderenmetwaterophetbordofopdestoepmeteennattesponsofmetkwastenIneenplasophet schoolplein

Website bull wwwdroppiewaternl bull wwwjufjannekenl Klik op lsquoprojectenrsquo kies lsquoproject waterrsquo

Extra

2a

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 7

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water schoon

Water

1 en 2

2b

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 8

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water vies

Water

1 en 2

Spraakwaterplaat 1

2 Water in de klas en thuis

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

9

3 W

ater

bu

iten

3

wwwduurzameleerleerlijnnl 10

Water buiten

Doelen De leerlingen bullkunnennoemenwaarbuitenwatertevindenisinzeedesloot

plassen regen wolken en mist bull weten dat regen uit wolken komt bull weten dat regen in het grondwater in een put of in sloten plassen en

zee terecht kan komen bull weten dat water zich verplaatst en dat er een waterkringloop is

Begrippen het grondwater de put de zee de sloot de plas de vijver de wolk mist

Materialen bull Kartonnen Droppie uit les 2 bull Texelse-Tim-pop bull Gieter met een wolk van karton en watten erop bull Plant met opvangschaal bull Plantenspuiten bull Grof tekenpapier bull Waterverf of ecoline bull Schilderspullen bull Knip- plak- en tekenspullen

Duur 50minuten

Texelse Tim is Droppie Water kwijt Hij kijkt uit het raam en vraagt zich af of hijmisschienbuitentevindenisZowordtdeoverganggemaaktvanwaterbinnennaarwaterbuiten

HoudeenklassengesprekoverwaarwaterbuitentevindenisLaataandeorde komen de zee de sloot de plas de vijver de regen de wolk en de mist

WatgebeurtereigenlijkmetregenalshetopdegrondvaltHetstroomtnaar het grondwater de put of valt direct in de sloot de plas de vijver of de zee Waar komt regen eigenlijk vandaan Regen valt uit de wolken Wat zijn wolken Wat is mist eigenlijk

ProefjeNeem de wolkengieter Begiet een kamerplant zo dat het water er weer onderuitlooptPlantenenbomendrinkennietalhetregenwateropDerestheetgrondwaterDatkomtnuindeopvangschaalmaarbuitenzakt

Klassengesprek ndash proefje - schilderopdracht

Inleiding(5minuten)

Kern(15minuten)

Water

1 en 2

3 W

ater

bu

iten

wwwduurzameleerleerlijnnl 11

hetgewoondiepwegindegrondAlsjeeengatgraaftindegrondkomjebijhetgrondwaterSomsmoetjeheeldiepgravenensomseenkleinstukjeDenk maar aan een kuil op het strand

De leerlingen sproeien met plantensproeiers tekenpapier nat Dit is regen DaarnaschilderenzewatermetverschillendekleurenblauweengroeneverfofecolineLaatzehethelepapiervolschilderenWaarstroomtaldatregenwaternaartoeDeleerlingenbedenkenofzehetwatervandezeeeen sloot of een plas maken

Alshetdroogisbeplakkendeleerlingenhunwaterschilderijmettoepasselijkeuitgekniptefiguurtjesbijvoorbeeldbootjeszeehondenzwemmers vissen kikkers eenden regenlaarzen etcetera afhankelijk van ofzeeenzeeslootofplasgetekendhebben

Extra Activiteiten bull Geef per groepje leerlingen een klein plantje met een schoteltje eronder

en laat ze ervoor zorgen Een plant moet niet zoveel water krijgen dat het er weer onderuit loopt

bull Somskunjegrondwaterzieninbouwputten(misschieniserweleentjeindebuurtdiedekinderenkennen)

bull Zetmetgoedweereenwaterbaanindezandbak bullRichtdezandtafelofzandbakinmetstukkenplasticwaardeleerlingen

slotenenvijversenofzeevankunnenmakenGeeferechtwaterbijenbijvoorbeeldbootjeseendjesetc

Liedjes bull Hansje Pansje Kevertje bull Het regent het regent de pannetjes worden nat bull Tikke takke regen bull Spetter spetter spat ik word klets kledder nat

Afronding(20en10minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 12

Koken en bevriezen

Doelen De leerlingen bullwetendatwaterbevriestalshetheelkoudwordtDanwordthetijs bullwetendatwaterindeluchtverdwijntalshetwarmwordtAlshetheel

warm wordt gaat het koken Er ontstaat stoomdamp bull ervaren de eigenschappen van ijs bull ervaren de eigenschappen van stoomdamp

Begrippen bevriezenhetijsdesneeuwdehagelkokendedampdestoomdrogen

Materialen bullTexelse-Tim-popmethagelstenenopzijnmutsenkleren(gebruikbijvoorbeeldpapiersnippertjes)

bullBlokkieWaterkopieerblad4gekopieerdopwitkarton bull Waterkoker met water bull Thee en theekopjes voor de leerlingen bullLimonademetijsklontjesenbekertjesvoordeleerlingen bull IJsklontjes in de watertafel bull Kan met warm water in de watertafel bull Vormpjes en stokjes om ijsjes te maken bull Sokken

Duur 55 minuten

Knip Blokkie Water uit

Texelse Tim komt in de kring Hij heeft hagelstenen op zijn muts en zijn klerenAanhetbeginvandevorigeleswashijDroppieWaterkwijtTexelseTimverteltdathijDroppiegevondenheeftHijwasinderdaadbuitenTimkon Droppie eerst niet vinden maar toen hij eens goed naar een hagelsteen keek zag hij hem toch Droppie Water durfde niet met Tim mee te gaan naarbinnenwanthijzieterwatandersuit

De leerlingen roepen Droppie Water De witte Droppie komt in de kring Hij heeft een andere kleur en een andere vorm Welke vorm en welke kleur De leerlingenkunnenhemnubeterBlokkieWaternoemenBespreekwaaromhijineenswitenvierkantisHijisbevrorenAlshetheelkoudisgaatwatererandersuitzienHetbevriestenhetwordthardJekrijgtijsRegenverandertinhagelKunnendeleerlingennogmeervoorbeeldennoemenvanbevrorenwaterWatzijndeervaringenvandeleerlingenDenkaansneeuwpret schaatsen ijsjes eten ijsklontjes in de limonade etc

Klassengesprek ndash activiteiten

TipLamineerBlokkieWaterengebruikdeze over twee jaar opnieuw

Vooraf

Inleiding (10minuten)

Kern(20minuten)

Water

1 en 2

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

wwwduurzameleerleerlijnnl 13

Alsjewaterverwarmtgebeurterietsanders

Kook met de leerlingen water in een waterkoker Wat zie je en wat hoor jeHetwaterkooktErborrelenbelletjesomhoogenerkomtstoomdampvanafDatzijnhelekleinedruppeltjesAlswaterheelwarmwordtverdwijnthetindeluchtNaeenpoosjekunjehetnietmeerzienLaateenleerlingvoorzichtig voelen Wat voelt hij

AlsietswatnatisopdroogtverdwijnthetwaterookindeluchtDitgaatalleenveellangzamerdanbijkokenHoewarmerhetishoesnellerhetgaat

De leerlingen doen in kleine groepjes verschillende activiteiten met ijs en stoom

bull Samen theedrinken en stoom voelen bull Limonademetijsklontjesdrinken bull Spelen met ijsklontjes en warm water in de watertafel bull IJsklontjes of ijsjes maken bull Natte sokken laten drogen Eacuteeacuten op de verwarming en eacuteeacuten op een koudere

plek Onderzoek welke sok het snelste droog is

Extra Liedjes bull lsquoHetfluitketeltjersquovanAnnieMGSchmidt bull lsquoKeteltjedikvanbuikrsquo

Afronding(30minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 14

Kopieerblad Koken en bevriezen

Water

1 en 2

5

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 15

Visje visje in de sloot

Doelen De leerlingen bullontdekkendaterindeslootbehalveeendenookanderedierenleven

zoals vissen en kleinere waterdiertjes bullwetendatookdehelekleinedierenetennodighebben bull ontdekken dat er ook planten zijn die onder water groeien bull kunnen verschillende planten en dieren onderscheiden bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvoorplantenendieren bull leren zorgvuldig en zonder angst om te gaan met dieren en planten

Begrippen dewaterdierendewaterplantenhetaquarium

Materialen bullAquaria(gebruikeventueelgrote(augurken)potten) bullZandgrind bull Emmers bullSchepnetjes(Jekuntzelfeenschepnetmakendooreenzeefopeenstok

tebinden) bullPlattewittebakkendiepeborden(chineesbakjes) bull Vergrootglazen of loeppotjes bull Visvoer bullZoekkaartwaterdiertjes bull Scheur- en knipmateriaal bull Plakspullen bull Texelse-Tim-pop met kroos en een kikker opin zijn muts

Duur 100minuten

TexelsTimverteltdathijeenbeetjelaatisHijwaslekkerdenatuurinMaarhijwastedichtbijdeslootkantgekomeneneringevallenGelukkigkonhijerweeruitkomenMaarzijnmutsisnogeenbeetjenatErzitooknog kroos op en er zit een kikker in Er zitten dus planten en dieren in het slootwater

ZetvantevoreneenaantalaquariaklaaropdethematafelOpdebodemhiervan doen de leerlingen wat zand of grind Vul ze voor een gedeelte met water

Verdeel de leerlingen in groepjes van drie of vier en zorg voor extra begeleidingGanaareenslootofvijverindebuurtZorgervoordaterpergroepjeeenschepnetjeeenwitteplattebakeneenemmeris

DoeeenbeetjewaterindeplattebakkenLaatdeleerlingendaarhun

Waterdiertjes vangen en bekijken

Inleiding(10minuten)

Kern(60minuten)

Water

1 en 2

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 16

vangstindoenendirectbekijkenLaathetmateriaalroulerenDoeuiteindelijkdeinhoudvandebakkenindeemmerSpreek met de leerlingen af dat de vangst na een paar dagen weer in de sloot teruggezet wordtKikkerdril kun je laten uitkomen in de klas

VerdeeldevangstindeklasoverdeaquariaWaterplantenkunnenwordengebruiktbijhetinrichtenSommigedierenetenvandezeplantenHetzijnplanten die onderwater kunnen groeien Sommige dieren verdragen elkaar nietGeelgerandewatertorrenbootsmannetjesenwaterschorpioenenetenandere waterorganismen op Eten en gegeten worden DevleesetendewaterdierenkuntuafentoeeenbeetjevisvoergevenGeefniet te veel want wat ze niet opeten gaat liggen rotten

BekijkmetdeleerlingendevangstnogeenswatbeterOokmetvergrootglazenHoeziendediereneruitHebbenzepotenHoeveelHebbenzeeenstaarteenkopeenbekGebruikdezoekkaartenDeleerlingen zullen misschien de echte namen van de dieren willen weten maarhetisookleukomzepassendefantasienamentelatenbedenken Bespreek waarom dit water goed is voor de waterdieren en niet voor ons omtedrinkenWatkanergebeurenmetdeslootzodathetnietmeerfijnisvoor de waterdieren

GametdeleerlingenknippenscheurenplakkenetcMaakbijvoorbeeldeenlsquoslootboekrsquoofeengrootgroepswerkeenslootopeenlangpapier

Extra Spraakwaterplaten bull Gebruikdespraakwaterplaten2en3omhetmetdeleerlingenover

schoneenviezeslotentehebben Thematafel

bull PasdethematafelaanlegerenkeleboekenbijhangereenposterofwatkleineillustratiesvanonderwaterlevenbijSpannendisomeenpaarvergrootglazenbijaquariumbakkenteleggen

bull HangeenlachendeDroppieWateraaneenaquarium

Spel bull LaatdewaterdierennaspeleninhetspeellokaalDekikkersvissen

eenden en de kleine waterdieren Vang de leerlingen ldquoJuf is het visnetrdquo GevangenleerlingenmoetenopdebankzittenHetaquariumOfeenleerlingisdereigerenprobeertdedierentevangen

Liedjes bull Visjevisjeinhetwater bull Erzaten7kikkertjes bull Achtkleineeendjesmetrodeteentjes bull Alleeendjeszwemmeninhetwater bull Tienkleinevisjes

Tip Dedierenzijnhetbestte vangen door met het netje achtjes te draaien in het water tussen waterplanten maar ook in vrij water niet te diep door de modder

Tip Zeteenwaterplantineen vaasje met water en laat een klein stukje bovenhetwateruit-steken Kijk wat er gebeurt

Afronding(30minuten)

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

17

Zoekblad

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

2b

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 8

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water vies

Water

1 en 2

Spraakwaterplaat 1

2 Water in de klas en thuis

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

9

3 W

ater

bu

iten

3

wwwduurzameleerleerlijnnl 10

Water buiten

Doelen De leerlingen bullkunnennoemenwaarbuitenwatertevindenisinzeedesloot

plassen regen wolken en mist bull weten dat regen uit wolken komt bull weten dat regen in het grondwater in een put of in sloten plassen en

zee terecht kan komen bull weten dat water zich verplaatst en dat er een waterkringloop is

Begrippen het grondwater de put de zee de sloot de plas de vijver de wolk mist

Materialen bull Kartonnen Droppie uit les 2 bull Texelse-Tim-pop bull Gieter met een wolk van karton en watten erop bull Plant met opvangschaal bull Plantenspuiten bull Grof tekenpapier bull Waterverf of ecoline bull Schilderspullen bull Knip- plak- en tekenspullen

Duur 50minuten

Texelse Tim is Droppie Water kwijt Hij kijkt uit het raam en vraagt zich af of hijmisschienbuitentevindenisZowordtdeoverganggemaaktvanwaterbinnennaarwaterbuiten

HoudeenklassengesprekoverwaarwaterbuitentevindenisLaataandeorde komen de zee de sloot de plas de vijver de regen de wolk en de mist

WatgebeurtereigenlijkmetregenalshetopdegrondvaltHetstroomtnaar het grondwater de put of valt direct in de sloot de plas de vijver of de zee Waar komt regen eigenlijk vandaan Regen valt uit de wolken Wat zijn wolken Wat is mist eigenlijk

ProefjeNeem de wolkengieter Begiet een kamerplant zo dat het water er weer onderuitlooptPlantenenbomendrinkennietalhetregenwateropDerestheetgrondwaterDatkomtnuindeopvangschaalmaarbuitenzakt

Klassengesprek ndash proefje - schilderopdracht

Inleiding(5minuten)

Kern(15minuten)

Water

1 en 2

3 W

ater

bu

iten

wwwduurzameleerleerlijnnl 11

hetgewoondiepwegindegrondAlsjeeengatgraaftindegrondkomjebijhetgrondwaterSomsmoetjeheeldiepgravenensomseenkleinstukjeDenk maar aan een kuil op het strand

De leerlingen sproeien met plantensproeiers tekenpapier nat Dit is regen DaarnaschilderenzewatermetverschillendekleurenblauweengroeneverfofecolineLaatzehethelepapiervolschilderenWaarstroomtaldatregenwaternaartoeDeleerlingenbedenkenofzehetwatervandezeeeen sloot of een plas maken

Alshetdroogisbeplakkendeleerlingenhunwaterschilderijmettoepasselijkeuitgekniptefiguurtjesbijvoorbeeldbootjeszeehondenzwemmers vissen kikkers eenden regenlaarzen etcetera afhankelijk van ofzeeenzeeslootofplasgetekendhebben

Extra Activiteiten bull Geef per groepje leerlingen een klein plantje met een schoteltje eronder

en laat ze ervoor zorgen Een plant moet niet zoveel water krijgen dat het er weer onderuit loopt

bull Somskunjegrondwaterzieninbouwputten(misschieniserweleentjeindebuurtdiedekinderenkennen)

bull Zetmetgoedweereenwaterbaanindezandbak bullRichtdezandtafelofzandbakinmetstukkenplasticwaardeleerlingen

slotenenvijversenofzeevankunnenmakenGeeferechtwaterbijenbijvoorbeeldbootjeseendjesetc

Liedjes bull Hansje Pansje Kevertje bull Het regent het regent de pannetjes worden nat bull Tikke takke regen bull Spetter spetter spat ik word klets kledder nat

Afronding(20en10minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 12

Koken en bevriezen

Doelen De leerlingen bullwetendatwaterbevriestalshetheelkoudwordtDanwordthetijs bullwetendatwaterindeluchtverdwijntalshetwarmwordtAlshetheel

warm wordt gaat het koken Er ontstaat stoomdamp bull ervaren de eigenschappen van ijs bull ervaren de eigenschappen van stoomdamp

Begrippen bevriezenhetijsdesneeuwdehagelkokendedampdestoomdrogen

Materialen bullTexelse-Tim-popmethagelstenenopzijnmutsenkleren(gebruikbijvoorbeeldpapiersnippertjes)

bullBlokkieWaterkopieerblad4gekopieerdopwitkarton bull Waterkoker met water bull Thee en theekopjes voor de leerlingen bullLimonademetijsklontjesenbekertjesvoordeleerlingen bull IJsklontjes in de watertafel bull Kan met warm water in de watertafel bull Vormpjes en stokjes om ijsjes te maken bull Sokken

Duur 55 minuten

Knip Blokkie Water uit

Texelse Tim komt in de kring Hij heeft hagelstenen op zijn muts en zijn klerenAanhetbeginvandevorigeleswashijDroppieWaterkwijtTexelseTimverteltdathijDroppiegevondenheeftHijwasinderdaadbuitenTimkon Droppie eerst niet vinden maar toen hij eens goed naar een hagelsteen keek zag hij hem toch Droppie Water durfde niet met Tim mee te gaan naarbinnenwanthijzieterwatandersuit

De leerlingen roepen Droppie Water De witte Droppie komt in de kring Hij heeft een andere kleur en een andere vorm Welke vorm en welke kleur De leerlingenkunnenhemnubeterBlokkieWaternoemenBespreekwaaromhijineenswitenvierkantisHijisbevrorenAlshetheelkoudisgaatwatererandersuitzienHetbevriestenhetwordthardJekrijgtijsRegenverandertinhagelKunnendeleerlingennogmeervoorbeeldennoemenvanbevrorenwaterWatzijndeervaringenvandeleerlingenDenkaansneeuwpret schaatsen ijsjes eten ijsklontjes in de limonade etc

Klassengesprek ndash activiteiten

TipLamineerBlokkieWaterengebruikdeze over twee jaar opnieuw

Vooraf

Inleiding (10minuten)

Kern(20minuten)

Water

1 en 2

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

wwwduurzameleerleerlijnnl 13

Alsjewaterverwarmtgebeurterietsanders

Kook met de leerlingen water in een waterkoker Wat zie je en wat hoor jeHetwaterkooktErborrelenbelletjesomhoogenerkomtstoomdampvanafDatzijnhelekleinedruppeltjesAlswaterheelwarmwordtverdwijnthetindeluchtNaeenpoosjekunjehetnietmeerzienLaateenleerlingvoorzichtig voelen Wat voelt hij

AlsietswatnatisopdroogtverdwijnthetwaterookindeluchtDitgaatalleenveellangzamerdanbijkokenHoewarmerhetishoesnellerhetgaat

De leerlingen doen in kleine groepjes verschillende activiteiten met ijs en stoom

bull Samen theedrinken en stoom voelen bull Limonademetijsklontjesdrinken bull Spelen met ijsklontjes en warm water in de watertafel bull IJsklontjes of ijsjes maken bull Natte sokken laten drogen Eacuteeacuten op de verwarming en eacuteeacuten op een koudere

plek Onderzoek welke sok het snelste droog is

Extra Liedjes bull lsquoHetfluitketeltjersquovanAnnieMGSchmidt bull lsquoKeteltjedikvanbuikrsquo

Afronding(30minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 14

Kopieerblad Koken en bevriezen

Water

1 en 2

5

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 15

Visje visje in de sloot

Doelen De leerlingen bullontdekkendaterindeslootbehalveeendenookanderedierenleven

zoals vissen en kleinere waterdiertjes bullwetendatookdehelekleinedierenetennodighebben bull ontdekken dat er ook planten zijn die onder water groeien bull kunnen verschillende planten en dieren onderscheiden bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvoorplantenendieren bull leren zorgvuldig en zonder angst om te gaan met dieren en planten

Begrippen dewaterdierendewaterplantenhetaquarium

Materialen bullAquaria(gebruikeventueelgrote(augurken)potten) bullZandgrind bull Emmers bullSchepnetjes(Jekuntzelfeenschepnetmakendooreenzeefopeenstok

tebinden) bullPlattewittebakkendiepeborden(chineesbakjes) bull Vergrootglazen of loeppotjes bull Visvoer bullZoekkaartwaterdiertjes bull Scheur- en knipmateriaal bull Plakspullen bull Texelse-Tim-pop met kroos en een kikker opin zijn muts

Duur 100minuten

TexelsTimverteltdathijeenbeetjelaatisHijwaslekkerdenatuurinMaarhijwastedichtbijdeslootkantgekomeneneringevallenGelukkigkonhijerweeruitkomenMaarzijnmutsisnogeenbeetjenatErzitooknog kroos op en er zit een kikker in Er zitten dus planten en dieren in het slootwater

ZetvantevoreneenaantalaquariaklaaropdethematafelOpdebodemhiervan doen de leerlingen wat zand of grind Vul ze voor een gedeelte met water

Verdeel de leerlingen in groepjes van drie of vier en zorg voor extra begeleidingGanaareenslootofvijverindebuurtZorgervoordaterpergroepjeeenschepnetjeeenwitteplattebakeneenemmeris

DoeeenbeetjewaterindeplattebakkenLaatdeleerlingendaarhun

Waterdiertjes vangen en bekijken

Inleiding(10minuten)

Kern(60minuten)

Water

1 en 2

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 16

vangstindoenendirectbekijkenLaathetmateriaalroulerenDoeuiteindelijkdeinhoudvandebakkenindeemmerSpreek met de leerlingen af dat de vangst na een paar dagen weer in de sloot teruggezet wordtKikkerdril kun je laten uitkomen in de klas

VerdeeldevangstindeklasoverdeaquariaWaterplantenkunnenwordengebruiktbijhetinrichtenSommigedierenetenvandezeplantenHetzijnplanten die onderwater kunnen groeien Sommige dieren verdragen elkaar nietGeelgerandewatertorrenbootsmannetjesenwaterschorpioenenetenandere waterorganismen op Eten en gegeten worden DevleesetendewaterdierenkuntuafentoeeenbeetjevisvoergevenGeefniet te veel want wat ze niet opeten gaat liggen rotten

BekijkmetdeleerlingendevangstnogeenswatbeterOokmetvergrootglazenHoeziendediereneruitHebbenzepotenHoeveelHebbenzeeenstaarteenkopeenbekGebruikdezoekkaartenDeleerlingen zullen misschien de echte namen van de dieren willen weten maarhetisookleukomzepassendefantasienamentelatenbedenken Bespreek waarom dit water goed is voor de waterdieren en niet voor ons omtedrinkenWatkanergebeurenmetdeslootzodathetnietmeerfijnisvoor de waterdieren

GametdeleerlingenknippenscheurenplakkenetcMaakbijvoorbeeldeenlsquoslootboekrsquoofeengrootgroepswerkeenslootopeenlangpapier

Extra Spraakwaterplaten bull Gebruikdespraakwaterplaten2en3omhetmetdeleerlingenover

schoneenviezeslotentehebben Thematafel

bull PasdethematafelaanlegerenkeleboekenbijhangereenposterofwatkleineillustratiesvanonderwaterlevenbijSpannendisomeenpaarvergrootglazenbijaquariumbakkenteleggen

bull HangeenlachendeDroppieWateraaneenaquarium

Spel bull LaatdewaterdierennaspeleninhetspeellokaalDekikkersvissen

eenden en de kleine waterdieren Vang de leerlingen ldquoJuf is het visnetrdquo GevangenleerlingenmoetenopdebankzittenHetaquariumOfeenleerlingisdereigerenprobeertdedierentevangen

Liedjes bull Visjevisjeinhetwater bull Erzaten7kikkertjes bull Achtkleineeendjesmetrodeteentjes bull Alleeendjeszwemmeninhetwater bull Tienkleinevisjes

Tip Dedierenzijnhetbestte vangen door met het netje achtjes te draaien in het water tussen waterplanten maar ook in vrij water niet te diep door de modder

Tip Zeteenwaterplantineen vaasje met water en laat een klein stukje bovenhetwateruit-steken Kijk wat er gebeurt

Afronding(30minuten)

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

17

Zoekblad

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

Spraakwaterplaat 1

2 Water in de klas en thuis

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

9

3 W

ater

bu

iten

3

wwwduurzameleerleerlijnnl 10

Water buiten

Doelen De leerlingen bullkunnennoemenwaarbuitenwatertevindenisinzeedesloot

plassen regen wolken en mist bull weten dat regen uit wolken komt bull weten dat regen in het grondwater in een put of in sloten plassen en

zee terecht kan komen bull weten dat water zich verplaatst en dat er een waterkringloop is

Begrippen het grondwater de put de zee de sloot de plas de vijver de wolk mist

Materialen bull Kartonnen Droppie uit les 2 bull Texelse-Tim-pop bull Gieter met een wolk van karton en watten erop bull Plant met opvangschaal bull Plantenspuiten bull Grof tekenpapier bull Waterverf of ecoline bull Schilderspullen bull Knip- plak- en tekenspullen

Duur 50minuten

Texelse Tim is Droppie Water kwijt Hij kijkt uit het raam en vraagt zich af of hijmisschienbuitentevindenisZowordtdeoverganggemaaktvanwaterbinnennaarwaterbuiten

HoudeenklassengesprekoverwaarwaterbuitentevindenisLaataandeorde komen de zee de sloot de plas de vijver de regen de wolk en de mist

WatgebeurtereigenlijkmetregenalshetopdegrondvaltHetstroomtnaar het grondwater de put of valt direct in de sloot de plas de vijver of de zee Waar komt regen eigenlijk vandaan Regen valt uit de wolken Wat zijn wolken Wat is mist eigenlijk

ProefjeNeem de wolkengieter Begiet een kamerplant zo dat het water er weer onderuitlooptPlantenenbomendrinkennietalhetregenwateropDerestheetgrondwaterDatkomtnuindeopvangschaalmaarbuitenzakt

Klassengesprek ndash proefje - schilderopdracht

Inleiding(5minuten)

Kern(15minuten)

Water

1 en 2

3 W

ater

bu

iten

wwwduurzameleerleerlijnnl 11

hetgewoondiepwegindegrondAlsjeeengatgraaftindegrondkomjebijhetgrondwaterSomsmoetjeheeldiepgravenensomseenkleinstukjeDenk maar aan een kuil op het strand

De leerlingen sproeien met plantensproeiers tekenpapier nat Dit is regen DaarnaschilderenzewatermetverschillendekleurenblauweengroeneverfofecolineLaatzehethelepapiervolschilderenWaarstroomtaldatregenwaternaartoeDeleerlingenbedenkenofzehetwatervandezeeeen sloot of een plas maken

Alshetdroogisbeplakkendeleerlingenhunwaterschilderijmettoepasselijkeuitgekniptefiguurtjesbijvoorbeeldbootjeszeehondenzwemmers vissen kikkers eenden regenlaarzen etcetera afhankelijk van ofzeeenzeeslootofplasgetekendhebben

Extra Activiteiten bull Geef per groepje leerlingen een klein plantje met een schoteltje eronder

en laat ze ervoor zorgen Een plant moet niet zoveel water krijgen dat het er weer onderuit loopt

bull Somskunjegrondwaterzieninbouwputten(misschieniserweleentjeindebuurtdiedekinderenkennen)

bull Zetmetgoedweereenwaterbaanindezandbak bullRichtdezandtafelofzandbakinmetstukkenplasticwaardeleerlingen

slotenenvijversenofzeevankunnenmakenGeeferechtwaterbijenbijvoorbeeldbootjeseendjesetc

Liedjes bull Hansje Pansje Kevertje bull Het regent het regent de pannetjes worden nat bull Tikke takke regen bull Spetter spetter spat ik word klets kledder nat

Afronding(20en10minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 12

Koken en bevriezen

Doelen De leerlingen bullwetendatwaterbevriestalshetheelkoudwordtDanwordthetijs bullwetendatwaterindeluchtverdwijntalshetwarmwordtAlshetheel

warm wordt gaat het koken Er ontstaat stoomdamp bull ervaren de eigenschappen van ijs bull ervaren de eigenschappen van stoomdamp

Begrippen bevriezenhetijsdesneeuwdehagelkokendedampdestoomdrogen

Materialen bullTexelse-Tim-popmethagelstenenopzijnmutsenkleren(gebruikbijvoorbeeldpapiersnippertjes)

bullBlokkieWaterkopieerblad4gekopieerdopwitkarton bull Waterkoker met water bull Thee en theekopjes voor de leerlingen bullLimonademetijsklontjesenbekertjesvoordeleerlingen bull IJsklontjes in de watertafel bull Kan met warm water in de watertafel bull Vormpjes en stokjes om ijsjes te maken bull Sokken

Duur 55 minuten

Knip Blokkie Water uit

Texelse Tim komt in de kring Hij heeft hagelstenen op zijn muts en zijn klerenAanhetbeginvandevorigeleswashijDroppieWaterkwijtTexelseTimverteltdathijDroppiegevondenheeftHijwasinderdaadbuitenTimkon Droppie eerst niet vinden maar toen hij eens goed naar een hagelsteen keek zag hij hem toch Droppie Water durfde niet met Tim mee te gaan naarbinnenwanthijzieterwatandersuit

De leerlingen roepen Droppie Water De witte Droppie komt in de kring Hij heeft een andere kleur en een andere vorm Welke vorm en welke kleur De leerlingenkunnenhemnubeterBlokkieWaternoemenBespreekwaaromhijineenswitenvierkantisHijisbevrorenAlshetheelkoudisgaatwatererandersuitzienHetbevriestenhetwordthardJekrijgtijsRegenverandertinhagelKunnendeleerlingennogmeervoorbeeldennoemenvanbevrorenwaterWatzijndeervaringenvandeleerlingenDenkaansneeuwpret schaatsen ijsjes eten ijsklontjes in de limonade etc

Klassengesprek ndash activiteiten

TipLamineerBlokkieWaterengebruikdeze over twee jaar opnieuw

Vooraf

Inleiding (10minuten)

Kern(20minuten)

Water

1 en 2

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

wwwduurzameleerleerlijnnl 13

Alsjewaterverwarmtgebeurterietsanders

Kook met de leerlingen water in een waterkoker Wat zie je en wat hoor jeHetwaterkooktErborrelenbelletjesomhoogenerkomtstoomdampvanafDatzijnhelekleinedruppeltjesAlswaterheelwarmwordtverdwijnthetindeluchtNaeenpoosjekunjehetnietmeerzienLaateenleerlingvoorzichtig voelen Wat voelt hij

AlsietswatnatisopdroogtverdwijnthetwaterookindeluchtDitgaatalleenveellangzamerdanbijkokenHoewarmerhetishoesnellerhetgaat

De leerlingen doen in kleine groepjes verschillende activiteiten met ijs en stoom

bull Samen theedrinken en stoom voelen bull Limonademetijsklontjesdrinken bull Spelen met ijsklontjes en warm water in de watertafel bull IJsklontjes of ijsjes maken bull Natte sokken laten drogen Eacuteeacuten op de verwarming en eacuteeacuten op een koudere

plek Onderzoek welke sok het snelste droog is

Extra Liedjes bull lsquoHetfluitketeltjersquovanAnnieMGSchmidt bull lsquoKeteltjedikvanbuikrsquo

Afronding(30minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 14

Kopieerblad Koken en bevriezen

Water

1 en 2

5

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 15

Visje visje in de sloot

Doelen De leerlingen bullontdekkendaterindeslootbehalveeendenookanderedierenleven

zoals vissen en kleinere waterdiertjes bullwetendatookdehelekleinedierenetennodighebben bull ontdekken dat er ook planten zijn die onder water groeien bull kunnen verschillende planten en dieren onderscheiden bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvoorplantenendieren bull leren zorgvuldig en zonder angst om te gaan met dieren en planten

Begrippen dewaterdierendewaterplantenhetaquarium

Materialen bullAquaria(gebruikeventueelgrote(augurken)potten) bullZandgrind bull Emmers bullSchepnetjes(Jekuntzelfeenschepnetmakendooreenzeefopeenstok

tebinden) bullPlattewittebakkendiepeborden(chineesbakjes) bull Vergrootglazen of loeppotjes bull Visvoer bullZoekkaartwaterdiertjes bull Scheur- en knipmateriaal bull Plakspullen bull Texelse-Tim-pop met kroos en een kikker opin zijn muts

Duur 100minuten

TexelsTimverteltdathijeenbeetjelaatisHijwaslekkerdenatuurinMaarhijwastedichtbijdeslootkantgekomeneneringevallenGelukkigkonhijerweeruitkomenMaarzijnmutsisnogeenbeetjenatErzitooknog kroos op en er zit een kikker in Er zitten dus planten en dieren in het slootwater

ZetvantevoreneenaantalaquariaklaaropdethematafelOpdebodemhiervan doen de leerlingen wat zand of grind Vul ze voor een gedeelte met water

Verdeel de leerlingen in groepjes van drie of vier en zorg voor extra begeleidingGanaareenslootofvijverindebuurtZorgervoordaterpergroepjeeenschepnetjeeenwitteplattebakeneenemmeris

DoeeenbeetjewaterindeplattebakkenLaatdeleerlingendaarhun

Waterdiertjes vangen en bekijken

Inleiding(10minuten)

Kern(60minuten)

Water

1 en 2

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 16

vangstindoenendirectbekijkenLaathetmateriaalroulerenDoeuiteindelijkdeinhoudvandebakkenindeemmerSpreek met de leerlingen af dat de vangst na een paar dagen weer in de sloot teruggezet wordtKikkerdril kun je laten uitkomen in de klas

VerdeeldevangstindeklasoverdeaquariaWaterplantenkunnenwordengebruiktbijhetinrichtenSommigedierenetenvandezeplantenHetzijnplanten die onderwater kunnen groeien Sommige dieren verdragen elkaar nietGeelgerandewatertorrenbootsmannetjesenwaterschorpioenenetenandere waterorganismen op Eten en gegeten worden DevleesetendewaterdierenkuntuafentoeeenbeetjevisvoergevenGeefniet te veel want wat ze niet opeten gaat liggen rotten

BekijkmetdeleerlingendevangstnogeenswatbeterOokmetvergrootglazenHoeziendediereneruitHebbenzepotenHoeveelHebbenzeeenstaarteenkopeenbekGebruikdezoekkaartenDeleerlingen zullen misschien de echte namen van de dieren willen weten maarhetisookleukomzepassendefantasienamentelatenbedenken Bespreek waarom dit water goed is voor de waterdieren en niet voor ons omtedrinkenWatkanergebeurenmetdeslootzodathetnietmeerfijnisvoor de waterdieren

GametdeleerlingenknippenscheurenplakkenetcMaakbijvoorbeeldeenlsquoslootboekrsquoofeengrootgroepswerkeenslootopeenlangpapier

Extra Spraakwaterplaten bull Gebruikdespraakwaterplaten2en3omhetmetdeleerlingenover

schoneenviezeslotentehebben Thematafel

bull PasdethematafelaanlegerenkeleboekenbijhangereenposterofwatkleineillustratiesvanonderwaterlevenbijSpannendisomeenpaarvergrootglazenbijaquariumbakkenteleggen

bull HangeenlachendeDroppieWateraaneenaquarium

Spel bull LaatdewaterdierennaspeleninhetspeellokaalDekikkersvissen

eenden en de kleine waterdieren Vang de leerlingen ldquoJuf is het visnetrdquo GevangenleerlingenmoetenopdebankzittenHetaquariumOfeenleerlingisdereigerenprobeertdedierentevangen

Liedjes bull Visjevisjeinhetwater bull Erzaten7kikkertjes bull Achtkleineeendjesmetrodeteentjes bull Alleeendjeszwemmeninhetwater bull Tienkleinevisjes

Tip Dedierenzijnhetbestte vangen door met het netje achtjes te draaien in het water tussen waterplanten maar ook in vrij water niet te diep door de modder

Tip Zeteenwaterplantineen vaasje met water en laat een klein stukje bovenhetwateruit-steken Kijk wat er gebeurt

Afronding(30minuten)

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

17

Zoekblad

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

3 W

ater

bu

iten

3

wwwduurzameleerleerlijnnl 10

Water buiten

Doelen De leerlingen bullkunnennoemenwaarbuitenwatertevindenisinzeedesloot

plassen regen wolken en mist bull weten dat regen uit wolken komt bull weten dat regen in het grondwater in een put of in sloten plassen en

zee terecht kan komen bull weten dat water zich verplaatst en dat er een waterkringloop is

Begrippen het grondwater de put de zee de sloot de plas de vijver de wolk mist

Materialen bull Kartonnen Droppie uit les 2 bull Texelse-Tim-pop bull Gieter met een wolk van karton en watten erop bull Plant met opvangschaal bull Plantenspuiten bull Grof tekenpapier bull Waterverf of ecoline bull Schilderspullen bull Knip- plak- en tekenspullen

Duur 50minuten

Texelse Tim is Droppie Water kwijt Hij kijkt uit het raam en vraagt zich af of hijmisschienbuitentevindenisZowordtdeoverganggemaaktvanwaterbinnennaarwaterbuiten

HoudeenklassengesprekoverwaarwaterbuitentevindenisLaataandeorde komen de zee de sloot de plas de vijver de regen de wolk en de mist

WatgebeurtereigenlijkmetregenalshetopdegrondvaltHetstroomtnaar het grondwater de put of valt direct in de sloot de plas de vijver of de zee Waar komt regen eigenlijk vandaan Regen valt uit de wolken Wat zijn wolken Wat is mist eigenlijk

ProefjeNeem de wolkengieter Begiet een kamerplant zo dat het water er weer onderuitlooptPlantenenbomendrinkennietalhetregenwateropDerestheetgrondwaterDatkomtnuindeopvangschaalmaarbuitenzakt

Klassengesprek ndash proefje - schilderopdracht

Inleiding(5minuten)

Kern(15minuten)

Water

1 en 2

3 W

ater

bu

iten

wwwduurzameleerleerlijnnl 11

hetgewoondiepwegindegrondAlsjeeengatgraaftindegrondkomjebijhetgrondwaterSomsmoetjeheeldiepgravenensomseenkleinstukjeDenk maar aan een kuil op het strand

De leerlingen sproeien met plantensproeiers tekenpapier nat Dit is regen DaarnaschilderenzewatermetverschillendekleurenblauweengroeneverfofecolineLaatzehethelepapiervolschilderenWaarstroomtaldatregenwaternaartoeDeleerlingenbedenkenofzehetwatervandezeeeen sloot of een plas maken

Alshetdroogisbeplakkendeleerlingenhunwaterschilderijmettoepasselijkeuitgekniptefiguurtjesbijvoorbeeldbootjeszeehondenzwemmers vissen kikkers eenden regenlaarzen etcetera afhankelijk van ofzeeenzeeslootofplasgetekendhebben

Extra Activiteiten bull Geef per groepje leerlingen een klein plantje met een schoteltje eronder

en laat ze ervoor zorgen Een plant moet niet zoveel water krijgen dat het er weer onderuit loopt

bull Somskunjegrondwaterzieninbouwputten(misschieniserweleentjeindebuurtdiedekinderenkennen)

bull Zetmetgoedweereenwaterbaanindezandbak bullRichtdezandtafelofzandbakinmetstukkenplasticwaardeleerlingen

slotenenvijversenofzeevankunnenmakenGeeferechtwaterbijenbijvoorbeeldbootjeseendjesetc

Liedjes bull Hansje Pansje Kevertje bull Het regent het regent de pannetjes worden nat bull Tikke takke regen bull Spetter spetter spat ik word klets kledder nat

Afronding(20en10minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 12

Koken en bevriezen

Doelen De leerlingen bullwetendatwaterbevriestalshetheelkoudwordtDanwordthetijs bullwetendatwaterindeluchtverdwijntalshetwarmwordtAlshetheel

warm wordt gaat het koken Er ontstaat stoomdamp bull ervaren de eigenschappen van ijs bull ervaren de eigenschappen van stoomdamp

Begrippen bevriezenhetijsdesneeuwdehagelkokendedampdestoomdrogen

Materialen bullTexelse-Tim-popmethagelstenenopzijnmutsenkleren(gebruikbijvoorbeeldpapiersnippertjes)

bullBlokkieWaterkopieerblad4gekopieerdopwitkarton bull Waterkoker met water bull Thee en theekopjes voor de leerlingen bullLimonademetijsklontjesenbekertjesvoordeleerlingen bull IJsklontjes in de watertafel bull Kan met warm water in de watertafel bull Vormpjes en stokjes om ijsjes te maken bull Sokken

Duur 55 minuten

Knip Blokkie Water uit

Texelse Tim komt in de kring Hij heeft hagelstenen op zijn muts en zijn klerenAanhetbeginvandevorigeleswashijDroppieWaterkwijtTexelseTimverteltdathijDroppiegevondenheeftHijwasinderdaadbuitenTimkon Droppie eerst niet vinden maar toen hij eens goed naar een hagelsteen keek zag hij hem toch Droppie Water durfde niet met Tim mee te gaan naarbinnenwanthijzieterwatandersuit

De leerlingen roepen Droppie Water De witte Droppie komt in de kring Hij heeft een andere kleur en een andere vorm Welke vorm en welke kleur De leerlingenkunnenhemnubeterBlokkieWaternoemenBespreekwaaromhijineenswitenvierkantisHijisbevrorenAlshetheelkoudisgaatwatererandersuitzienHetbevriestenhetwordthardJekrijgtijsRegenverandertinhagelKunnendeleerlingennogmeervoorbeeldennoemenvanbevrorenwaterWatzijndeervaringenvandeleerlingenDenkaansneeuwpret schaatsen ijsjes eten ijsklontjes in de limonade etc

Klassengesprek ndash activiteiten

TipLamineerBlokkieWaterengebruikdeze over twee jaar opnieuw

Vooraf

Inleiding (10minuten)

Kern(20minuten)

Water

1 en 2

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

wwwduurzameleerleerlijnnl 13

Alsjewaterverwarmtgebeurterietsanders

Kook met de leerlingen water in een waterkoker Wat zie je en wat hoor jeHetwaterkooktErborrelenbelletjesomhoogenerkomtstoomdampvanafDatzijnhelekleinedruppeltjesAlswaterheelwarmwordtverdwijnthetindeluchtNaeenpoosjekunjehetnietmeerzienLaateenleerlingvoorzichtig voelen Wat voelt hij

AlsietswatnatisopdroogtverdwijnthetwaterookindeluchtDitgaatalleenveellangzamerdanbijkokenHoewarmerhetishoesnellerhetgaat

De leerlingen doen in kleine groepjes verschillende activiteiten met ijs en stoom

bull Samen theedrinken en stoom voelen bull Limonademetijsklontjesdrinken bull Spelen met ijsklontjes en warm water in de watertafel bull IJsklontjes of ijsjes maken bull Natte sokken laten drogen Eacuteeacuten op de verwarming en eacuteeacuten op een koudere

plek Onderzoek welke sok het snelste droog is

Extra Liedjes bull lsquoHetfluitketeltjersquovanAnnieMGSchmidt bull lsquoKeteltjedikvanbuikrsquo

Afronding(30minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 14

Kopieerblad Koken en bevriezen

Water

1 en 2

5

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 15

Visje visje in de sloot

Doelen De leerlingen bullontdekkendaterindeslootbehalveeendenookanderedierenleven

zoals vissen en kleinere waterdiertjes bullwetendatookdehelekleinedierenetennodighebben bull ontdekken dat er ook planten zijn die onder water groeien bull kunnen verschillende planten en dieren onderscheiden bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvoorplantenendieren bull leren zorgvuldig en zonder angst om te gaan met dieren en planten

Begrippen dewaterdierendewaterplantenhetaquarium

Materialen bullAquaria(gebruikeventueelgrote(augurken)potten) bullZandgrind bull Emmers bullSchepnetjes(Jekuntzelfeenschepnetmakendooreenzeefopeenstok

tebinden) bullPlattewittebakkendiepeborden(chineesbakjes) bull Vergrootglazen of loeppotjes bull Visvoer bullZoekkaartwaterdiertjes bull Scheur- en knipmateriaal bull Plakspullen bull Texelse-Tim-pop met kroos en een kikker opin zijn muts

Duur 100minuten

TexelsTimverteltdathijeenbeetjelaatisHijwaslekkerdenatuurinMaarhijwastedichtbijdeslootkantgekomeneneringevallenGelukkigkonhijerweeruitkomenMaarzijnmutsisnogeenbeetjenatErzitooknog kroos op en er zit een kikker in Er zitten dus planten en dieren in het slootwater

ZetvantevoreneenaantalaquariaklaaropdethematafelOpdebodemhiervan doen de leerlingen wat zand of grind Vul ze voor een gedeelte met water

Verdeel de leerlingen in groepjes van drie of vier en zorg voor extra begeleidingGanaareenslootofvijverindebuurtZorgervoordaterpergroepjeeenschepnetjeeenwitteplattebakeneenemmeris

DoeeenbeetjewaterindeplattebakkenLaatdeleerlingendaarhun

Waterdiertjes vangen en bekijken

Inleiding(10minuten)

Kern(60minuten)

Water

1 en 2

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 16

vangstindoenendirectbekijkenLaathetmateriaalroulerenDoeuiteindelijkdeinhoudvandebakkenindeemmerSpreek met de leerlingen af dat de vangst na een paar dagen weer in de sloot teruggezet wordtKikkerdril kun je laten uitkomen in de klas

VerdeeldevangstindeklasoverdeaquariaWaterplantenkunnenwordengebruiktbijhetinrichtenSommigedierenetenvandezeplantenHetzijnplanten die onderwater kunnen groeien Sommige dieren verdragen elkaar nietGeelgerandewatertorrenbootsmannetjesenwaterschorpioenenetenandere waterorganismen op Eten en gegeten worden DevleesetendewaterdierenkuntuafentoeeenbeetjevisvoergevenGeefniet te veel want wat ze niet opeten gaat liggen rotten

BekijkmetdeleerlingendevangstnogeenswatbeterOokmetvergrootglazenHoeziendediereneruitHebbenzepotenHoeveelHebbenzeeenstaarteenkopeenbekGebruikdezoekkaartenDeleerlingen zullen misschien de echte namen van de dieren willen weten maarhetisookleukomzepassendefantasienamentelatenbedenken Bespreek waarom dit water goed is voor de waterdieren en niet voor ons omtedrinkenWatkanergebeurenmetdeslootzodathetnietmeerfijnisvoor de waterdieren

GametdeleerlingenknippenscheurenplakkenetcMaakbijvoorbeeldeenlsquoslootboekrsquoofeengrootgroepswerkeenslootopeenlangpapier

Extra Spraakwaterplaten bull Gebruikdespraakwaterplaten2en3omhetmetdeleerlingenover

schoneenviezeslotentehebben Thematafel

bull PasdethematafelaanlegerenkeleboekenbijhangereenposterofwatkleineillustratiesvanonderwaterlevenbijSpannendisomeenpaarvergrootglazenbijaquariumbakkenteleggen

bull HangeenlachendeDroppieWateraaneenaquarium

Spel bull LaatdewaterdierennaspeleninhetspeellokaalDekikkersvissen

eenden en de kleine waterdieren Vang de leerlingen ldquoJuf is het visnetrdquo GevangenleerlingenmoetenopdebankzittenHetaquariumOfeenleerlingisdereigerenprobeertdedierentevangen

Liedjes bull Visjevisjeinhetwater bull Erzaten7kikkertjes bull Achtkleineeendjesmetrodeteentjes bull Alleeendjeszwemmeninhetwater bull Tienkleinevisjes

Tip Dedierenzijnhetbestte vangen door met het netje achtjes te draaien in het water tussen waterplanten maar ook in vrij water niet te diep door de modder

Tip Zeteenwaterplantineen vaasje met water en laat een klein stukje bovenhetwateruit-steken Kijk wat er gebeurt

Afronding(30minuten)

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

17

Zoekblad

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

3 W

ater

bu

iten

wwwduurzameleerleerlijnnl 11

hetgewoondiepwegindegrondAlsjeeengatgraaftindegrondkomjebijhetgrondwaterSomsmoetjeheeldiepgravenensomseenkleinstukjeDenk maar aan een kuil op het strand

De leerlingen sproeien met plantensproeiers tekenpapier nat Dit is regen DaarnaschilderenzewatermetverschillendekleurenblauweengroeneverfofecolineLaatzehethelepapiervolschilderenWaarstroomtaldatregenwaternaartoeDeleerlingenbedenkenofzehetwatervandezeeeen sloot of een plas maken

Alshetdroogisbeplakkendeleerlingenhunwaterschilderijmettoepasselijkeuitgekniptefiguurtjesbijvoorbeeldbootjeszeehondenzwemmers vissen kikkers eenden regenlaarzen etcetera afhankelijk van ofzeeenzeeslootofplasgetekendhebben

Extra Activiteiten bull Geef per groepje leerlingen een klein plantje met een schoteltje eronder

en laat ze ervoor zorgen Een plant moet niet zoveel water krijgen dat het er weer onderuit loopt

bull Somskunjegrondwaterzieninbouwputten(misschieniserweleentjeindebuurtdiedekinderenkennen)

bull Zetmetgoedweereenwaterbaanindezandbak bullRichtdezandtafelofzandbakinmetstukkenplasticwaardeleerlingen

slotenenvijversenofzeevankunnenmakenGeeferechtwaterbijenbijvoorbeeldbootjeseendjesetc

Liedjes bull Hansje Pansje Kevertje bull Het regent het regent de pannetjes worden nat bull Tikke takke regen bull Spetter spetter spat ik word klets kledder nat

Afronding(20en10minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 12

Koken en bevriezen

Doelen De leerlingen bullwetendatwaterbevriestalshetheelkoudwordtDanwordthetijs bullwetendatwaterindeluchtverdwijntalshetwarmwordtAlshetheel

warm wordt gaat het koken Er ontstaat stoomdamp bull ervaren de eigenschappen van ijs bull ervaren de eigenschappen van stoomdamp

Begrippen bevriezenhetijsdesneeuwdehagelkokendedampdestoomdrogen

Materialen bullTexelse-Tim-popmethagelstenenopzijnmutsenkleren(gebruikbijvoorbeeldpapiersnippertjes)

bullBlokkieWaterkopieerblad4gekopieerdopwitkarton bull Waterkoker met water bull Thee en theekopjes voor de leerlingen bullLimonademetijsklontjesenbekertjesvoordeleerlingen bull IJsklontjes in de watertafel bull Kan met warm water in de watertafel bull Vormpjes en stokjes om ijsjes te maken bull Sokken

Duur 55 minuten

Knip Blokkie Water uit

Texelse Tim komt in de kring Hij heeft hagelstenen op zijn muts en zijn klerenAanhetbeginvandevorigeleswashijDroppieWaterkwijtTexelseTimverteltdathijDroppiegevondenheeftHijwasinderdaadbuitenTimkon Droppie eerst niet vinden maar toen hij eens goed naar een hagelsteen keek zag hij hem toch Droppie Water durfde niet met Tim mee te gaan naarbinnenwanthijzieterwatandersuit

De leerlingen roepen Droppie Water De witte Droppie komt in de kring Hij heeft een andere kleur en een andere vorm Welke vorm en welke kleur De leerlingenkunnenhemnubeterBlokkieWaternoemenBespreekwaaromhijineenswitenvierkantisHijisbevrorenAlshetheelkoudisgaatwatererandersuitzienHetbevriestenhetwordthardJekrijgtijsRegenverandertinhagelKunnendeleerlingennogmeervoorbeeldennoemenvanbevrorenwaterWatzijndeervaringenvandeleerlingenDenkaansneeuwpret schaatsen ijsjes eten ijsklontjes in de limonade etc

Klassengesprek ndash activiteiten

TipLamineerBlokkieWaterengebruikdeze over twee jaar opnieuw

Vooraf

Inleiding (10minuten)

Kern(20minuten)

Water

1 en 2

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

wwwduurzameleerleerlijnnl 13

Alsjewaterverwarmtgebeurterietsanders

Kook met de leerlingen water in een waterkoker Wat zie je en wat hoor jeHetwaterkooktErborrelenbelletjesomhoogenerkomtstoomdampvanafDatzijnhelekleinedruppeltjesAlswaterheelwarmwordtverdwijnthetindeluchtNaeenpoosjekunjehetnietmeerzienLaateenleerlingvoorzichtig voelen Wat voelt hij

AlsietswatnatisopdroogtverdwijnthetwaterookindeluchtDitgaatalleenveellangzamerdanbijkokenHoewarmerhetishoesnellerhetgaat

De leerlingen doen in kleine groepjes verschillende activiteiten met ijs en stoom

bull Samen theedrinken en stoom voelen bull Limonademetijsklontjesdrinken bull Spelen met ijsklontjes en warm water in de watertafel bull IJsklontjes of ijsjes maken bull Natte sokken laten drogen Eacuteeacuten op de verwarming en eacuteeacuten op een koudere

plek Onderzoek welke sok het snelste droog is

Extra Liedjes bull lsquoHetfluitketeltjersquovanAnnieMGSchmidt bull lsquoKeteltjedikvanbuikrsquo

Afronding(30minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 14

Kopieerblad Koken en bevriezen

Water

1 en 2

5

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 15

Visje visje in de sloot

Doelen De leerlingen bullontdekkendaterindeslootbehalveeendenookanderedierenleven

zoals vissen en kleinere waterdiertjes bullwetendatookdehelekleinedierenetennodighebben bull ontdekken dat er ook planten zijn die onder water groeien bull kunnen verschillende planten en dieren onderscheiden bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvoorplantenendieren bull leren zorgvuldig en zonder angst om te gaan met dieren en planten

Begrippen dewaterdierendewaterplantenhetaquarium

Materialen bullAquaria(gebruikeventueelgrote(augurken)potten) bullZandgrind bull Emmers bullSchepnetjes(Jekuntzelfeenschepnetmakendooreenzeefopeenstok

tebinden) bullPlattewittebakkendiepeborden(chineesbakjes) bull Vergrootglazen of loeppotjes bull Visvoer bullZoekkaartwaterdiertjes bull Scheur- en knipmateriaal bull Plakspullen bull Texelse-Tim-pop met kroos en een kikker opin zijn muts

Duur 100minuten

TexelsTimverteltdathijeenbeetjelaatisHijwaslekkerdenatuurinMaarhijwastedichtbijdeslootkantgekomeneneringevallenGelukkigkonhijerweeruitkomenMaarzijnmutsisnogeenbeetjenatErzitooknog kroos op en er zit een kikker in Er zitten dus planten en dieren in het slootwater

ZetvantevoreneenaantalaquariaklaaropdethematafelOpdebodemhiervan doen de leerlingen wat zand of grind Vul ze voor een gedeelte met water

Verdeel de leerlingen in groepjes van drie of vier en zorg voor extra begeleidingGanaareenslootofvijverindebuurtZorgervoordaterpergroepjeeenschepnetjeeenwitteplattebakeneenemmeris

DoeeenbeetjewaterindeplattebakkenLaatdeleerlingendaarhun

Waterdiertjes vangen en bekijken

Inleiding(10minuten)

Kern(60minuten)

Water

1 en 2

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 16

vangstindoenendirectbekijkenLaathetmateriaalroulerenDoeuiteindelijkdeinhoudvandebakkenindeemmerSpreek met de leerlingen af dat de vangst na een paar dagen weer in de sloot teruggezet wordtKikkerdril kun je laten uitkomen in de klas

VerdeeldevangstindeklasoverdeaquariaWaterplantenkunnenwordengebruiktbijhetinrichtenSommigedierenetenvandezeplantenHetzijnplanten die onderwater kunnen groeien Sommige dieren verdragen elkaar nietGeelgerandewatertorrenbootsmannetjesenwaterschorpioenenetenandere waterorganismen op Eten en gegeten worden DevleesetendewaterdierenkuntuafentoeeenbeetjevisvoergevenGeefniet te veel want wat ze niet opeten gaat liggen rotten

BekijkmetdeleerlingendevangstnogeenswatbeterOokmetvergrootglazenHoeziendediereneruitHebbenzepotenHoeveelHebbenzeeenstaarteenkopeenbekGebruikdezoekkaartenDeleerlingen zullen misschien de echte namen van de dieren willen weten maarhetisookleukomzepassendefantasienamentelatenbedenken Bespreek waarom dit water goed is voor de waterdieren en niet voor ons omtedrinkenWatkanergebeurenmetdeslootzodathetnietmeerfijnisvoor de waterdieren

GametdeleerlingenknippenscheurenplakkenetcMaakbijvoorbeeldeenlsquoslootboekrsquoofeengrootgroepswerkeenslootopeenlangpapier

Extra Spraakwaterplaten bull Gebruikdespraakwaterplaten2en3omhetmetdeleerlingenover

schoneenviezeslotentehebben Thematafel

bull PasdethematafelaanlegerenkeleboekenbijhangereenposterofwatkleineillustratiesvanonderwaterlevenbijSpannendisomeenpaarvergrootglazenbijaquariumbakkenteleggen

bull HangeenlachendeDroppieWateraaneenaquarium

Spel bull LaatdewaterdierennaspeleninhetspeellokaalDekikkersvissen

eenden en de kleine waterdieren Vang de leerlingen ldquoJuf is het visnetrdquo GevangenleerlingenmoetenopdebankzittenHetaquariumOfeenleerlingisdereigerenprobeertdedierentevangen

Liedjes bull Visjevisjeinhetwater bull Erzaten7kikkertjes bull Achtkleineeendjesmetrodeteentjes bull Alleeendjeszwemmeninhetwater bull Tienkleinevisjes

Tip Dedierenzijnhetbestte vangen door met het netje achtjes te draaien in het water tussen waterplanten maar ook in vrij water niet te diep door de modder

Tip Zeteenwaterplantineen vaasje met water en laat een klein stukje bovenhetwateruit-steken Kijk wat er gebeurt

Afronding(30minuten)

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

17

Zoekblad

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 12

Koken en bevriezen

Doelen De leerlingen bullwetendatwaterbevriestalshetheelkoudwordtDanwordthetijs bullwetendatwaterindeluchtverdwijntalshetwarmwordtAlshetheel

warm wordt gaat het koken Er ontstaat stoomdamp bull ervaren de eigenschappen van ijs bull ervaren de eigenschappen van stoomdamp

Begrippen bevriezenhetijsdesneeuwdehagelkokendedampdestoomdrogen

Materialen bullTexelse-Tim-popmethagelstenenopzijnmutsenkleren(gebruikbijvoorbeeldpapiersnippertjes)

bullBlokkieWaterkopieerblad4gekopieerdopwitkarton bull Waterkoker met water bull Thee en theekopjes voor de leerlingen bullLimonademetijsklontjesenbekertjesvoordeleerlingen bull IJsklontjes in de watertafel bull Kan met warm water in de watertafel bull Vormpjes en stokjes om ijsjes te maken bull Sokken

Duur 55 minuten

Knip Blokkie Water uit

Texelse Tim komt in de kring Hij heeft hagelstenen op zijn muts en zijn klerenAanhetbeginvandevorigeleswashijDroppieWaterkwijtTexelseTimverteltdathijDroppiegevondenheeftHijwasinderdaadbuitenTimkon Droppie eerst niet vinden maar toen hij eens goed naar een hagelsteen keek zag hij hem toch Droppie Water durfde niet met Tim mee te gaan naarbinnenwanthijzieterwatandersuit

De leerlingen roepen Droppie Water De witte Droppie komt in de kring Hij heeft een andere kleur en een andere vorm Welke vorm en welke kleur De leerlingenkunnenhemnubeterBlokkieWaternoemenBespreekwaaromhijineenswitenvierkantisHijisbevrorenAlshetheelkoudisgaatwatererandersuitzienHetbevriestenhetwordthardJekrijgtijsRegenverandertinhagelKunnendeleerlingennogmeervoorbeeldennoemenvanbevrorenwaterWatzijndeervaringenvandeleerlingenDenkaansneeuwpret schaatsen ijsjes eten ijsklontjes in de limonade etc

Klassengesprek ndash activiteiten

TipLamineerBlokkieWaterengebruikdeze over twee jaar opnieuw

Vooraf

Inleiding (10minuten)

Kern(20minuten)

Water

1 en 2

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

wwwduurzameleerleerlijnnl 13

Alsjewaterverwarmtgebeurterietsanders

Kook met de leerlingen water in een waterkoker Wat zie je en wat hoor jeHetwaterkooktErborrelenbelletjesomhoogenerkomtstoomdampvanafDatzijnhelekleinedruppeltjesAlswaterheelwarmwordtverdwijnthetindeluchtNaeenpoosjekunjehetnietmeerzienLaateenleerlingvoorzichtig voelen Wat voelt hij

AlsietswatnatisopdroogtverdwijnthetwaterookindeluchtDitgaatalleenveellangzamerdanbijkokenHoewarmerhetishoesnellerhetgaat

De leerlingen doen in kleine groepjes verschillende activiteiten met ijs en stoom

bull Samen theedrinken en stoom voelen bull Limonademetijsklontjesdrinken bull Spelen met ijsklontjes en warm water in de watertafel bull IJsklontjes of ijsjes maken bull Natte sokken laten drogen Eacuteeacuten op de verwarming en eacuteeacuten op een koudere

plek Onderzoek welke sok het snelste droog is

Extra Liedjes bull lsquoHetfluitketeltjersquovanAnnieMGSchmidt bull lsquoKeteltjedikvanbuikrsquo

Afronding(30minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 14

Kopieerblad Koken en bevriezen

Water

1 en 2

5

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 15

Visje visje in de sloot

Doelen De leerlingen bullontdekkendaterindeslootbehalveeendenookanderedierenleven

zoals vissen en kleinere waterdiertjes bullwetendatookdehelekleinedierenetennodighebben bull ontdekken dat er ook planten zijn die onder water groeien bull kunnen verschillende planten en dieren onderscheiden bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvoorplantenendieren bull leren zorgvuldig en zonder angst om te gaan met dieren en planten

Begrippen dewaterdierendewaterplantenhetaquarium

Materialen bullAquaria(gebruikeventueelgrote(augurken)potten) bullZandgrind bull Emmers bullSchepnetjes(Jekuntzelfeenschepnetmakendooreenzeefopeenstok

tebinden) bullPlattewittebakkendiepeborden(chineesbakjes) bull Vergrootglazen of loeppotjes bull Visvoer bullZoekkaartwaterdiertjes bull Scheur- en knipmateriaal bull Plakspullen bull Texelse-Tim-pop met kroos en een kikker opin zijn muts

Duur 100minuten

TexelsTimverteltdathijeenbeetjelaatisHijwaslekkerdenatuurinMaarhijwastedichtbijdeslootkantgekomeneneringevallenGelukkigkonhijerweeruitkomenMaarzijnmutsisnogeenbeetjenatErzitooknog kroos op en er zit een kikker in Er zitten dus planten en dieren in het slootwater

ZetvantevoreneenaantalaquariaklaaropdethematafelOpdebodemhiervan doen de leerlingen wat zand of grind Vul ze voor een gedeelte met water

Verdeel de leerlingen in groepjes van drie of vier en zorg voor extra begeleidingGanaareenslootofvijverindebuurtZorgervoordaterpergroepjeeenschepnetjeeenwitteplattebakeneenemmeris

DoeeenbeetjewaterindeplattebakkenLaatdeleerlingendaarhun

Waterdiertjes vangen en bekijken

Inleiding(10minuten)

Kern(60minuten)

Water

1 en 2

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 16

vangstindoenendirectbekijkenLaathetmateriaalroulerenDoeuiteindelijkdeinhoudvandebakkenindeemmerSpreek met de leerlingen af dat de vangst na een paar dagen weer in de sloot teruggezet wordtKikkerdril kun je laten uitkomen in de klas

VerdeeldevangstindeklasoverdeaquariaWaterplantenkunnenwordengebruiktbijhetinrichtenSommigedierenetenvandezeplantenHetzijnplanten die onderwater kunnen groeien Sommige dieren verdragen elkaar nietGeelgerandewatertorrenbootsmannetjesenwaterschorpioenenetenandere waterorganismen op Eten en gegeten worden DevleesetendewaterdierenkuntuafentoeeenbeetjevisvoergevenGeefniet te veel want wat ze niet opeten gaat liggen rotten

BekijkmetdeleerlingendevangstnogeenswatbeterOokmetvergrootglazenHoeziendediereneruitHebbenzepotenHoeveelHebbenzeeenstaarteenkopeenbekGebruikdezoekkaartenDeleerlingen zullen misschien de echte namen van de dieren willen weten maarhetisookleukomzepassendefantasienamentelatenbedenken Bespreek waarom dit water goed is voor de waterdieren en niet voor ons omtedrinkenWatkanergebeurenmetdeslootzodathetnietmeerfijnisvoor de waterdieren

GametdeleerlingenknippenscheurenplakkenetcMaakbijvoorbeeldeenlsquoslootboekrsquoofeengrootgroepswerkeenslootopeenlangpapier

Extra Spraakwaterplaten bull Gebruikdespraakwaterplaten2en3omhetmetdeleerlingenover

schoneenviezeslotentehebben Thematafel

bull PasdethematafelaanlegerenkeleboekenbijhangereenposterofwatkleineillustratiesvanonderwaterlevenbijSpannendisomeenpaarvergrootglazenbijaquariumbakkenteleggen

bull HangeenlachendeDroppieWateraaneenaquarium

Spel bull LaatdewaterdierennaspeleninhetspeellokaalDekikkersvissen

eenden en de kleine waterdieren Vang de leerlingen ldquoJuf is het visnetrdquo GevangenleerlingenmoetenopdebankzittenHetaquariumOfeenleerlingisdereigerenprobeertdedierentevangen

Liedjes bull Visjevisjeinhetwater bull Erzaten7kikkertjes bull Achtkleineeendjesmetrodeteentjes bull Alleeendjeszwemmeninhetwater bull Tienkleinevisjes

Tip Dedierenzijnhetbestte vangen door met het netje achtjes te draaien in het water tussen waterplanten maar ook in vrij water niet te diep door de modder

Tip Zeteenwaterplantineen vaasje met water en laat een klein stukje bovenhetwateruit-steken Kijk wat er gebeurt

Afronding(30minuten)

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

17

Zoekblad

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

wwwduurzameleerleerlijnnl 13

Alsjewaterverwarmtgebeurterietsanders

Kook met de leerlingen water in een waterkoker Wat zie je en wat hoor jeHetwaterkooktErborrelenbelletjesomhoogenerkomtstoomdampvanafDatzijnhelekleinedruppeltjesAlswaterheelwarmwordtverdwijnthetindeluchtNaeenpoosjekunjehetnietmeerzienLaateenleerlingvoorzichtig voelen Wat voelt hij

AlsietswatnatisopdroogtverdwijnthetwaterookindeluchtDitgaatalleenveellangzamerdanbijkokenHoewarmerhetishoesnellerhetgaat

De leerlingen doen in kleine groepjes verschillende activiteiten met ijs en stoom

bull Samen theedrinken en stoom voelen bull Limonademetijsklontjesdrinken bull Spelen met ijsklontjes en warm water in de watertafel bull IJsklontjes of ijsjes maken bull Natte sokken laten drogen Eacuteeacuten op de verwarming en eacuteeacuten op een koudere

plek Onderzoek welke sok het snelste droog is

Extra Liedjes bull lsquoHetfluitketeltjersquovanAnnieMGSchmidt bull lsquoKeteltjedikvanbuikrsquo

Afronding(30minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 14

Kopieerblad Koken en bevriezen

Water

1 en 2

5

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 15

Visje visje in de sloot

Doelen De leerlingen bullontdekkendaterindeslootbehalveeendenookanderedierenleven

zoals vissen en kleinere waterdiertjes bullwetendatookdehelekleinedierenetennodighebben bull ontdekken dat er ook planten zijn die onder water groeien bull kunnen verschillende planten en dieren onderscheiden bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvoorplantenendieren bull leren zorgvuldig en zonder angst om te gaan met dieren en planten

Begrippen dewaterdierendewaterplantenhetaquarium

Materialen bullAquaria(gebruikeventueelgrote(augurken)potten) bullZandgrind bull Emmers bullSchepnetjes(Jekuntzelfeenschepnetmakendooreenzeefopeenstok

tebinden) bullPlattewittebakkendiepeborden(chineesbakjes) bull Vergrootglazen of loeppotjes bull Visvoer bullZoekkaartwaterdiertjes bull Scheur- en knipmateriaal bull Plakspullen bull Texelse-Tim-pop met kroos en een kikker opin zijn muts

Duur 100minuten

TexelsTimverteltdathijeenbeetjelaatisHijwaslekkerdenatuurinMaarhijwastedichtbijdeslootkantgekomeneneringevallenGelukkigkonhijerweeruitkomenMaarzijnmutsisnogeenbeetjenatErzitooknog kroos op en er zit een kikker in Er zitten dus planten en dieren in het slootwater

ZetvantevoreneenaantalaquariaklaaropdethematafelOpdebodemhiervan doen de leerlingen wat zand of grind Vul ze voor een gedeelte met water

Verdeel de leerlingen in groepjes van drie of vier en zorg voor extra begeleidingGanaareenslootofvijverindebuurtZorgervoordaterpergroepjeeenschepnetjeeenwitteplattebakeneenemmeris

DoeeenbeetjewaterindeplattebakkenLaatdeleerlingendaarhun

Waterdiertjes vangen en bekijken

Inleiding(10minuten)

Kern(60minuten)

Water

1 en 2

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 16

vangstindoenendirectbekijkenLaathetmateriaalroulerenDoeuiteindelijkdeinhoudvandebakkenindeemmerSpreek met de leerlingen af dat de vangst na een paar dagen weer in de sloot teruggezet wordtKikkerdril kun je laten uitkomen in de klas

VerdeeldevangstindeklasoverdeaquariaWaterplantenkunnenwordengebruiktbijhetinrichtenSommigedierenetenvandezeplantenHetzijnplanten die onderwater kunnen groeien Sommige dieren verdragen elkaar nietGeelgerandewatertorrenbootsmannetjesenwaterschorpioenenetenandere waterorganismen op Eten en gegeten worden DevleesetendewaterdierenkuntuafentoeeenbeetjevisvoergevenGeefniet te veel want wat ze niet opeten gaat liggen rotten

BekijkmetdeleerlingendevangstnogeenswatbeterOokmetvergrootglazenHoeziendediereneruitHebbenzepotenHoeveelHebbenzeeenstaarteenkopeenbekGebruikdezoekkaartenDeleerlingen zullen misschien de echte namen van de dieren willen weten maarhetisookleukomzepassendefantasienamentelatenbedenken Bespreek waarom dit water goed is voor de waterdieren en niet voor ons omtedrinkenWatkanergebeurenmetdeslootzodathetnietmeerfijnisvoor de waterdieren

GametdeleerlingenknippenscheurenplakkenetcMaakbijvoorbeeldeenlsquoslootboekrsquoofeengrootgroepswerkeenslootopeenlangpapier

Extra Spraakwaterplaten bull Gebruikdespraakwaterplaten2en3omhetmetdeleerlingenover

schoneenviezeslotentehebben Thematafel

bull PasdethematafelaanlegerenkeleboekenbijhangereenposterofwatkleineillustratiesvanonderwaterlevenbijSpannendisomeenpaarvergrootglazenbijaquariumbakkenteleggen

bull HangeenlachendeDroppieWateraaneenaquarium

Spel bull LaatdewaterdierennaspeleninhetspeellokaalDekikkersvissen

eenden en de kleine waterdieren Vang de leerlingen ldquoJuf is het visnetrdquo GevangenleerlingenmoetenopdebankzittenHetaquariumOfeenleerlingisdereigerenprobeertdedierentevangen

Liedjes bull Visjevisjeinhetwater bull Erzaten7kikkertjes bull Achtkleineeendjesmetrodeteentjes bull Alleeendjeszwemmeninhetwater bull Tienkleinevisjes

Tip Dedierenzijnhetbestte vangen door met het netje achtjes te draaien in het water tussen waterplanten maar ook in vrij water niet te diep door de modder

Tip Zeteenwaterplantineen vaasje met water en laat een klein stukje bovenhetwateruit-steken Kijk wat er gebeurt

Afronding(30minuten)

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

17

Zoekblad

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

4K

oke

ne

nb

evri

ezen

4

wwwduurzameleerleerlijnnl 14

Kopieerblad Koken en bevriezen

Water

1 en 2

5

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 15

Visje visje in de sloot

Doelen De leerlingen bullontdekkendaterindeslootbehalveeendenookanderedierenleven

zoals vissen en kleinere waterdiertjes bullwetendatookdehelekleinedierenetennodighebben bull ontdekken dat er ook planten zijn die onder water groeien bull kunnen verschillende planten en dieren onderscheiden bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvoorplantenendieren bull leren zorgvuldig en zonder angst om te gaan met dieren en planten

Begrippen dewaterdierendewaterplantenhetaquarium

Materialen bullAquaria(gebruikeventueelgrote(augurken)potten) bullZandgrind bull Emmers bullSchepnetjes(Jekuntzelfeenschepnetmakendooreenzeefopeenstok

tebinden) bullPlattewittebakkendiepeborden(chineesbakjes) bull Vergrootglazen of loeppotjes bull Visvoer bullZoekkaartwaterdiertjes bull Scheur- en knipmateriaal bull Plakspullen bull Texelse-Tim-pop met kroos en een kikker opin zijn muts

Duur 100minuten

TexelsTimverteltdathijeenbeetjelaatisHijwaslekkerdenatuurinMaarhijwastedichtbijdeslootkantgekomeneneringevallenGelukkigkonhijerweeruitkomenMaarzijnmutsisnogeenbeetjenatErzitooknog kroos op en er zit een kikker in Er zitten dus planten en dieren in het slootwater

ZetvantevoreneenaantalaquariaklaaropdethematafelOpdebodemhiervan doen de leerlingen wat zand of grind Vul ze voor een gedeelte met water

Verdeel de leerlingen in groepjes van drie of vier en zorg voor extra begeleidingGanaareenslootofvijverindebuurtZorgervoordaterpergroepjeeenschepnetjeeenwitteplattebakeneenemmeris

DoeeenbeetjewaterindeplattebakkenLaatdeleerlingendaarhun

Waterdiertjes vangen en bekijken

Inleiding(10minuten)

Kern(60minuten)

Water

1 en 2

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 16

vangstindoenendirectbekijkenLaathetmateriaalroulerenDoeuiteindelijkdeinhoudvandebakkenindeemmerSpreek met de leerlingen af dat de vangst na een paar dagen weer in de sloot teruggezet wordtKikkerdril kun je laten uitkomen in de klas

VerdeeldevangstindeklasoverdeaquariaWaterplantenkunnenwordengebruiktbijhetinrichtenSommigedierenetenvandezeplantenHetzijnplanten die onderwater kunnen groeien Sommige dieren verdragen elkaar nietGeelgerandewatertorrenbootsmannetjesenwaterschorpioenenetenandere waterorganismen op Eten en gegeten worden DevleesetendewaterdierenkuntuafentoeeenbeetjevisvoergevenGeefniet te veel want wat ze niet opeten gaat liggen rotten

BekijkmetdeleerlingendevangstnogeenswatbeterOokmetvergrootglazenHoeziendediereneruitHebbenzepotenHoeveelHebbenzeeenstaarteenkopeenbekGebruikdezoekkaartenDeleerlingen zullen misschien de echte namen van de dieren willen weten maarhetisookleukomzepassendefantasienamentelatenbedenken Bespreek waarom dit water goed is voor de waterdieren en niet voor ons omtedrinkenWatkanergebeurenmetdeslootzodathetnietmeerfijnisvoor de waterdieren

GametdeleerlingenknippenscheurenplakkenetcMaakbijvoorbeeldeenlsquoslootboekrsquoofeengrootgroepswerkeenslootopeenlangpapier

Extra Spraakwaterplaten bull Gebruikdespraakwaterplaten2en3omhetmetdeleerlingenover

schoneenviezeslotentehebben Thematafel

bull PasdethematafelaanlegerenkeleboekenbijhangereenposterofwatkleineillustratiesvanonderwaterlevenbijSpannendisomeenpaarvergrootglazenbijaquariumbakkenteleggen

bull HangeenlachendeDroppieWateraaneenaquarium

Spel bull LaatdewaterdierennaspeleninhetspeellokaalDekikkersvissen

eenden en de kleine waterdieren Vang de leerlingen ldquoJuf is het visnetrdquo GevangenleerlingenmoetenopdebankzittenHetaquariumOfeenleerlingisdereigerenprobeertdedierentevangen

Liedjes bull Visjevisjeinhetwater bull Erzaten7kikkertjes bull Achtkleineeendjesmetrodeteentjes bull Alleeendjeszwemmeninhetwater bull Tienkleinevisjes

Tip Dedierenzijnhetbestte vangen door met het netje achtjes te draaien in het water tussen waterplanten maar ook in vrij water niet te diep door de modder

Tip Zeteenwaterplantineen vaasje met water en laat een klein stukje bovenhetwateruit-steken Kijk wat er gebeurt

Afronding(30minuten)

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

17

Zoekblad

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

5

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 15

Visje visje in de sloot

Doelen De leerlingen bullontdekkendaterindeslootbehalveeendenookanderedierenleven

zoals vissen en kleinere waterdiertjes bullwetendatookdehelekleinedierenetennodighebben bull ontdekken dat er ook planten zijn die onder water groeien bull kunnen verschillende planten en dieren onderscheiden bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvoorplantenendieren bull leren zorgvuldig en zonder angst om te gaan met dieren en planten

Begrippen dewaterdierendewaterplantenhetaquarium

Materialen bullAquaria(gebruikeventueelgrote(augurken)potten) bullZandgrind bull Emmers bullSchepnetjes(Jekuntzelfeenschepnetmakendooreenzeefopeenstok

tebinden) bullPlattewittebakkendiepeborden(chineesbakjes) bull Vergrootglazen of loeppotjes bull Visvoer bullZoekkaartwaterdiertjes bull Scheur- en knipmateriaal bull Plakspullen bull Texelse-Tim-pop met kroos en een kikker opin zijn muts

Duur 100minuten

TexelsTimverteltdathijeenbeetjelaatisHijwaslekkerdenatuurinMaarhijwastedichtbijdeslootkantgekomeneneringevallenGelukkigkonhijerweeruitkomenMaarzijnmutsisnogeenbeetjenatErzitooknog kroos op en er zit een kikker in Er zitten dus planten en dieren in het slootwater

ZetvantevoreneenaantalaquariaklaaropdethematafelOpdebodemhiervan doen de leerlingen wat zand of grind Vul ze voor een gedeelte met water

Verdeel de leerlingen in groepjes van drie of vier en zorg voor extra begeleidingGanaareenslootofvijverindebuurtZorgervoordaterpergroepjeeenschepnetjeeenwitteplattebakeneenemmeris

DoeeenbeetjewaterindeplattebakkenLaatdeleerlingendaarhun

Waterdiertjes vangen en bekijken

Inleiding(10minuten)

Kern(60minuten)

Water

1 en 2

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 16

vangstindoenendirectbekijkenLaathetmateriaalroulerenDoeuiteindelijkdeinhoudvandebakkenindeemmerSpreek met de leerlingen af dat de vangst na een paar dagen weer in de sloot teruggezet wordtKikkerdril kun je laten uitkomen in de klas

VerdeeldevangstindeklasoverdeaquariaWaterplantenkunnenwordengebruiktbijhetinrichtenSommigedierenetenvandezeplantenHetzijnplanten die onderwater kunnen groeien Sommige dieren verdragen elkaar nietGeelgerandewatertorrenbootsmannetjesenwaterschorpioenenetenandere waterorganismen op Eten en gegeten worden DevleesetendewaterdierenkuntuafentoeeenbeetjevisvoergevenGeefniet te veel want wat ze niet opeten gaat liggen rotten

BekijkmetdeleerlingendevangstnogeenswatbeterOokmetvergrootglazenHoeziendediereneruitHebbenzepotenHoeveelHebbenzeeenstaarteenkopeenbekGebruikdezoekkaartenDeleerlingen zullen misschien de echte namen van de dieren willen weten maarhetisookleukomzepassendefantasienamentelatenbedenken Bespreek waarom dit water goed is voor de waterdieren en niet voor ons omtedrinkenWatkanergebeurenmetdeslootzodathetnietmeerfijnisvoor de waterdieren

GametdeleerlingenknippenscheurenplakkenetcMaakbijvoorbeeldeenlsquoslootboekrsquoofeengrootgroepswerkeenslootopeenlangpapier

Extra Spraakwaterplaten bull Gebruikdespraakwaterplaten2en3omhetmetdeleerlingenover

schoneenviezeslotentehebben Thematafel

bull PasdethematafelaanlegerenkeleboekenbijhangereenposterofwatkleineillustratiesvanonderwaterlevenbijSpannendisomeenpaarvergrootglazenbijaquariumbakkenteleggen

bull HangeenlachendeDroppieWateraaneenaquarium

Spel bull LaatdewaterdierennaspeleninhetspeellokaalDekikkersvissen

eenden en de kleine waterdieren Vang de leerlingen ldquoJuf is het visnetrdquo GevangenleerlingenmoetenopdebankzittenHetaquariumOfeenleerlingisdereigerenprobeertdedierentevangen

Liedjes bull Visjevisjeinhetwater bull Erzaten7kikkertjes bull Achtkleineeendjesmetrodeteentjes bull Alleeendjeszwemmeninhetwater bull Tienkleinevisjes

Tip Dedierenzijnhetbestte vangen door met het netje achtjes te draaien in het water tussen waterplanten maar ook in vrij water niet te diep door de modder

Tip Zeteenwaterplantineen vaasje met water en laat een klein stukje bovenhetwateruit-steken Kijk wat er gebeurt

Afronding(30minuten)

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

17

Zoekblad

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

5 V

isje

vis

je i

n d

e sl

oo

t

wwwduurzameleerleerlijnnl 16

vangstindoenendirectbekijkenLaathetmateriaalroulerenDoeuiteindelijkdeinhoudvandebakkenindeemmerSpreek met de leerlingen af dat de vangst na een paar dagen weer in de sloot teruggezet wordtKikkerdril kun je laten uitkomen in de klas

VerdeeldevangstindeklasoverdeaquariaWaterplantenkunnenwordengebruiktbijhetinrichtenSommigedierenetenvandezeplantenHetzijnplanten die onderwater kunnen groeien Sommige dieren verdragen elkaar nietGeelgerandewatertorrenbootsmannetjesenwaterschorpioenenetenandere waterorganismen op Eten en gegeten worden DevleesetendewaterdierenkuntuafentoeeenbeetjevisvoergevenGeefniet te veel want wat ze niet opeten gaat liggen rotten

BekijkmetdeleerlingendevangstnogeenswatbeterOokmetvergrootglazenHoeziendediereneruitHebbenzepotenHoeveelHebbenzeeenstaarteenkopeenbekGebruikdezoekkaartenDeleerlingen zullen misschien de echte namen van de dieren willen weten maarhetisookleukomzepassendefantasienamentelatenbedenken Bespreek waarom dit water goed is voor de waterdieren en niet voor ons omtedrinkenWatkanergebeurenmetdeslootzodathetnietmeerfijnisvoor de waterdieren

GametdeleerlingenknippenscheurenplakkenetcMaakbijvoorbeeldeenlsquoslootboekrsquoofeengrootgroepswerkeenslootopeenlangpapier

Extra Spraakwaterplaten bull Gebruikdespraakwaterplaten2en3omhetmetdeleerlingenover

schoneenviezeslotentehebben Thematafel

bull PasdethematafelaanlegerenkeleboekenbijhangereenposterofwatkleineillustratiesvanonderwaterlevenbijSpannendisomeenpaarvergrootglazenbijaquariumbakkenteleggen

bull HangeenlachendeDroppieWateraaneenaquarium

Spel bull LaatdewaterdierennaspeleninhetspeellokaalDekikkersvissen

eenden en de kleine waterdieren Vang de leerlingen ldquoJuf is het visnetrdquo GevangenleerlingenmoetenopdebankzittenHetaquariumOfeenleerlingisdereigerenprobeertdedierentevangen

Liedjes bull Visjevisjeinhetwater bull Erzaten7kikkertjes bull Achtkleineeendjesmetrodeteentjes bull Alleeendjeszwemmeninhetwater bull Tienkleinevisjes

Tip Dedierenzijnhetbestte vangen door met het netje achtjes te draaien in het water tussen waterplanten maar ook in vrij water niet te diep door de modder

Tip Zeteenwaterplantineen vaasje met water en laat een klein stukje bovenhetwateruit-steken Kijk wat er gebeurt

Afronding(30minuten)

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

17

Zoekblad

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

17

Zoekblad

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

Spraakwaterplaat 2

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

18

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

Spraakwaterplaat 3

5 Visje visje in de sloot

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

19

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

6

wwwduurzameleerleerlijnnl 20

Waterwasmachine

Doelen De leerlingen bullwetendatgebruiktwaterviaeenafvoerput(je)inhetrioolterechtkomt bull weten dat rioolwater gezuiverd moet worden voordat het terug kan in de

sloot bull weten dat niet alles zomaar door de gootsteen gespoeld kan worden bullervarenhoejezelfwaterkanfilteren bullbeseffendatschoonwaterbelangrijkisvooronszelf

Begrippen schoonviestroebelgebruiktwaterspoelenhetafvoerputjehetriool derioolbuisdehetfilterzuiveren

Materialen bull Droppie van karton met vieze achterkant bull Twee grote emmers bull Vijf kleine emmertjes gevuld met water bullVervuilingvoorhetwaterwc-papierzandkoffieafwasmiddel bullZeef bull Theedoek bull Glazen en theelepeltjes voor de leerlingen bull Bekers kraanwater voor de leerlingen bullSpraakwaterplaat4 bullKopieerblad5Waterwasmachine bull Verhaal Droppie Water De waterwasmachine bull Texelse-Tim-pop

Duur 3 uur

Hangvoordelesspraakwaterplaat4op

Houd een vraaggesprek met de leerlingen over schoon en vies water

Droppie komt huppelend op en laat afwisselend zijn twee kanten zien terwijl hij zingt ldquoschoon vies schoon viesrdquo

Dan vraagt hij de leerlingen ldquoWisten jullie dat ik weer schoon kan worden als ik vies ben Weten jullie ook wat er met mij gebeurt als jullie je handen hebben gewassen of je tanden gepoetst Wat gebeurt er met lsquogebruikt waterrsquo Wat gebeurt er met jouw badwater en het water uit de wc Het zeepwater uit de wasmachine Waar gaat dat naartoe Via het afvoerputje gaat het door een buisje naar een grotere buis Die grote buis die uit jouw huis komt wordt een riool genoemd

Verhaal - water zuiveren

Vooraf

Inleiding(30minuten)

Water

1 en 2

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 21

Denken jullie dat het rioolwater zomaar in de sloot komt Natuurlijk niet Dan zouden alle vissen en planten dood gaan en zouden de eendjes geen eten meer kunnen vinden Eerst moeten wij waterdruppels schoongemaakt worden Weten jullie hoe dit gebeurt Ergens op spraakwaterplaat 4 kun je dit zien Waar is datrdquo

De leerlingen zoeken de waterwasmachine op de spraakwaterplaatldquoKijk hier worden wij druppeltjes schoongemaakt in een grote waterwasmachine Daarna zijn we weer schoon Dan mogen wij de sloot in Maar (Droppie laat demonstratief zijn vieze kant zien) soms is het water zo vies dat wij bijna niet meer schoongemaakt kunnen worden Dat gebeurt als mensen dingen door de gootsteen of de wc spoelen die daar niet horen Dan gaat de waterwasmachine kapotrdquo

Ga nu in op wat wel en niet door de gootsteen en wc mag worden gespoeld AlsdeleerlingenietsopnoemenwatweldoordegootsteenmaglaatDroppiezijnschonekantzienenzegtblijldquoJa hoor want dan word ik gewoon weer schoongemaaktrdquo Bij iets dat niet mag laat hij zijn lsquovieze kantrsquo zien ldquoDan gaat de waterwasmachine misschien kapot en blijf ik viesrdquo

Voorbeeldenvanwatnietdoorhetrioolgespoeldmagworden

Harde dingen zoals Giftige dingen zoalsbull karton bullolieumlnbull papier bullvettenbull kleiresten bullmedicijnenbull pleisters bullbatterijenbull etensresten bulllijmbull plasticzakken bullverfrestenbull luiers bullkwastreiniger

LeeshetverhaalvanDroppieWatervooroverdewaterwasmachine Ga zelf water zuiveren met de leerlingen De leerlingen maken eerst vies waterdoorinelkvandekleineemmertjeswc-papierzandkoffieofafwasmiddeltedoenGooiallesbijelkaarineengroteemmerLaatdeleerlingen eerst zelf nadenken over de manier waarop ze dit water weer schoon kunnen maken

1Haaldezeeftevoorschijnenlaatdeleerlingenzelfbedenkenenuit-voerenhoezemetdezezeefhetwatermoetenzuiveren(zeefbovenlegeemmerwaterdoordezeefgieten)WatiserindezeefblijvenzittenHoe ziet het water eruit

2 In het verhaal gaan Droppie en Spetter niet alleen door een zeef maar ookdooreenfilterHaaldetheedoektevoorschijnenlaatdeleerlingenhetwaterfilterenmetdetheedoekWatiserindetheedoekblijven

Kern(90minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 22

zitten Wat is het verschil met wat er in de zeef zat Hoe komt dat 3GiethetwateringlazenLaatdeleerlingenkijkenruikenenroeren Hoe ziet het water er nu uit Hoe komt dat 4ZouhetwaternuterugkunnennaardeslootLeguitdatdeleerlingen

het water minder goed kunnen wassen dan een echte waterwasmachine 5Alshetgefilterdewatereerstnaareenechtewaterwasmachinezougaan

is het daarna wel schoon genoeg voor de dieren en de planten maar nog niet zo schoon dat we het kunnen drinken

6 Geef de leerlingen wat kraanwater te drinken

Maak een keuze uit de volgende activiteiten

Kopieerblad bull InhetverhaallsquoDewaterwasmachinersquohebbendeleerlingenmetDroppie

en Spetter de weg afgelegd naar en door de waterwasmachine Op kopieerblad5kunnendeleerlingenmetblauwkleurpotlooddezelfdewegnogeensafleggen

Creatief bull Waterwasmachinemakenvaneenkartonnendooskleinedoosjesen

wc-rolletjes bull Laateenwaterwasmachinetekenen bull Laatzelfgemaaktepapierendroppieslsquorsquoviesrsquorsquomakenmetwaskrijt

Hang ze aan een waslijn in de klas

Bouwen bull Indebouwhoekeenrioolmakenvanblokkenenpvc-buizenofwc-rollen

Watertafel bull SpuiteenbeetjeshampooofafwasmiddelindewatertafelMaakschuim bull DoewatzandindewatertafelLaathetwaterfilterenmet

koffiefilterhoudersenkoffiefilters

Extra Liedjes bull TweeemmertjeswaterhalenVerteldathetwatervroegeruitde

pomp kwam Buiten spelen

bull SpeellsquotweeemmertjeswaterdragenrsquoBijmooiweermetechtwaterWelkgroepjeheeftheteerstdebakwaterdewaterwasmachinemetbekertjesleeggemaaktineenbakaandeanderekantvanhetplein

Websites bull wwwdroppiewaternl

Afronding(30minuten)

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 23

Verhaal De Waterwasmachine

InhetverhaalkomenDroppieenSpetter(hetvriendinnetjevanDroppie)elkaartegeninhetrioolenervarenwatermethengebeurt

lsquoHihi wat zie jij er vies uitrsquo lacht SpetterlsquoHoezorsquovraagtDroppiebeledigdlsquoJezitvolmetzwartestrepenEnjestinktWathebjegedaanrsquolsquoIkhebhelemaalniksgedaanantwoordtDroppielsquoHet is de schuld van die man met die grote zwarte handen Hij liet dewasbakvollopenmetwaterendaarlagikdanmetalleanderewaterdruppelsToenpaktehijeenstukzeepeneennagelborsteltjeenbegonteboenenEnmetwiespoeldehijzijnhandenafMetonsnatuurlijkEn toen was hij schoon en wij waren vies BahrsquolsquoZogaatdatmetwaterdruppelsrsquogiecheltSpetterzachtjeslsquoNoujanietmetallewaterdruppelsNeemmijbijvoorbeeldIkruikheerlijkNaarrozenblaadjesrsquoEnSpetterhaaltdiepademlsquoMmmmheerlijkbadschuimrsquoVerlegenkomtDroppiedichterbijenruiktlsquoLekkerluchtjelsquomompelthijlsquoBijwiehebjijinbadgezetenrsquolsquoDatraadjenooitrsquozegtSpettertrotslsquobijAafjededochtervandeburgemeesterrsquolsquoZozorsquolsquoIneenprachtigwitbadlsquogaatSpetterverderlsquometblinkendekraneneneenzeepbakjeindevormvaneenschelprsquolsquoNou noursquolsquoEn aan de muren hingen fonkelende spiegels en kristallen lampenrsquo zegt Spetter dromeriglsquoTjongejongersquo sist Droppie maar Spetter hoort het nietlsquoAafjedraaidedekraanopenensssjjjjdaarstroomdeikmetalleanderedruppelsinhetbadToenpaktezeeenglazenflesdraaidededoperafengooteenscheutjebadschuiminhetbadTsjongwatrookdatheerlijkAllewaterdruppels zuchtten van genot Ik voelde me net een prinsesjersquolsquoHounoueensoprsquogiltDroppielsquoZoishetgenoegJemagdanwellekkerruikenmaareigenlijkbenjenetzoviesalsikrsquoVerbaasdstaartSpetterDroppieaanlsquoViesikOoooohjebentgewoonjaloers Dat is hetrsquolsquoNee nee en nog eens neersquo roept Droppie en van woede maakt hij golfjes inhetwaterlsquoJebentechtviesAlsjijzoinderivierkomtofindeslootdanworden de vissen ziek en de waterplanten slap van narigheid Vissen houden nietvanzeepenshampooenafwasmiddelenooknietvanbadschuimVissen willen schoon water zonder lekkere luchtjesrsquoSpetter is er stil vanlsquoWe gaan naar de waterwasmachine lsquo zegt Droppie lsquoEen wasmachine voor waterdruppels Die maakt ons schoon en helder Kom maar meersquo

Gehoorzaam stroomt Spetter achter Droppie aan Door het donkere lange rioolEindelijkkomenzebijdewaterwasmachineVanallekantenstroomt

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 24

hetwaterdemachinebinnenWatervanoveralwateruithuizenenuitfabriekenWateruitscholenenziekenhuizenWateruitpolitiebureausengroentewinkels Water uit het noorden en uit het zuiden En al het water is vies Soms is het water zwart groen grijs en zelfs rood Soms stinkt het water en soms ruikt het lekker Er is zelfs water dat gewoon doorzichtig is en ruikt naar niks En toch is het viesSpetterblijftdichtindebuurtvanDroppieenkijktverwonderdomzichheenZospoelenzeverderZeroetsjennaarbenedenlangseensoortwaterglijbaanenkomenineenbadterechtDaarwordenzegeklutstenrondgedraaidtotzeerdraaierigvanwordenZeglippendooreenzeefzakkendooreenfilterenduikelendooreenbuisnaarbenedenineenbadDanwordenzeweeropgezogenenuitgespuugdineenanderbadUren en uren wast de waterwasmachinelsquoZijnwezoviesrsquovraagtSpetterverbaasdlsquoViezerdanjedenktprinsesjersquogrinniktDroppieenSpetterkijktbeschaamdde andere kant uitAlszeeindelijkophunrugliggenuittepuffenishetalbijnadonker

lsquoLaatmeeenskijkenrsquozegtSpetterenbekijktDroppievanondertotbovenlsquoNikstezienJebenthelemaalschoonGeengrijzeenzwartestrepenmeerJebentzohelderalsglasrsquolsquoLaatmeeensruikenrsquoantwoordtDroppieenbesnuffeltSpettervanboventotonderlsquoJeruiktnietmeernaarrozenblaadjesrsquoroepthijblijlsquoJeruiktnaarhelemaalniksZoalshethoortrsquolsquoJoepiersquoroeptSpetterlsquoWezijnschoonrsquolsquoWat zullen we gaan doenrsquo vraagt DroppielsquoWaarhebjezininrsquolsquoIk wil wel regenen of sneeuwenrsquolsquoIk wil het ijs zijn op de slootrsquolsquoOfhetwaterbijdelimonadersquolsquoOf een golfje op zeersquo juicht DroppielsquoZegDropwekunnennatuurlijkookhierblijvenliggenNemenweeendagje vrijrsquo lsquoGoedideersquoglundertDroppielsquoWehebbenhardgenoeggewerktvandaagrsquo

Spraakwaterplaat 4

6 Waterwasmachine

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

25

6

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 26

Kopieerblad 5Waterwasmachine

Water

1 en 2

7K

raan

dic

ht

7

wwwduurzameleerleerlijnnl 27

Kraan dicht

Doelen De leerlingen bull weten waar hun drinkwater vandaan komt bull weten hoe ze zuinig kunnen zijn met water in de klas en thuis

Begrippen zuinigzijndegootsteendestortbakstromen

Materialen bull Droppie water bullDruppelswater(kopieerblad2)dieinles2zijnopgehangen bull Teken-of schilderspullen bullVersjeAnnieMGSchmidtHendrikHaan bull Texelse-Tim-pop

Duur 70minuten

TexelseTimgeeftdeleerkrachteenglaswaterHeeftudorstLekkerglaasjewaterWatwiltudrinkenSlootwaterZeewaterWaaromnietKraanwater dan Eeacuten van de leerlingen gaat met Tim een glaasje water uit de kraan halen Vraag aan de leerlingen of dit het gewassen poep-en-plas-water uit de machine is Nee Dat ging terug in de sloot Maar waar komen de Droppies Water uit de kraan dan vandaan Vraag het aan Droppie

Droppie verteltrdquoAls wij droppies water in de sloot zitten zijn wij nog niet schoon genoeg om te drinken Ook al zijn we door de waterwasmachine heen gegaan We moeten nog een keer gewassen worden En dat gebeurt aan de overkant Het kraanwater voor Texel komt vanuit Den Helder Niet met de boot mee Door grote buizen onder de grond Trouwens wij vinden het helemaal niet zo leuk om twee keer door een machine te gaan Dus eigenlijk is het heel jammer als schoon drinkwater zonder het te gebruiken door het afvoerputje gaat Soms staat de kraan zomaar open Dan stromen er allemaal vriendjes van me uit en daar gebeurt niets mee Dan word ik heel verdrietig Wij Droppies willen graag goed worden gebruikt Anders gaan we schoon naar de waterwasmachinerdquo

Droppielooptsamenmetdeleerlingenlangshetlsquodruppelpadrsquouitles2LaatDroppiebijeenpaardruppelseenaantalvragenstellen

Wandeling door de school

Inleiding(10minuten)

Kern(30minuten)

Water

1 en 2

2a

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 7

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water schoon

Water

1 en 2 2b

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 8

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water vies

Water

1 en 2

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 28

1 De kraan in de klasWat doe je met het water uit deze kraan Hoeveel knoppen zitten er aan de kraanWelke knop is voor warm water En welke voor koudKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

2 De kraan in de wcWaarvoorgebruikjehetwateruitdezekraanHoeveel knoppen zitten er aan de kraanKun je zien waar het water vandaan komtVoeleensaandebuisalserkoudwaterdoorheenstroomtEnookalserwarm water doorheen stroomt Voel je verschilKunjehetwaterindebuisookhorenstromenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

3DestortbakvandewcWaar moet je aan trekken of op duwen om door te spoelenWaarom doe je datKun je het doorspoelen ook stopzettenWaar komt het water vandaanKijkeensindestortbakWatziejeWatgebeurterindestortbakalsjedoorspoeltHoekunjezuinigzijnmethetwateruitdestortbakWatgebeurteralsjeveelteveelwc-papiergebruikt

4DekraanindekeukenWaarvoorwordthetwateruitdezekraangebruiktWelke knop is voor warm water En welke voor koudHoe kun je dat zienKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatWaaromziterzorsquonrareslingerindebuisonderdegootsteenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

5 BrandslangWaar is deze slang voorStaatereentekeningophoejehemmoetgebruikenMoetjezuinigzijnmetwateruitdebrandslangKanjehemgewoonlekkeropenzettenbijopeenhetezomerdag

bullNeemeentubetjetandpastaeneenkindertandenborstelmeeenlaateenleerling zijn tanden poetsen met een emmer onder de kraan Kijk eens hoeveel water er zou weglopen als je de kraan open laat staan

bullLeeshetversjevanHendrikHaanWatgebeurteralsjedekraanopenlaat

Afronding(30minuten)

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 29

staan(metdeoverloopdicht)Laatdeleerlingendatschilderenoftekenen

bullLaatdeleerlingenterafsluitingietspresenterenvoordeoudersoverditproject Een tentoonstelling van de tekeningen het versje de emmer tandenpoetswater etc

Extra Website bullWebsitewwwdroppiewaternl

Creatief bull De leerlingen maken een tekening van een plek thuis waar ze zuinig

kunnen zijn met water Tandenpoetsen met de kraan dicht Op de wc met eenknopvoorzuinigdoorspoelenonderdedoucheinhetbadhelpenmet afwassenLaatzeoverhuntekeningvertellen

bullDoenalsofBeeldalsleerkrachteacuteeacutenvandebovenstaandehandelingenuitWetendeleerlingenwelkehetzijnLaatzedanzelfietsuitbeeldenLetophetdichtdraaienvandekraan

Liedje

bullAfscheidsliedjeIn het liedje neemt Droppie afscheid Ook van Texelse Tim Hij heeft het heel leuk gevonden maar hij gaat nu echt weg Maar als de leerlingen goedhebbenopgeletdanwetenzedatDroppiesteedsweerterugzalkomen

RefreinDag Droppie dag leuk dat je bent geweestHet was een reuze feestGa nu maar weer vlug naar de waterdruppies terugWe komen je vast weer tegen als een druppel in de regen in de golven van de zee in het water van de thee We stampen in jouw regenplas en doen met jou de witte was

We zien je de volgende keerals een rimpel in het meerals een druppel aan de kraanWijhuilenenjijbentdetraanWespringeninhetpierenbaden maken met jou onze haren nat

Refrein

We komen altijd weer samenals de regen druipt langs de ramenals we vissen in je slootjeofopjevarenineenbootjeWe poetsen met jou onze tandenen jij wast ons de handen

Refrein

TipHet is leuk en leerzaam om lsquoeen dag zuinig met waterrsquo gedurende het jaar enkele keren terug te laten komen Doe het lsquodruppelpadrsquo nog eens

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 24

hetwaterdemachinebinnenWatervanoveralwateruithuizenenuitfabriekenWateruitscholenenziekenhuizenWateruitpolitiebureausengroentewinkels Water uit het noorden en uit het zuiden En al het water is vies Soms is het water zwart groen grijs en zelfs rood Soms stinkt het water en soms ruikt het lekker Er is zelfs water dat gewoon doorzichtig is en ruikt naar niks En toch is het viesSpetterblijftdichtindebuurtvanDroppieenkijktverwonderdomzichheenZospoelenzeverderZeroetsjennaarbenedenlangseensoortwaterglijbaanenkomenineenbadterechtDaarwordenzegeklutstenrondgedraaidtotzeerdraaierigvanwordenZeglippendooreenzeefzakkendooreenfilterenduikelendooreenbuisnaarbenedenineenbadDanwordenzeweeropgezogenenuitgespuugdineenanderbadUren en uren wast de waterwasmachinelsquoZijnwezoviesrsquovraagtSpetterverbaasdlsquoViezerdanjedenktprinsesjersquogrinniktDroppieenSpetterkijktbeschaamdde andere kant uitAlszeeindelijkophunrugliggenuittepuffenishetalbijnadonker

lsquoLaatmeeenskijkenrsquozegtSpetterenbekijktDroppievanondertotbovenlsquoNikstezienJebenthelemaalschoonGeengrijzeenzwartestrepenmeerJebentzohelderalsglasrsquolsquoLaatmeeensruikenrsquoantwoordtDroppieenbesnuffeltSpettervanboventotonderlsquoJeruiktnietmeernaarrozenblaadjesrsquoroepthijblijlsquoJeruiktnaarhelemaalniksZoalshethoortrsquolsquoJoepiersquoroeptSpetterlsquoWezijnschoonrsquolsquoWat zullen we gaan doenrsquo vraagt DroppielsquoWaarhebjezininrsquolsquoIk wil wel regenen of sneeuwenrsquolsquoIk wil het ijs zijn op de slootrsquolsquoOfhetwaterbijdelimonadersquolsquoOf een golfje op zeersquo juicht DroppielsquoZegDropwekunnennatuurlijkookhierblijvenliggenNemenweeendagje vrijrsquo lsquoGoedideersquoglundertDroppielsquoWehebbenhardgenoeggewerktvandaagrsquo

Spraakwaterplaat 4

6 Waterwasmachine

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

25

6

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 26

Kopieerblad 5Waterwasmachine

Water

1 en 2

7K

raan

dic

ht

7

wwwduurzameleerleerlijnnl 27

Kraan dicht

Doelen De leerlingen bull weten waar hun drinkwater vandaan komt bull weten hoe ze zuinig kunnen zijn met water in de klas en thuis

Begrippen zuinigzijndegootsteendestortbakstromen

Materialen bull Droppie water bullDruppelswater(kopieerblad2)dieinles2zijnopgehangen bull Teken-of schilderspullen bullVersjeAnnieMGSchmidtHendrikHaan bull Texelse-Tim-pop

Duur 70minuten

TexelseTimgeeftdeleerkrachteenglaswaterHeeftudorstLekkerglaasjewaterWatwiltudrinkenSlootwaterZeewaterWaaromnietKraanwater dan Eeacuten van de leerlingen gaat met Tim een glaasje water uit de kraan halen Vraag aan de leerlingen of dit het gewassen poep-en-plas-water uit de machine is Nee Dat ging terug in de sloot Maar waar komen de Droppies Water uit de kraan dan vandaan Vraag het aan Droppie

Droppie verteltrdquoAls wij droppies water in de sloot zitten zijn wij nog niet schoon genoeg om te drinken Ook al zijn we door de waterwasmachine heen gegaan We moeten nog een keer gewassen worden En dat gebeurt aan de overkant Het kraanwater voor Texel komt vanuit Den Helder Niet met de boot mee Door grote buizen onder de grond Trouwens wij vinden het helemaal niet zo leuk om twee keer door een machine te gaan Dus eigenlijk is het heel jammer als schoon drinkwater zonder het te gebruiken door het afvoerputje gaat Soms staat de kraan zomaar open Dan stromen er allemaal vriendjes van me uit en daar gebeurt niets mee Dan word ik heel verdrietig Wij Droppies willen graag goed worden gebruikt Anders gaan we schoon naar de waterwasmachinerdquo

Droppielooptsamenmetdeleerlingenlangshetlsquodruppelpadrsquouitles2LaatDroppiebijeenpaardruppelseenaantalvragenstellen

Wandeling door de school

Inleiding(10minuten)

Kern(30minuten)

Water

1 en 2

2a

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 7

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water schoon

Water

1 en 2 2b

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 8

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water vies

Water

1 en 2

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 28

1 De kraan in de klasWat doe je met het water uit deze kraan Hoeveel knoppen zitten er aan de kraanWelke knop is voor warm water En welke voor koudKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

2 De kraan in de wcWaarvoorgebruikjehetwateruitdezekraanHoeveel knoppen zitten er aan de kraanKun je zien waar het water vandaan komtVoeleensaandebuisalserkoudwaterdoorheenstroomtEnookalserwarm water doorheen stroomt Voel je verschilKunjehetwaterindebuisookhorenstromenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

3DestortbakvandewcWaar moet je aan trekken of op duwen om door te spoelenWaarom doe je datKun je het doorspoelen ook stopzettenWaar komt het water vandaanKijkeensindestortbakWatziejeWatgebeurterindestortbakalsjedoorspoeltHoekunjezuinigzijnmethetwateruitdestortbakWatgebeurteralsjeveelteveelwc-papiergebruikt

4DekraanindekeukenWaarvoorwordthetwateruitdezekraangebruiktWelke knop is voor warm water En welke voor koudHoe kun je dat zienKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatWaaromziterzorsquonrareslingerindebuisonderdegootsteenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

5 BrandslangWaar is deze slang voorStaatereentekeningophoejehemmoetgebruikenMoetjezuinigzijnmetwateruitdebrandslangKanjehemgewoonlekkeropenzettenbijopeenhetezomerdag

bullNeemeentubetjetandpastaeneenkindertandenborstelmeeenlaateenleerling zijn tanden poetsen met een emmer onder de kraan Kijk eens hoeveel water er zou weglopen als je de kraan open laat staan

bullLeeshetversjevanHendrikHaanWatgebeurteralsjedekraanopenlaat

Afronding(30minuten)

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 29

staan(metdeoverloopdicht)Laatdeleerlingendatschilderenoftekenen

bullLaatdeleerlingenterafsluitingietspresenterenvoordeoudersoverditproject Een tentoonstelling van de tekeningen het versje de emmer tandenpoetswater etc

Extra Website bullWebsitewwwdroppiewaternl

Creatief bull De leerlingen maken een tekening van een plek thuis waar ze zuinig

kunnen zijn met water Tandenpoetsen met de kraan dicht Op de wc met eenknopvoorzuinigdoorspoelenonderdedoucheinhetbadhelpenmet afwassenLaatzeoverhuntekeningvertellen

bullDoenalsofBeeldalsleerkrachteacuteeacutenvandebovenstaandehandelingenuitWetendeleerlingenwelkehetzijnLaatzedanzelfietsuitbeeldenLetophetdichtdraaienvandekraan

Liedje

bullAfscheidsliedjeIn het liedje neemt Droppie afscheid Ook van Texelse Tim Hij heeft het heel leuk gevonden maar hij gaat nu echt weg Maar als de leerlingen goedhebbenopgeletdanwetenzedatDroppiesteedsweerterugzalkomen

RefreinDag Droppie dag leuk dat je bent geweestHet was een reuze feestGa nu maar weer vlug naar de waterdruppies terugWe komen je vast weer tegen als een druppel in de regen in de golven van de zee in het water van de thee We stampen in jouw regenplas en doen met jou de witte was

We zien je de volgende keerals een rimpel in het meerals een druppel aan de kraanWijhuilenenjijbentdetraanWespringeninhetpierenbaden maken met jou onze haren nat

Refrein

We komen altijd weer samenals de regen druipt langs de ramenals we vissen in je slootjeofopjevarenineenbootjeWe poetsen met jou onze tandenen jij wast ons de handen

Refrein

TipHet is leuk en leerzaam om lsquoeen dag zuinig met waterrsquo gedurende het jaar enkele keren terug te laten komen Doe het lsquodruppelpadrsquo nog eens

Spraakwaterplaat 4

6 Waterwasmachine

ww

wd

uu

rzameleerleerlijn

nl

25

6

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 26

Kopieerblad 5Waterwasmachine

Water

1 en 2

7K

raan

dic

ht

7

wwwduurzameleerleerlijnnl 27

Kraan dicht

Doelen De leerlingen bull weten waar hun drinkwater vandaan komt bull weten hoe ze zuinig kunnen zijn met water in de klas en thuis

Begrippen zuinigzijndegootsteendestortbakstromen

Materialen bull Droppie water bullDruppelswater(kopieerblad2)dieinles2zijnopgehangen bull Teken-of schilderspullen bullVersjeAnnieMGSchmidtHendrikHaan bull Texelse-Tim-pop

Duur 70minuten

TexelseTimgeeftdeleerkrachteenglaswaterHeeftudorstLekkerglaasjewaterWatwiltudrinkenSlootwaterZeewaterWaaromnietKraanwater dan Eeacuten van de leerlingen gaat met Tim een glaasje water uit de kraan halen Vraag aan de leerlingen of dit het gewassen poep-en-plas-water uit de machine is Nee Dat ging terug in de sloot Maar waar komen de Droppies Water uit de kraan dan vandaan Vraag het aan Droppie

Droppie verteltrdquoAls wij droppies water in de sloot zitten zijn wij nog niet schoon genoeg om te drinken Ook al zijn we door de waterwasmachine heen gegaan We moeten nog een keer gewassen worden En dat gebeurt aan de overkant Het kraanwater voor Texel komt vanuit Den Helder Niet met de boot mee Door grote buizen onder de grond Trouwens wij vinden het helemaal niet zo leuk om twee keer door een machine te gaan Dus eigenlijk is het heel jammer als schoon drinkwater zonder het te gebruiken door het afvoerputje gaat Soms staat de kraan zomaar open Dan stromen er allemaal vriendjes van me uit en daar gebeurt niets mee Dan word ik heel verdrietig Wij Droppies willen graag goed worden gebruikt Anders gaan we schoon naar de waterwasmachinerdquo

Droppielooptsamenmetdeleerlingenlangshetlsquodruppelpadrsquouitles2LaatDroppiebijeenpaardruppelseenaantalvragenstellen

Wandeling door de school

Inleiding(10minuten)

Kern(30minuten)

Water

1 en 2

2a

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 7

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water schoon

Water

1 en 2 2b

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 8

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water vies

Water

1 en 2

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 28

1 De kraan in de klasWat doe je met het water uit deze kraan Hoeveel knoppen zitten er aan de kraanWelke knop is voor warm water En welke voor koudKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

2 De kraan in de wcWaarvoorgebruikjehetwateruitdezekraanHoeveel knoppen zitten er aan de kraanKun je zien waar het water vandaan komtVoeleensaandebuisalserkoudwaterdoorheenstroomtEnookalserwarm water doorheen stroomt Voel je verschilKunjehetwaterindebuisookhorenstromenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

3DestortbakvandewcWaar moet je aan trekken of op duwen om door te spoelenWaarom doe je datKun je het doorspoelen ook stopzettenWaar komt het water vandaanKijkeensindestortbakWatziejeWatgebeurterindestortbakalsjedoorspoeltHoekunjezuinigzijnmethetwateruitdestortbakWatgebeurteralsjeveelteveelwc-papiergebruikt

4DekraanindekeukenWaarvoorwordthetwateruitdezekraangebruiktWelke knop is voor warm water En welke voor koudHoe kun je dat zienKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatWaaromziterzorsquonrareslingerindebuisonderdegootsteenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

5 BrandslangWaar is deze slang voorStaatereentekeningophoejehemmoetgebruikenMoetjezuinigzijnmetwateruitdebrandslangKanjehemgewoonlekkeropenzettenbijopeenhetezomerdag

bullNeemeentubetjetandpastaeneenkindertandenborstelmeeenlaateenleerling zijn tanden poetsen met een emmer onder de kraan Kijk eens hoeveel water er zou weglopen als je de kraan open laat staan

bullLeeshetversjevanHendrikHaanWatgebeurteralsjedekraanopenlaat

Afronding(30minuten)

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 29

staan(metdeoverloopdicht)Laatdeleerlingendatschilderenoftekenen

bullLaatdeleerlingenterafsluitingietspresenterenvoordeoudersoverditproject Een tentoonstelling van de tekeningen het versje de emmer tandenpoetswater etc

Extra Website bullWebsitewwwdroppiewaternl

Creatief bull De leerlingen maken een tekening van een plek thuis waar ze zuinig

kunnen zijn met water Tandenpoetsen met de kraan dicht Op de wc met eenknopvoorzuinigdoorspoelenonderdedoucheinhetbadhelpenmet afwassenLaatzeoverhuntekeningvertellen

bullDoenalsofBeeldalsleerkrachteacuteeacutenvandebovenstaandehandelingenuitWetendeleerlingenwelkehetzijnLaatzedanzelfietsuitbeeldenLetophetdichtdraaienvandekraan

Liedje

bullAfscheidsliedjeIn het liedje neemt Droppie afscheid Ook van Texelse Tim Hij heeft het heel leuk gevonden maar hij gaat nu echt weg Maar als de leerlingen goedhebbenopgeletdanwetenzedatDroppiesteedsweerterugzalkomen

RefreinDag Droppie dag leuk dat je bent geweestHet was een reuze feestGa nu maar weer vlug naar de waterdruppies terugWe komen je vast weer tegen als een druppel in de regen in de golven van de zee in het water van de thee We stampen in jouw regenplas en doen met jou de witte was

We zien je de volgende keerals een rimpel in het meerals een druppel aan de kraanWijhuilenenjijbentdetraanWespringeninhetpierenbaden maken met jou onze haren nat

Refrein

We komen altijd weer samenals de regen druipt langs de ramenals we vissen in je slootjeofopjevarenineenbootjeWe poetsen met jou onze tandenen jij wast ons de handen

Refrein

TipHet is leuk en leerzaam om lsquoeen dag zuinig met waterrsquo gedurende het jaar enkele keren terug te laten komen Doe het lsquodruppelpadrsquo nog eens

6

6 W

ater

was

mac

hin

e

wwwduurzameleerleerlijnnl 26

Kopieerblad 5Waterwasmachine

Water

1 en 2

7K

raan

dic

ht

7

wwwduurzameleerleerlijnnl 27

Kraan dicht

Doelen De leerlingen bull weten waar hun drinkwater vandaan komt bull weten hoe ze zuinig kunnen zijn met water in de klas en thuis

Begrippen zuinigzijndegootsteendestortbakstromen

Materialen bull Droppie water bullDruppelswater(kopieerblad2)dieinles2zijnopgehangen bull Teken-of schilderspullen bullVersjeAnnieMGSchmidtHendrikHaan bull Texelse-Tim-pop

Duur 70minuten

TexelseTimgeeftdeleerkrachteenglaswaterHeeftudorstLekkerglaasjewaterWatwiltudrinkenSlootwaterZeewaterWaaromnietKraanwater dan Eeacuten van de leerlingen gaat met Tim een glaasje water uit de kraan halen Vraag aan de leerlingen of dit het gewassen poep-en-plas-water uit de machine is Nee Dat ging terug in de sloot Maar waar komen de Droppies Water uit de kraan dan vandaan Vraag het aan Droppie

Droppie verteltrdquoAls wij droppies water in de sloot zitten zijn wij nog niet schoon genoeg om te drinken Ook al zijn we door de waterwasmachine heen gegaan We moeten nog een keer gewassen worden En dat gebeurt aan de overkant Het kraanwater voor Texel komt vanuit Den Helder Niet met de boot mee Door grote buizen onder de grond Trouwens wij vinden het helemaal niet zo leuk om twee keer door een machine te gaan Dus eigenlijk is het heel jammer als schoon drinkwater zonder het te gebruiken door het afvoerputje gaat Soms staat de kraan zomaar open Dan stromen er allemaal vriendjes van me uit en daar gebeurt niets mee Dan word ik heel verdrietig Wij Droppies willen graag goed worden gebruikt Anders gaan we schoon naar de waterwasmachinerdquo

Droppielooptsamenmetdeleerlingenlangshetlsquodruppelpadrsquouitles2LaatDroppiebijeenpaardruppelseenaantalvragenstellen

Wandeling door de school

Inleiding(10minuten)

Kern(30minuten)

Water

1 en 2

2a

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 7

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water schoon

Water

1 en 2 2b

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 8

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water vies

Water

1 en 2

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 28

1 De kraan in de klasWat doe je met het water uit deze kraan Hoeveel knoppen zitten er aan de kraanWelke knop is voor warm water En welke voor koudKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

2 De kraan in de wcWaarvoorgebruikjehetwateruitdezekraanHoeveel knoppen zitten er aan de kraanKun je zien waar het water vandaan komtVoeleensaandebuisalserkoudwaterdoorheenstroomtEnookalserwarm water doorheen stroomt Voel je verschilKunjehetwaterindebuisookhorenstromenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

3DestortbakvandewcWaar moet je aan trekken of op duwen om door te spoelenWaarom doe je datKun je het doorspoelen ook stopzettenWaar komt het water vandaanKijkeensindestortbakWatziejeWatgebeurterindestortbakalsjedoorspoeltHoekunjezuinigzijnmethetwateruitdestortbakWatgebeurteralsjeveelteveelwc-papiergebruikt

4DekraanindekeukenWaarvoorwordthetwateruitdezekraangebruiktWelke knop is voor warm water En welke voor koudHoe kun je dat zienKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatWaaromziterzorsquonrareslingerindebuisonderdegootsteenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

5 BrandslangWaar is deze slang voorStaatereentekeningophoejehemmoetgebruikenMoetjezuinigzijnmetwateruitdebrandslangKanjehemgewoonlekkeropenzettenbijopeenhetezomerdag

bullNeemeentubetjetandpastaeneenkindertandenborstelmeeenlaateenleerling zijn tanden poetsen met een emmer onder de kraan Kijk eens hoeveel water er zou weglopen als je de kraan open laat staan

bullLeeshetversjevanHendrikHaanWatgebeurteralsjedekraanopenlaat

Afronding(30minuten)

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 29

staan(metdeoverloopdicht)Laatdeleerlingendatschilderenoftekenen

bullLaatdeleerlingenterafsluitingietspresenterenvoordeoudersoverditproject Een tentoonstelling van de tekeningen het versje de emmer tandenpoetswater etc

Extra Website bullWebsitewwwdroppiewaternl

Creatief bull De leerlingen maken een tekening van een plek thuis waar ze zuinig

kunnen zijn met water Tandenpoetsen met de kraan dicht Op de wc met eenknopvoorzuinigdoorspoelenonderdedoucheinhetbadhelpenmet afwassenLaatzeoverhuntekeningvertellen

bullDoenalsofBeeldalsleerkrachteacuteeacutenvandebovenstaandehandelingenuitWetendeleerlingenwelkehetzijnLaatzedanzelfietsuitbeeldenLetophetdichtdraaienvandekraan

Liedje

bullAfscheidsliedjeIn het liedje neemt Droppie afscheid Ook van Texelse Tim Hij heeft het heel leuk gevonden maar hij gaat nu echt weg Maar als de leerlingen goedhebbenopgeletdanwetenzedatDroppiesteedsweerterugzalkomen

RefreinDag Droppie dag leuk dat je bent geweestHet was een reuze feestGa nu maar weer vlug naar de waterdruppies terugWe komen je vast weer tegen als een druppel in de regen in de golven van de zee in het water van de thee We stampen in jouw regenplas en doen met jou de witte was

We zien je de volgende keerals een rimpel in het meerals een druppel aan de kraanWijhuilenenjijbentdetraanWespringeninhetpierenbaden maken met jou onze haren nat

Refrein

We komen altijd weer samenals de regen druipt langs de ramenals we vissen in je slootjeofopjevarenineenbootjeWe poetsen met jou onze tandenen jij wast ons de handen

Refrein

TipHet is leuk en leerzaam om lsquoeen dag zuinig met waterrsquo gedurende het jaar enkele keren terug te laten komen Doe het lsquodruppelpadrsquo nog eens

7K

raan

dic

ht

7

wwwduurzameleerleerlijnnl 27

Kraan dicht

Doelen De leerlingen bull weten waar hun drinkwater vandaan komt bull weten hoe ze zuinig kunnen zijn met water in de klas en thuis

Begrippen zuinigzijndegootsteendestortbakstromen

Materialen bull Droppie water bullDruppelswater(kopieerblad2)dieinles2zijnopgehangen bull Teken-of schilderspullen bullVersjeAnnieMGSchmidtHendrikHaan bull Texelse-Tim-pop

Duur 70minuten

TexelseTimgeeftdeleerkrachteenglaswaterHeeftudorstLekkerglaasjewaterWatwiltudrinkenSlootwaterZeewaterWaaromnietKraanwater dan Eeacuten van de leerlingen gaat met Tim een glaasje water uit de kraan halen Vraag aan de leerlingen of dit het gewassen poep-en-plas-water uit de machine is Nee Dat ging terug in de sloot Maar waar komen de Droppies Water uit de kraan dan vandaan Vraag het aan Droppie

Droppie verteltrdquoAls wij droppies water in de sloot zitten zijn wij nog niet schoon genoeg om te drinken Ook al zijn we door de waterwasmachine heen gegaan We moeten nog een keer gewassen worden En dat gebeurt aan de overkant Het kraanwater voor Texel komt vanuit Den Helder Niet met de boot mee Door grote buizen onder de grond Trouwens wij vinden het helemaal niet zo leuk om twee keer door een machine te gaan Dus eigenlijk is het heel jammer als schoon drinkwater zonder het te gebruiken door het afvoerputje gaat Soms staat de kraan zomaar open Dan stromen er allemaal vriendjes van me uit en daar gebeurt niets mee Dan word ik heel verdrietig Wij Droppies willen graag goed worden gebruikt Anders gaan we schoon naar de waterwasmachinerdquo

Droppielooptsamenmetdeleerlingenlangshetlsquodruppelpadrsquouitles2LaatDroppiebijeenpaardruppelseenaantalvragenstellen

Wandeling door de school

Inleiding(10minuten)

Kern(30minuten)

Water

1 en 2

2a

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 7

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water schoon

Water

1 en 2 2b

2 W

ater

in d

e kl

as e

n t

hu

is

wwwduurzameleerleerlijnnl 8

KopieerbladWater in de klas en thuis

Droppie water vies

Water

1 en 2

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 28

1 De kraan in de klasWat doe je met het water uit deze kraan Hoeveel knoppen zitten er aan de kraanWelke knop is voor warm water En welke voor koudKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

2 De kraan in de wcWaarvoorgebruikjehetwateruitdezekraanHoeveel knoppen zitten er aan de kraanKun je zien waar het water vandaan komtVoeleensaandebuisalserkoudwaterdoorheenstroomtEnookalserwarm water doorheen stroomt Voel je verschilKunjehetwaterindebuisookhorenstromenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

3DestortbakvandewcWaar moet je aan trekken of op duwen om door te spoelenWaarom doe je datKun je het doorspoelen ook stopzettenWaar komt het water vandaanKijkeensindestortbakWatziejeWatgebeurterindestortbakalsjedoorspoeltHoekunjezuinigzijnmethetwateruitdestortbakWatgebeurteralsjeveelteveelwc-papiergebruikt

4DekraanindekeukenWaarvoorwordthetwateruitdezekraangebruiktWelke knop is voor warm water En welke voor koudHoe kun je dat zienKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatWaaromziterzorsquonrareslingerindebuisonderdegootsteenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

5 BrandslangWaar is deze slang voorStaatereentekeningophoejehemmoetgebruikenMoetjezuinigzijnmetwateruitdebrandslangKanjehemgewoonlekkeropenzettenbijopeenhetezomerdag

bullNeemeentubetjetandpastaeneenkindertandenborstelmeeenlaateenleerling zijn tanden poetsen met een emmer onder de kraan Kijk eens hoeveel water er zou weglopen als je de kraan open laat staan

bullLeeshetversjevanHendrikHaanWatgebeurteralsjedekraanopenlaat

Afronding(30minuten)

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 29

staan(metdeoverloopdicht)Laatdeleerlingendatschilderenoftekenen

bullLaatdeleerlingenterafsluitingietspresenterenvoordeoudersoverditproject Een tentoonstelling van de tekeningen het versje de emmer tandenpoetswater etc

Extra Website bullWebsitewwwdroppiewaternl

Creatief bull De leerlingen maken een tekening van een plek thuis waar ze zuinig

kunnen zijn met water Tandenpoetsen met de kraan dicht Op de wc met eenknopvoorzuinigdoorspoelenonderdedoucheinhetbadhelpenmet afwassenLaatzeoverhuntekeningvertellen

bullDoenalsofBeeldalsleerkrachteacuteeacutenvandebovenstaandehandelingenuitWetendeleerlingenwelkehetzijnLaatzedanzelfietsuitbeeldenLetophetdichtdraaienvandekraan

Liedje

bullAfscheidsliedjeIn het liedje neemt Droppie afscheid Ook van Texelse Tim Hij heeft het heel leuk gevonden maar hij gaat nu echt weg Maar als de leerlingen goedhebbenopgeletdanwetenzedatDroppiesteedsweerterugzalkomen

RefreinDag Droppie dag leuk dat je bent geweestHet was een reuze feestGa nu maar weer vlug naar de waterdruppies terugWe komen je vast weer tegen als een druppel in de regen in de golven van de zee in het water van de thee We stampen in jouw regenplas en doen met jou de witte was

We zien je de volgende keerals een rimpel in het meerals een druppel aan de kraanWijhuilenenjijbentdetraanWespringeninhetpierenbaden maken met jou onze haren nat

Refrein

We komen altijd weer samenals de regen druipt langs de ramenals we vissen in je slootjeofopjevarenineenbootjeWe poetsen met jou onze tandenen jij wast ons de handen

Refrein

TipHet is leuk en leerzaam om lsquoeen dag zuinig met waterrsquo gedurende het jaar enkele keren terug te laten komen Doe het lsquodruppelpadrsquo nog eens

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 28

1 De kraan in de klasWat doe je met het water uit deze kraan Hoeveel knoppen zitten er aan de kraanWelke knop is voor warm water En welke voor koudKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

2 De kraan in de wcWaarvoorgebruikjehetwateruitdezekraanHoeveel knoppen zitten er aan de kraanKun je zien waar het water vandaan komtVoeleensaandebuisalserkoudwaterdoorheenstroomtEnookalserwarm water doorheen stroomt Voel je verschilKunjehetwaterindebuisookhorenstromenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

3DestortbakvandewcWaar moet je aan trekken of op duwen om door te spoelenWaarom doe je datKun je het doorspoelen ook stopzettenWaar komt het water vandaanKijkeensindestortbakWatziejeWatgebeurterindestortbakalsjedoorspoeltHoekunjezuinigzijnmethetwateruitdestortbakWatgebeurteralsjeveelteveelwc-papiergebruikt

4DekraanindekeukenWaarvoorwordthetwateruitdezekraangebruiktWelke knop is voor warm water En welke voor koudHoe kun je dat zienKun je zien waar het water vandaan komtKun je ook zien waar het water naartoe gaatWaaromziterzorsquonrareslingerindebuisonderdegootsteenHoe kun je zuinig zijn met het water uit deze kraan

5 BrandslangWaar is deze slang voorStaatereentekeningophoejehemmoetgebruikenMoetjezuinigzijnmetwateruitdebrandslangKanjehemgewoonlekkeropenzettenbijopeenhetezomerdag

bullNeemeentubetjetandpastaeneenkindertandenborstelmeeenlaateenleerling zijn tanden poetsen met een emmer onder de kraan Kijk eens hoeveel water er zou weglopen als je de kraan open laat staan

bullLeeshetversjevanHendrikHaanWatgebeurteralsjedekraanopenlaat

Afronding(30minuten)

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 29

staan(metdeoverloopdicht)Laatdeleerlingendatschilderenoftekenen

bullLaatdeleerlingenterafsluitingietspresenterenvoordeoudersoverditproject Een tentoonstelling van de tekeningen het versje de emmer tandenpoetswater etc

Extra Website bullWebsitewwwdroppiewaternl

Creatief bull De leerlingen maken een tekening van een plek thuis waar ze zuinig

kunnen zijn met water Tandenpoetsen met de kraan dicht Op de wc met eenknopvoorzuinigdoorspoelenonderdedoucheinhetbadhelpenmet afwassenLaatzeoverhuntekeningvertellen

bullDoenalsofBeeldalsleerkrachteacuteeacutenvandebovenstaandehandelingenuitWetendeleerlingenwelkehetzijnLaatzedanzelfietsuitbeeldenLetophetdichtdraaienvandekraan

Liedje

bullAfscheidsliedjeIn het liedje neemt Droppie afscheid Ook van Texelse Tim Hij heeft het heel leuk gevonden maar hij gaat nu echt weg Maar als de leerlingen goedhebbenopgeletdanwetenzedatDroppiesteedsweerterugzalkomen

RefreinDag Droppie dag leuk dat je bent geweestHet was een reuze feestGa nu maar weer vlug naar de waterdruppies terugWe komen je vast weer tegen als een druppel in de regen in de golven van de zee in het water van de thee We stampen in jouw regenplas en doen met jou de witte was

We zien je de volgende keerals een rimpel in het meerals een druppel aan de kraanWijhuilenenjijbentdetraanWespringeninhetpierenbaden maken met jou onze haren nat

Refrein

We komen altijd weer samenals de regen druipt langs de ramenals we vissen in je slootjeofopjevarenineenbootjeWe poetsen met jou onze tandenen jij wast ons de handen

Refrein

TipHet is leuk en leerzaam om lsquoeen dag zuinig met waterrsquo gedurende het jaar enkele keren terug te laten komen Doe het lsquodruppelpadrsquo nog eens

7K

raan

dic

ht

wwwduurzameleerleerlijnnl 29

staan(metdeoverloopdicht)Laatdeleerlingendatschilderenoftekenen

bullLaatdeleerlingenterafsluitingietspresenterenvoordeoudersoverditproject Een tentoonstelling van de tekeningen het versje de emmer tandenpoetswater etc

Extra Website bullWebsitewwwdroppiewaternl

Creatief bull De leerlingen maken een tekening van een plek thuis waar ze zuinig

kunnen zijn met water Tandenpoetsen met de kraan dicht Op de wc met eenknopvoorzuinigdoorspoelenonderdedoucheinhetbadhelpenmet afwassenLaatzeoverhuntekeningvertellen

bullDoenalsofBeeldalsleerkrachteacuteeacutenvandebovenstaandehandelingenuitWetendeleerlingenwelkehetzijnLaatzedanzelfietsuitbeeldenLetophetdichtdraaienvandekraan

Liedje

bullAfscheidsliedjeIn het liedje neemt Droppie afscheid Ook van Texelse Tim Hij heeft het heel leuk gevonden maar hij gaat nu echt weg Maar als de leerlingen goedhebbenopgeletdanwetenzedatDroppiesteedsweerterugzalkomen

RefreinDag Droppie dag leuk dat je bent geweestHet was een reuze feestGa nu maar weer vlug naar de waterdruppies terugWe komen je vast weer tegen als een druppel in de regen in de golven van de zee in het water van de thee We stampen in jouw regenplas en doen met jou de witte was

We zien je de volgende keerals een rimpel in het meerals een druppel aan de kraanWijhuilenenjijbentdetraanWespringeninhetpierenbaden maken met jou onze haren nat

Refrein

We komen altijd weer samenals de regen druipt langs de ramenals we vissen in je slootjeofopjevarenineenbootjeWe poetsen met jou onze tandenen jij wast ons de handen

Refrein

TipHet is leuk en leerzaam om lsquoeen dag zuinig met waterrsquo gedurende het jaar enkele keren terug te laten komen Doe het lsquodruppelpadrsquo nog eens